Uitleg css-imagemap: landkaart met pop-ups van uitsnedes en extra informatie

Dit voorbeeld is verouderd

Normaal genomen wordt een voorbeeld vroeger of later geüpdatet. In dit geval kan dat niet, omdat dit voorbeeld stomweg ongeschikt is voor welk touchscreen dan ook. De kern van het voorbeeld is een afbeelding, waarop je heel precies met de muis een land kunt aanraken. Het is onmogelijk om datzelfde met een vinger te doen, omdat de aan te raken plekjes meestal veel te klein zijn. Probeer maar 'ns Monaco of Vaticaanstad te raken met 'n vinger...

In de uitleg wordt nog over code voor oudere versies van Internet Explorer gesproken, maar die code zelf is op de site verwijderd. Het is echter wat zonde van de tijd om elke verwijzing naar die mensenhatende browser uit de tekst te verwijderen, dus her en der zijn die blijven staan.

Omdat het, toen het werd gemaakt, best wel leuk werkte, blijft het gewoon op de site staan. Maar de gebruikte techniek is dus echt volstrekt ongeschikt voor touchscreens, waarop het voorbeeld dan ook niet (goed) zal werken.

Los van de verouderde code kunnen ook de overige teksten in deze uitleg, zoals die over toegankelijkheid, (sterk) verouderd zijn.

Korte omschrijving

De kaart van Europa is (onzichtbaar) in stukjes opgedeeld, die zo goed mogelijk de diverse landen bedekken. Achter elk stukje zit een link naar een aparte pagina over dat land, vandaar de naam 'css-imagemap'.

Zodra je met de cursor boven de kaart komt, opent rechts een grotere kaart van het land waar je boven hangt. Onder de kaart opent een venstertje met de vlag en nog wat andere informatie over het land.

Als je met de Tab-toets van link naar link gaat, geeft een blauwe ster aan in welk land je staat.

Opmerkingen

• De vlaggen zijn afkomstig van www.cia.gov/the-world-factbook/references/flags-of-the-world.

  De landkaarten zijn afkomstig van maps.lib.utexas.edu.

  De extra informatie is afkomstig van nl.wikipedia.org/wiki/Hoofdpagina.

• De bij de landen horende vlaggen worden gelijk bij het openen van de pagina geladen. Omdat dit kleine afbeeldingen zijn, is dat geen probleem. De landkaarten (bij elkaar ruim 1,6 MB) worden pas geladen als ze worden getoond, dus pas als over het bijbehorende land wordt gehoverd.

• Anders dan bij de meeste voorbeelden is de code van het gedownloade voorbeeld nogal afwijkend van het voorbeeld op de site. De twee grote witte navigatieknoppen hadden nogal 'n forse ruzie met de rest van de pagina en moesten hardhandig op hun plaats worden gezet. Omdat die navigatieknoppen niet in de download zitten, zijn de aanpassingen ervoor dus ook niet nodig.

  In het voorbeeld op de site worden de hotspots zichtbaar als je de cursor links van de kaart van Europa plaatst. Ook dat is weggelaten uit de download, dus ook de code daarvoor ontbreekt.

  Overigens werkt dat tonen van de hotspots niet in Internet Explorer 6.

• Zonder css wordt de kaart van Europa getoond. Daaronder staan in een lange rij alle links, waarbij binnen elke link de vlag en de tekst van het land staan.

  Schermlezers zoals Jaws lezen, afhankelijk van de instellingen, de titel van de link of de schermtekst zoals die bij hoveren over het land verschijnt. Als de titel wordt gelezen, hoor je alleen de naam van het land. Als de schermtekst wordt gelezen, hoor je bij elke link een lang verhaal waarin de informatie over het land staat.

  In het ene geval mis je informatie, in het andere geval is elke link een ellenlange opsomming van getallen en zo. Voor schermlezers en dergelijke is deze imagemap dus minder geschikt en zou je een alternatief moeten maken.

• Opera blijkt 'n goed verstopte hele leuke mogelijkheid om te navigeren te hebben. Met behulp van Shift + een van de pijltjestoetsen kun je in alle richtingen van link naar link springen. Dat werkt ook boven de kaart van Europa.

• Voor het geval iemand dit voorbeeld door Page Speed haalt en zich 'n lachstuip schrikt: anders dan andere constructies op deze site haalt deze pagina een hele lage score in Page Speed. De kleine vlaggen die verschijnen als je over 'n land hovert, zouden volgens Page Speed in één grote afbeelding kunnen worden gestopt, een zogenaamde 'sprite'. Je geeft ze dan als achtergrond weer en zet ze met behulp van background-position op de juiste plaats.

