Uitleg ronde hoeken met behulp van border-radius
Laatst aangepast: .
Korte omschrijving
Verschillende soorten met behulp van border-radius
gemaakte ronde hoeken.
BELANGRIJK
Deze uitleg hoort bij het voorbeeld dat in de download zit. Het voorbeeld uit de download verschilt iets van het voorbeeld hier op de site. In de download ontbreekt bijvoorbeeld de navigatie voor de site. Ook in de kopregels zit vaak wat verschil. Daarnaast kunnen er nog andere (meestal kleine) verschillen zijn.
Als je deze uitleg leest naast de broncode van het voorbeeld op de site, kan het dus bijvoorbeeld zijn dat 'n <h1> uit de css bij 'n <h2> uit de html hoort. Maar het gaat niet om hele grote, fundamentele afwijkingen.
Als je dit lastig vindt, kun je bovenaan de pagina de hele handel downloaden. In de download zit 'n voorbeeld dat wel naadloos aansluit op de uitleg in de download.
Als je deze handleiding graag uitprint (zonde van het bos), gebruik dan de pdf in de download. Deze pagina is niet geoptimaliseerd voor printen, de pdf kan wel makkelijk worden geprint.
Alles op deze site kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:
* Je gebruikt het materiaal op deze site volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte info zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal van deze site ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.
* Deze uitleg wordt min of meer regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan deze uitleg op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat de uitleg afkomstig is van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.
* Het kan zijn dat materiaal is gebruikt dat van anderen afkomstig is. Dat materiaal kan onder een bepaalde licentie vallen, waardoor het mogelijk niet onbeperkt gebruikt mag worden. Als dat zo is, wordt dat vermeld onder Inhoud van de download en licenties.
Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.
Alle code is geschreven in een afwijkende
lettersoort en -kleur. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code), is in de hele uitleg onderstippeld blauw
. Alle niet-essentiële code is bruin
. (In de inhoudsopgave staat alles vanwege de leesbaarheid in een gewone letter.)
Opmerkingen
- Binnen elke <div> staat de gebruikte css binnen een <code>-tag. Deze wordt tot de essentiële css gerekend, omdat de <div>'s anders geen inhoud hebben. Daardoor zouden ze geen of te weinig hoogte hebben.
- De in het vijfde voorbeeld gebruikte achtergrond-afbeelding komt van een site, die niet meer bestaat. Helaas is de naam van de site opgegeten door het invasieve Congolese naamvreterkevertje en dus niet meer te achterhalen. Maar de afbeelding is in ieder geval Publiek Domein.
Links in deze uitleg, vooral links naar andere sites, kunnen verouderd zijn. Op de pagina met links vind je steeds de meest recente links.
Dit voorbeeld is gemaakt op een systeem met Linux (KDE neon). Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Visual Studio Code, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.
Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.
Achterliggend idee
Tot de komst van border-radius
was het maken van een kader of een achtergrond met ronde hoeken behoorlijk ingewikkeld. Althans: om het op een goede manier te doen.
'Een goede manier' wil zeggen dat de constructie ook intact moest blijven bij andere lettergroottes en bij zoomen. De meeste manieren die je op internet kon vinden, voldeden niet aan die eis: bij zoomen of bij een andere lettergrootte donderde de hele constructie in elkaar.
Zonder één of meer afbeeldingen te gebruiken, was het vrijwel onmogelijk ronde hoeken te maken. En mét afbeeldingen kon het nog steeds knap ingewikkeld zijn, afhankelijk van wat je precies wilde. Uit het feit dat er tientallen, mogelijk zelfs honderden, manieren zijn bedacht om dit te toen, kun je al afleiden dat er kennelijk niet één echt goede techniek bestond.
Met de eigenschap border-radius
is dit opgelost. Met behulp hiervan is het heel simpel om ronde hoeken te maken. En zelfs meer dan dat. De vier hoeken hoeven niet dezelfde ronding te hebben, je kunt het per hoek opgeven. Bovendien kun je hoogte en breedte van de hoek afzonderlijk van elkaar instellen. Op deze manier zou je zelfs een ellips kunnen maken, en ook het maken van een cirkel is heel simpel.
Bij grote rondingen moet wel nog steeds goed worden gelet op voldoende padding of iets dergelijks, omdat anders bij een grotere lettergrootte tekst buiten de hoeken kan komen te staan.
De naam border-radius
is wat ongelukkig gekozen, omdat deze tot misverstanden leidt. In tegenstelling tot wat soms wordt gedacht, hoeft er helemaal geen border aanwezig te zijn.
In het eerste voorbeeld is geen border aanwezig, maar alleen een achtergrondkleur. Die keurig ronde hoeken krijgt.
In het vierde voorbeeld wordt – naast een border – een outline gebruikt. Ook die krijgt ronde hoeken.
In het vijfde voorbeeld is de achtergrond-afbeelding gewoon vierkant, maar krijgt ronde hoeken.
In Safari ouder dan versie 6.4 kreeg een outline geen ronde hoeken. Daarom is voor die browsers aangepaste code gebruikt. Meer daarover is te vinden bij @supports not (width: 10lh).
De code aanpassen aan je eigen ontwerp
- Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houd het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.
-
Gebruik geen FrontPage, Publisher of Word (alle drie van Microsoft). Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt al jaren niet meer onderhouden door Microsoft.
Ook OpenOffice en LibreOffice leveren een uiterst beroerd soort html af. Tekstverwerkers met al hun toeters en bellen zijn gewoon niet geschikt om websites mee te bouwen.
Je kunt beter een goed (gratis) programma gebruiken. Links naar dat soort programma's vind je op de pagina met links onder Gereedschap → wysiwyg-editor en Gereedschap → Editors en IDE's.
Maar het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enzovoort te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.
-
Als je in een desktopbrowser met behulp van zoomen het beeld vergroot, heeft dit hetzelfde effect, als wanneer de pagina in een kleiner browservenster wordt getoond. Je kunt hiermee dus kleinere apparaten zoals een tablet of een smartphone simuleren. Maar het blijft natuurlijk wel een simulatie: het is nooit hetzelfde als testen op een écht apparaat. Zo kun je bijvoorbeeld aanrakingen alleen echt testen op een echt touchscreen.
Inmiddels hebben veel browsers in de ontwikkelgereedschappen mogelijkheden voor het simuleren van weergave op een kleiner scherm ingebouwd. Ook dit blijft een simulatie, maar geeft vaak wel een beter beeld dan zoomen.
-
Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome, Vivaldi of Edge, is er 'n hele grote kans dat die in alle browsers werkt. Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat het een van de weinige browsers is, die niet bij een bedrijf hoort dat vooral op je centen of je data uit is.
Google Chrome wordt ook door veel mensen gebruikt, maar ik heb dus wat moeite met hoe Google je hele surfgedrag, je schoenmaat en de kleur van je onderbroek vastlegt. Daarom gebruik ik Google Chrome zelf alleen om in te testen.
-
Het allereerste dat je moet invoeren, is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.
Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.
Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.
-
Gebruik het doctype voor html5. Dit is bedoeld voor nieuwe sites.
Het oudere transitional doctype staat talloze tags toe, die in html5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.
Het (ook al oudere) strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.
Het doctype voor html5 is uiterst simpel:
<!doctype html>
. Omdat het doctype voor html5 in alle browsers werkt, zelfs in de gelukkig vrijwel uitgestorven nachtmerrie Internet Explorer 6, is er geen enkele reden dit uiterst simpele doctype niet te gebruiken. - De eerste regel binnen de <head> moet de charset zijn. Dit vertelt de browser, welke tekenset er gebruikt moet worden, zodat letters met accenten en dergelijke overal goed worden weergegeven. Het beste kun je utf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren. In html5 is het simpele
<meta charset="utf-8">
voldoende. - Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden, waar dit voorbeeld in is getest.
- Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan met het alleen veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds, of alles nog goed werkt.
-
Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen, zoals je wilt. Ga daarna pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok op de plaats, waar uiteindelijk het menu komt te staan.
Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Zorg eerst dat de blokken werken, zoals je wilt. Dan zul je het daarna gelijk merken, als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat verstoren. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers, of alles nog wel goed werkt.
Je kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br>1<br>2<br>3 enzovoort, tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet ongemerkt drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.
Om de breedte te vullen, kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig om aan 't eind (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.
- Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, kan het helpen de verschillende delen een achtergrondkleur of een outline te geven. Je ziet dan goed, waar 'n deel precies staat. Een achtergrondkleur en een outline hebben - anders dan bijvoorbeeld een border - verder geen invloed op de lay-out, dus die zijn hier heel geschikt voor.
- Als je eigenschappen verandert in de css, verander er dan maar één, hooguit twee tegelijk. Als je er zeventien tegelijk verandert, is de kans groot dat je niet meer weet, wat je hebt gedaan. En dat je 't dus niet meer terug kunt draaien.
-
margin
,padding
enborder
worden bij de hoogte en breedte van het element opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 px aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.Css geeft de mogelijkheid om met behulp van
box-sizing
de padding en border bínnen de breedte en hoogte van de inhoud te zetten, als je dat handiger vindt.Met nieuwere css-eigenschappen als grid en flexbox, die speciaal zijn gemaakt om een lay-out mee te maken, spelen dit soort problemen veel minder. In alle browsers waarop hier nog wordt getest, werken flexbox en grid prima. Maar als je oudere browsers moet ondersteunen, kan dat wel problemen opleveren en moet je ook in die oudere browsers testen.
