Eénkoloms lay-out met (vaste) footer en (in bredere vensters) zijvleugels - uitleg

Korte omschrijving

Lay-out met één kolom en daaronder een footer. De kolom is maximaal 700 px breed. In bredere browservensters staat de kolom horizontaal gecentreerd met links en rechts afbeeldingen.

Onder de kolom staat een footer. In browservensters breder dan 810 px of lager dan 600 px is de kolom altijd 498 px hoog en staat de footer gelijk onder de kolom. Bij voldoende tekst en dergelijke kan de kolom (eigenlijk de pagina) worden gescrold. Overblijvende ruimte aan de onderkant van de footer blijft leeg. De footer scrolt niet mee.

In browservensters smaller dan 810 px of lager dan 600 px heeft de kolom geen maximale hoogte. De footer staat hier gewoon onder de kolom en scrolt mee.

Opmerkingen

• In browservensters smaller dan 810 px of lager dan 600 px, of als css uitstaat, ontbreekt of onvolledig is geïmplementeerd, zijn div#links en div#rechts (de afbeeldingen links en rechts van de middelste kolom), p.kader (de tekstjes links en rechts bovenin de kolom met uitleg) en de laatste <p> binnen <footer> niet zichtbaar. Je moet daarom nooit belangrijke informatie binnen dit soort elementen zetten.

Dit voorbeeld is gemaakt op een systeem met Linux (Kubuntu). Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Komodo Edit, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.

Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.

Achterliggend idee

In browservensters smaller dan 810 px of lager dan 600 px, is er niets bijzonders aan deze pagina. Alles staat gewoon in één lange kolom onder elkaar, en helemaal onderaan staat een footer. Bij voldoende inhoud kan de pagina, inclusief de kolom, worden gescrold.

In browservensters die minstens 810 px breed én minimaal 600 px hoog zijn, ziet het er anders uit. In deze vensters staat de inhoud van de pagina in een kolom met een breedte van 700 px en een hoogte van 498 px. Die kolom is eigenlijk een <main>, waarvan de breedte is beperkt.

De kolom staat horizontaal gecentreerd in het browservenster met links en rechts ervan een <div> met daarin een afbeelding. Omdat de kolom een vaste breedte heeft, vullen de <div>'s met de afbeeldingen de ruimte links en rechts van de kolom op.

Onder de kolom staat een footer. Deze staat altijd op 498 px vanaf de bovenkant van het venster van de browser en vult de ruimte tot de onderkant van het venster.

Als er voldoende inhoud is, kan de pagina worden gescrold. Ogenschijnlijk scrolt alleen de kolom, maar in werkelijkheid scrolt gewoon de hele pagina. De <div>'s links en rechts van de kolom en de footer zijn vastgezet, daarom scrollen die niet mee.

De afbeeldingen links en rechts verschijnen pas als het venster van de browser minstens 810 px breed is. <main> met de kolom is 700 px breed. Hierdoor is er links en rechts altijd minstens 55 px ruimte voor de <div>'s met de afbeeldingen, zodat deze nooit heel smal zijn.

Omdat de minimale breedte 810 px is, vallen de meeste tablets in portretstand hier niet onder. Een veel voorkomende maat bij tablets is 1024 x 768 px. Als je als minimumbreedte bijvoorbeeld 780 px zou nemen, zou er in die tablets links en rechts heel weinig ruimte voor de afbeeldingen zijn.

De kolom is in werkelijkheid helemaal geen 498 px hoog, maar loopt gewoon door onder de footer. Alleen zie je dat niet, omdat de footer over de kolom staat.

Op de afbeelding hiernaast is <footer> doorzichtig gemaakt, waardoor zichtbaar wordt dat de kolom in <main> gewoon doorloopt onder de footer. Om te voorkomen dat het onderste deel van de kolom niet te zien is, moet <main> aan de onderkant een padding krijgen die even hoog is als <footer>.

De hoogte van precies 498 px is wat vreemd, maar dat heeft historische en genetische achtergronden. Oorspronkelijk was de hoogte 500 px, maar toen bleek de gebruikte afbeelding aan de onderkant een doorzichtige strook van 2 px breed te hebben. Het was makkelijker om 500 px in 498 px te veranderen dan om die afbeelding te corrigeren, en genetisch aangelegen luiheid liet geen keus over: 500 px werd 498 px en de afbeelding bleef de afbeelding.

Veel mensen gebruiken PgUp, PgDn en de spatiebalk om te scrollen. Met PgDn en de spatiebalk ga je een venster omlaag, met PgUp en Shift+Spatiebalk ga je een venster omhoog. En daar ontstaat een probleem: je gaat een vénster omhoog of omlaag, terwijl de kolom met tekst en dergelijke maar 498 px hoog is. Als het venster van de browser bijvoorbeeld 800 px hoog is, wordt hierdoor 800 – 498 = 302 px te veel gescrold. Dit wordt gecorrigeerd met behulp van een klein beetje JavaScript.