  Daar is iets voor te zeggen, hoewel het alles wel 'n stuk ingewikkelder maakt. Sprites worden normaal genomen gebruikt om het aantal aanroepen naar de server te verminderen. Hier echter vinden deze aanroepen niet plaats bij opening van de pagina, maar pas als je over 'n land hovert. Dus niet gelijktijdig, maar over verloop van 'n langere tijd. Maar ik geef toe: er is iets voor te zeggen.

  Tegelijkertijd meldt Page Speed echter dat ik bij die afbeeldingen de maat moet aangeven, omdat het <img>'s zijn. Tja. Het is van tweeën een: óf het worden sprites en dus achtergrond-afbeeldingen zonder maat, óf het blijven <img>'s met maat, maar dan moet Page Speed niet zeuren over sprites. Nu krijg ik twee keer straf voor hetzelfde vergrijp.

  Die maat bij vlaggen is trouwens opzettelijk weggelaten. Normaal genomen wordt de maat bij afbeeldingen weergegeven, zodat de browser ruimte kan reserveren. De tekst wordt al op de pagina gezet, de afbeeldingen volgen later. Hier echter speelt dat helemaal niet: de afbeeldingen worden pas getoond als je over 'n land hovert.

  Kortom: ik ben tot in het diepst van mijn ziel geschokt door deze gedeeltelijk volstrekt onterechte beschuldigingen van Google. Voor straf zal ik Google nooit meer gebruiken. Dat zal ze leren!

Links in deze uitleg, vooral links naar andere sites, kunnen verouderd zijn. Op de pagina met links vind je steeds de meest recente links.

Dit voorbeeld is gemaakt op een systeem met Linux (Kubuntu). Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Visual Studio Code, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.

Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.

Achterliggend idee

Bij een 'gewone' imagemap zitten de links onder een daarvoor gevoelig stukje van een afbeelding. Dat stukje kan ook onregelmatig van vorm zijn. Je kunt er dus heel precies bijvoorbeeld 'n land mee afperken. Maar het is niet mogelijk om pop-ups weer te geven bij hoveren en dergelijke, in ieder geval niet zonder JavaScript.

Door gebruik van css kun je wel pop-ups gebruiken, maar je kunt er geen onregelmatige vormen mee afgrenzen. Of eigenlijk: in theorie is dat wel mogelijk, in de praktijk zou dat 'n waanzinnige hoeveelheid code opleveren. In theorie kun je per pixel aangeven wat er moet gebeuren. Maar 'n thumbnail van 200 x 200 px levert al 40.000 pixel op. Zelfs als 'n groot deel daarvan te combineren is, levert dat nog duizenden aparte stukjes op, die elk hun eigen code moeten hebben.

Bij deze landkaart heb ik voor 'n soort tussenoplossing gekozen. Met behulp van css worden (kleine) rechthoekjes afgegrensd. Veel landen blijken dan met één rechthoek al redelijk afgedekt te zijn. Sommige landen (Italië is 'n ramp) hebben meer rechthoekjes nodig.

De grenzen van de landen worden niet precies gevolgd, maar het lijkt alsof dat wel zo is. Ik vermoed dat hier, zoals zo vaak, meespeelt dat het menselijk oog makkelijk te foppen is.

Als je op de site zelf aan de linkerkant van de kaart van Europa gaat hangen met je cursor, zie je de voor hoveren gevoelige plekken verschijnen (in het gedownloade voorbeeld heb ik dat weggelaten, de code is al ingewikkeld genoeg voor veel mensen, denk ik). Je kunt dan zien dat Italië door in totaal zes stukken wordt afgedekt. Als je over een van die stukken hovert, openen twee pop-ups: eentje met de landkaart van Italië, en eentje met wat informatie zoals de vlag en de hoofdstad.

Om de rechthoekjes te krijgen verander ik het inline-element <a> in een blok-element en positioneer het op de juiste plaats met de juiste hoogte en breedte. In de <a> zit een span. Bij hoveren krijgt die als achtergrond-afbeelding de landkaart van het betreffende land. Omdat het een achtergrond-afbeelding is wordt die pas geladen als hij wordt getoond. Dat is wel handig, want alle landkaarten bij elkaar zijn ruim 2,5 MB, en daar maak je je niet populair mee bij mensen met 'n beperkte bandbreedte of 'n trage verbinding.

Binnen deze span zitten nog twee 'sub-'spans: eentje met de naam van het land, en eentje met de extra info als vlag en hoofdstad. De naam van het land is gewoon tekst. De extra info is een gewone afbeelding met de vlag van het land en verder gewone tekst. Die vlaggen worden gelijk geladen als de pagina wordt geladen, omdat het gewone afbeeldingen zijn, maar dat is geen probleem omdat ze heel klein zijn.