-
In plaats van een absolute eenheid als
px
kun je ook een relatieve eenheid gebruiken, met nameem
enrem
. Voordeel vanem
enrem
is dat een lettergrootte, regelhoogte, en dergelijke inem
enrem
in alle browsers kan worden veranderd. Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeldpx
. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken. Voor weergave in mobiele apparaten zijn relatieve eenheden alsem
enrem
vrijwel altijd beter dan absolute eenheden alspx
.(De minder bekende
rem
is ongeveer hetzelfde als deem
. Alleen is de lettergrootte bijrem
gebaseerd op de lettergrootte van het <html>-element, waardoor derem
overal op de pagina precies even groot is. Bij deem
kan de lettergrootte worden beïnvloed door de voorouders van het element, bij derem
niet.)Zoomen kan trouwens altijd, ongeacht welke eenheid je gebruikt.
-
Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.
Valiwie???
Valideren is het controleren van je html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.
Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valide code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valide code is over twintig jaar ook nog te bekijken.
Valideren moet trouwens ook niet worden overdreven. Het is een hulpmiddel om echte fouten te vinden, meer niet. Het gaat erom dat je site goed werkt, niet dat je het braafste kind van de klas bent. Als de code niet valideert, maar daar is een goede reden voor, is daar niets op tegen. Zeker met nieuwere html en css wil de validator nog wel eens achterlopen, terwijl dat al prima is te gebruiken.
Op deze site is alle css en html gevalideerd. Als de code niet helemaal valide is (wat regelmatig voorkomt), staat daar onder Bekende problemen (en oplossingen) de reden van.
Je kunt je css en html valideren als 't online staat, maar ook als het nog in je computer staat.
Html kun je valideren op: validator.w3.org/nu.
Css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator.
Toegankelijkheid en zoekmachines
De tekst in dit hoofdstukje is een algemene tekst, die voor elke pagina geldt. Eventueel specifiek voor dit voorbeeld geldende problemen en eventuele aanpassingen om die problemen te voorkomen staan bij Bekende problemen (en oplossingen).
Toegankelijkheid (in het Engels 'accessibility') is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een schermlezer gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje dat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.
(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)
Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.
Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:
-
Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst wordt gebruikt door schermlezers en als afbeeldingen niet kunnen worden getoond of gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien, als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.
Als een afbeelding alleen maar voor de sier wordt gebruikt, zet je daarbij
alt=""
, om aan te geven dat de afbeelding niet belangrijk is voor het begrijpen van de tekst of zo. -
Gebruik in links een tekst die duidelijk aangeeft, waar de link naartoe gaat. Een tekst als 'pagina met externe links' is waarschijnlijk duidelijk genoeg, een tekst als alleen 'links' waarschijnlijk niet. Een duidelijke zwart-witregel is niet te geven, omdat dit ook van tekst en dergelijke in de omgeving van de link afhangt.
Schermlezers kunnen een lijst van alle links in de pagina weergeven, en een duidelijke tekst is daarbij belangrijk. Alleen 'volgende' zegt niets, als dat in 'n lijst met alleen links staat.
-
Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze geven te veel problemen, omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk, welke toetsen het zijn.
Op zichzelf zijn accesskeys een heel goed idee. Maar helaas zijn ze ook in html5 volstrekt onvoldoende gedefinieerd. Er is nog steeds geen standaard voor de meest gebruikelijke accesskeys, zoals Zoek of Home.
Er is nog steeds niet vastgelegd, hoe accesskeys zichtbaar gemaakt kunnen worden. Voor de makers van browsers zou dit 'n relatief kleine moeite zijn, voor de makers van 'n site is het bergen extra werk.
Hierdoor zijn accesskeys (vrijwel) niet te gebruiken. Misschien kunnen ze nog enig nut hebben op sites, die gericht zijn op 'n specifieke groep gebruikers. Maar voor algemene sites is het advies: normaal genomen niet gebruiken.
-
Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je door links, invoervelden, en dergelijke lopen. Elke tab brengt je één link, invoerveld, en dergelijke verder, Shift+Tab één plaats terug. Met behulp van het attribuut
tabindex
kun je de volgorde aangeven, waarin de Tab-toets werkt. Zondertabindex
wordt de volgorde van de html aangehouden bij gebruik van de Tab-toets, maar soms is een andere volgorde logischer.In principe is het beter, als
tabindex
niet nodig is, maar gewoon de volgorde van de html wordt aangehouden. Bij verkeerd gebruik kantabindex
heel verwarrend zijn. Het is niet bedoeld om van de pagina een hindernisbaan voor kangoeroes te maken, waarop van beneden via links over rechts naar boven wordt gesprongen. - Als, zoals hierboven beschreven, een gebruiker van de Tab-toets bij een link, invoerveld, en dergelijke is aangekomen, heeft dit element 'focus'. Dit wordt aangegeven door de link, invoerveld, en dergelijke extra te markeren met een kadertje. Dat kadertje mag je alleen weghalen, als op een andere manier wordt duidelijk gemaakt, welk element focus heeft. Een gebruiker van de Tab-toets kan anders niet zien, waar die zit, en welk element gaat reageren op bijvoorbeeld een Enter.
- In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn schermlezers en dergelijke zo sterk verbeterd dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als die op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken. Schermlezers houden namelijk altijd de volgorde van de html aan en niet een eventueel afwijkende volgorde op het scherm.
-
Een zogenaamde skip-link is vaak nog wel zinvol. Dat is een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat die normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel gewoon zichtbaar in speciale programma's zoals tekstbrowsers en schermlezers, want die kijken gewoon naar wat er in de broncode staat.
(Alleen in de schermlezer TalkBack op oudere versies van Android werkt zo'n buiten het scherm geplaatste link niet. TalkBack leest zo'n link wel voor, maar de link kan niet worden gevolgd, als deze buiten het scherm staat. Met ingang van versie 8.1 van Android is dit eindelijk opgelost en werkt een skip-link ook fatsoenlijk in TalkBack.)
Een skip-link staat bovenaan de pagina, nog boven menu, header, en dergelijke, en linkt naar de eigenlijke inhoud van de pagina. Hierdoor kunnen mensen met één toetsaanslag naar de eigenlijke inhoud van de pagina gaan.
Een skip-link is vooral nuttig voor gebruikers van de Tab-toets. Zodra de normaal genomen onzichtbare link door het indrukken van de Tab-toets focus krijgt, kun je de link op het scherm plaatsen, waardoor deze zichtbaar wordt. Bij een volgende tab wordt de link dan weer buiten het scherm geplaatst en is dus niet meer zichtbaar, zodat de lay-out niet wordt verstoord.
-
Van oorsprong is html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is deze gebruikt voor lay-out. Maar daar is de taal dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.
De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een extern stijlbestand staan of, als deze alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de <head> van die pagina.
-
Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enzovoort. Schermlezers en dergelijke kunnen van kop naar kop springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.
Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.
Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.
- <table> is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als <table> voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een papieren krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel, zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel volstrekte ontoegankelijkheid voor schermlezers en dergelijke en als extra bonus vaak 'n lagere plaats in een zoekmachine.
-
Frames horen bij een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. <iframe>'s hebben voor een deel dezelfde nadelen. Eén van die nadelen is dat de verschillende frames voor zoekmachines, schermlezers, en dergelijke als los zand aan elkaar hangen, omdat ze los van elkaar worden weergegeven. Ze staan wel naast elkaar op het scherm, maar er zit intern geen verband tussen.
Als je 'n stuk code vaker wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, voeg dat dan in met PHP. Dan wordt de pagina niet pas in de browser, maar al op de server samengesteld. Hierdoor zien zoekmachines, schermlezers, en dergelijke één pagina, net zoals wanneer je maar één pagina met html zou hebben geschreven.
(Je kunt ook invoegen met behulp van SSI. Maar tegenwoordig kun je beter PHP dan SSI gebruiken, omdat SSI min of meer aan het uitsterven is en PHP veel meer mogelijkheden heeft.)
-
Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van
lang="..."
. Op deze site gebeurt dat lang niet overal, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dat soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal. Maar bij enigszins 'normale' teksten hoor je een taalwisseling aan te geven.Op deze site wordt de lijst op woordenlijst.org gebruikt om te bepalen, of een woord inmiddels 'Nederlands' is. Als het woord in deze lijst voorkomt, wordt geen
lang
-attribuut gebruikt, ook niet als het woord oorspronkelijk uit een andere taal komt. - Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap:
<abbr title="ten opzichte van">t.o.v.</abbr>
. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met<abbr>t.o.v.</abbr>
. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n schermlezer 't.o.v.' uit gaat spreken als 'tof', en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken. - Geef een verandering niet alleen door kleur aan. Een grote groep mensen heeft moeite met het onderscheiden van kleuren en/of het herkennen van kleuren. Verander bijvoorbeeld een ronde rode knop niet in een ronde groene knop, maar in een vierkante groene knop. Door ook de vorm te veranderen, is het herkennen van de verandering niet alleen van een kleur afhankelijk.
- Zorg voor voldoende contrast tussen achtergrond- en voorgrondkleur, tussen
background-color
encolor
. Soms zie je heel lichtgrijze tekst op een donkergrijze achtergrond, en dan ook nog in een mini-formaat. Dat is dus voor heel veel mensen stomweg volledig onleesbaar. Op de pagina met links staat onder het kopje Toegankelijkheid → Contrast en kleurenblindheid een hele serie sites, waar je kunt controleren of het contrast groot genoeg is. -
De spider van 'n zoekmachine, schermlezers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoe veel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina, als de plaatjes worden weggehaald.
Op Linux kun je met Lynx kijken, hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op invisible-island.net/lynx.
Ook kun je in Windows het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een tekstbrowser en dergelijke deze ziet. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk.