De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-

Voordat een nieuwe css-eigenschap wordt ingevoerd, is er in de regel een experimentele fase. Browsers passen het dan al toe, maar met een aangepaste naam. Tijdens deze fase kunnen problemen worden opgelost en worden veldslagen uitgevochten, over hoe de standaard precies moet worden toegepast.

Als iedereen het overal over eens is en alle problemen zijn opgelost, wordt de officiële naam uit de standaard gebruikt.

De belangrijkste browsers hebben elk een eigen voorvoegsel:

Firefox: -moz-, naar de maker: Mozilla.

Op webkit gebaseerde browsers, zoals Google Chrome, Opera, Safari en Android browser: -webkit-.

(Google Chrome is van webkit overgestapt op een eigen weergave-machine: Blink. Blink gaat geen voorvoegsels gebruiken. Het is echter een aftakking van webkit, dus het zal nog wel even duren voor -webkit- hier helemaal uit is verdwenen. Ook Opera gebruikt Blink.)

Internet Explorer: -ms-, naar de maker: Microsoft. (Edge gebruikt geen voorvoegsels, maar vanwege compatibiliteit met oudere sites kunnen er nog wat aanwezig zijn.)

In dit voorbeeld worden linear-gradient en hyphens gebruikt.

Zodra de experimentele fase voorbij is, wordt het voorvoegsel weggelaten. Omdat dat moment niet bij alle browsers hetzelfde is, zet je nu ook al de officiële naam erbij. Deze wordt als laatste opgegeven. Bijvoorbeeld Android browser herkent -webkit-linear-gradient. Zodra Android browser linear-gradient gaat herkennen, zal dit -webkit-linear-gradient overrulen, omdat het er later in staat. Dat ze er beide in staan, is dus geen enkel probleem.

Inmiddels is de algemene mening dat 'vendor prefixes', zoals deze voorvoegsels in het Engels heten, geen groot succes zijn. Eén van de grootste problemen: veel sitemakers gebruiken alleen de -webkit-variant. Daar kwamen ze in het verleden nog mee weg, omdat Apple op mobiel zo'n beetje 'n monopolie had. Inmiddels is dat niet meer zo, maar deze gewoonte bestaat nog steeds. Waardoor 'n site alleen in op webkit georiënteerde browsers goed is te bekijken.

Dit is zo'n groot probleem dat andere browsers soms de variant met -webkit- ook maar zijn gaan implementeren, naast de standaard. Want als 'n site het niet goed doet in 'n bepaalde browser, krijgt in de regel niet de site maar de browser de schuld.

Voorlopig zijn we echter nog niet van deze voorvoegsels af. Als je ze gebruikt, gebruik dan álle varianten, en eindig met de variant zonder voorvoegsel, zoals die uiteindelijk ooit gebruikt gaat worden. Als je alleen de -webkit-variant gebruikt, ben je in feite 'n onbetaalde reclamemaker voor Apple.

Vanwege alle problemen met 'vendor prefixes' worden deze door steeds meer browsers niet meer gebruikt. Nieuwe, experimentele css-eigenschappen zitten inmiddels in bijvoorbeeld Firefox, Google Chrome en Safari achter een zogenaamde vlag: de gebruiker moet iets veranderen in de instellingen, waarna de eigenschap gebruikt (en getest) kan worden. Als alles werkt, zoals het hoort te werken, schakelt de browsermaker de vlag standaard in.

Semantische elementen

De meeste elementen die in html worden gebruikt, hebben een semantische betekenis. Dat wil zeggen dat je aan de gebruikte tag al (enigszins) kunt zien, wat voor soort inhoud er in het element staat. In een <h1> staat een belangrijke kop. In een <h2> staat een iets minder belangrijke kop. In een <p> staat een alinea. In een <table> staat een tabel (en geen lay-out, als het goed is!). Enzovoort.

Door het op de goede manier gebruiken van semantische elementen, kunnen zoekmachines, schermlezers, enzovoort. de structuur van een pagina begrijpen. De spider van een zoekmachine is redelijk te vergelijken met een blinde. Het is dus ook in je eigen belang om semantische elementen zo goed mogelijk te gebruiken. Een site die toegankelijk is voor mensen met een handicap, is in de regel ook goed te verwerken door een zoekmachine en maakt dus een grotere kans gevonden en bezocht te worden.

Als het goed is, wordt het uiterlijk van de pagina bepaald met behulp van css. Het uiterlijk staat hierdoor (vrijwel) los van de semantische inhoud van de pagina. Met behulp van css kun je een <h1> heel klein weergeven en een <h6> heel groot, terwijl schermlezers, zoekmachines, en dergelijke nog steeds weten dat de <h1> een belangrijke kop is.