De spans met de extra info gebruiken 'n gewone <br> om alle onderdelen op 'n nieuwe regel te zetten. Aan het eind van de laatste regel staat ook 'n <br>. Dat is omdat tekstbrowsers anders de laatste regel samenvoegen met de eerste regel van het volgende venster, en dat ziet er tamelijk onleesbaar uit.

Tijdens het maken van dit voorbeeld bleek zich 'n aantal aparte problemen voor te doen.

• Als ik van links naar rechts en van boven naar beneden - de meest logische volgorde volgens mij - alle landen probeer af te dekken, heb ik heel veel rechthoeken nodig. Als ik bijvoorbeeld rechtsboven Litouwen (bruin) zo wil afdekken, dat Rusland (geel) niet ook wordt bedekt, heb ik voor Litouwen drie rechthoeken nodig.

  Maar als ik nu voor Litouwen gewoon 'n grote rechthoek neem, kan ik Rusland daar gewoon later overheen zetten: wat het laatst in de html staat, 'wint' bij hoveren van wat eerder in de html staat. Door Rusland in de html dus onder Litouwen te zetten, kan ik twee rechthoeken bij Litouwen uitsparen. Voor de hele landkaart scheelt dat meer dan de helft van de rechthoeken, en dus meer dan de helft van de html en css.

• Italië bijvoorbeeld wordt afgedekt door zes rechthoeken. Dat betekent dat in de html zes keer dezelfde code moet staan. (Alleen de css verschilt, want daarin staat op welke plaats de voor hoveren gevoelige rechthoek precies moet staan, maar de pop-ups enzovoort zijn hetzelfde, dus de html is ook hetzelfde.)

  Als je niet via hoveren, maar op 'n andere manier - bijvoorbeeld met 'n schermlezer - de kaart bekijkt, zou je dus zes keer dezelfde code horen of zien. Daarom heb ik bij Italië (en andere soortgelijke landen) alleen de eerste keer de code op de juiste plaats gezet, en de andere vijf keer helemaal onderaan. Ook tekstbrowsers en dergelijke zien nu maar één keer de code voor Italië, en pas helemaal onderaan, na alle andere links, de andere vijf keer. Voordat je bij deze dubbele landen bent aangekomen heb je dus alle landen al één keer gehad.

  Zie voor een aanvulling op deze alinea Wijzigingen 10 december 2009.

• De combinatie van beide bovenstaande methodes leverde 'n ander probleem op. Bijvoorbeeld in Italië komen het kleine Vaticaanstad en San Marino voor. Dat zijn heel kleine vierkantjes, die geheel binnen Italië vallen. Als ik die in de html dus na Italië zet, komen ze keurig boven Italië te staan, want latere code in de html 'wint' bij hoveren van eerdere code.

  Maar vijf van de zes rechthoeken die bij Italië horen staan helemaal onderaan. En juist daarbinnen vallen Vaticaanstad en San Marino. Zou ik die dus onder Italië zetten, dan zou je dus toch eerst door in totaal zes keer Italië (en andere 'dubbele' landen) heen moeten om eindelijk bij Vaticaanstad uit te komen.

  Dit heb ik opgelost door Vaticaanstad, San Marino en soortgelijke gevallen gewoon op de normale plaats in de html te zetten, en ze 'n hogere z-index te geven waardoor ze toch 'winnen' van de latere code die bij Italië hoort. Zou ik ze geen z-index geven, dan zouden ze helemaal worden afgedekt door de grotere rechthoeken die bij Italië horen.

• Dan is er ook nog 'n groep mensen die niet de muis gebruikt, maar met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) van link naar link gaat.

  Het zorgen voor 'n logische volgorde is niet zo moeilijk, daar gebruik ik tabindex voor. Maar je kunt niet goed zien bij welke link je bent, omdat elke browser dat op 'n andere manier aan blijkt te geven. Het normale kadertje dat de meeste browsers laten zien rondom 'n actieve link of 'n link met focus valt totaal verschillend uit, alleen Safari laat het op 'n bruikbare manier zien: duidelijk en op de goede plaats. Internet Explorer 6, 7 en 8 en Google Chrome tonen het kader wel op de goede plaats, maar het is nauwelijks zichtbaar tegen de veelkleurige achtergrond. Dit hoeven geen fouten van de browsers te zijn, je kunt in dit geval 'n behoorlijke discussie openen over wat eigenlijk de buitenkant van de link is, en wat dus omkaderd moet worden. En aan 'n veelkleurige achtergrond kan 'n browser natuurlijk ook niets doen.

