Script om in kleiner venster kleinere video's te downloaden - uitleg

Opmerkingen

• De gebruikte video's zijn afkomstig van het Internet Archive. Boven elke video staat een link naar de precieze pagina met de volledige, originele video. De bijbehorende licenties staan onder Inhoud van de download en licenties.

  De video's zijn geconverteerd op online-convert.com.

• Vrijwel alles op deze site heeft (voornamelijk) met css en html te maken, waarbij JavaScript in de regel alleen ondersteunend werkt, als het al wordt gebruikt. Dit voorbeeld gaat alleen over JavaScript. Dat gaat geen gewoonte worden, maar voor video's ontkom je niet aan JavaScript, als je niet elk mobieltje met 'n joekel van 'n video wilt opschepen. Tot voor kort kon dat gewoon met simpele html worden geregeld, maar om een of andere onbegrijpelijke reden is dat door w3c uit de specificatie gehaald. Vandaar deze uitzondering.
• De kleine en grote video's zijn hetzelfde, dus aan het beeld kun je niet zien, welke video er wordt afgespeeld. Maar wel aan de tijdsduur. De kleine video's duren tien seconden, de grote video's duren drie seconden.

• Als je naar de grootte van de bestanden kijkt, lijkt dit hele script grote onzin. De bestandsgrootte van de kleine video's is vaak veel groter dan die van de grote video's. Maar schijn bedriegt.

  Elke video heeft een bepaalde overhead. Bij een video van slechts drie seconden is die overhead relatief groot. Hoe langer de video duurt, hoe kleiner die overhead relatief wordt. Mede daardoor wordt bij langere video's het verschil tussen een kleinere en een groter beeldformaat veel en veel groter.

  De kleine video's duren tien seconden, de grote video's slechts drie seconden. Wat speelduur betreft zijn de kleine video's dus ruim drie keer zo groot als de grote video's. Als je naar 'Making video a game' en 'Peer tutoring program' kijkt, zie je dat de kleine video's echter niet ruim drie keer zo groot zijn, maar nog geen twee keer.

  Vooral de eerste video 'Elliot B senior project' is ogenschijnlijk een ander verhaal. De grote webm-video is 39,8 kB, de kleine is 288,1 kB. Terwijl die maar iets meer dan drie keer zo lang is. Maar ook dat is een valse vergelijking. Als de kleine video ook maar drie seconden duurt, is deze slechts 30,1 kB groot. Het grootste deel van die 288,1 kB zit dus in de laatste zeven seconden, die bij de grote video niet aanwezig zijn.

  Een video is in wezen niets anders dan een serie plaatjes (frames), die heel snel achter elkaar worden getoond. Meestal verschillen twee beeldjes maar heel weinig van elkaar, waardoor de illusie van beweging ontstaat. Bij het coderen van video's wordt niet altijd het volledige beeld opnieuw opgeslagen, maar vaak slechts alleen de verandering tussen twee beelden. Bij een korte video is dit nadelig voor de bestandsgrootte, omdat juist het alleen opslaan van die veranderingen een enorme besparing oplevert. In een korte video zijn nog relatief weinig veranderingen aanwezig in verhouding tot het aantal 'echte' beelden.

  In de eerste video 'Elliot B senior project' wordt in de laatste zeven seconden het beeld een aantal keren volledig veranderd, waardoor een aantal keren een volledig nieuw beeld moet worden opgeslagen. In de grote video, die slechts drie seconden duurt, zit die beeldverandering niet. Ook dit vertekent het beeld.

  Kortom: bij langere video's kan een kleiner beeldformaat een bestandsgrootte opleveren, die vele malen kleiner is dan die van een video met groter beeldformaat.

• Als in een browservenster smaller dan 480 px de kleine video is geladen en het venster wordt daarna verbreed, wordt de video niet opnieuw geladen. De kleine video blijft gewoon spelen. Dit geldt ook als bijvoorbeeld een smartphone wordt gedraaid. Als je de grotere video wilt downloaden, moet je de pagina opnieuw laden. (Dit geldt ook omgekeerd: als je in een breed venster begint en dat versmalt, nadat de pagina is geladen).

  Dit is eventueel op te lossen door het script ingewikkelder te maken, maar dat lijkt niet zo'n goed idee. De kans dat de grens tussen grote en kleine video wordt overschreden na het laden van de pagina, is vrij klein. Maar áls dat zou gebeuren, is er 'n kans dat één van de video's al afspeelt. Die video wordt dan vervangen door een nieuwe video, die van voren af aan begint. Zo'n onderbreking leidt vermoedelijk niet tot tot een verhoging van de Bruto Nationale Vrolijkheid.

Links in deze uitleg, vooral links naar andere sites, kunnen verouderd zijn. Op de pagina met links vind je steeds de meest recente links.

Dit voorbeeld is gemaakt op een systeem met Linux (Kubuntu). Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Komodo Edit, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.

Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.

Korte handleiding hoe het script te gebruiken

Je wilt alleen weten, hoe je dit script kunt gebruiken, en de rest zal je worst wezen? Dan moet je hier zijn.

Het maakt niet uit, hoeveel of hoe weinig <video>-elementen er op een pagina staan.

Als voor een bepaald <video>-element grote en kleine video's beschikbaar zijn, moet in dat <video>-element de breedte worden opgegeven, waaronder de kleine video gebruikt gaat worden:

Als het browservensters smaller dan 480 px is, kijkt het script of er een kleinere video aanwezig is. De maat móét als waarde van het attribuut data-smscr worden opgegeven, in pixels tussen aanhalingstekens, maar zonder 'px'. Dus gewoon als getal. Je kunt desgewenst verschillende breedtes opgeven bij verschillende <video>'s.

Binnen het <video>-element komen de <source>'s. De grote video móét boven de kleine video staan. (Anders zal elke browser altijd de kleine video afspelen.) De volgorde van het formaat (eerst 'mp4', of eerst 'webm', of eerst 'ogg', of eerst ...) maakt niet uit.

Verder móét de kleine video het attribuut data-smscr met als waarde 'small' hebben:

Dat is alles. In browservensters smaller dan – in dit geval – 480 px zal nu de kleine video worden gebruikt.

Achterliggend idee

Tot voor ongeveer 'n jaar geleden was het ongelooflijk moeilijk om naar een mobieltje een kleinere afbeelding te sturen dan naar een breedbeeldmonitor. Dat is fantastisch opgelost met <srcset>, waarin je suggesties voor de te downloaden afbeelding kunt geven. Op een mobieltje zal de browser dan een (veel) kleinere afbeelding downloaden dan op een breedbeeldmonitor. Wat enorm veel tijd en bandbreedte scheelt.

In het html5-element <picture> is dit probleem opgelost, doordat daarin gebruik gemaakt kan worden van media query's. Al even fantastisch.

<video> had dit al jaren geleden opgelost: je kon in het <video>-element media query's gebruiken en daardoor bijvoorbeeld naar een smaller browservenster een kleinere video sturen. Dit was zelfs al jarenlang in alle grotere browsers geïmplementeerd.