Ten slotte kun je je pagina nog online op toegankelijkheid laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites, zoals:
lowvision.support: laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet. Engelstalig.
wave.webaim.org: deze laat grafisch zien, hoe de toegankelijkheid is. Engelstalig. Deze tester is ook als extensie in Firefox en Google Chrome te installeren.
Op de pagina met links kun je onder Toegankelijkheid links naar meer tests en dergelijke vinden.
Getest in
Laatst gecontroleerd op 25 mei 2024.
Onder dit kopje staat alleen maar, hoe en waarin is getest. Alle eventuele problemen, ook die met betrekking tot zoomen, lettergroottes, toegankelijkheid, uit staan van JavaScript en/of css, enzovoort staan iets hieronder bij Bekende problemen (en oplossingen). Het is belangrijk dat deel te lezen, want uit een test kan ook prima blijken dat iets totaal niet werkt!
Dit voorbeeld is getest op de volgende systemen:
Desktopcomputers
Linux (KDE neon 5.27) (2560 x 1080 px, resolution: 96 ppi):
Firefox, Google Chrome en Vivaldi, in grotere en kleinere browservensters.
In Vivaldi is ook ruimtelijke navigatie ('Spatial Navigation') getest.
Laptops
Windows 10 (1600 x 900 px, resolution: 106 ppi):
Firefox, Google Chrome en Edge, in grotere en kleinere browservensters.
OS X 11.7.10 ('Big Sur') (1440 x 900 px, resolution: 96 ppi):
Firefox, Safari, Google Chrome en Microsoft Edge, in grotere en kleinere browservensters.
Tablets
iPad met iOS 12.5.7 (2048 x 1536 px, device-pixel-ratio: 2:
Safari, Chrome, Firefox en Microsoft Edge (alle portret en landschap).
iPad met iPadOS 17.4.1 (2160 x 1620 px, resolution: 264 ppi):
Safari, Chrome, Firefox en Microsoft Edge (alle portret en landschap).
Android 6.0 ('Marshmallow') (1920 x 1200 px, resolution: 224 ppi):
Samsung Internet, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
Android 8.1 ('Oreo') (1920 x 1200 px, resolution: 218 ppi):
Samsung Internet, Firefox, Microsoft Edge en Chrome (alle portret en landschap).
Android 13 ('Tiramisu') (2000 x 1200 px, resolution: 225 ppi):
Samsung Internet, Firefox, Microsoft Edge en Chrome (alle portret en landschap).
Smartphones
iPhone met iOS 15.8.2 (1334 x 750 px, resolution: 326 ppi):
Safari, Chrome, Firefox en Microsoft Edge (alle portret en landschap).
Android 7.0 ('Nougat') (1280 x 720 px, resolution: 294 ppi):
Samsung Internet, Firefox, Microsoft Edge en Chrome (alle portret en landschap).
Android 9.0 ('Pie') (1920 x 1080 px, resolution: 424 ppi):
Samsung Internet, Firefox, Microsoft Edge en Chrome (alle portret en landschap).
Android 14 ('Upside Down Cake') (2408 x 1080 px, resolution: 401 ppi):
Samsung Internet, Firefox, Microsoft Edge en Chrome (alle portret en landschap).
Er is op de aan het begin van dit hoofdstukje genoemde controledatum getest in de meest recente versie van de browser, die op het betreffende besturingssysteem kon draaien. Het aantal geteste browsers en systemen is al tamelijk fors, en als ook nog rekening gehouden moet worden met (zwaar) verouderde browsers, is het gewoon niet meer te doen. Surfen met een verouderde browser is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken.
In- en uitzoomen en - voor zover de browser dat kan - een kleinere en grotere letter zijn ook getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan 200%.
Er is getest met behulp van muis en toetsenbord, behalve op iOS, iPadOs en Android, waar een touchscreen is gebruikt. Op Windows 10 is getest met touchscreen, touchpad, toetsenbord, muis, en - waar dat zinvol was - op een combinatie daarvan. Op OS X 11.7.10 is getest met (een combinatie van) toetsenbord, touchpad en muis.
Als in een voorbeeld JavaScript is gebruikt, is ook getest of het werkt zonder JavaScript. Dat is alleen gedaan in de browsers, waarin in de instellingen JavaScript kan worden uitgeschakeld.
Ook is getest zonder css en - als afbeeldingen worden gebruikt - zonder afbeeldingen.
Schermlezers en dergelijke
Naast deze 'gewone' browsers is ook getest in Lynx, WebbIE, NVDA, TalkBack, VoiceOver, Orca en Verteller.
Lynx is een browser die alleen tekst laat zien en geen css gebruikt. Er is getest op Linux.
WebbIE. is een browser die gericht is op mensen met een handicap. Er is getest op Windows 10.
NVDA is een schermlezer, zoals die door blinden wordt gebruikt. Er is getest op Windows 10 in combinatie met Firefox.
TalkBack is een in Android ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Chrome op Android 6.0, 7.0, 8.1, 9, 13 en 14
VoiceOver is een in iOS en OS X ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Safari op iOS 12.5.7 en 15.8.2, iPadOS 17.4.1 en OS X 11.7.10.
Orca is een schermlezer voor Linux. Er is getest in combinatie met Firefox op KDE Neon 5.27.
Verteller (Narrator) is een in Windows 10 ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Edge.
(Voor de bovenstaande programma's zijn links naar sites met uitleg en dergelijke te vinden op de pagina met links onder Toegankelijkheid → Schermlezers, tekstbrowsers, en dergelijke.)
Als het voorbeeld in deze programma's toegankelijk is, zou het in principe toegankelijk moeten zijn in alle aangepaste browsers en dergelijke. En dus ook voor zoekmachines, want een zoekmachine is redelijk vergelijkbaar met een blinde.
Eventuele problemen in schermlezers (en eventuele aanpassingen om die te voorkomen) staan iets hieronder bij Bekende problemen (en oplossingen).
Waar dat zinvol was, is ook nog getest op combinaties als een grote letter in een schermlezer met toetsenbordbediening.
Alleen op de hierboven genoemde systemen en browsers is getest. Er is dus niet getest op bijvoorbeeld 'n Blackberry. Er is een kans dat dit voorbeeld niet (volledig) werkt op niet-geteste systemen en apparaten. Om het wel (volledig) werkend te krijgen, zul je soms (kleine) wijzigingen en/of (kleine) aanvullingen moeten aanbrengen, bijvoorbeeld met JavaScript.
Er is ook geen enkele garantie dat iets werkt in een andere tablet of smartphone dan hierboven genoemd, omdat fabrikanten in principe de software kunnen veranderen. Dit is anders dan op de desktop, waar browsers altijd (vrijwel) hetzelfde werken, zelfs op verschillende besturingssystemen. Iets wat in Samsung Internet op Android werkt, zal in de regel overal werken in die browser, maar een garantie is er niet. De enige garantie is het daadwerkelijk testen op een fysiek apparaat. En aangezien er duizenden mobiele apparaten zijn, is daar geen beginnen aan.
De html is gevalideerd met de html-validator, de css met de css-validator van w3c. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen (en oplossingen) vermeld.
Nieuwe browsers worden pas getest, als ze uit het bèta-stadium zijn. Anders is er 'n redelijke kans dat je tegen 'n bug zit te vechten, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt.
Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kunnen niet worden beantwoord, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enzovoort in wel geteste browsers: graag! Dat kan op het forum.)
Bekende problemen (en oplossingen)
Waarop en hoe is getest, kun je gelijk hierboven vinden bij Getest in.
Als je hieronder geen oplossing vindt voor een probleem dat met dit voorbeeld te maken heeft, kun je op het forum proberen een oplossing te vinden voor je probleem. Om forumspam te voorkomen, moet je je helaas wel registreren, voordat je op het forum een probleem kunt aankaarten.
Bij toegankelijkheid is er vaak geen goed onderscheid te maken tussen oplossing en probleem. Zonder (heel simpele) aanpassingen heb je vaak 'n probleem, en omgekeerd. Daarom staan wat betreft toegankelijkheid aanpassingen en problemen hier bij elkaar in dit hoofdstukje.
Voor zover van toepassing wordt eerst het ontbreken van JavaScript, css en/of afbeeldingen besproken. Vervolgens problemen en aanpassingen met betrekking tot toegankelijkheid voor specifieke groepen bezoekers, toetsenbordnavigatie, tekstbrowsers, schermlezers en zoomen en andere lettergrootte.
Als in een onderdeel geen problemen aanwezig zijn, staat in een smal groen kadertje 'Geen problemen'. Bij een onderwerp over toegankelijkheid zijn er soms geen problemen, maar alleen aanpassingen. Ook in dat geval staat bovenaan in een smal groen kadertje 'Geen problemen'. Daaronder staan dan de aanpassingen.
Als in een onderdeel één of meer problemen worden besproken, staat van elk probleem in een breed rood kadertje een korte samenvatting daarvan.
Als bij het probleem een oplossing wordt gegeven, staat de samenvatting in een rode stippellijn. Bij een onderwerp over toegankelijkheid zijn er soms, naast de opgeloste problemen, ook aanpassingen. In dat geval staan staan die aanpassingen boven de kadertjes met opgeloste problemen.
Als bij het probleem geen oplossing is gevonden, staat de samenvatting in een rode ononderbroken lijn. Bij een onderwerp over toegankelijkheid zijn er soms, naast de problemen, ook aanpassingen. In dat geval staan staan die aanpassingen boven de kadertjes met problemen.
Zonder css
Geen problemen.
Omdat css alleen voor de opmaak is gebruikt, is zonder css alle tekst nog volledig aanwezig.
Zonder afbeeldingen
Geen problemen.