  Je kunt :focus en :active (de laatste voor Internet Explorer 6 en 7, die ten onrechte actief met focus verwarren) toevoegen aan de css, dan openen land en extra informatie ook bij gebruik van de Tab-toets. En daar is ook niks op tegen, maar in dit geval vond ik het leuker het op 'n andere manier te doen.

  Bij gebruik van de Tab-toets geeft een blauw sterretje aan van welk land de link focus heeft (bij Internet Explorer 6 en 7: actief is). Dat sterretje is gewoon 'n kleine afbeelding, die als achtergrond-afbeelding in het midden van de link wordt neergezet. Alleen bij Servië-Montenegro komt dat verkeerd uit en is 'n kleine correctie van de plaats van de ster nodig. (Da's trouwens aardig symbolisch. Precies de twee landen die ten onrechte als één land staan aangegeven in dit voorbeeld...)

  In combinatie met de statusbalk, waarin de naam van de pagina staat waar de link naartoe linkt, maakt dit sterretje duidelijk in welk land je staat, en naar welke pagina je dus toegaat bij 'n Enter of 'n klik. Hiervoor zijn natuurlijk wel duidelijke namen van de pagina's nodig, 'n naam als A175G.html is toch 'n ietsepietsie minder duidelijk dan frankrijk.html. (In Safari staat die naam niet in de statusbalk.)

Door met al deze dingen rekening te houden is de volgorde van de links ogenschijnlijk nogal onlogisch geworden. Dat is dus niet zo: de volgorde wordt bepaald door wat hierboven staat.

Alleen :hover of :hover, :focus en :active?

Het eerste deel van deze tekst is voor alle voorbeelden met links en dergelijke hetzelfde, het laatste deel (onder het kopje Speciaal bij dit voorbeeld) is speciaal voor dit voorbeeld.

De meeste mensen openen 'n link door erop te klikken. Er is echter 'n tweede manier: met behulp van de Tab-toets (sommige browsers gebruiken andere toetsen, maar het principe is hetzelfde). Met behulp van de Tab-toets kun je van link naar link 'springen'. Op welke link je staat, wordt door alle browsers aangegeven met een of ander kadertje rondom de link.

De link met het kadertje eromheen heeft focus. Dat wil zeggen dat je die link volgt als je op de enter-toets drukt. In principe werkt dit precies hetzelfde als gewoon klikken op de link.

Als iemand geen muis wil of kan gebruiken, bijvoorbeeld door 'n handicap, is deze manier om 'n link te openen erg handig. Als de volgorde van de links in de code niet logisch is, kun je eventueel met behulp van tabindex 'n afwijkende volgorde van de links opgeven. De Tab-toets volgt dan die afwijkende volgorde.

Tot zover is er nauwelijks verschil tussen het gebruik van de Tab-toets of van de muis.

Als je echter extra dingen onder de link hebt gestopt, die pas gaan werken als je over de link hovert, is er wel 'n verschil. Je geeft dat aan met :hover: als je over de link hovert. Met de Tab-toets alleen kun je niet over 'n link hoveren. Dus als er bijvoorbeeld 'n pop-up wordt geopend, zul je die niet zien als je de Tab-toets gebruik om naar 'n link te gaan.

Om dit op te lossen kun je op dezelfde manier als je :hover gebruikt :focus gebruiken: als de link focus heeft. Dat is dus als er 'n kadertje rondom de link staat en de link wordt gevolgd bij het indrukken van enter.

Door dus a:hover, a:focus {...} te gebruiken, opent bijvoorbeeld 'n pop-up ook als je de Tab-toets gebruikt. Maar er zitten 'n paar adders onder het gras.

* Naast :hover en :focus is er nog :active. Deze laatste zou horen te werken als de muis wordt ingedrukt op de link. Dat werkt ook zo in alle browsers, behalve in Internet Explorer vóór versie 8. In haar onmetelijke wijsheid heeft Microsoft besloten af te wijken van de standaard: :active werkt in oudere versies zoals :focus hoort te werken, en :focus werkt gewoon helemaal niet vóór versie 8. In alle andere browsers werken :focus en :active dus wel volgens de standaard, en met ingang van versie 8 van Internet Explorer houdt Microsoft zich ook eindelijk aan de standaard.