Kortom: iedereen gelukkig. Zowel voor afbeelding als voor video's kon het te downloaden bestand op simpele wijze worden aangepast aan de grootte van het browservenster.

Hoewel, iederéén gelukkig?

Kennelijk niet. In precies hetzelfde tijdvak waarin de oplossingen met <picture> en <srcset> werden ingevoerd, heeft w3c de media query's bij <video> verwijderd. Waarom? Joost mag het weten. Of eigenlijk weet Joost het wel: op de discussielijst van w3c werden argumenten aangevoerd, die net zo goed voor <srcset> en <picture> gelden. Er was ook wel wat tegenstand, maar omdat media query's bij <video> weinig bekend waren, is het toch verwijderd.

Waarom je iets dat goed werkt en in alle browsers is geïmplementeerd, waarnaar in honderden handleidingen in boeken en op internet wordt verwezen, enz., enz., verwijdert en gelijktijdig bij twee andere elementen iets soortgelijks ingevoerd? Ik vrees dat slechts een in zelfhaat of hooliganisme gespecialiseerd psychoanalyticus daar achter kan komen.

Vandaar dit script. Wat ooit dodelijk simpel kon, daar heb je nu een script voor nodig. En om dat maar gelijk gezegd te hebben: dit script is waarschijnlijk niet het meest efficiënte, hoewel het snel genoeg is. Mogelijk wordt het te traag, als je honderden video's op 'n pagina hebt staan, maar ik vermoed dat 'n site als YouTube niet echt zit te wachten op dit script.

Het script zelf hoeft niet gewijzigd te worden. Alle benodigde gegevens worden gewoon in de html opgegeven. Als je het script ingewikkelder zou maken, zou het mogelijk wat efficiënter kunnen werken, maar het moest simpel blijven. Het moet werken, zonder dat het script zelf gewijzigd hoeft te worden.

In elk <video>-element zitten vier <source>'s: een grote en een kleine video in mp4-formaat, en een grote en een kleine video in webm-formaat. Daarmee worden alle browsers bestreken. Maar voor het script maakt het niets uit, hoeveel <source>'s er zijn. Als er maar een grote en een kleine versie aanwezig is. (Als er maar één versie aanwezig is, is er nog niets aan de hand, maar dan heeft het script gewoon geen enkele invloed.)

De volgorde van de <source>'s in het <video>-element is van belang. Een browser loopt van boven naar beneden alle <source>'s af en gebruikt de eerste video, die afgespeeld kan worden. In het voorbeeld staan de webm-video's boven de mp4-video's. Een browser die met webm uit de voeten kan, bekijkt de mp4-video's niet eens.

Omdat de browser de bovenste afspeelbare video gebruikt, staan de grote video's boven de kleine. Zonder script zal de browser altijd de grote video afspelen, ook op een mobieltje, omdat die nou eenmaal bovenaan staat. Het script maakt hiervan gebruik, door in een smaller browservenster de kleine video boven de grote video te zetten.

De volgorde van webm, mp4, ogg, of welk formaat dan ook maakt niet uit, als de grote video maar steeds boven de kleine video staat.

Onderaan de html-pagina staat een link naar het script.

Als de pagina is geladen, maakt het script een lijstje van alle <video>-elementen. Als er geen <video>'s zijn, gebeurt er verder niets.

Vervolgens wordt de breedte van het browservenster opgevraagd.

Bij elke <video> wordt vervolgens gekeken, of daarbij het attribuut data-smsrc="..." aanwezig is. Een attribuut dat met data- begint, mag overal voor worden gebruikt. Het is ideaal om aan JavaScript bepaalde gegevens door te geven. Op de plaats van de puntjes staat een getal. In het voorbeeld is dat '480': als de breedte van het browservenster kleiner dan 480 px is, wordt de kleine video gebruikt.

(Door bij verschillende <video>'s verschillende waarden op te geven bij data-smsrc, kun je per video opgeven bij welke breedte de kleinere video gebruikt moet gaan worden.)

Als bij <video> het attribuut data-smsrc="..." aanwezig is, én als op de plaats van de puntjes een getal staat, én als de breedte van het browservenster in px kleiner is dan dat getal, dan wordt gekeken of er een kleinere video beschikbaar is. Als dit niet zo is, wordt met de volgende <video> doorgegaan. Je kunt dus op één pagina <video>'s met en zonder kleinere alternatieve video gebruiken.

Als de <video> aan bovenstaande voorwaarden voldoet, wordt door het script een lijstje van alle <source>'s bij die <video> gemaakt. Als bij een <source> het attribuut data-smsrc="small" aanwezig is, wordt die <source> verder bekeken. Als er geen data-smsrc="small" aanwezig is, wordt met de volgende <source> verder gegaan, tot alle <sources>'s zijn bekeken. Als bij geen enkele <source> data-smsrc="small" aanwezig is, wordt met de volgende <video> verder gegaan. Er gebeurt dan dus niets.

Goed, er is dus een <source> met data-smsrc="small". Bij die <source> wordt de extensie van de video ingelezen. In het voorbeeld is dat 'webm' of 'mp4', omdat je daarmee alle browsers beslaat, maar het mogen ook andere extensies zijn.

Vervolgens wordt gekeken, of de browser die soort video kan afspelen. Als dat zo is, wordt die video als bron opgegeven bij src in het <video>-element. Het script voegt dat automatisch in bij het betreffende <video>-element op de pagina met html. Omdat die video bovenaan staat, zal de browser nu die video afspelen.

Omdat er een kleinere video is gevonden voor deze <video>, worden verdere <source>'s niet bekeken en wordt met de volgende <video> verder gegaan.

Als de video bij die <source> niet kan worden afgespeeld door de browser, wordt met de volgende <source> bij de <video> verder gegaan, net zolang tot er een afspeelbare kleinere video is gevonden. Als er geen kleinere afspeelbare video wordt gevonden, gebeurt er gewoon verder niets bij die <video>.

In het voorbeeld is de inhoud van de grotere en kleinere video's hetzelfde, maar dat hoeft niet. Je kunt prima voor bredere browservensters een video van de paashaas gebruiken, en voor smallere vensters een video met de kerstman gebruiken. Of, iets realistischer: een video waarin alleen het belangrijkste deel is te zien.

Als je de veranderde html wilt bekijken, moet dat op een speciale manier. Als je de broncode van de html-pagina bekijkt, zie je gewoon de html die je zelf hebt beschreven. Als je de door het script gewijzigde html wilt bekijken, moet je de Gegenereerde code bekijken. In een browservenster dat smaller is dan 480 px, want in bredere vensters verandert er niets.

Het hele verhaal nog 'ns heel kort samengevat: als voor een smaller browservenster een kleinere video beschikbaar is, geef je dat als volgt aan:

* Zet in de betreffende <video> het attribuut data-smscr="...", met op de plaat van de puntjes het aantal px, waaronder een kleinere video moet worden gebruikt.

* Zet in de <source> van de kleinere video het attribuut data-smscr="small" (met in de src uiteraard de bestandsnaam van de kleinere video).