Slechts enkele elementen, zoals <div> en <span>, hebben geen semantische betekenis. Daardoor zijn deze elementen uitstekend geschikt om met behulp van css het uiterlijk van de pagina aan te passen: de semantische betekenis verandert niet, maar het uiterlijk wel. Voor een schermlezer of zoekmachine verandert er (vrijwel) niets, voor de gemiddelde bezoeker krijgt het door de css een heel ander uiterlijk.

(De derde laag, naast html voor de inhoud en css voor het uiterlijk, is JavaScript. Die zorgt voor de interactie tussen site en bezoeker. De min of meer strikte scheiding tussen css en html aan de ene kant en JavaScript aan de andere kant is met de komst van css3 en html5 veel vager geworden. Je kunt nu bijvoorbeeld ook met css dingen langzaam verplaatsen en met html deels de invoer in formulieren controleren.)

Html5 heeft een aantal nieuwe elementen, die speciaal zijn bedoeld om de opbouw van een pagina aan te geven. In dit voorbeeld worden hiervan <main> en <footer> gebruikt. Beide gedragen zich als een gewone <div>, maar dan een <div> met een semantische betekenis. Hierdoor kunnen schermlezers, zoekmachines, en dergelijke beter zien, hoe de pagina is samengesteld.

Met behulp van dit soort nieuwe semantische elementen kan bijvoorbeeld een schermlezer in één keer een heel menu passeren en gelijk naar de echte inhoud gaan. Alleen hadden deze nieuwe elementen tot voor kort één probleem: ze hadden in de praktijk nog weinig nut, omdat schermlezers en dergelijke ze nog niet herkenden. Daarom werd een zogenaamde WAI-ARIA-code toegevoegd aan deze elementen. Dat is een al veel langer bestaande code, die schermlezers en dergelijke wel herkennen. Voor <main> ziet dat er zo uit:

Inmiddels is dit behoorlijk veranderd. Het advies is nu om deze speciale toevoeging niet meer te gebruiken, omdat de meeste schermlezers en dergelijke dit soort nieuwe elementen inmiddels herkennen.

De code aanpassen aan je eigen ontwerp

• Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houd het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.

• Gebruik vooral geen FrontPage, Publisher of Word (alle drie van Microsoft). Deze programma's maken niet-standaard code die alleen goed te bekijken is in Internet Explorer. In alle andere browsers zie je grotendeels bagger, áls je al iets ziet.

  Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt niet meer onderhouden door Microsoft.

  Ook OpenOffice en LibreOffice leveren een uiterst beroerd soort html af. Tekstverwerkers met al hun toeters en bellen zijn gewoon niet geschikt om websites mee te bouwen.

  Je kunt natuurlijk ook een goed gratis programma gebruiken. Links naar dat soort programma's vind je op de pagina met links onder Gereedschap → wysiwyg-editor.

  Maar het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enzovoort te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.

• Als je in een desktopbrowser met behulp van zoomen het beeld vergroot, heeft dit hetzelfde effect, als wanneer de pagina in een kleiner browservenster wordt getoond. Je kunt hiermee dus kleinere apparaten zoals een tablet of een smartphone simuleren. Maar het blijft natuurlijk wel een simulatie: het is nooit hetzelfde als testen op een écht apparaat. Zo kun je bijvoorbeeld aanrakingen alleen echt testen op een echt touchscreen.

  Inmiddels hebben veel browsers mogelijkheden voor het simuleren van weergave op een kleiner scherm in de ontwikkelgereedschappen ingebouwd. Ook dit blijft een simulatie, maar geeft vaak wel een beter beeld dan zoomen.

• Ik maak zelf het liefst een site in Firefox. Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome of Edge, is er 'n hele grote kans dat hij in alle browsers werkt. Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat het de enige grote browser is die niet bij een bedrijf hoort dat vooral op je centen of je data uit is.

  Google Chrome wordt ook door veel mensen gebruikt, maar ik heb dus wat moeite met hoe Google je hele surfgedrag, je schoenmaat en de kleur van je onderbroek vastlegt. Daarom gebruik ik Google Chrome zelf alleen om in te testen.

• Het allereerste dat je moet invoeren, is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.

  Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.

  Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.

• Gebruik een 'strict' doctype of (beter!) het doctype voor html5. Deze zijn bedoeld voor nieuwe sites. Het transitional doctype is bedoeld voor al bestaande sites, niet voor nieuwe.

  Het transitional doctype staat talloze tags toe, die in html5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is echt alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.

  Het strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.