Dit betekent dat je niet kunt volstaan met a:hover, a:focus {...}, maar dat je a:hover, a:focus, a:active {...} moet gebruiken, want anders werkt het niet in oudere versies van Internet Explorer. Het zal nog jaren duren voor deze oude versies niet meer worden gebruikt, maar omdat Microsoft zich nu eindelijk ook aan de standaard houdt op dit punt, wordt :active nu ook langzaamaan bruikbaar voor waar het voor is bedoeld.

* Belangrijke informatie moet je niet geven via :focus of :active, omdat dit niet werkt als css uit staat.

* Ten slotte kan 'n pop-up of zoiets gruwelijk in de weg komen te staan, bijvoorbeeld door de rest van de pagina af te dekken. Iemand die gewoon de muis kan gebruiken, verplaatst deze even en de pagina is weer zichtbaar. Iemand die moeite heeft met het gebruik van de muis, heeft deze mogelijkheid niet of minder. Als je buiten de link en de daarbij horende pop-up en dergelijke klikt, sluit deze weliswaar, maar dat is nu juist het probleem: mensen die de muis niet goed kunnen gebruiken, hebben nou net daar problemen mee.

Als je via de terug-toets teruggaat naar de vorige pagina, heeft de link waar je vandaan kwam nog steeds focus, en dus staan pop-up en dergelijke ook nog open. Wat ook heel storend kan zijn als andere delen van de pagina daardoor niet te zien zijn. Op het moment dat ik dit schreef, werkte de terug-toets bij alle browsers zo, met uitzondering van Google Chrome. Maar 't kan best zijn dat Google Chrome het inmiddels ook doet, of 'n andere juist weer niet, want dit schijnt nogal te veranderen.

Om al deze redenen is het goed je even af te vragen of de voordelen van 'n pop-up en dergelijke wel opwegen tegen de nadelen. Ik zet zelf mijn eigen overwegingen bij elk voorbeeld steeds even erbij. Wat natuurlijk niet wil zeggen dat je daar geen andere mening over zou kunnen hebben.

Speciaal bij dit voorbeeld

Dit deel van de uitleg is pas later toegevoegd. Deze toevoeging dwingt gelijk ook om nog 'ns kritisch te kijken naar hoe ik dit tot nu toe heb gedaan.

Als ik dit voorbeeld nu zou maken, zou ik ook :focus en :active gebruiken. Mede omdat ik inmiddels heb gezien dat Safari de naam van de pagina onder de link niet laat zien in de statusbalk. Dat heb ik dus in eerste instantie gemist, waardoor ik nu levenslang gebukt ga onder diepe schuldgevoelens.

Ik laat het zoals het is, omdat het relatief makkelijk is om zelf :focus en :active toe te voegen en eventueel het sterretje te verwijderen. Bovendien vind ik het sterretje wel grappig, en het gaat uiteindelijk om 'n voorbeeld, niet om iets wat je zonder enige wijziging daadwerkelijk moet gaan gebruiken.

Bij Dan is er ook nog 'n groep mensen... staat nog wat meer over sterretje, :hover, :focus en :active.

Beschrijving van code en css

              div#header-buiten {
            position: absolute;
            right: 16px;
            width: 100%;
            height: 120px;
            background: yellow;
        }

        div p {
            margin-left: 16px;
            height: 120px;
            text-align: center;
        }

De code aanpassen aan je eigen ontwerp

• Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houdt het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.

• Gebruik vooral geen FrontPage, Publisher of Word (alle drie van Microsoft). Deze programma's maken niet-standaard code die alleen goed te bekijken is in Internet Explorer. In alle andere browsers zie je grotendeels bagger, áls je al iets ziet.

  Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt niet meer onderhouden door Microsoft. Als je beslist iets van Microsoft wilt gebruiken, schaf dan (voor honderden euro's) een nieuwer programma aan, dat zich wel aan de standaarden houdt.

  Het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enzovoort te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.

• Het beste kun je 'n site maken in Firefox. Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari of Google Chrome, is er 'n hele grote kans dat hij in alle browsers werkt. Als je in Internet Explorer begint, is dat niet zo. Dat heeft te maken met historische oorzaken (als je geïnteresseerd bent: zoek maar naar 'boxmodel' en 'probleem' of zo op internet, of naar 'quirks mode'). Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat er zoveel extensies (uitbreidingen) voor bestaan.

• Het allereerste dat je moet invoeren, is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.

  Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.html.

  Gebruik het volledige doctype, inclusief de url, anders werkt het niet goed.

• Gebruik een 'strict' doctype of het doctype voor html 5. Deze zijn bedoeld voor nieuwe sites. Het transitional doctype is bedoeld voor al bestaande sites, niet voor nieuwe. Het transitional doctype staat talloze tags toe, die in html 5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is echt alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.

  Het strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html 5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html 5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.