Alleen de achtergrond-afbeelding bij het vijfde voorbeeld ontbreekt, maar die is niet onmisbaar.
Tekstbrowsers
Geen problemen.
In Lynx en WebbIE wordt alle tekst volledig weergegeven.
Schermlezers
Geen problemen.
Alle tekst wordt volledig voorgelezen.
Zoomen en andere lettergrootte
Geen problemen.
Als bij padding
en border-radius
overal absolute eenheden zoals px zouden worden gebruikt, kan – vooral in smallere browservensters – bij een grotere letter tekst buiten de ronde hoeken van de <div> komen te staan. Daarom zijn, waar nodig, absolute eenheden vervangen door relatieve eenheden.
Overige problemen
In Safari ouder dan versie 16.4 kan een outline geen ronde hoeken krijgen.
In Safari ouder dan versie 16.4 kon een outline geen ronde hoeken krijgen. Daarom is voor deze versies afwijkende code gebruikt. Meer hierover is te vinden bij @supports not (width: 10lh).
Wijzigingen
Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.
:
Nieuw opgenomen.
23 december 2010:
Vreemd genoeg blijkt Safari op OS X het voorvoegsel -webkit-
nog nodig te hebben, terwijl het op Windows border-radius
zonder voorvoegsel al herkend.
Op alle plaatsen waar dat nodig was, zijn hiervoor wijzigingen aangebracht.
18 mei 2011;
- Het voorvoegsel
-webkit-
voor de diverse vormen vanborder-radius
weggehaald, omdat dit niet meer nodig is voor Safari. - Tekst aangepast aan Firefox 4 en Internet Explorer 9.
29 april 2012:
- Bij <style> overal
type="text/css"
weggehaald, omdat dit in html5 niet meer nodig is. - Diverse vormen van
-moz-border-radius
vervangen door de diverse vormen vanborder-radius
, omdat Firefox nu ook gewoonborder-radius
herkent. Tekst daaraan aangepast. - In de code van het voorbeeld in de download was de shorthand-notitie gebruikt voor vier ronde hoeken, terwijl dit in de uitleg niet zo was. Gecorrigeerd in de download.
- In het derde voorbeeld staat, door het verdwijnen van alles met
-moz-
, minder tekst. Daardoor kwam een deel van de tekst erg snel buiten de zwarte achtergrond te staan. Padding aan de onderkant van 34px naar 50 px verhoogd.
25 mei 2024:
Volledig herschreven. Alleen de belangrijkste wijzigingen worden hier vermeld.
- Alle aanpassingen voor Internet Explorer verwijderd.
- xhtml omgezet naar html.
- De breedte van de <div>'s wordt nu aangepast aan de breedte van het browservenster.
- Elke <div> had een eigen breedte, waar de padding en marge bij kwamen. Die breedte was daardoor bij elke <div> anders en moest worden berekend. Nu heeft alleen <main> nog een breedte.
- Het vierde voorbeeld gebruikt nog maar één <div> (dit waren er drie).
- Waar – vooral in smallere browservensters – bij een grotere letter tekst buiten de ronde buitenkant van een <div> kon komen te staan, zijn absolute eenheden vervangen door relatieve eenheden, waardoor dit niet meer gebeurt.
- In het derde voorbeeld is nu de shorthand
border-radius
gebruikt in plaats van vier afzonderlijke eigenschappen voor de vier hoeken. - tig kleinere veranderingen in de tekst.
Inhoud van de download en licenties
De inhoud van deze download kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:
* Sommige onderdelen die van 'n andere site of zo afkomstig zijn, vallen mogelijk onder een of andere licentie. Dat is hieronder bij het betreffende onderdeel te vinden.
* Je gebruikt het materiaal uit deze download volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte code en dergelijke zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal uit deze download ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.
* Dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) wordt min of meer regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat voorbeeld, uitleg, en dergelijke afkomstig zijn van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.
Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.
kader-091-dl.html: de pagina met het voorbeeld.
kader-091.pdf: deze uitleg (aangepast aan de inhoud van de download).
kader-091-inhoud-download-en-licenties.txt: een kopie van de tekst onder dit kopje (Inhoud van de download en licenties).
091-css-dl:
kader-091-dl.css: stijlbestand voor afbeelding-039-dl.html.
091-pics:
beige.jpg: de in het vijfde voorbeeld gebruikte achtergrond-afbeelding. De site waar deze afbeelding vandaan komt bestaat niet meer, en de naam van de site is zoekgeraakt. Maar de afbeelding is in ieder geval Publiek Domein.
HTML
De code is geschreven in een afwijkende
lettersoort. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code), is in de hele uitleg onderstippeld blauw
. Alle niet-essentiële code is bruin
. (In de inhoudsopgave staat alles in een gewone letter vanwege de leesbaarheid.)
In de html hieronder wordt alleen de html besproken, waarover iets meer is te vertellen. Een <h1> bijvoorbeeld wordt in de regel niet genoemd, omdat daarover weinig interessants valt te melden. (Als bijvoorbeeld het uiterlijk van de <h1> wordt aangepast met behulp van css, staat dat verderop bij de bespreking van de css.)
Zaken als een doctype
en charset
hebben soms wat voor veel mensen onbekende effecten, dus daarover wordt hieronder wel een en ander geschreven.
<!doctype html>
Een document moet met een doctype beginnen om weergaveverschillen tussen browsers te voorkomen. Zonder doctype is de kans op verschillende (en soms volkomen verkeerde) weergave tussen verschillende browsers heel erg groot.
Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.
Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.
Het hier gebruikte doctype is dat van html5. Dit kan zonder enig probleem worden gebruikt: het werkt zelfs in Internet Explorer 6.
<html lang="nl">
Het attribuut lang="nl"
bij <html> geeft aan dat de pagina in het Nederlands is. De taal is van belang voor schermlezers, automatisch afbreken, automatisch genereren van aanhalingstekens, juist gebruik van decimale punt of komma, en dergelijke.
<meta charset="utf-8">
Zorgt dat de browser letters met accenten en dergelijke goed kan weergeven.
utf-8 is de beste charset (tekenset), omdat deze alle talen van de wereld (en nog heel veel andere extra tekens) bestrijkt, maar toch niet meer ruimte inneemt voor de code, dan nodig is. Als je utf-8 gebruikt, hoef je veel minder entiteiten (ä
en dergelijke) te gebruiken, maar kun je bijvoorbeeld gewoon ä gebruiken.
Deze regel moet zo hoog mogelijk komen te staan, als eerste regel binnen de <head>, omdat de regel anders door sommige browsers niet wordt gelezen.
In html5 hoeft deze regel niet langer te zijn, dan wat hier staat.
<meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1">
Mobiele apparaten variëren enorm in grootte. En dat is een probleem. Sites waren, in ieder geval tot enkele jaren geleden, gemaakt voor desktopbrowsers. En die hebben, in vergelijking met bijvoorbeeld een smartphone, heel brede browservensters. Hoe moet je op 'n smartphone een pagina weergeven, die is gemaakt voor de breedte van een desktop? Je kunt natuurlijk wachten tot álle sites zijn omgebouwd voor smartphones, tablets, enzovoort, maar dan moet je waarschijnlijk heel erg lang wachten.
Mobiele browsers gokken erop dat een pagina een bepaalde breedte heeft. Safari voor mobiel bijvoorbeeld gaat ervan uit dat een pagina 980 px breed is. De pagina wordt vervolgens zoveel versmald dat deze binnen het venster van het apparaat past. Op een iPhone wordt de pagina dus veel smaller dan op een iPad. Vervolgens kan de gebruiker inzoomen op het deel van de pagina dat deze wil zien.
Dit betekent ook dat bij het openen van de pagina de tekst meestal heel erg klein wordt weergegeven. (Meestal, want niet alle browsers en apparaten doen het op dezelfde manier.) Niet erg fraai, maar bedenk maar 'ns 'n betere oplossing voor bestaande sites.
Nieuwe sites of pagina's kunnen echter wel rekening houden met de veel kleinere vensters van mobiele apparaten. In dit voorbeeld bijvoorbeeld worden de grootte van de hoeken en de breedte van de pagina aangepast aan de breedte van het venster.
Maar die stomme mobiele browser weet dat niet, dus die gaat ervan uit dat ook deze pagina 980 px breed is, en verkleint die dan. Dat is ongeveer even behulpzaam als de gedienstige kelner die behulpzaam de stoel naar achteren trekt, net als jij wilt gaan zitten.
Om de door de browser aangeboden hulp vriendelijk maar beslist te weigeren, wordt deze tag gebruikt. Hiermee geef je aan dat de pagina is geoptimaliseerd voor mobiele apparaten.
De kreet width=device-width
zegt tegen de mobiele browser dat de breedte van de weer te geven pagina gelijk is aan de breedte van het apparaat. Als een iPad in portretstand bijvoorbeeld 768 px breed is, wordt de pagina ook 768 px breed.
Er staat nog een tweede deel in de tag: initial-scale=1
. Sommige mobiele apparaten zoomen een pagina gelijk in of uit. Ook weer in een poging behulpzaam te zijn. Ook dat is hier niet nodig. Er is ook een instructie om zoomen helemaal onmogelijk te maken, maar die wordt niet gebruikt. De bezoeker kan zelf nog gewoon zoomen, wat belangrijk is voor mensen die wat slechter zien.
<link rel="stylesheet" href="091-css-dl/kader-091-dl.css">
Dit is een koppeling naar een extern stijlbestand, waarin de css staat. In html5 is de toevoeging type="text/css"
niet meer nodig, omdat dit standaard al zo staat ingesteld. Je moet uiteraard de naam van en het pad naar het stijlbestand aanpassen aan de naam en plaats, waar je eigen stijlbestand staat.