  Het doctype voor html5 is uiterst simpel: <!DOCTYPE html>. Omdat het doctype voor html5 in alle browsers werkt, zelfs in de gelukkig vrijwel uitgestorven nachtmerrie Internet Explorer 6, is er geen enkele reden dit uiterst simpele doctype niet te gebruiken.

• Als tweede voer je de charset in. Dit vertelt de browser, welke tekenset er gebruikt moet worden, zodat letters met accenten en dergelijke overal goed worden weergegeven. Het beste kun je utf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren. In html5 is het simpele <meta charset="utf-8"> voldoende.
• Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden, waar dit voorbeeld in is getest. Ook van Internet Explorer kun je meerdere versies naast elkaar draaien. Op de pagina met links staan onder de kopjes Gereedschap → Meerdere versies van Internet Explorer draaien en Gereedschap → Weergave testen 'n aantal links die daarbij kunnen helpen. De compatibiliteitsweergave in Internet Explorer is niet geschikt om in te testen, omdat deze enigszins verschilt van de weergave in échte browsers.
• Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan met het alleen veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds, of alles nog goed werkt.

• Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen, zoals je wilt. Ga daarna pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok op de plaats, waar uiteindelijk het menu komt te staan.

  Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Zorg eerst dat de blokken werken, zoals je wilt. Dan zul je het daarna gelijk merken, als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat verstoren. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers, of alles nog wel goed werkt.

  Je kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br>1<br>2<br>3 enzovoort, tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet ongemerkt drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.

  Om de breedte te vullen, kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig om aan 't eind (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.

• Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, zou ik je aanraden de verschillende delen een achtergrondkleur te geven. Je ziet dan goed, waar 'n deel precies staat. Een achtergrondkleur heeft – anders dan bijvoorbeeld een border – verder geen invloed op de lay-out, dus die is hier heel geschikt voor.
• Als je instellingen verandert in de style, verander er dan maar één, hooguit twee tegelijk. Als je er zeventien tegelijk verandert, is de kans groot dat je niet meer weet, wat je hebt gedaan. En dat je 't dus niet meer terug kunt draaien.

• margin, padding en border worden bij de hoogte en breedte van het element opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.

  Css geeft de mogelijkheid om met behulp van box-sizing padding en border bínnen de breedte en hoogte van de inhoud te zetten, als je dat handiger vindt.

• In plaats van een absolute eenheid als px kun je ook een relatieve eenheid gebruiken, met name em. Voordeel van em is dat een lettergrootte, regelhoogte, en dergelijke in em in alle browsers kan worden veranderd. Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeld px. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken. Voor weergave in mobiele apparaten zijn relatieve eenheden als em vrijwel altijd beter dan vaste eenheden als px.

  Zoomen kan trouwens altijd, ongeacht welke eenheid je gebruikt.

• Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.

  Valiwie???

  Valideren is het controleren van je html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.

  Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valide code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valide code is over twintig jaar ook nog te bekijken.

  Valideren moet trouwens ook niet worden overdreven. Het is een hulpmiddel om echte fouten te vinden, meer niet. Het gaat erom dat je site goed werkt, niet dat je het braafste kind van de klas bent. Als de code niet valideert, maar daar is een goede reden voor, is daar niets op tegen.

  Op deze site is alle css en html gevalideerd. Als de code niet helemaal valide is (wat regelmatig voorkomt), staat daar onder Bekende problemen (en oplossingen) de reden van.

  Je kunt je css en html valideren als 't online staat, maar ook als het nog in je computer staat.

  html kun je valideren op: validator.w3.org/nu.

  css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator.

Toegankelijkheid en zoekmachines

Het eerste deel van deze tekst is voor alle voorbeelden hetzelfde. Eventueel specifiek voor dit voorbeeld geldende dingen staan verderop onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Toegankelijkheid (in het Engels 'accessibility') is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een schermlezer gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje dat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.

(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)

Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.

Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:

• Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst wordt gebruikt, als afbeeldingen niet kunnen worden getoond of gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien, als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.

  Als een afbeelding alleen maar voor de sier wordt gebruikt, zet je daarbij alt="", om aan te geven dat de afbeelding niet belangrijk is voor het begrijpen van de tekst of zo. Dat kun je ook doen, als uit de tekst bij de afbeelding al duidelijk wordt, wat de afbeelding is. Een alt-tekst zou dan 'n beetje dubbelop zijn.

• Als uit de tekst bij een link niet duidelijk blijkt, waar de link naartoe leidt, gebruik dan een title bij de link. Een tekst als 'pagina met externe links' is waarschijnlijk duidelijk genoeg, een tekst als alleen 'links' mogelijk niet. Een duidelijke zwart-witregel is niet te geven, omdat dit ook van tekst en dergelijke in de omgeving van de link afhangt.

• Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze geven te veel problemen, omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk, welke toetsen het zijn.