• Als tweede voer je de charset in. Het beste kun je utf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren.
• Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden waar ikzelf op test. Ook van Internet Explorer kun je meerdere versies naast elkaar draaien. Je kunt daarvoor zoeken op internet en op de pagina met links staan onder de kopjes Gereedschap →; Meerdere versies van Internet Explorer draaien en Gereedschap → Weergave testen 'n aantal links die daar ook bij kunnen helpen.
• Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan alleen met het veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds of alles nog goed werkt.

• Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen zoals je wilt, en ga dan pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok voor waar uiteindelijk het menu komt te staan.

  Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Als de blokken eenmaal werken zoals je wilt, zul je het gelijk merken als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat storen. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers of alles nog wel goed werkt.

  Je kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br>1<br>2<br>3 enzovoort, tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.

  Om de breedte te vullen kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig om aan 't einde (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.

• Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, zou ik je aanraden de verschillende delen een achtergrondkleur te geven. Je ziet dan goed waar 'n deel precies staat.
• Als je instellingen verandert in de style, doe er dan maar 1, hooguit 2 tegelijk. Als je er 17 tegelijk verandert moet je niet verbaasd zijn als je niet weet wat er is gebeurd. En als je 't niet meer terug kunt draaien.
• Marges, padding en border worden bij de hoogte en breedte van de inhoud opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er dus bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.
• In plaats van px kun je ook andere maten gebruiken, met name em. Voordeel van em is dat het door de gebruiker kan worden vergroot en verkleind, ook in Internet Explorer (andere browsers hebben meer mogelijkheden op dit gebied). Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeld px. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken.

• Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.

  Valiwie???

  Valideren is het controleren van je (x)html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.

  Je kunt je css en (x)html zowel valideren als 't online staat, als wanneer 't nog in je computer staat.

  (x)html kun je valideren op: validator.w3.org

  css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator

  Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valid code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valid code is over twintig jaar ook nog te bekijken.

Toegankelijkheid en zoekmachines

Eventuele opmerkingen specifiek voor dit voorbeeld staan bij Opmerkingen.

Toegankelijkheid (accessibility in het Engels) is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een schermlezer gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje wat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat dus gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.

(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)

Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.

Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:

• Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst is wat wordt gebruikt als afbeeldingen niet kunnen worden gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.
• Gebruik bij een link een title, waarin je omschrijft waar de link naar toe leidt.

• Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze gaven te veel problemen omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk welke toetsen het zijn.

  In de komende html 5 waren ze eerst niet toegestaan, maar inmiddels lijkt het erop dat ze toch worden toegestaan, maar op 'n andere manier dan in html 4.01. Ik ga ze zelf pas weer gebruiken als duidelijk is hoe ze gaan werken, en als ze beter zijn uitgedacht dan in html 4.01 het geval was, want bij een goede toepassing is het op zich een heel goed idee.

• Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je in de meeste browsers door de links lopen. Elke tab brengt je één link verder, Shift+Tab één link terug. Met behulp van tabindex kun je de volgorde aangeven waarin de Tab-toets werkt. Zonder tabindex wordt de volgorde van de code aangehouden, maar soms is een andere volgorde logischer.

• In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn schermlezers en dergelijke zo verbeterd, dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken.

  Een andere mogelijkheid is een zogenaamde skip-link: een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat hij normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel zichtbaar te maken in speciale programma's zoals schermlezers. Die link staat boven het menu en linkt naar de inhoud van de pagina, zodat mensen met één klik het hele menu kunnen passeren.

• Van oorsprong was html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is hij gebruikt voor lay-out. Maar daar is hij dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.

  De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een extern stylesheet staan of, als hij alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de head van die pagina. Zoekmachines zijn ook niet dol op een oerwoud van inline-stijlen (dat zijn stijlen in de tag zelf: <div style="...">.)

• Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enzovoort. Schermlezers en dergelijke kunnen van kopregel naar kopregel springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.

  Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.

  Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.

• Een table is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als hij voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel 'n lagere plaats in een zoekmachine.

• Frames zijn een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. iframes hebben voor een deel dezelfde nadelen.

  Als je 'n stuk code vaak wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, include dat dan met PHP of SSI. Dan ziet iedereen (ook 'n zoekmachines dus!) alles als één pagina in plaats van als los zand aan elkaar hangende teksten.

• Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van lang="..". Ik doe dat op mijn eigen site maar af en toe, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dit soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal.
• Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap: <abbr title="en dergelijke">e.d.</abbr>. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met <abbr>e.d.</abbr>. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n schermlezer en dergelijke uit gaat spreken als Ed, en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken.