Voordeel van een extern stijlebestand is onder andere dat deze geldig is voor alle pagina's, waaraan deze is gelinkt. 'n Verandering in de lay-out hoef je dan maar in één enkel stijlbestand aan te brengen, in plaats van in elke pagina apart. Op een grotere site kan dit ontzettend veel werk schelen. Bovendien hoeft de browser zo'n extern stijlbestand maar één keer te downloaden, ongeacht hoeveel pagina's er gebruik van maken. Zou je de css in elke pagina opnieuw aanbrengen, dan worden de te downloaden bestanden veel groter.
In dit voorbeeld heeft een extern stijlbestand eigenlijk geen nut, omdat er maar één pagina is die dit stijlbestand gebruikt. In dit geval kun je de css beter in de <head> van de html-pagina zelf zetten. Voor de omvang maakt het hier niets uit, want de css wordt hoe dan ook altijd precies één keer gedownload, en nooit vaker. Voor het onderhoud maakt het ook geen verschil, want ook hier hoef je de css maar op één plaats te wijzigen. Maar het scheelt wel een extra aanroep naar de server, omdat geen apart stijlbestand hoeft te worden gedownload.
Dat opnemen in de <head> gaat heel simpel: je kopieert gewoon het hele stijlbestand en zet dat bovenin de <head>, tussen <style> en </style>:
<style>
body {color: black;}
(...) rest van de css (...)
div {color: red;}
</style>
Maar zodra een stijlbestand op meerdere pagina's wordt gebruikt, wat meestal het geval zal zijn, is een extern stijlbestand beter.
(De reden dat er toch een extern stijlbestand is, terwijl hierboven omstandig wordt beweerd dat dat in dit voorbeeld eigenlijk geen nut heeft: overzichtelijkheid. Nu kun je html en css los van elkaar bekijken.)
CSS
De code is geschreven in een afwijkende
lettersoort. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code) is in de hele uitleg onderstippeld blauw
. Alle niet-essentiële code is bruin
. (In de inhoudsopgave staat alles in een gewone letter vanwege de leesbaarheid.)
Omdat deze site nou eenmaal (voornamelijk) op css is gericht, wordt hieronder álle css besproken.
Technisch gezien is er geen enkel bezwaar om de css in het stijlbestand allemaal achter elkaar op één regel te zetten:
div#header-buiten {position: absolute; right: 16px; width: 100%; height: 120px; background: yellow;} div p {margin-left 16px; height: 120px; text-align: center;}
Maar als je dat doet, krijg je gegarandeerd hele grote problemen, omdat het volstrekt onoverzichtelijk is. Beter is het om de css netjes in te laten springen:
div#header-buiten {
position: absolute;
right: 16px;
width: 100%;
height: 120px;
background: yellow;
}
div p {
margin-left: 16px;
height: 120px;
text-align: center;
}
Hiernaast is het heel belangrijk voldoende commentaar (uitleg) in het stijlbestand te schrijven. Op dit moment weet je waarschijnlijk (hopelijk...), waarom je iets doet. Maar over vijf jaar kan dat volstrekt onduidelijk zijn. Op deze site vind je nauwelijks commentaar in de stijlbestanden, maar dat heeft een simpele reden: deze uitleg is in feite één groot commentaar.
Op internet zelf is het goed, als het stijlbestand juist zo klein mogelijk is. Dus voor het uploaden kun je normaal genomen het beste het commentaar weer verwijderen. Veel mensen halen zelfs alles wat overbodig is weg, voordat ze het stijlbestand uploaden. Inspringingen bijvoorbeeld zijn voor mensen handig, een computer heeft ze niet nodig.
Je hebt dan eigenlijk twee stijlbestanden. De uitgebreide versie waarin je dingen uitprobeert, verandert, enzovoort, met commentaar, inspringingen, en dergelijke. Dat is de mensvriendelijke versie. Daarnaast is er dan een stijlbestand dat je op de echte site gebruikt: een gecomprimeerde versie.
Dat comprimeren kun je met de hand doen, maar er bestaan ook hulpmiddelen voor. Op de pagina met links kun je onder het kopje Gereedschap → Snelheid testen en verbeteren, gzip, CLS, comprimeren (inclusief theorie), en dergelijke links naar sites vinden, waar je bestanden kunt comprimeren.
(Stijlbestanden op deze site zijn niet gecomprimeerd. Omdat het vaak juist om de css gaat, kunnen mensen dan zonder al te veel moeite de css bekijken.)
css voor alle browsers
/* kader-091-dl.css */
Om vergissingen te voorkomen is het een goede gewoonte bovenaan het stijlbestand even de naam neer te zetten. Voor je het weet, zit je anders in het verkeerde bestand te werken.
body
Het element waarbinnen de hele pagina staat. Veel instellingen die hier worden opgegeven, worden geërfd door de nakomelingen van <body>. Ze gelden voor de hele pagina, tenzij ze later worden gewijzigd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de lettersoort, de lettergrootte en de voorgrondkleur.
background: #ff9;
Achtergrondkleurtje.
color: black;
Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.
Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.
Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond‑ en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important
heeft gebruikt in een eigen stijlbestand, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond‑ en voorgrondkleur geen van beide.
font-family: Arial, Helvetica, sans-serif;
Als Arial is geïnstalleerd op de machine van de bezoeker, wordt deze gebruikt, anders Helvetica. Als die ook niet wordt gevonden, wordt in ieder geval een schreefloze letter (zonder dwarsstreepjes) gebruikt.
font-size: 110%;
Iets groter dan standaard. 't Zal de leeftijd zijn, maar ik vind de standaardgrootte wat te klein.
Als eenheid wordt de relatieve eenheid %
gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px
niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.
margin: 0;
Standaardmarge bij <body> verwijderen.
main
Alle <main>'s. Dat is er maar één: de belangrijkste inhoud van de pagina staat hierin. Hier is dat de hele pagina.
width: 748px;
Breedte.
max-width: 90vw;
Hier gelijk boven is een breedte van 748 px opgegeven. In browservensters smaller dan 748 px zou hierdoor horizontaal gescrold moeten worden om alles te zien. In sommige browsers op sommige systemen verschijnt daarbij een horizontale scrollbalk. Om dat te voorkomen, wordt hier een maximumbreedte opgegeven.
De eenheid vw
is gebaseerd op de breedte van het venster van de browser. 1 vw is 1% van de breedte van het venster, en 90 vw is 90% van de breedte. <main> wordt hierdoor nooit breder dan 90% van de breedte van het venster, ongeacht de breedte van het venster.
margin: 0 auto;
Omdat voor onder en links geen waarden zijn opgegeven, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 auto 0 auto
in de volgorde boven – rechts – onder – links.
Boven en onder geen marge. Links en rechts auto
, wat hier hetzelfde betekent als evenveel. Hierdoor komt <main> altijd horizontaal gecentreerd binnen ouder <body> te staan. <body> is een blok-element en wordt daardoor normaal genomen automatisch even breed als de ouder ervan: <html>. Omdat <html> het buitenste element is, wordt dit normaal genomen even breed als het venster van de browser.
Hierdoor staat uiteindelijk <main> altijd horizontaal gecentreerd binnen het venster van de browser, ongeacht de breedte van het venster. En daarmee ook alles wat in <main> zit.
Deze manier van horizontaal centreren van een blok-element werkt alleen, als het blok-element een breedte heeft, want anders zou het normaal genomen even breed worden als de ouder ervan. Dat is geregeld, want hierboven heeft <main> zowel een breedte van 748 px als een maximumbreedte van 90 vw gekregen.
h1
Alle <h1>'s. Dat is er maar één: de titel van de pagina.
font-size: 1.2em;
Een <h1> heeft standaard een heel grote lettergrootte. Die wordt hier iets verkleind.
Als eenheid wordt de relatieve eenheid em
gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px
niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.
text-align: center;
Tekst horizontaal centreren.
font-weight: normal;
Een <h1> is standaard vet. Dat wordt hier veranderd in normaal.
div
Alle <div>'s. Elk voorbeeld zit in een eigen <div>.
margin-top: 15px;
Marge aan de bovenkant voor wat afstand tussen de voorbeelden.
#hoeken-1
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
div {margin-top: 15px;}
Het element met id="hoeken-1". De eerste <div>.
background: black;
Zwarte achtergrond. Ook de achtergrond krijgt de hieronder bij border-radius
opgegeven ronde hoeken.
color: white;
Witte voorgrondkleur. Dit is onder andere de tekstkleur.
border-radius: 20px;
Ronde hoeken. Omdat maar één maat is opgegeven, worden de hoeken overal 20 px hoog en 20 px breed: symmetrische hoeken die elk een kwart van een cirkel groot zijn.
padding: 8px;
Hoewel de <div> voor het oog ronde hoeken heeft, is deze in werkelijkheid nog steeds rechthoekig. Op de linkerafbeelding is de werkelijke grootte van de <div> met een stippellijn aangegeven. Tekst binnen de <div> wordt nog steeds ten opzichte van die werkelijke grootte van de <div> geplaatst. Daardoor komt de tekst buiten de ronde hoeken te staan, zoals op de linkerafbeelding is te zien.
Op de rechterafbeelding is aan de <div> een relatief grote padding gegeven. Hierdoor komt de tekst iets van de buitenkant van de (rechthoekige) <div> te staan, waardoor deze ook bij een grotere lettergrootte nog binnen de ronde hoeken blijft.
#hoeken-2
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
div {margin-top: 15px;}
Het element met id="hoeken-2". De tweede <div>.
background: white;
Witte achtergrond. Ook de achtergrond krijgt de hieronder bij border-radius
opgegeven ronde hoeken.
color: black;
Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.
Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.
Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond‑ en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important
heeft gebruikt in een eigen stijlbestand, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond‑ en voorgrondkleur geen van beide.
Dit is ook al bij <body> opgegeven, maar sommige mensen hebben bij álle elementen de kleuren veranderd. Het heeft immers weinig zin, als ze dat alleen bij de body doen, terwijl de sitebouwer de kleuren ook bij bijvoorbeeld de paragrafen heeft aangepast.
border: black solid 10px;
Zwarte rand.
border-radius: min(5vw, 50px);
Ronde hoeken.
Met de min()
-functie kun je twee maten opgeven, waarvan de browser dan de kleinste maat gebruikt. De twee maten worden door een komma van elkaar gescheiden.
Voor de komma staat 5vw
. De eenheid vw
is gebaseerd op de breedte van het browservenster. 1 vw is 1% van de breedte van het venster, en 5 vw is 5% van de breedte. In smallere vensters worden breedte en hoogte van de ronde hoeken hierdoor kleiner dan in bredere vensters.
In heel brede browservensters zou de ronde hoek hierdoor echter veel te breed en hoog worden. Daarom wordt de grootte van de ronde hoek door de waarde achter de komma beperkt tot maximaal 50 px. Zodra 5 vw meer wordt dan 50 px, wordt de hoek niet meer 5 vw breed en hoog, maar 50 px.
Uiteindelijk wordt voor breedte en hoogte van de hoek dus maar één maat gebruikt: 5 vw óf 50 px. Daardoor worden de hoeken altijd 5 vw breed en 5 vw hoog, óf altijd 50 px breed en 50 px hoog: symmetrische hoeken die elk een kwart van een cirkel groot zijn.
Als je in plaats van de relatieve eenheid vw
(in combinatie met een maximale grootte van 50 px) de absolute eenheid px
zou gebruiken voor de grootte van de hoek, wordt die hoek te klein in bredere browservensters, of te groot in smallere vensters.
In een browservenster van 1280 px breed is 5 vw ongeveer 50 px. De ronde hoek wordt dan ongeveer 50 px breed en hoog. Dat is op de linkerafbeelding te zien.
Op de middelste afbeelding is diezelfde hoek van 50 px breed en hoog te zien in een browservenster met een breedte van slechts 320 px. Nu is diezelfde ronde hoek van 50 px in verhouding veel te groot, en er staat tekst buiten de ronde hoeken. Met een grotere padding zou je kunnen voorkomen dat de tekst deels buiten de hoek komt te staan, maar de hoek blijft in verhouding heel groot.
Je zou dit kunnen opvangen door de css met behulp van @media
-query's aan te passen aan de breedte van het browservenster, maar hier is een simpeler oplossing mogelijk: relatieve eenheden.
Een ronde hoek met een breedte en een hoogte van 5 vw is in een browservenster met een breedte van 320 px ongeveer 16 px breed en hoog, zoals op de linkerafbeelding. Je hebt dan nog steeds een ronde hoek, maar minder groot dan in een breder venster. Bovendien neemt deze kleinere hoek minder ruimte in, wat in smalle vensters niet onbelangrijk is.
padding: min(1.5vw, 15px);
Afstand tussen buitenkant van en tekst in de <div>.
Met de min()
-functie kun je twee maten opgeven, waarvan de browser dan de kleinste maat gebruikt. Een uitgebreidere beschrijving van de min()
-functie staat iets hierboven bij border-radius: min(5vw, 50px);. Het enige verschil: bij die <div> zijn de twee maten 5vw en 50 px, en bij deze <div> zijn het 1,5 vw en 15 px. De padding wordt hier dus 1,5 vw of 15 px, afhankelijk van welke de kleinste maat is.
De reden van deze relatief grote padding staat iets hierboven bij padding: 8px;. Omdat de border-radius
bij deze <div> groter is dan bij de <div> hierboven, moet ook de padding groter zijn. De juiste maat vind je door gewoon even uit te proberen.
#hoeken-3
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
div {margin-top: 15px;}
Het element met id="hoeken-3". De derde <div>.
background: black;
Zwarte achtergrond. Ook de achtergrond krijgt de hieronder bij border-radius
opgegeven ronde hoeken.
color: white;
Witte voorgrondkleur. Dit is onder andere de kleur van de tekst.
border-radius: 4vw 20px 22vw 22vw / 20px 20px 80px 25px;
border-radius
is een zogenaamde 'shorthand', een verkorte manier om een aantal eigenschappen weer te geven. In dit geval gaat het om de ronding van de vier hoeken van de <div>.
Voor de schuine streep staan de vier horizontale waarden, achter de streep de vier verticale waarden. Bij beide is de volgorde de gebruikelijke volgorde bij css: linksboven – rechtsboven – rechtsonder – linksonder.
Deze verkorte notatie is hetzelfde als:
border-top-left-radius: 4vw 20px;
border-top-right-radius: 20px;
border-bottom-right-radius: 22vw 80px;
border-bottom-left-radius: 22vw 25px;
Welke notatie je gebruikt, is een kwestie van voorkeur. Het uiteindelijke resultaat is precies hetzelfde.
De breedte van de ronding van de linkerbovenhoek wordt bepaald door de eerste waarde voor de schuine streep: 4 vw. De eenheid vw
is gebaseerd op de breedte van het venster van de browser. 1 vw is 1% van de breedte van het venster, en 4 vw is 4% van de breedte. De breedte van de linkerbovenhoek wordt hierdoor aangepast aan de breedte van het venster, waardoor de verhoudingen van de hoek beter uitkomen.
De hoogte van de ronding van de linkerbovenhoek wordt bepaald door de eerste waarde achter de schuine streep: 20 px. Hier wordt een absolute waarde gebruikt, die in alle browservensters even groot is. In de hoogte is de maat minder afhankelijk van het venster, omdat de tekst in smallere vensters veel hoger dan breder is. Bij heel weinig tekst kan het beter zijn de hoogte ook aan te passen.
De rechterbovenhoek wordt bepaald door de tweede waarde voor en na de schuine streep: 20px en 20px. Omdat beide waarden hier even groot zijn, worden breedte en hoogte van de ronding precies even groot: een kwart cirkel.
Ook voor de breedte wordt hier een absolute eenheid gebruikt. Als de hoek kleiner wordt dan 20 px, is nauwelijks nog te zien dat het een ronde hoek is.
De rechteronderhoek wordt bepaald door de derde waarde voor en na de schuine streep: 22 vw en 80 px. Ook hier is de breedte van de ronding weer afhankelijk van de breedte van het browservenster, terwijl de hoogte een vaste grootte heeft.
De linkeronderhoek wordt bepaald door de vierde waarde voor en na de schuine streep: 22 vw en 25 px. De breedte is weer afhankelijk van de breedte van het browservenster, de hoogte is altijd hetzelfde.
En om kunstcritici gerust te stellen: deze hoeken zijn niet ontworpen om de schoonheidsprijs te winnen op het Concours Borderella Sensationelle de Bordeaux, maar alleen om de werking van de shorthand border-radius
te laten zien.
padding: 10px 10px max(26px, min(3.8vw, 38px));
Dit ziet er wat ingewikkelder uit, dan het is. Eigenlijk staan hier maar drie waarden: 10px
, 10px
en het resultaat van de berekening tussen de haakjes achter max
. Als we even net doen alsof dat resultaat van de berekening 26 px is, staat hier:
padding: 10px 10px 26px;
Omdat voor links geen waarde is opgegeven, krijgt links automatisch dezelfde waarde als rechts, dus eigenlijk staat hier 10px 10px 26 px 10px
in de volgorde boven – rechts – onder – links.
De 10 px boven, rechts en links is een doodgewone padding. De reden dat deze wat groot is, heeft met de ronde hoeken te maken. Dit staat uitgebreider beschreven bij padding: 8px;.
De waarde voor de padding aan de onderkant is wat ingewikkelder: max(26px, min(3.8vw, 38px))
. Met de functies max()
en min()
kun je een kleinste en een grootste maat opgeven. Dat wil zeggen, dat de grootte van de padding aan de onderkant niet altijd hetzelfde is.
Eerst wordt de binnenste functie min()
verwerkt: min(3.8vw, 38px)
. Binnen deze functie staan twee waarden, gescheiden door een komma. Van deze twee waarden wordt de kleinste gebruikt.
De eerste waarde is 3.8vw
. De eenheid vw
is gebaseerd op de breedte van het venster van de browser. 1 vw is 1% van de breedte van het venster, en 3,8 vw is 3,8% van de breedte. De eigenlijke grootte van 3,8 vw is dus afhankelijk van de breedte van het venster. In een venster met een breedte van 320 px is 3,8 vw ongeveer 12,2 px, en in een venster met een breedte van van 2560 px is 3,8 vw ongeveer 97,3 px.
Als in brede browservensters 97,3 px de hoogte van de padding zou zijn, zou dat een veel te grote padding opleveren. Daar komt de tweede waarde om de hoek kijken: 38px
. Zodra 3,8 vw meer oplevert dan 38 px, kiest de min()
-functie voor de 38 px. Hierdoor wordt de padding, wat de min()
-functie betreft, beperkt tot maximaal 38 px. Ongeacht de breedte van het venster.
Uiteindelijk levert de min()
-functie dus één bepaalde waarde op. Laten we even aannemen dat het browservenster 320 px breed is. 3,8 vw is dan ongeveer 12,2 px. Omdat 12,2 px kleiner is dan 38 px, wordt 12,2 px gebruikt. Je kunt in een venster met een breedte van 320 px dan min(3.8vw, 38px)
vervangen door 12.2px
.