  Op zichzelf zijn accesskeys een heel goed idee. Maar helaas zijn ze ook in html5 volstrekt onvoldoende gedefinieerd. Er is nog steeds geen standaard voor de meest gebruikelijke accesskeys, zoals Zoek of Home.

  Er is nog steeds niet vastgelegd, hoe accesskeys zichtbaar gemaakt kunnen worden. Voor de makers van browsers zou dit 'n relatief kleine moeite zijn, voor de makers van 'n site is het bergen extra werk.

  Voor mij redenen om accesskeys (vrijwel) niet te gebruiken. Ik kan me wel voorstellen dat ze, op sites die gericht zijn op 'n specifieke groep gebruikers, nog enig nut kunnen hebben. Maar voor algemene sites zou ik zeggen: normaal genomen niet gebruiken.

• Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je in de meeste browsers door links, invoervelden, en dergelijke lopen. Elke tab brengt je één link, invoerveld, en dergelijke verder, Shift+Tab één plaats terug. Met behulp van het attribuut tabindex kun je de volgorde aangeven, waarin de Tab-toets werkt. Zonder tabindex wordt de volgorde van de html aangehouden bij gebruik van de Tab-toets, maar soms is een andere volgorde logischer.

  In principe is het beter, als tabindex niet nodig is, maar gewoon de volgorde van de html wordt aangehouden. Bij verkeerd gebruik kan tabindex heel verwarrend zijn. Het is niet bedoeld om van de pagina een hindernisbaan voor kangoeroes te maken, waarop van beneden via links over rechts naar boven wordt gesprongen.

• Als, zoals hierboven beschreven, een gebruiker van de Tab-toets bij een link, invoerveld, en dergelijke is aangekomen, wordt dit aangegeven door de link, invoerveld, en dergelijke extra te markeren met een kadertje. Dat kadertje mag je alleen weghalen, als op een andere manier wordt duidelijk gemaakt, welk element 'focus' heeft. Een gebruiker van de Tab-toets kan anders niet zien, waar zij of hij zit, en welk element gaat reageren op bijvoorbeeld een Enter.
• In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn schermlezers en dergelijke zo sterk verbeterd dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als die op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken.

• Een zogenaamde skip-link is wel vaak nog zinvol. Dat is een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat hij normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel gewoon zichtbaar in speciale programma's zoals tekstbrowsers en schermlezers, want die kijken gewoon naar wat er in de broncode staat.

  Een skip-link staat boven menu, header, en dergelijke en linkt naar de eigenlijke inhoud van de pagina, zodat mensen met één toetsaanslag naar de eigenlijke inhoud van de pagina kunnen gaan.

  Een skip-link is vooral nuttig voor gebruikers van de Tab-toets. Zodra de normaal genomen onzichtbare link door het indrukken van de Tab-toets focus krijgt, kun je hem op het scherm plaatsen, waardoor hij zichtbaar wordt. Bij een volgende tab wordt hij dan weer buiten het scherm geplaatst en is dus niet meer zichtbaar, zodat de lay-out niet wordt verstoord.

  Op pagina's en in voorbeelden waar dat nuttig is, wordt op deze site een skip-link gebruikt. (Althans: nog niet in alle voorbeelden die daarvoor in aanmerking komen, zit een skip-link. Maar geleidelijk aan worden dat er steeds meer.)

• Van oorsprong is html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is hij gebruikt voor lay-out. Maar daar is hij dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.

  De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een externe stylesheet staan of, als hij alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de <head> van die pagina.

• Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enzovoort. Schermlezers en dergelijke kunnen van kop naar kop springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.

  Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.

  Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.

• <table> is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als hij voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel, zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel volstrekte ontoegankelijkheid voor schermlezers en dergelijke en als extra bonus vaak 'n lagere plaats in een zoekmachine.

• Frames horen bij een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. <iframe>'s hebben voor een deel dezelfde nadelen. Eén van die nadelen is dat de verschillende frames voor zoekmachines, schermlezers, en dergelijke als los zand aan elkaar hangen, omdat ze los van elkaar worden weergegeven. Ze staan wel naast elkaar op het scherm, maar er zit intern geen verband tussen.

  Als je 'n stuk code vaker wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, voeg dat dan in met PHP of SSI. Dan wordt de pagina niet pas in de browser, maar al op de server samengesteld. Hierdoor zien zoekmachines, schermlezers, en dergelijke één pagina, net zoals wanneer je maar één pagina met html zou hebben geschreven.

  (Je kunt beter PHP dan SSI gebruiken, omdat SSI min of meer aan het uitsterven is en PHP veel meer mogelijkheden heeft. Op deze site wordt in enkele voorbeelden nog SSI gebruikt, maar zodra die worden bijgewerkt, gaat dat vervangen worden door PHP.)

• Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van lang="...". Op deze site gebeurt dat maar af en toe, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dat soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal. Maar bij enigszins 'normale' teksten hoor je een taalwisseling aan te geven.
• Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap: <abbr title="ten opzichte van">t.o.v.</abbr>. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met <abbr>t.o.v.</abbr>. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n schermlezer 't.o.v.' uit gaat spreken als 'tof', en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken.

• De spider van 'n zoekmachine, schermlezers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoe veel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina, als de plaatjes worden weggehaald. Het zelfde geldt voor die fantastisch mooie flash-pagina's, als daarbij geen voorzieningen voor dit soort programma's zijn aangebracht.

  Op Linux kun je met Lynx kijken, hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op invisible-island.net/lynx.

  Ook kun je in Windows het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een tekstbrowser en dergelijke hem zien. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk.

• Ten slotte kun je je pagina nog online laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites, zoals:

  lowvision.support Laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet. Engelstalig.

  wave.webaim.org Deze laat grafisch zien hoe de toegankelijkheid is. Engelstalig.

  Op de pagina met links kun je onder Toegankelijkheid links naar testen en dergelijke vinden.

Specifiek voor dit voorbeeld

• Tekstbrowsers tonen de tekst in de volgorde, zoals die in de html staat.
• Spraakbrowsers lezen de pagina voor in de volgorde, zoals die in de html staat.
• Zonder css wordt de tekst getoond, zoals die in de html staat.
• Zonder afbeeldingen werkt alles (alleen de twee afbeeldingen links en rechts ontbreken uiteraard).
• Zonder JavaScript werkt alles gewoon, alleen wordt bij gebruik van PgDn, PgUp en de spatiebalk voor scrollen te veel gescrold. (Dit wordt gecorrigeerd met een klein stukje JavaScript.)

Getest in

Laatst gecontroleerd op 30 december 2016.

Onder dit kopje staat alleen maar, hoe en waarin is getest. Eventuele problemen, ook die met betrekking tot zoomen en lettergroottes, staan hieronder bij Bekende problemen (en oplossingen). Het is belangrijk dat deel te lezen, want uit een test kan ook prima blijken dat iets totaal niet werkt!

Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Dit voorbeeld is getest op de volgende systemen:

• Windows 7 (1280 x 1024 px, resolution: 96 ppi):
  Firefox, UC Browser, Google Chrome en Internet Explorer 11, in grotere en kleinere browservensters.
• Windows 8.1 (1366 x 768 px, resolution: 96 ppi):
  Bureaublad-versie: Firefox, UC Browser, Google Chrome en Internet Explorer 11, in grotere en kleinere browservensters.
  Startscherm-versie: Internet Explorer 11.
• Windows 10 (1600 x 900 px, resolution: 96 ppi):
  Firefox, UC Browser, Google Chrome, Internet Explorer 11, Edge, in grotere en kleinere browservensters.
• OS X 10.11.6 ('El Capitan') (1680 x 1050 px, resolution: 96: ppi, device-pixel-ratio: 1):
  Firefox, Safari en Google Chrome, in grotere en kleinere browservensters.
• Linux (Kubuntu 14.04 LTS, 'Trusty Tahr') (1280 x 1024 px, resolution: 96 ppi):
  Firefox en Google Chrome, in grotere en kleinere browservensters.
• Windows Phone 8.1 (800 x 480 px, resolution: 136 ppi):
  Internet Explorer en UC browser (portret en landschap).
• Windows 10 Mobile (1280 x 720 px, resolution: 192 ppi):
  Edge (portret en landschap).
• iPad met iOS 9.3.5 (1024 x768 px, device-pixel-ratio: 1):
  Safari, Chrome for iOS, UC Browser, Firefox (alle portret en landschap).
  Opera Mini (turbo mode) portret en landschap.
• iPad met iOS 10.2 (2048 x 1536 px, device-pixel-ratio: 2 ('retina'):
  Safari, Chrome for iOS, UC browser, Firefox (alle portret en landschap).
  Opera Mini (turbo mode) portret en landschap.
• Android 4.1.2 ('Jelly Bean') (800 x 480 px, resolution: 144 ppi):
  Chrome, Android browser, UC Browser en Firefox (alle portret en landschap).
  Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.
• Android 4.4.2 ('Kitkat') (1280 x 800 px, resolution: 96 ppi):
  Android browser, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
  Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.
• Android 4.4.2 ('Kitkat') (2560 x 1600 px, resolution: 192 ppi):
  Android browser, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
  Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.
• Android 5.0.1 ('Lollipop') (1920 x 1200 px, resolution: 144 ppi):
  Dolphin, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
  Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.
• Android 6.0.1 ('Marshmallow') (1920 x 1200 px, resolution: 144 ppi):
  Dolphin, Samsung Internet, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
  Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.