• De spider van 'n zoekmachine, schermlezers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoe veel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina als de plaatjes worden weggehaald. Hetzelfde geldt voor die fantastisch mooie flash-pagina's, als daarbij geen voorzieningen voor dit soort programma's zijn aangebracht.

  Op Linux kun je met Lynx kijken, hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op invisible-island.net/lynx.

  In Windows kun je ook het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een schermlezer en dergelijke hem zien. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk.

  Ten slotte kun je je pagina nog online laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites. Ik noem er hier enkele. Helaas zijn ze bijna allemaal Engelstalig.

  lowvision.support Laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet. Engelstalig.

  wave.webaim.org Deze laat grafisch zien hoe de toegankelijkheid is. Heel erg duidelijk, maar bij grotere pagina's wordt 't al snel erg chaotisch.

Getest in

Laatst gecontroleerd op 14 november 2011.

(Internet Explorer 6 is voor het laatst gecontroleerd op 10 december 2009. Op deze browser test ik niet meer. Maar omdat de code nauwelijks is veranderd, neem ik aan dat dit voorbeeld ook nog werkt in Internet Explorer 6.)

Dit voorbeeld is getest in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome, Internet Explorer 6, 7, 8 en 9 in de resoluties 800x600, 1024x768, 1280x1024 en 1440x900. Steeds met de laatste versie van die browsers, omdat ik geen zin heb om rekening te houden met mensen die met zwaar verouderde browsers surfen. Dat is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken. In de resoluties 1024x768, 1280x1024 en 1440x900 is ook in- en uitzoomen en een kleinere en grotere letter getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan tot 200%.

Eventuele problemen met betrekking tot zoomen en lettergrootte staan bij Bekende problemen.

Naast deze 'gewone' browsers is ook getest in Lynx, WebbIE, Jaws en Fangs Screen Reader Emulator. Lynx is een browser die alleen tekst laat zien en geen css gebruikt. WebbIE is een browser die gericht is op mensen met een handicap. Jaws is een schermlezer, zoals die door blinden wordt gebruikt. Fangs Screen Reader Emulator is een extensie bij Firefox die de pagina laat zien zoals een schermlezer hem ziet.

Als het voorbeeld in deze vier programma's toegankelijk is, zou het in principe toegankelijk moeten zijn in alle aangepaste browsers en dergelijke. En dus ook voor zoekmachines, want een zoekmachine is redelijk vergelijkbaar met een blinde. Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid van dit voorbeeld staan bij Opmerkingen.

Dit voorbeeld is niet getest op geschiktheid voor mobiele apparaten (hier worden geen laptop/notebook/netbook en dergelijke mee bedoeld, want die gedragen zich als een gewone desktopcomputer). Er wordt in veel voorbeelden css en/of html gebruikt, waar niet elk mobiel apparaat mee uit de voeten zal kunnen. En lang niet alles is geschikt voor schermen met een breedte van minder dan 800 px.

Dingen die problemen zouden kunnen opleveren, zijn onder andere een te grote breedte, het gebruik van (te veel) afbeeldingen en/of css en html die niet (volledig) wordt ondersteund, zoals :hover, float en position.

Onder Opmerkingen staat mogelijk nog wat meer over de geschiktheid van dit voorbeeld voor mobiele apparaten.

(Terzijde: de site zelf is zeker niet geschikt voor kleine mobieltjes. Dat gaat ook niet veranderen. Ik kan me namelijk niet voorstellen dat iemand zo masochistisch is 'n uitleg van tientallen schermen op 'n klein mobieltje te gaan lezen. Voor de site zelf is een minimale breedte van 800 px vereist.)

De html is gevalideerd met de validator van w3c, de css ook. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen vermeld.

Nieuwe browsers test ik pas als ze uit het bèta-stadium zijn, omdat er anders 'n redelijke kans is dat ik 'n bug zit te omzeilen, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt. Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kan ik niet beantwoorden, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enzovoort in wel geteste browsers: graag!)

Wijzigingen

Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.

22 oktober 2008:

Nieuw opgenomen.

19 februari 2009:

Aantal kleine correcties aangebracht in de uitleg, zoals dat Safari de naam van de pagina onder de link met focus niet weergeeft in de statusbalk.

23 maart 2009:

• Tekst aangepast aan de nieuw verschenen Internet Explorer 8. De code hoefde niet te worden veranderd.

• Bij a span.img was voor Opera op Linux width: 100%; nodig, omdat anders maar 'n heel smalle strook van de landkaart werd weergegeven. Dit is inmiddels niet meer nodig.