Als je dat vervangen ook doet in max(26px, min(3.8vw, 38px))
, wordt dat max(26px, 12.2px)
. Wat er al een stuk simpeler uitziet.
max()
is het tegenovergestelde van min()
: het gebruikt juist de grootste van de twee waarden.
In een browservenster met een breedte van 320 px levert de min()
-functie als resultaat 12,2 px op. Dat is minder dan 26 px, dus de max()
-functie gebruikt 26 px. Hierdoor wordt de padding aan de onderkant nooit minder dan 26 px, ongeacht de breedte van het venster. Zou dit niet zo zijn, dan zou de padding in smallere vensters te klein worden.
In een browservenster met een breedte van 2560 px levert min()
een waarde van 38 px op, want dat is dan de kleinste waarde. De max()
-functie wordt dan max(26px, 38px)
. Omdat de grootste waarde nu 38 px is, wordt de padding aan de onderkant nu 38 px.
De padding aan de onderkant wordt dus aangepast aan de breedte van het venster van de browser, maar kan uiteindelijk nooit minder dan 26 px en nooit meer dan 38 px worden.
Omdat hierboven bij border-radius
de breedte van de ronding van de hoeken aan de onderkant wordt aangepast aan de breedte van het browservenster, blijven de verhoudingen tussen ronding en padding ongeveer in de juiste verhouding. Waarmee gelijk wordt voorkomen dat tekst bij een grotere lettergrootte mogelijk buiten de zwarte achtergrond van de <div> zou komen te staan.
#hoeken-4
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
div {margin-top: 15px;}
Het element met id="hoeken-4". De vierde <div>.
background: white;
Witte achtergrondkleur. Ook de achtergrond krijgt de hieronder bij border-radius
opgegeven ronde hoeken.
color: black;
Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.
Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.
Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond‑ en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important
heeft gebruikt in een eigen stijlbestand, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond‑ en voorgrondkleur geen van beide.
Dit is ook al bij <body> opgegeven, maar sommige mensen hebben bij álle elementen de kleuren veranderd. Het heeft immers weinig zin, als ze dat alleen bij de body doen, terwijl de sitebouwer de kleuren ook bij bijvoorbeeld de paragrafen heeft aangepast.
outline: blue solid 6px;
Blauwe outline. Ook de outline krijgt de hieronder bij border-radius
opgegeven ronde hoeken.
outline-offset: -18px;
Zonder aanpassing zou de outline buiten de gelijk hieronder opgegeven rode border komen te staan, zoals op de linkerafbeelding.
Door de outline 18 px naar binnen te verplaatsen, komt deze bínnen de border te staan. (Naar binnen, want de waarde is negatief. Bij een positieve waarde zou de outline naar buiten worden verplaatst.)
De hieronder opgegeven border is 6 px breed. Door de outline 18 px naar binnen te verplaatsen, ontstaat er een ruimte van 6 px tussen de outline en de border. Binnen deze ruimte wordt de witte achtergrond van de <div> zichtbaar en ziedaar: een rood-wit-blauwe rand.
border: red solid 6px;
Rode rand met een breedte van 6 px.
border-radius: 50px;
Ronde hoeken. Omdat maar één maat is opgegeven, worden de hoeken overal 50 px hoog en 50 px breed: symmetrische hoeken die elk een kwart van een cirkel groot zijn.
padding: 25px;
Tamelijk grote padding. De reden waarom deze zo groot is, staat bij padding: 8px;.
#hoeken-5
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
div {margin-top: 15px;}
Het element met id="hoeken-5". De vijfde <div>.
background: url("../091-pics/beige.jpg") white;
Achtergrond.
background
is een zogenaamde 'shorthand', een verkorte manier om een aantal eigenschappen op te geven. Bij deze shorthand gaat het om maar liefst acht verschillende eigenschappen, die kunnen worden samengevoegd: background-attachment
, background-clip
, background-color
, background-image
, background-origin
, background-position
, background-repeat
en background-size
.
Sommige eigenschappen hebben een waarde, die niet verward kan worden met de waarden van andere eigenschappen. Waar waarden wel kunnen worden verward, zoals bij het aantal px, is de volgorde van de waarden van belang.
Als voor een bepaalde eigenschap geen waarde wordt opgegeven, wordt voor deze eigenschap de standaardwaarde gebruikt. Hier zijn maar enkele van de acht eigenschappen van belang: background-image
, background-color
en background-repeat
. Voor de andere zijn de standaardwaarden prima.
De drie eigenschappen die hier van belang zijn:
background-image
: hiermee wordt het adres van de achtergrond-afbeelding opgegeven: url("../091-pics/beige.jpg")
.
background-color
: hiermee wordt een achtergrondkleur opgegeven: white
.
Deze is alleen te zien, als de achtergrond-afbeelding niet de hele achtergrond bedekt, of als de afbeelding om een of andere reden niet wordt weergegeven. Als geen achtergrondkleur wordt opgegeven, zou hier in dat geval de beige achtergrond van de pagina worden weergegeven. Nu zou een witte achtergrondkleur worden weergegeven.
background-repeat
: hier wordt geen waarde voor opgegeven, omdat de standaardwaarde hier voldoet. Die standaardwaarde is repeat
: herhaal de achtergrond-afbeelding net zo vaak in horizontale en verticale richting dat de volledige achtergrond wordt opgevuld. De gebruikte afbeelding is maar 96 x 96 px groot, maar vult nu toch de hele achtergrond.
De achtergrond-afbeelding is een gewoon vierkant plaatje, maar ook de achtergrond-afbeelding krijgt de hieronder bij border-radius
opgegeven ronde hoeken.
color: black;
Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.
Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven zijn een achtergrond-afbeelding en een achtergrondkleur opgegeven. Als – om wat voor reden dan ook – de achtergrond-afbeelding niet wordt weergegeven, wordt de achtergrondkleur wit.
Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.
Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond‑ en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important
heeft gebruikt in een eigen stijlbestand, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond‑ en voorgrondkleur geen van beide.
Dit is ook al bij <body> opgegeven, maar sommige mensen hebben bij álle elementen de kleuren veranderd. Het heeft immers weinig zin, als ze dat alleen bij de body doen, terwijl de sitebouwer de kleuren ook bij bijvoorbeeld de paragrafen heeft aangepast.
border: solid 10px;
Aan alle kanten een border van 10 px dik. De kleuren worden gelijk hieronder opgegeven.
border-color: blue red green black;
Stijl en breedte van de border zijn gelijk hierboven al opgegeven, hier worden alleen de kleuren nog opgegeven. Er zijn vier kleuren opgegeven, daardoor krijgt elke kant een eigen kleur. De volgorde van de kleuren is altijd boven – rechts – onder – links.
De overgang tussen de kleuren is precies in het midden van de hoek, ook als het om een ronde hoek gaat. Op de afbeelding zijn de twee rechterhoeken te zien met precies in het midden de overgang tussen de kleuren.
border-radius: 5vw;
Ronde hoeken. Omdat maar één maat is opgegeven, worden de hoeken overal 5 vw hoog en 5 vw breed: symmetrische hoeken die elk een kwart van een cirkel groot zijn.
De eenheid vw
is gebaseerd op de breedte van het browservenster. 1 vw is 1% van de breedte van het venster, en 5 vw is 5% van de breedte. In smallere vensters worden breedte en hoogte van de ronde hoeken hierdoor kleiner dan in bredere vensters.
padding: min(1.5vw, 18px);
Met de min()
-functie kun je twee maten opgeven, waarvan de browser dan de kleinste maat gebruikt. Een uitgebreidere beschrijving van de min()
-functie staat hierboven bij border-radius: min(5vw, 50px);. Het enige verschil: bij die <div> zijn de twee maten 5vw en 50 px, en bij deze <div> zijn het 1,5 vw en 18 px.
De eenheid vw
is gebaseerd op de breedte van het venster van de browser. 1 vw is 1% van de breedte van het venster, en 1,5 vw is 1,5% van de breedte. De padding is hierdoor afhankelijk van de breedte van het venster: in een smaller venster is deze kleiner dan in een breder venster.
In een heel breed browservenster zou de padding heel groot kunnen worden, maar omdat de min()
-functie de kleinste van de twee opgegeven waarden gebruikt, wordt de padding nooit meer dan 18 px. Omdat ook de hier gelijk boven bij border-radius
opgegeven ronde hoek aan de breedte van het venster wordt aangepast, blijven padding en ronde hoek de juiste verhouding houden.
De reden van deze relatief grote padding staat hierboven bij padding: 8px;.
(Dit verhaal klopt niet helemaal: hierboven bij border-radius is geen maximale maat opgegeven voor de ronding van de hoeken. In heel brede browservensters wordt de ronding van de hoeken daardoor groter dan de bijbehorende padding. Maar in brede vensters maakt dat niet zoveel uit. En eventueel kun je dat opvangen door iets als border-radius: clamp(10px, 5vw, 50px);
te gebruiken: liefst 5 vw breed en hoog, maar niet minder dan 10 px en niet meer dan 50 px.)
css voor Safari, iOS en iPadOS voor versie 16.4
@supports not (width: 10lh)
De css die binnen deze 'feature query' staat, geldt alleen voor browsers die width: 10lh
niet ondersteunen. (Een 'feature query' is een vraag of een bepaalde eigenschap en waarde, of een bepaalde selector, worden ondersteund: iets als 'eigenschap vraag'.)
@supports
: hierachter komen tussen haakjes de te onderzoeken selector(s) en/of de te onderzoeken eigenschap(pen) met eventueel een bepaalde waarde te staan.
not
: er wordt gekeken, of het erachter staande iets juist níét wordt ondersteund.