Gegenereerde code

Het onderstaande geldt alleen voor desktopbrowsers. In browsers op mobiele systemen is het vaak ook mogelijk gegenereerde code te bekijken, maar dat is veel ingewikkelder. Bovendien verandert de manier, waarop dat kan, nogal snel.

Als je html schrijft, kan dat (hopelijk) in de browser worden weergegeven. Vanuit de browser kun je die html bekijken, precies zoals je hem hebt ingevoerd. Alsof je het in een editor ziet. In Firefox bijvoorbeeld kan dat door ergens op de pagina te rechtsklikken en te kiezen voor Paginabron bekijken, of door in het menu te kiezen voor Extra → Webontwikkelaar → Paginabron. (Of door de veel snellere sneltoets Ctrl+U.) Elke browser heeft dit soort mogelijkheden.

Wat je dan te zien krijgt, is exact de code, zoals jij die hebt ingetypt. Inclusief alle fouten, hoofd- en kleine letters, noem maar op. Als je zo slordig bent om een <p> niet af te sluiten, zit er niet plotsklaps een afsluitende </p> in de code. Als er css wordt gebruikt, html wordt ingevoegd via JavaScript, noem maar op, zie je daar niets van, want dat heb jij niet ingetypt.

Daar heb je dus eigenlijk vrij weinig aan, want die code kende je al. Die heb je zelf bloedig zitten intypen.

Wat de browser daadwerkelijk gebruikt, is iets totaal anders: de gegenereerde code. En die is veel interessanter, want die code blijkt (fors) af te wijken van wat jij heb ingetypt. De browser gebruikt een tijdelijke kopie van de door jou geschreven code, die zo is aangepast dat er voor de browser mee te werken is.

Elke browser heeft inmiddels mogelijkheden om de gegenereerde code te bekijken. In Firefox bijvoorbeeld in het menu Extra → Webontwikkelaar → Hulpmiddelen in-/uitschakelen. In Google Chrome in het menu onder Meer hulpprogramma's → Hulpprogramma's voor ontwikkelaars. In Internet Explorer open je dit door op F12 te drukken, en het kan vast ook via het menu.

Houdt er wel rekening mee dat elke browser de door jou ingetypte code iets zal aanpassen. In Firefox bijvoorbeeld wordt een <P> veranderd in een <p>. Als er 'n </p> mist, is die opeens wel aanwezig in de gegenereerde code. Wat elke browser precies aanpast, zal iets verschillen en kan ook nog veranderen. In het verleden veranderde Internet Explorer bijvoorbeeld een <p> juist in een <P>, nu is dat niet meer zo.

Semantische elementen en WAI-ARIA

Deze twee onderwerpen zijn samengevoegd, omdat ze veel met elkaar te maken hebben.

De code aanpassen aan je eigen ontwerp

• Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houd het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.

• Gebruik vooral geen FrontPage, Publisher of Word (alle drie van Microsoft). Deze programma's maken niet-standaard code die alleen goed te bekijken is in Internet Explorer. In alle andere browsers zie je grotendeels bagger, áls je al iets ziet.

  Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt niet meer onderhouden door Microsoft.

  Ook OpenOffice en LibreOffice leveren een uiterst beroerd soort html af. Tekstverwerkers met al hun toeters en bellen zijn gewoon niet geschikt om websites mee te bouwen.

  Je kunt natuurlijk ook een goed gratis programma gebruiken. Links naar dat soort programma's vind je op de pagina met links onder Gereedschap → wysiwyg-editor.

  Maar het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enz. te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.

• Als je in een desktopbrowser met behulp van zoomen het beeld vergroot, heeft dit hetzelfde effect, als wanneer de pagina in een kleiner browservenster wordt getoond. Je kunt hiermee dus kleinere apparaten zoals een tablet of een smartphone simuleren. Maar het blijft natuurlijk wel een simulatie: het is nooit hetzelfde als testen op een écht apparaat. Zo kun je bijvoorbeeld aanrakingen alleen echt testen op een echt touchscreen.

  Inmiddels hebben veel browsers mogelijkheden voor het simuleren van weergave op een kleiner scherm in de ontwikkelgereedschappen ingebouwd. Ook dit blijft een simulatie, maar geeft vaak wel een beter beeld dan zoomen.

  (In dit specifieke voorbeeld moet je nog ergens op letten. Als je de pagina laadt in een browservenster dat minimaal 480 px breed is, worden de grote video's gebruikt. In smallere vensters worden de kleinere video's gebruikt. Als je, nadat de pagina is geladen, het browservenster breder of smaller dan 480 px maakt, moet je de pagina opnieuw laden. Dit zou voorkomen kunnen worden met een ingewikkelder script. Maar dat zou ook betekenen dat, als een mobieltje of tablet wordt gedraaid, het afspelen van de video wordt onderbroken, omdat de andere video wordt gedownload.)

• Ik maak zelf het liefst een site in Firefox. Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome of Edge, is er 'n hele grote kans dat hij in alle browsers werkt. Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat het de enige grote browser is die niet bij een bedrijf hoort dat vooral op je centen of je data uit is.

  Google Chrome wordt ook door veel mensen gebruikt, maar ik heb dus wat moeite met hoe Google je hele surfgedrag, je schoenmaat en de kleur van je onderbroek vastlegt. Daarom gebruik ik Google Chrome zelf alleen om in te testen.

• Het allereerste dat je moet invoeren, is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.

  Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.

  Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.

• Gebruik een 'strict' doctype of (beter!) het doctype voor html5. Deze zijn bedoeld voor nieuwe sites. Het transitional doctype is bedoeld voor al bestaande sites, niet voor nieuwe.

  Het transitional doctype staat talloze tags toe, die in html5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is echt alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.

  Het strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.

  Het doctype voor html5 is uiterst simpel: <!DOCTYPE html>. Omdat het doctype voor html5 in alle browsers werkt, zelfs in de gelukkig vrijwel uitgestorven nachtmerrie Internet Explorer 6, is er geen enkele reden dit uiterst simpele doctype niet te gebruiken.

• Als tweede voer je de charset in. Dit vertelt de browser, welke tekenset er gebruikt moet worden, zodat letters met accenten en dergelijke overal goed worden weergegeven. Het beste kun je utfutf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren. In html5 is het simpele <meta charset="utf-8"> voldoende.
• Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden, waar dit voorbeeld in is getest. Ook van Internet Explorer kun je meerdere versies naast elkaar draaien. Op de pagina met links staan onder de kopjes Gereedschap → Meerdere versies van Internet Explorer draaien en Gereedschap → Weergave testen 'n aantal links die daarbij kunnen helpen. De compatibiliteitsweergave in Internet Explorer is niet geschikt om te testen, omdat deze enigszins verschilt van de weergave in échte browsers.
• Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan met het alleen veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds, of alles nog goed werkt.

• Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen, zoals je wilt. Ga daarna pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok op de plaats, waar uiteindelijk het menu komt te staan.

  Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Zorg eerst dat de blokken werken, zoals je wilt. Dan zul je het daarna gelijk merken, als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat verstoren. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers, of alles nog wel goed werkt.

  Je kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br>1<br>2<br>3 enz., tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet ongemerkt drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.

  Om de breedte te vullen, kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig om aan 't eind (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.

• Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, zou ik je aanraden de verschillende delen een achtergrondkleur te geven. Je ziet dan goed, waar 'n deel precies staat. Een achtergrondkleur heeft – anders dan bijvoorbeeld een border – verder geen invloed op de lay-out, dus die is hier heel geschikt voor.
• Als je instellingen verandert in de style, verander er dan maar één, hooguit twee tegelijk. Als je er zeventien tegelijk verandert, is de kans groot dat je niet meer weet, wat je hebt gedaan. En dat je 't dus niet meer terug kunt draaien.

• margin, padding en border worden bij de hoogte en breedte van het element opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.

  Css geeft de mogelijkheid om met behulp van box-sizing margin, padding en border bínnen de breedte en hoogte van de inhoud te zetten, als je dat handiger vindt.

• In plaats van een absolute eenheid als px kun je ook een relatieve eenheid gebruiken, met name em. Voordeel van em is dat een lettergrootte, regelhoogte, en dergelijke in em in alle browsers kan worden veranderd. Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeld px. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken. Voor weergave in mobiele apparaten zijn relatieve eenheden als em vrijwel altijd beter dan vaste eenheden als px.

  Zoomen kan trouwens altijd, ongeacht welke eenheid je gebruikt.

• Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.

  Valiwie???

  Valideren is het controleren van je html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.

  Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valide code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valide code is over twintig jaar ook nog te bekijken.

  Valideren moet trouwens ook niet worden overdreven. Het is een hulpmiddel om echte fouten te vinden, meer niet. Het gaat erom dat je site goed werkt, niet dat je het braafste kind van de klas bent. Als de code niet valideert, maar daar is een goede reden voor, is daar niets op tegen.

  Op deze site is alle css en html gevalideerd. Als de code niet helemaal valide is (wat regelmatig voorkomt), staat daar onder Bekende problemen (en oplossingen) de reden van.

  Je kunt je css en html valideren als 't online staat, maar ook als het nog in je computer staat.

  html kun je valideren op: validator.w3.org/nu.

  css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator.

Toegankelijkheid en zoekmachines

Het eerste deel van deze tekst is voor alle voorbeelden hetzelfde. Eventueel specifiek voor dit voorbeeld geldende dingen staan verderop onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Toegankelijkheid (in het Engels 'accessibility') is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een schermlezer gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje dat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.

(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)

Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.

Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:

• Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst wordt gebruikt, als afbeeldingen niet kunnen worden getoond of gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien, als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.

  Als een afbeelding alleen maar voor de sier wordt gebruikt, zet je daarbij alt="", om aan te geven dat de afbeelding niet belangrijk is voor het begrijpen van de tekst of zo. Dat kun je ook doen, als uit de tekst bij de afbeelding al duidelijk wordt, wat de afbeelding is. Een alt-tekst zou dan 'n beetje dubbelop zijn.

• Als uit de tekst bij een link niet duidelijk blijkt, waar de link naartoe leidt, gebruik dan een title bij de link. Een tekst als 'pagina met externe links' is waarschijnlijk duidelijk genoeg, een tekst als alleen 'links' mogelijk niet. Een duidelijke zwart-witregel is niet te geven, omdat dit ook van tekst en dergelijke in de omgeving van de link afhangt.

• Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze geven te veel problemen, omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk, welke toetsen het zijn.

  Op zichzelf zijn accesskeys een heel goed idee. Maar helaas zijn ze ook in html5 volstrekt onvoldoende gedefinieerd. Er is nog steeds geen standaard voor de meest gebruikelijke accesskeys, zoals Zoek of Home.

  Er is nog steeds niet vastgelegd, hoe accesskeys zichtbaar gemaakt kunnen worden. Voor de makers van browsers zou dit 'n relatief kleine moeite zijn, voor de makers van 'n site is het bergen extra werk.

  Voor mij redenen om accesskeys (vrijwel) niet te gebruiken. Ik kan me wel voorstellen dat ze, op sites die gericht zijn op 'n specifieke groep gebruikers, nog enig nut kunnen hebben. Maar voor algemene sites zou ik zeggen: normaal genomen niet gebruiken.

• Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je in de meeste browsers door links, invoervelden, en dergelijke lopen. Elke tab brengt je één link, invoerveld, en dergelijke verder, Shift+Tab één plaats terug. Met behulp van het attribuut tabindex kun je de volgorde aangeven, waarin de Tab-toets werkt. Zonder tabindex wordt de volgorde van de html aangehouden bij gebruik van de Tab-toets, maar soms is een andere volgorde logischer.

  In principe is het beter, als tabindex niet nodig is, maar gewoon de volgorde van de html wordt aangehouden. Bij verkeerd gebruik kan tabindex heel verwarrend zijn. Het is niet bedoeld om van de pagina een hindernisbaan voor kangoeroes te maken, waarop van beneden via links over rechts naar boven wordt gesprongen.

• Als, zoals hierboven beschreven, een gebruiker van de Tab-toets bij een link, invoerveld, en dergelijke is aangekomen, wordt dit aangegeven door de link, invoerveld, en dergelijke extra te markeren met een kadertje. Dat kadertje mag je alleen weghalen, als op een andere manier wordt duidelijk gemaakt, welk element 'focus' heeft. Een gebruiker van de Tab-toets kan anders niet zien, waar zij of hij zit, en welk element gaat reageren op bijvoorbeeld een Enter.
• In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn schermlezers en dergelijke zo sterk verbeterd dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als die op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken.

• Een zogenaamde skip-link is wel vaak nog zinvol. Dat is een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat hij normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel gewoon zichtbaar in speciale programma's zoals tekstbrowsers en schermlezers, want die kijken gewoon naar wat er in de broncode staat.

  Een skip-link staat boven menu, header, en dergelijke en linkt naar de eigenlijke inhoud van de pagina, zodat mensen met één toetsaanslag naar de eigenlijke inhoud van de pagina kunnen gaan.

  Een skip-link is vooral nuttig voor gebruikers van de Tab-toets. Zodra de normaal genomen onzichtbare link door het indrukken van de Tab-toets focus krijgt, kun je hem op het scherm plaatsen, waardoor hij zichtbaar wordt. Bij een volgende tab wordt hij dan weer buiten het scherm geplaatst en is dus niet meer zichtbaar, zodat de lay-out niet wordt verstoord.

  Op pagina's en in voorbeelden waar dat nuttig is, wordt op deze site een skip-link gebruikt. (Althans: nog niet in alle voorbeelden die daarvoor in aanmerking komen, zit een skip-link. Maar geleidelijk aan worden dat er steeds meer.)

• Van oorsprong is html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is hij gebruikt voor lay-out. Maar daar is hij dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.

  De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een externe stylesheet staan of, als hij alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de <head> van die pagina.

• Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enz. Schermlezers en dergelijke kunnen van kop naar kop springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.

  Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.

  Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.

• <table> is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als hij voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel, zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel volstrekte ontoegankelijkheid voor schermlezers en dergelijke en als extra bonus vaak 'n lagere plaats in een zoekmachine.