Er is op de aan het begin van dit hoofdstukje genoemde controledatum getest in de meest recente versie van de browser, die op het betreffende besturingssysteem kon draaien. Het aantal geteste browsers en systemen is al tamelijk fors, en als ook nog rekening gehouden moet worden met (zwaar) verouderde browsers, is het gewoon niet meer te doen. Surfen met een verouderde browser is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken.

In resoluties groter dan 800x600 is ook in- en uitzoomen en – voor zover de browser dat kan – een kleinere en grotere letter getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan 200%.

Er is getest met behulp van muis en toetsenbord, behalve op de iPad, Android, Windows Phone en Windows 10 Mobile, waar een touchscreen is gebruikt. Op Windows 8.1 en 10 is getest met een touchscreen, met een combinatie van toetsenbord en touchpad, en met een combinatie van toetsenbord en muis.

Als dat relevant is, is op de desktop ook getest, als JavaScript uitstaat. Eventuele problemen staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld. (Op iOS, Android, Windows Phone en Windows 10 Mobile is niet getest zonder JavaScript, omdat je JavaScript in een toenemend aantal mobiele browsers niet uit kunt zetten. Bovendien is een mobiel apparaat zonder JavaScript niet veel meer dan een duur en groot uitgevallen horloge.)

Naast deze 'gewone' browsers is ook getest in Lynx, WebbIE, NVDA, TalkBack, VoiceOver en ChromeVox.

Lynx is een browser die alleen tekst laat zien en geen css gebruikt. Er is getest op Linux.

WebbIE is een browser die gericht is op mensen met een handicap. Er is getest op Windows 7.

NVDA is een schermlezer, zoals die door blinden wordt gebruikt. Er is getest in combinatie met Firefox op Windows 7 en Firefox op Windows 10.

TalkBack is een in Android ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Chrome.

VoiceOver is een in iOS en OS X ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Safari op iOS en OS X.

ChromeVox is een schermlezer in de vorm van een extensie bij Google Chrome. Er is getest op een systeem met Kubuntu Linux.

Als het voorbeeld in deze programma's toegankelijk is, zou het in principe toegankelijk moeten zijn in alle aangepaste browsers en dergelijke. En dus ook voor zoekmachines, want een zoekmachine is redelijk vergelijkbaar met een blinde. Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Alleen op de hierboven genoemde systemen en browsers is getest. Er is dus niet getest op bijvoorbeeld 'n Blackberry. De kans is (heel erg) groot dat dit voorbeeld niet (volledig) werkt op niet-geteste systemen en apparaten. Om het wel (volledig) werkend te krijgen, zul je vaak (kleine) wijzigingen en/of (kleine) aanvullingen moeten aanbrengen, bijvoorbeeld met JavaScript.

Er is ook geen enkele garantie dat iets werkt in een andere tablet of smartphone dan hierboven genoemd, omdat fabrikanten in principe de software kunnen veranderen. Dit is anders dan op de desktop, waar browsers altijd (vrijwel) hetzelfde werken, zelfs op verschillende besturingssystemen. Iets wat in Android browser werkt, zal in de regel overal werken in die browser, maar een garantie is er niet. De enige garantie is het daadwerkelijk testen op een fysiek apparaat. En aangezien er duizenden mobiele apparaten zijn, is daar eigenlijk geen beginnen aan.

De html is gevalideerd met de validator van w3c, de css ook. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen (en oplossingen) vermeld.

Nieuwe browsers worden pas getest, als ze uit het bèta-stadium zijn, omdat er anders 'n redelijke kans is dat je tegen 'n bug zit te vechten, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt. Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kunnen niet worden beantwoord, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enzovoort in wel geteste browsers: graag!)

Bekende problemen (en oplossingen)

Waarop en hoe is getest, kun je gelijk hierboven vinden bij Getest in.

Als je hieronder geen oplossing vindt voor een probleem dat met dit voorbeeld te maken heeft, kun je op het forum proberen een oplossing te vinden voor je probleem. Om forumspam te voorkomen, moet je je helaas wel registreren, voordat je op het forum een probleem kunt aankaarten.

Wijzigingen

Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.

6 december 2007:

Nieuw opgenomen.