(width: 10lh)
: de eigenschap waarop wordt getest, inclusief een waarde. Als je alleen test op een eigenschap zonder een waarde op te geven, werkt de query niet. Eigenschap en waarde moeten tussen haakjes staan.
Gelijk na deze regel komt een {
te staan, en aan het einde van de css die binnen deze query valt een bijbehorende afsluitende }
. Die zijn in de regel hierboven weggevallen, maar het geheel ziet er zo uit:
@supports not (width: 10lh) {
body {color: silver;}
(...) rest van de css voor deze feature query (...)
footer {color: gold;}
}
Voor de eerste css binnen deze feature query staat dus een extra {
, en aan het eind staat een extra }
.
Alleen browsers die width: 10lh;
níét ondersteunen, voeren de css binnen deze feature query uit.
Deze feature query is bedoeld voor Safari ouder dan versie 16.5. In deze oudere versies van Safari krijgt de outline geen ronde lijn, maar blijft rechthoekig, zoals op de afbeelding is te zien. Deze bug is in 2012 voor het eerst gemeld en is supersnel, al in 2023 na pas dertien jaar, in versie 16.5 van Safari gerepareerd.
Op iOS en iPadOS is de versie van Safari hetzelfde als de versie van het systeem. In versie 16.5 van iOS en iPadOS waren alle browsers nog verplicht de weergave-machine van Safari te gebruiken, dus op iOS en iPadOS tot versie 16.5 had élke browser deze bug.
Omdat deze oudere versies van Safari (en iOS en iPadOS) nog tamelijk veel in gebruik zijn, moest deze browser eigen css krijgen. Je kunt hetzelfde effect krijgen met één border en twee box-shadow's, en dat werkt wel in deze browsers.
Door op deze browsers te filteren, kun je aangepaste css geven, die alleen door deze browsers wordt gebruikt. En daar is deze feature query voor.
De eigenschap width
wordt al door alle browsers vanaf het allereerste begin van css ondersteund. Maar dat geldt niet voor de eenheid lh
. Deze eenheid is de 'berekende regelhoogte'. Met behulp daarvan kun je bijvoorbeeld iconen eenvoudig precies halverwege de regelhoogte zetten.
Deze eenheid wordt door de meeste browsers al heel lang ondersteund, dus deze browsers voldoen niet aan de voorwaarde van deze feature query: het níét ondersteunen van width: 10lh;
. Safari echter ondersteunt de eenheid lh
pas met ingang van versie 16.5, dus Safari 16.4 en eerder voldoen wel aan de voorwaarde van deze query (net als alle andere browsers op iOS en iPadOS ouder dan versie 16.5).
Safari 16.5 gebruikt dus dezelfde css als alle andere browsers, en Safari 16.4 en eerder gebruiken de css binnen deze media query, waardoor ook daarin drie randen met ronde hoeken verschijnen.
(Elke browser geeft een 'User Agent String' aan de server door. Deze kan echter niet worden gebruikt om te kijken, welke browser wordt gebruikt, want deze informatie is (tegenwoordig) volstrekt onbetrouwbaar. Meer hierover is te vinden op de pagina met links onder het kopje Mobiele apparatuur → Validators, browser sniffing, en dergelijke.)
#hoeken-4
Deze selector werkt alleen in browsers die width: 10lh;
niet ondersteunen. Voor andere browsers is de uitleg hieronder niet van belang.
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
div {margin-top: 15px;}
#hoeken-4 {background: white; color: black; outline: blue solid 6px; outline-offset: -18px; border: 6px solid red; border-radius: 50px; padding: 25px;}
Het element met id="hoeken-4". De vierde <div>.
outline: none;
De eerder opgegeven outline verwijderen, omdat deze in de browsers, waarvoor deze feature query is bedoeld niet de met border-radius
opgegeven ronde hoeken krijgt.
box-shadow: white 0 0 0 6px, red 0 0 0 12px;
Met behulp van box-shadow
kan schaduw worden gegeven aan een element, zoals een <div>. Je kunt meerdere schaduwen opgeven, gescheiden door een komma. Deze schaduwen komen over elkaar heen te staan, waarbij een eerder opgegeven schaduw over een later opgegeven schaduw komt te staan. Als je de schaduwen een verschillende breedte geeft, lijkt het hierdoor, alsof de schaduwen naast elkaar staan.
Ook een box-shadow krijgt de met border-radius
opgegeven ronde hoek.
Van de eerste schaduw voor de komma wordt als eerste de kleur opgegeven: white
(wit). Als je geen kleur opgeeft, wordt automatisch de voorgrondkleur gebruikt.
Als je verder niets opgeeft, is de schaduw precies even groot als het element, waar de schaduw bij hoort. Dat schiet niet echt op, want dat betekent dat de schaduw precies onder het element staat en dus onzichtbaar is. De natte droom van de Gevorderde Geheim Agent, maar niet van een sitebouwer.
Daarom wordt de schaduw met behulp van een aantal waarden aangepast.
De eerste waarde is altijd voor de horizontale verplaatsing van de box-shadow. Een positieve waarde verplaatst de waarde naar rechts, een negatieve waarde naar links. Hier wordt de schaduw 0 px verplaatst, waardoor deze nog steeds onzichtbaar onder de <div> blijft staan.
De tweede waarde is altijd voor de verticale verplaatsing. Een positieve waarde verplaatst de waarde naar beneden, een negatieve waarde naar boven. Ook in verticale richting wordt de schaduw 0 px verplaatst, waardoor de stakker nog steeds volledig onzichtbaar achter de <div> staat.
De derde waarde is de breedte van de vervaging aan de buitenkant van de schaduw. Als je hier 0 px opgeeft, wordt de schaduw niet naar buiten toe vager en is het een gewone rand, net als een border. Met als verschil dat je maar één border kunt opgeven, maar zoveel box-shadow
's als je wilt.
De arme schaduw staat nog steeds volledig verstopt achter de <div>, omdat geen verplaatsing of vervaging is opgegeven.
De vierde waarde is voor de straal van de schaduw: 6 px. Omdat de schaduw niet is verplaatst, komen die 6 px aan alle kanten van de <div> te staan: een rode rand. Omdat ook geen vervaging is opgegeven, heeft de schaduw een scherpe grens en ziet er hetzelfde uit als een border.
De vier waarden hebben een vaste volgorde: horizontale verplaatsing, verticale verplaatsing, vervaging en straal. Daarom kun je de eerste drie waarden hier niet weglaten, ook al zijn die alle drie nul. Zou je één van de eerste drie nullen weglaten, dan zou de vierde waarde de derde waarde worden en zou die niet meer de straal, maar de vervaging aangeven.
De tweede box-shadow achter de komma werkt precies hetzelfde, alleen wordt deze rood en krijgt een straal van 12 px. Deze schaduw staat dus 12 px aan alle kanten van de <div>. Dat is 6 px meer dan de eerste witte schaduw. Omdat die eerste schaduw boven deze tweede schaduw komt te staan, zijn van deze tweede rode schaduw alleen de 6 px buiten de witte schaduw zichtbaar: een rode rand met een brede van 6 px rondom een witte rand met een breedte van 6 px.
In de browsers, waarvoor deze feature query is bedoeld, krijgt een box-shadow in tegenstelling tot een outline wel de met border-radius
opgegeven ronde hoeken.
margin: 27px 12px;
Marge. Omdat voor onder en links geen waarden zijn opgegeven, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 27px 12px 27px 12px
in de volgorde boven – rechts – onder – links.
Een box-shadow heeft geen invloed op de breedte en hoogte van de <div>, maar wordt gewoon buiten de <div> neergezet. Als de schaduw breed genoeg is, kan die zelfs over andere elementen heen komen te staan.
De <div> zelf is even hoog en breed als de andere vier <div>'s. Omdat hier nog een box-shadow bij komt, worden <div> en box-shadow daardoor samen breder en hoger dan de andere vier <div>'s.
Eerder is aan de bovenkant van de <div>'s een marge van 15 px opgegeven voor wat afstand tussen de <div>'s. Bij deze <div> zijn de twee schaduwen in totaal 12 px breed. Die gaan van die marge van 15 px af, waardoor de afstand tussen de schaduw van deze <div> en de <div> erboven en eronder nog maar 3 px is. Daarom wordt de marge aan boven‑ en onderkant met 12 px, de breedte van de twee schaduwen, vergroot tot 27 px. Nu is ook bij deze <div> de afstand tot de <div> erboven en eronder 15 px.
Voor de breedte geldt hetzelfde: ook daar komt de 12 px van de schaduwen bij, waardoor deze <div> links en rechts 12 px breder zou worden dan de andere vier <div>'s. Door links en rechts een marge van 12 px te geven, wordt deze <div> 2 x 12 px smaller en komen de schaduwen links en rechts 12 px meer naar binnen te staan. Nu zijn alle <div>'s weer even breed. (Eigenlijk zijn ze niet even breed, maar voor het oog lijkt het zo.)
border-color: blue;
Eerder is bij #hoeken-4 met border: red solid 6px;
een rode rand met een breedte van 6 px opgegeven. Hier wordt de kleur veranderd in blauw, de rest van de rand blijft hetzelfde.
Hierboven zijn een rode en witte schaduw opgegeven. Deze schaduwen komen gelijk buiten de hier opgeven border te staan. Daardoor hebben ook de browsers, waarvoor deze feature query is bedoeld, een rood-wit-blauwe rand.
padding: 15px;
Tamelijk grote padding. De reden waarom deze zo groot is, staat bij padding: 8px;.