• Frames horen bij een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. <iframe>'s hebben voor een deel dezelfde nadelen. Eén van die nadelen is dat de verschillende frames voor zoekmachines, schermlezers, en dergelijke als los zand aan elkaar hangen, omdat ze los van elkaar worden weergegeven. Ze staan wel naast elkaar op het scherm, maar er zit intern geen verband tussen.

  Als je 'n stuk code vaker wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, voeg dat dan in met PHP of SSI. Dan wordt de pagina niet pas in de browser, maar al op de server samengesteld. Hierdoor zien zoekmachines, schermlezers, en dergelijke één pagina, net zoals wanneer je maar één pagina met html zou hebben geschreven.

  (Je kunt beter PHP dan SSI gebruiken, omdat SSI min of meer aan het uitsterven is en PHP veel meer mogelijkheden heeft. Op deze site wordt in enkele voorbeelden nog SSI gebruikt, maar zodra die worden bijgewerkt, gaat dat vervangen worden door PHP.)

• Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van lang="...". Op deze site gebeurt dat maar af en toe, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dat soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal. Maar bij enigszins 'normale' teksten hoor je een taalwisseling aan te geven.
• Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap: <abbr title="ten opzichte van">t.o.v.</abbr>. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met <abbr>t.o.v.</abbr>. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n schermlezer 't.o.v.' uit gaat spreken als 'tof', en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken.

• De spider van 'n zoekmachine, schermlezers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoe veel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina, als de plaatjes worden weggehaald. Het zelfde geldt voor die fantastisch mooie flash-pagina's, als daarbij geen voorzieningen voor dit soort programma's zijn aangebracht.

  Op Linux kun je met Lynx kijken, hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op invisible-island.net/lynx.

  Ook kun je in Windows het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een tekstbrowser en dergelijke hem zien. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk.

• Ten slotte kun je je pagina nog online laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites, zoals:

  lowvision.support Laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet. Engelstalig.

  wave.webaim.org Deze laat grafisch zien hoe de toegankelijkheid is. Engelstalig.

  Op de pagina met links kun je onder Toegankelijkheid links naar testen en dergelijke vinden.

Specifiek voor dit voorbeeld

• Zonder css worden in browservensters smaller dan 480 px nog steeds kleinere video's gebruikt, alleen zien links, titel, en dergelijke er natuurlijk niet uit.
• Zonder JavaScript wordt altijd de grote video afgespeeld, ook in browservensters smaller dan 480 px. Afgezien daarvan werkt alles zoals het hoort te werken.
• Omdat de standaardspeler van de browser wordt gebruikt, hangt de toegankelijkheid af van de gebruikte browser.
• Met behulp van de WAI-ARIA-code aria-labelledby is, voor schermlezers, de titel boven de <video> aan de video gekoppeld.

Getest in

Laatst gecontroleerd op 15 november 2016

Onder dit kopje staat alleen maar, hoe en waarin is getest. Eventuele problemen, ook die met betrekking tot zoomen en lettergroottes, staan hieronder bij Bekende problemen (en oplossingen). Het is belangrijk dat deel te lezen, want uit een test kan ook prima blijken dat iets totaal niet werkt!

Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Dit voorbeeld is getest op de volgende systemen:

• Windows 7 (1280 x 1024 px, resolution: 96 ppi):
  Firefox, UC Browser, Google Chrome en Internet Explorer 11, in grotere en kleinere browservensters.
• Windows 8.1 (1366 x 768 px, resolution: 96 ppi):
  Bureaublad-versie: Firefox, UC Browser, Google Chrome en Internet Explorer 11, in grotere en kleinere browservensters.
  Startscherm-versie: Internet Explorer 11.
• Windows 10 (1600 x 900 px, resolution: 96 ppi):
  Firefox, UC Browser, Google Chrome, Internet Explorer 11, Edge, in grotere en kleinere browservensters.
• OS X 10.11.6 ('El Capitan') (1680 x 1050 px, resolution: 96 ppi, device-pixel-ratio: 1)::
  Firefox, Safari en Google Chrome, in grotere en kleinere browservensters.
• Linux (Kubuntu 14.04 LTS, 'Trusty Tahr') (1280 x 1024 px, resolution: 96 ppi):
  Firefox en Google Chrome, in grotere en kleinere browservensters.
• Windows Phone 8.1 (800 x 480 px, resolution: 136 ppi):
  Internet Explorer (portret en landschap) en UC Browser (portret en landschap).
• Windows 10 Mobile (1280 x 720 px, resolution: 192 ppi):
  Edge (portret en landschap).
• iPad met iOS 9.3.5 (1024x768 px, device-pixel-ratio: 1):
  Safari, Chrome for iOS, UC Browser, Firefox (alle portret en landschap).
  Opera Mini (turbo mode) portret en landschap.
• iPad met iOS 10.1.1 (2048 x 1536 px, device-pixel-ratio: 2 ('retina'):
  Safari, Chrome for iOS, UC browser, Firefox (alle portret en landschap).
  Opera Mini (turbo mode) portret en landschap.
• Android 4.1.2 ('Jelly Bean') (800 x 480 px, resolution: 144 ppi):
  Chrome, Android browser, UC Browser en Firefox (alle portret en landschap).
  Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.
• Android 4.4.2 ('Kitkat') (1280 x 800 px, resolution: 96 ppi):
  Android browser, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
  Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.
• Android 4.4.2 ('Kitkat') (2560 x 1600 px, resolution: 192 ppi):
  Android browser, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
  Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.
• Android 5.0.1 ('Lollipop') (1920 x 1200 px, resolution: 144 ppi):
  Dolphin, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
  Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.
• Android 6.0.1 ('Marshmallow') (1920 x 1200 px, resolution: 144 ppi):
  Dolphin, Samsung Internet, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
  Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.

Er is op de aan het begin van dit hoofdstukje genoemde controledatum getest in de meest recente versie van de browser, die op het betreffende besturingssysteem kon draaien. Het aantal geteste browsers en systemen is al tamelijk fors, en als ook nog rekening gehouden moet worden met (zwaar) verouderde browsers, is het gewoon niet meer te doen. Surfen met een verouderde browser is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken.

In resoluties groter dan 800x600 is ook in- en uitzoomen en – voor zover de browser dat kan – een kleinere en grotere letter getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan 200%.

Er is getest met behulp van muis en toetsenbord, behalve op de iPad, Android, Windows Phone en Windows 10 Mobile, waar een touchscreen is gebruikt. Op Windows 8.1 en 10 is getest met een touchscreen, met een combinatie van toetsenbord en touchpad, en met een combinatie van toetsenbord en muis.

Als dat relevant is, is op de desktop ook getest, als JavaScript uitstaat. Eventuele problemen staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld. (Op iOS, Android, Windows Phone en Windows 10 Mobile is niet getest zonder JavaScript, omdat je JavaScript in een toenemend aantal mobiele browsers niet uit kunt zetten. Bovendien is een mobiel apparaat zonder JavaScript niet veel meer dan een duur en groot uitgevallen horloge.)

Naast deze 'gewone' browsers is ook getest in Lynx, WebbIE, NVDA, TalkBack, VoiceOver en ChromeVox.