10 december 2009:

• Om niet de hele tekst te hoeven herschrijven, zet ik dit stukje van de uitleg maar hier neer. Html 5, de komende versie van html, is inmiddels zover ontwikkeld, dat ik het voor sommige dingen durf te gebruiken. Dat geeft de mogelijkheid om tabindex="-1" te gebruiken, wat ervoor zorgt dat een link helemaal niet meer wordt bezocht bij gebruik van de Tab-toets.

  Sommige landen hebben meer dan één link, omdat ze anders niet goed worden afgedekt. De tweede en eventuele nog hogere link staan helemaal onderaan. Deze hebben nu tabindex="-1" gekregen, zodat ze helemaal niet meer worden bezocht bij gebruik van de Tab-toets. Elk land wordt nu dus nog maar één keer bezocht, waarna weer opnieuw wordt begonnen bij het eerste land, dat met tabindex="1".

  Door het gebruik van tabindex="-1" is het eigenlijk niet meer nodig om de volgorde van de links in de html aan te passen. (Tweede en latere links die bij hetzelfde land horen staan helemaal onderaan.) Ik kan ze nu immers ook gewoon negeren met behulp van tabindex="-1". Maar omdat de code werkt en herschrijven behoorlijk veel werk is, laat ik de volgorde gewoon zoals het is.

• Doctype veranderd naar dat van html 5 vanwege de hierboven genoemde reden. Tags zonder sluittag zoals <br /> veranderd in <br>.

12 december 2010:

• Veel gif-afbeeldingen omgezet naar png, omdat die kleiner zijn.
• Bij a span.img-header witte achtergrondkleur gepromoveerd tot essentiële code, omdat je zonder die kleur de zich herhalende achtergrond-afbeeldingen ziet.
• Op diverse plaatsen waar een achtergrondkleur wordt gegeven color: black; toegevoegd aan de css vanwege toegankelijkheid. De reden hiervan staat op de betreffende plaatsen bij de beschrijving van de code.
• Subpagina's van de download unieke titel gegeven, omdat Google begint te mopperen als meer dan één pagina dezelfde paginatitel heeft.
• charset veranderd naar html5.
• Waarschuwing over gebruik van doctype voor html5 weggehaald: dit kan inmiddels zonder meer worden gebruikt.
• Google Chrome laat inmiddels de naam van de link in de statusbalk zien. Aangepast in de tekst.
• Hele reeks kleinere wijzigingen in de tekst en zo.

14 november 2011:

Bij Opmerkingen stukje over Page Speed toegevoegd.

13 november 2020:

• Code voor oudere versies van Internet Explorer verwijderd. (Her en der in de tekst zijn wel verwijzingen blijven staan.)
• Waarschuwing toegevoegd dat dit voorbeeld is verouderd.

Bekende problemen

Alle browsers

• Dit voorbeeld wordt niet meer bijgewerkt. Het werkt niet (goed) op touchscreens. Meer details zijn te vinden bij Dit voorbeeld is verouderd.

• Eigenlijk geen probleem, maar 'n logisch gevolg van de constructie. Als de afbeelding niet in het venster van de browser past, is het heel moeilijk om te scrollen. Zodra je gaat scrollen, zal de cursor over 'n andere plaats hoveren, en zal dus 'n andere afbeelding openen. Het kán trouwens wel, maar dat heeft meer weg van 'n behendigheidstest dan van normaal scrollen. Wel leuk voor de lange winteravond: wie houdt het langst Italië op het scherm...

  Omdat het om 'n voorvertoning gaat en je via klikken naar de pagina met de echte informatie kunt gaan, is dit geen echt probleem, want die achterliggende pagina kun je zolang maken als je wilt.

Internet Explorer 6

Op de site worden de hotspots getoond als de cursor links van de landkaart hangt. Dit werkt niet in Internet Explorer 6. In de download zit dit niet, dus dit speelt alleen maar in het voorbeeld op de site zelf.

Inhoud van de download en licenties

De inhoud van deze download kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:

* Sommige onderdelen die van 'n andere site of zo afkomstig zijn, vallen mogelijk onder een of andere licentie. Dat is hieronder bij het betreffende onderdeel te vinden.

* Je gebruikt het materiaal uit deze download volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte code en dergelijke zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal uit deze download ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.

* Dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) wordt regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat voorbeeld, uitleg, en dergelijke afkomstig zijn van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.

Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.

afbeelding-046-dl.html: de pagina met het voorbeeld.

afbeelding-046.pdf: deze uitleg (aangepast aan de inhoud van de download).

afbeelding-046-inhoud-download-en-licenties.txt: een kopie van de tekst onder dit kopje (Inhoud van de download en licenties).