Lynx is een browser die alleen tekst laat zien en geen css gebruikt. Er is getest op Linux.

WebbIE is een browser die gericht is op mensen met een handicap. Er is getest op Windows 7.

NVDA is een schermlezer, zoals die door blinden wordt gebruikt. Er is getest in combinatie met Firefox op Windows 7 en Firefox op Windows 10.

TalkBack is een in Android ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Chrome.

VoiceOver is een in iOS en OS X ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Safari op iOS en OS X.

ChromeVox is een schermlezer in de vorm van een extensie bij Google Chrome. Er is getest op een systeem met Kubuntu Linux.

Als het voorbeeld in deze programma's toegankelijk is, zou het in principe toegankelijk moeten zijn in alle aangepaste browsers en dergelijke. En dus ook voor zoekmachines, want een zoekmachine is redelijk vergelijkbaar met een blinde. Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Alleen op de hierboven genoemde systemen en browsers is getest. Er is dus niet getest op bijvoorbeeld 'n Blackberry. De kans is (heel erg) groot dat dit voorbeeld niet (volledig) werkt op niet-geteste systemen en apparaten. Om het wel (volledig) werkend te krijgen, zul je vaak (kleine) wijzigingen en/of (kleine) aanvullingen moeten aanbrengen, bijvoorbeeld met JavaScript.

Er is ook geen enkele garantie dat iets werkt in een andere tablet of smartphone dan hierboven genoemd, omdat fabrikanten in principe de software kunnen veranderen. Dit is anders dan op de desktop, waar browsers altijd (vrijwel) hetzelfde werken, zelfs op verschillende besturingssystemen. Iets wat in Android browser werkt, zal in de regel overal werken in die browser, maar een garantie is er niet. De enige garantie is het daadwerkelijk testen op een fysiek apparaat. En aangezien er duizenden mobiele apparaten zijn, is daar eigenlijk geen beginnen aan.

De html is gevalideerd met de validator van w3c, de css ook. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen (en oplossingen) vermeld.

Nieuwe browsers worden pas getest, als ze uit het bèta-stadium zijn, omdat er anders 'n redelijke kans is dat je tegen 'n bug zit te vechten, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt. Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kunnen niet worden beantwoord, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enz. in wel geteste browsers: graag!)

Bekende problemen (en oplossingen)

Waarop en hoe is getest, kun je gelijk hierboven vinden bij Getest in.

Als je hieronder geen oplossing vindt voor een probleem dat met dit voorbeeld te maken heeft, kun je op het forum proberen een oplossing te vinden voor je probleem. Om forumspam te voorkomen, moet je je helaas wel registreren, voordat je op het forum een probleem kunt aankaarten.

Beetje saai, maar er zijn geen bekende problemen.

Wijzigingen

Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.

15 november 2016:

Nieuw opgenomen.

Inhoud van de download en licenties

De inhoud van deze download kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:

* Sommige onderdelen die van 'n andere site of zo afkomstig zijn, vallen mogelijk onder een of andere licentie. Dat is hieronder bij het betreffende onderdeel te vinden.

* Je gebruikt het materiaal uit deze download volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte code en dergelijke zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal uit deze download ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.

* Dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) wordt regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat voorbeeld, uitleg, en dergelijke afkomstig zijn van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.

Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.

afbeelding-116-dl.html: de pagina met het voorbeeld.

afbeelding-116.pdf: de uitleg (aangepast aan de inhoud van de download).

afbeelding-116-inhoud-download-en-licenties.txt: een kopie van de tekst onder dit kopje (Inhoud van de download en licenties).

HTML

CSS

Technisch gezien is er geen enkel bezwaar om de css in de stylesheet allemaal achter elkaar op één regel te zetten:

Maar als je dat doet, garandeer ik je hele grote problemen, omdat het volstrekt onoverzichtelijk is. Beter is het om de css netjes in te laten springen:

              div#header-buiten {
            position: absolute;
            right: 16px;
            width: 100%;
            height: 120px;
            background: yellow;
        }

        div p {
            margin-left: 16px;
            height: 120px;
            text-align: center;
        }

Hiernaast is het heel belangrijk voldoende commentaar (uitleg) in de stylesheet te schrijven. Op dit moment weet je waarschijnlijk (hopelijk...), waarom je iets doet. Maar over vijf jaar kan dat volstrekt onduidelijk zijn. Op deze site vind je nauwelijks commentaar in de stylesheets, maar dat heeft een simpele reden: deze uitleg is in feite één groot commentaar.

Op internet zelf is het goed, als de stylesheet juist zo klein mogelijk is. Dus voor het uploaden kun je normaal genomen het beste het commentaar weer verwijderen. Veel mensen halen zelfs alles wat overbodig is weg, voordat ze de stylesheet uploaden. Inspringingen bijvoorbeeld zijn voor mensen handig, een computer heeft ze niet nodig.

Je hebt dan eigenlijk twee stylesheets. De uitgebreide versie waarin je dingen uitprobeert, verandert, enz., met commentaar, inspringingen, en dergelijke. Dat is de mensvriendelijke versie. Daarnaast is er dan een stylesheet die je op de echte site gebruikt: een gecomprimeerde versie.

Dat comprimeren kun je met de hand doen, maar er bestaan ook hulpmiddelen voor. Als je op internet zoekt naar 'css' en 'compress' of 'comprimeren', vind je tal van sites, waar je dat automatisch kunt laten doen.

(Stylesheetss op deze site zijn niet gecomprimeerd. Omdat het vaak juist om de css gaat, kunnen mensen dan zonder al te veel moeite de css bekijken.)

css voor alle vensters

/* afbeelding-116-dl.css */

Om vergissingen te voorkomen is het een goede gewoonte bovenaan het stijlbestand even de naam neer te zetten. Voor je het weet, zit je anders in het verkeerde bestand te werken.

body

Het element waarbinnen de hele pagina staat. Veel instellingen die hier worden opgegeven, worden geërfd door de nakomelingen van <body>. Ze gelden voor de hele pagina, tenzij ze later worden gewijzigd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de lettersoort, de lettergrootte en de voorgrondkleur.

background: #ff9;

Achtergrondkleurtje.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.

Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.

font-family: Arial, Helvetica, sans-serif;

Als Arial is geïnstalleerd op de machine van de bezoeker, wordt deze gebruikt, anders Helvetica. Als die ook niet wordt gevonden, wordt in ieder geval een schreefloze letter (zonder dwarsstreepjes) gebruikt.

margin: 0; padding: 0;

Slim om te doen vanwege verschillen tussen browsers.

section

Alle <section>'s. Elke video met bijbehorende links, titel, en dergelijke staat in een eigen <section>.

margin-top: 20px;

Kleine marge aan de bovenkant, zodat de video's en dergelijke niet tegen elkaar aan komen te staan.

h2, .origineel, .groot, .klein

Alle <h2>'s, de elementen met class="origineel", class="groot" en class="klein". Dit zijn de elementen met de titel en de (download-)links.

background: white;

Witte achtergrond.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.

Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.

Dit is ook al bij <body> opgegeven, maar sommige mensen hebben bij álle elementen de kleuren veranderd. Het heeft immers weinig zin, als ze dat alleen bij de body doen, terwijl de sitebouwer de kleuren ook bij bijvoorbeeld de paragrafen heeft aangepast.

max-width: 294px;

Maximumbreedte.

Alle elementen, waarvoor deze selector geldt, zijn blok-elementen. Een blok-element wordt normaal genomen even breed als z'n ouder. Die ouder is hier <section>, ook een blok-element. <section> wordt daarom normaal genomen ook even breed als z'n ouder <main>, ook weer een blok-element. Het wordt eentonig: het blok-element <main> wordt normaal genomen ook weer even breed als ouder <body>, ook een blok-element. <body> wordt normaal genomen even breed als ouder <html>. <html> is het buitenste element en wordt daarom normaal genomen even breed als het venster van de browser.

Als je deze hele keten terug volgt, worden daardoor de elementen, waar deze selector voor geldt, ook even breed als het venster van de browser. Omdat hier geen gewone breedte, maar alleen een maximumbreedte is opgegeven, worden deze elementen nooit breder dan het venster van de browser, ook niet als dit smaller dan 294 px is.

Hier iets onder krijgen deze elementen nog een padding van 3 px en een border van 1 px. Daardoor wordt de eigenlijke maximumbreedte 1 + 3 + 294 + 3 + 1 = 302 px.

Hieronder bij video krijgen de video's een breedte van 300 px en een maximumbreedte van 100%. Daar komt nog een border van 1 px bij. Ook de video's worden hierdoor 302 px breed, maar nooit breder dan het venster van de browser.

De titels en links boven en onder de video's sluiten hierdoor altijd netjes op de video's aan. Op de afbeelding is een heel smal browservenster met een breedte van 200 px te zien. Ook daarin sluiten video's, titels, links, en dergelijke netjes op elkaar aan, omdat ze in zo'n smal venster allemaal even breed worden als het venster van de browser.

text-align: center;

Tekst horizontaal centreren.

margin: 0 auto;

Omdat voor onder en links niets is opgegeven, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 auto 0 auto in de volgorde boven – rechts – onder – links. Boven en onder geen marge, links en rechts auto wat hier hetzelfde betekent als evenveel. Titel en links staan hierdoor altijd horizontaal gecentreerd binnen hun ouder <section>, ongeacht hoe breed <section> is.

Omdat, zoals iets hierboven bij max-width beschreven, <section> even breed is als het venster van de browser, staan titel en links hierdoor ook altijd horizontaal gecentreerd binnen het venster. (Omdat title en links maximaal 302 px breed zijn, zie je hier pas iets van in browservensters die meer dan 302 px breed zijn.)

Deze manier van horizontaal centreren van een blok-element werkt alleen, als het te centreren element een breedte heeft.

border: black solid;

Zwart randje. De breedte wordt gelijk hieronder opgegeven.

border-width: 0 1px 1px;

Kleur en stijl van de border zijn gelijk hierboven al opgegeven.

Omdat voor links geen waarde is opgegeven, krijgt links dezelfde waarde als rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 1px 1px 1px in de volgorde boven – rechts – onder – links. Aan alle kanten een randje, behalve aan de bovenkant.

Aan de onderkant, onder de download-links, blijft dit randje zo staan. Boven de video staat een titel in een <h2>. Hieronder bij h2 wordt het randje bij die <h2> met border-width aan de onderkant weggehaald en aan de bovenkant toegevoegd, zodat de hele video met bijbehorende titel en links door een rand is omgeven.

border-radius: 0 0 5px 5px;

Rechts- en linksonder ronde hoek.

Deze ronde hoeken zijn bedoeld voor .groot en .klein, de <p>'s met de download-links onder de video. De ronde hoeken bij .origineel, de link naar de originele video boven de video, worden iets hieronder bij .origineel weggehaald. Bij h2 gelijk hieronder worden de ronde hoeken verplaatst naar links‑ en rechtsboven. Het eindresultaat is een kader met ronde hoeken rondom de hele video, inclusief bijbehorende titels en links.

padding: 3px;

Kleine ruimte tussen tekst in en buitenkant van de titels en links.

h2

Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

h2, .origineel, .groot, .klein {background: white; color: black; max-width: 294px; text-align: center; margin: 0 auto; border: black solid; border-width: 0 1px 1px; border-radius: 0 0 5px 5px; padding: 3px;}

Alle <h2>'s. Dit zijn de titels boven de video's.

font-size: 1em;

Een <h2> heeft een vrij grote letter. Hier wordt dat veranderd in een normale lettergrootte.

Hier gelijk onder wordt de vette letter van de <h2> ook nog veranderd in een normale dikte. Je zou hierdoor mogelijk kunnen denken dat je dan net zo goed die <h2> door een gewone <p> kunt vervangen, maar dat is niet zo. Uiterlijk zou een <p> er inderdaad net zo uitzien als deze <h2>, maar schermlezers kunnen makkelijk van <h> naar <h> springen, en voor zoekmachines is een <h2> een indicatie dat hier enigszins belangrijke tekst in staat.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

font-weight: normal;

Van zichzelf heeft een <h2> vette tekst. Dat wordt hier veranderd in normale tekst.

border-width: 1px 1px 0;

Bij h2, .origineel, .groot, .klein hebben de <h2>'s al een border gekregen, hier wordt aangegeven aan welke kanten die border moet staan.

Omdat voor links geen breedte is opgegeven, krijgt links dezelfde breedte als rechts. Hier staat dus eigenlijk 1px 1px 0 1px in de volgorde boven – rechts – onder – links. Boven, rechts en links een randje.

border-radius: 5px 5px 0 0;

Links‑ en rechtsboven ronde hoek.

padding-bottom: 0;

Bij h2, .origineel, .groot, .klein is aan alle kanten een padding gegeven. Hier wordt de padding aan de onderkant weggehaald, omdat er anders een te grote opening tussen de titel en de eronder staande link naar de originele video zit.

.origineel

Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

h2, .origineel, .groot, .klein {background: white; color: black; max-width: 294px; text-align: center; margin: 0 auto; border: black solid; border-width: 0 1px 1px; border-radius: 0 0 5px 5px; padding: 3px;}

Alle elementen met class="origineel". De <p>'s met de links naar de originele video's.

font-size: 0.85em;

Iets kleinere letter.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

border-width: 0 1px;

Omdat voor onder en links geen waarde is opgegeven, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 1px 0 1px in de volgorde boven – rechts – onder – links.

Bij h2, .origineel, .groot, .klein is een border aan de zijkanten en onderkant van deze <p>'s gegeven. Hier wordt die border beperkt tot de linker- en rechterkant. .origineel staat boven <video>. <video> krijgt bij video een border aan de bovenkant. Als .origineel ook een border aan de onderkant zou krijgen, zou tussen .origineel en de eronder staande <video> een dubbele border staan.

border-radius: 0;

De bij h2, .origineel, .groot, .klein gegeven ronde hoeken weghalen.

padding-top: 0;

Bij h2, .origineel, .groot, .klein is aan alle kanten een padding opgegeven. Hier wordt de padding aan de bovenkant weggehaald, omdat anders een te grote ruimte ontstaat tussen .origineel en de erboven staande <h2>.

video

Alle <video>'s. De elementen waar de eigenlijke video in zit.

background: white;

Witte achtergrond. Als de browser niet met <video> uit de voeten kan, wordt een tekst getoond. Om zeker te zijn dat die leesbaar is, wordt de achtergrond van <video> wit gemaakt.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.

Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.

Dit is ook al bij <body> opgegeven, maar sommige mensen hebben bij álle elementen de kleuren veranderd. Het heeft immers weinig zin, als ze dat alleen bij de body doen, terwijl de sitebouwer de kleuren ook bij bijvoorbeeld de paragrafen heeft aangepast.

display: block;

Je zou het misschien niet zeggen, maar <video> is een inline-element, net zoals bijvoorbeeld een <img>. Het heeft weliswaar wat bijzondere eigenschappen, maar het blijft een inline-element. Dat heeft hier een aantal ongewenste bijwerkingen.

De hieronder opgegeven breedte en maximumbreedte werken niet bij een inline-element.

Een inline-element heeft een regelhoogte. <video> staat op de basislijn, waar ook de tekst zou staan, als die er was. Onder die basislijn is nog wat extra ruimte voor letters als de 'j' en de 'y', die onder de basislijn uitsteken. Op de afbeelding is te zien, dat die ruimte ook onder <video> aanwezig is, ook al is die niet nodig. (Om het wat duidelijker te laten zien, is de achtergrond van de pagina even blauw gekleurd.) Dit levert een kier op tussen de video en de eronder staande download-links.

Ten slotte kan een inline-element niet worden gecentreerd op de manier, zoals iets hieronder met margin: 0 auto; gebeurt.

Al deze droeve ellende kan met één toverspreuk worden verdreven: display: block;. <video> is nu een blok-element, waarmee alle bovenstaande problemen zijn opgelost.

width: 300px;

De kleine video's zijn 300 px breed, dus <video> ook zo breed maken.

Een hoogte wordt niet opgegeven, de reden daarvan staat gelijk hieronder bij max-width.

max-width: 100%;

Hierboven is een breedte van 300 px aan <video> gegeven. In browservensters smaller dan 300 px zou hierdoor niet de hele video te zien zijn. Daarom wordt hier een maximumbreedte opgegeven.

Een breedte in procenten is altijd ten opzichte van de ouder van het element. Dat is hier het blok-element <section>. Een blok-element wordt normaal genomen even breed als z'n ouder, dat is hier het blok-element <main>. Ook <main> wordt normal genomen even breed als z'n ouder, blok-element <body>, dat normaal genomen ook weer even breed wordt als de ouder daarvan: <html>. Omdat <html> het buitenste element is, wordt dit normaal genomen even breed als het venster van de browser.

Uiteindelijk wordt ook <video> dus nooit breder dan het venster van de browser.

De video zelf wordt nooit breder dan de <video>, waar hij in zit. Als dat nodig is, wordt de video verkleind.

Omdat <video> smaller kan worden dan 300 px, is geen hoogte opgegeven. De hoogte van de kleine video's is 200 px. Als wel een hoogte aan <video> zou worden gegeven, blijft in sommige browsers de hoogte van de video 200 px, terwijl de breedte in hele smalle browservensters wordt verkleind. Dat levert een soort lachspiegeleffect op: alles vervormt. In andere browsers vervormt de video niet, omdat de hoogte ook wordt aangepast, maar krijg je lelijke grijze balken onder en boven de video.

Door geen hoogte op te geven, schaalt de hoogte van de video automatisch in dezelfde verhouding als de breedte en vervormt de video niet.

margin: 0 auto;

Omdat voor onder en links niets is opgegeven, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 auto 0 auto in de volgorde boven – rechts – onder – links. Boven en onder geen marge, links en rechts auto wat hier hetzelfde betekent als evenveel. <video> staat hierdoor altijd horizontaal gecentreerd binnen z'n ouder <section>, ongeacht hoe breed <section> is.

Omdat, zoals hierboven bij max-width beschreven, <section> even breed is als het venster van de browser, staan titel en links hierdoor ook altijd horizontaal gecentreerd binnen het venster. (Omdat title en links maximaal 302 px breed zijn, zie je hier pas iets van in browservensters die meer dan 302 px breed zijn.)

Deze manier van horizontaal centreren van een blok-element werkt alleen, als het te centreren element een breedte heeft.

border: black solid 1px;

Zwart randje rondom <video>, en daarmee ook rondom de in <video> zittende video zelf.

.groot span, .klein span

De <span>'s in de elementen met class="groot" en de <span>'s in de elementen met class="klein". In deze <span>'s zit de grootte van de video's.

font-size: 0.7em;

Iets kleinere letter.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

.groot

Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

h2, .origineel, .groot, .klein {background: white; color: black; max-width: 294px; text-align: center; margin: 0 auto; border: black solid; border-width: 0 1px 1px; border-radius: 0 0 5px 5px; padding: 3px;}

De elementen met class="groot". De <p>'s waarin de download-links voor de grotere video's zitten.

display: none;

Verbergen. In browservensters minimaal 480 px breed worden ze verderop bij .groot weer zichtbaar gemaakt.

JavaScript

Als je onderstaande code ergens aanraakt of ‑klikt, ga je rechtstreeks naar de bijbehorende uitleg.

Als je bovenstaande code ergens aanraakt of ‑klikt, ga je rechtstreeks naar de bijbehorende uitleg.

Normaal genomen is het heel belangrijk commentaar op te nemen in een script, zodat je over tien jaar ook nog weet, wat je hebt gedaan. Als anderen je code lezen, is commentaar waarom je iets hebt gedaan, of wat er gebeurt, ook absoluut noodzakelijk.

Commentaar in JavaScript geef je aan door aan het begin van de regel twee schuine strepen // te zetten, zoals hierboven bij // afbeelding.js is gebeurd. Commentaar dat meer regels beslaat, geef je zo aan: /* meerdere regels commentaar */. Commentaar wordt door de browser genegeerd.

Bij het script hierboven staat geen commentaar om de simpele reden dat hieronder een heel uitgebreid commentaar volgt. In de download zit wel een script met commentaar: 'afbeelding-116-met-commentaar.js'.

Om het script voor mensen leesbaar te houden, wordt ook gebruikt gemaakt van nieuwe regels, inspringen, en dergelijke. Voor de computer is dat niet nodig. Voordat een script naar de server wordt geüpload, wordt het vaak zo klein mogelijk gemaakt. Als je op internet zoekt naar 'minify javascript', vind je tal van sites, waar dat automatisch kan worden gedaan.

Je hebt dan in feite twee scripts: eentje met de voor mensen makkelijker vorm, waarin je wijzigingen kunt aanbrengen, en eentje in een voor mensen onleesbare vorm, die daadwerkelijk wordt gebruikt.

Op deze site zijn veel scripts niet geminificeerd, omdat ik ze makkelijk leesbaar wil houden voor mensen die de code willen bekijken.

Het script regel voor regel.