30 december 2016:

Omdat de hele code is herschreven (en daarmee ook de uitleg), is het niet zinvol alle eerdere wijzigingen te laten staan. De belangrijkste wijzigingen sinds dit voorbeeld werd opgenomen:

• Alle aanpassingen voor Internet Explorer 10 en eerder zijn verwijderd.
• Ankers (links binnen de pagina zelf) worden niet meer verkeerd geplaatst.
• Omdat niet meer alleen <main> wordt gescrold, maar de hele pagina, werken in alle browsers navigatietoetsen binnen de pagina zoals alt+← inmiddels goed.
• Doctype en dergelijke omgezet naar html5.
• Kleinere browservensters krijgen een andere lay-out dan grotere venters.
• Het JavaScript Modernizr wordt niet meer gebruikt om touchscreens te herkennen. (Die methode is niet meer betrouwbaar, omdat je inmiddels touchscreens met een toetsenbord hebt. Bovendien is het meer nodig.)
• De oudste vorm van -webkit-linear-gradient is niet meer nodig en dus verwijderd.
• De <input> in <main> (om zonder in <main> te klikken gelijk te kunnen scrollen) is niet meer nodig.

Inhoud van de download en licenties

De inhoud van deze download kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:

* Sommige onderdelen die van 'n andere site of zo afkomstig zijn, vallen mogelijk onder een of andere licentie. Dat is hieronder bij het betreffende onderdeel te vinden.

* Je gebruikt het materiaal uit deze download volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte code en dergelijke zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal uit deze download ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.

* Dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) wordt regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat voorbeeld, uitleg, en dergelijke afkomstig zijn van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.

Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.

lay-out-013-dl.html: de pagina met het voorbeeld.

lay-out-013.pdf: deze uitleg (aangepast aan de inhoud van de download).

lay-out-013-inhoud-download-en-licenties.txt: een kopie van de tekst onder dit kopje (Inhoud van de download en licenties).

HTML

CSS

Technisch gezien is er geen enkel bezwaar om de css in de stylesheet allemaal achter elkaar op één regel te zetten:

Maar als je dat doet, garandeer ik je hele grote problemen, omdat het volstrekt onoverzichtelijk is. Beter is het om de css netjes in te laten springen:

              div#header-buiten {
            position: absolute;
            right: 16px;
            width: 100%;
            height: 120px;
            background: yellow;
        }

        div p {
            margin-left: 16px;
            height: 120px;
            text-align: center;
        }

Hiernaast is het heel belangrijk voldoende commentaar (uitleg) in de stylesheet te schrijven. Op dit moment weet je waarschijnlijk (hopelijk...), waarom je iets doet. Maar over vijf jaar kan dat volstrekt onduidelijk zijn. Op deze site vind je nauwelijks commentaar in de stylesheets, maar dat heeft een simpele reden: deze uitleg is in feite één groot commentaar.

Op internet zelf is het goed, als de stylesheet juist zo klein mogelijk is. Dus voor het uploaden kun je normaal genomen het beste het commentaar weer verwijderen. Veel mensen halen zelfs alles wat overbodig is weg, voordat ze de stylesheet uploaden. Inspringingen bijvoorbeeld zijn voor mensen handig, een computer heeft ze niet nodig.

Je hebt dan eigenlijk twee stylesheets. De uitgebreide versie waarin je dingen uitprobeert, verandert, enzovoort, met commentaar, inspringingen, en dergelijke. Dat is de mensvriendelijke versie. Daarnaast is er dan een stylesheet die je op de echte site gebruikt: een gecomprimeerde versie.

Dat comprimeren kun je met de hand doen, maar er bestaan ook hulpmiddelen voor. Als je op internet zoekt naar 'css' en 'compress' of 'comprimeren', vind je tal van sites, waar je dat automatisch kunt laten doen.

(Stylesheets op deze site zijn niet gecomprimeerd. Omdat het vaak juist om de css gaat, wil ik dat mensen zonder al te veel moeite de css kunnen bekijken.)

css voor vensters minimaal 810 px breed en minimaal 600 px hoog

@media screen and (min-width: 810px) and (min-height: 600px)

De css die hier tot nu toe staat, geldt voor alle browservensters.

De css die binnen deze media query staat, geldt alleen voor vensters die minimaal 810 px breed zijn én minimaal 600 px hoog zijn. In deze grotere vensters staat de inhoud in een kolom in het midden, met links en rechts daarvan een afbeelding. De footer staat altijd op 498 px vanaf de bovenkant van het venster en scrolt niet mee.

@media: geeft aan dat het om css gaat die alleen van toepassing is, als aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Al langer bestond de mogelijkheid om met behulp van zo'n @media-regel css voor bijvoorbeeld printers op te geven. css3 heeft dat uitgebreid tot bepaalde fysieke eigenschappen, zoals de breedte en hoogte van het venster van de browser.

screen: deze regel geldt alleen voor schermweergave.

and: er komt nog een voorwaarde, waaraan moet worden voldaan.

(min-width: 810px): het venster moet minimaal 810 px breed zijn. Is het venster smaller, dan wordt de css die binnen deze media-regel staat genegeerd.

and: er komt nog een voorwaarde, waaraan moet worden voldaan.

(min-height: 600px): het vensters moet minimaal 600 px hoog zijn. Is het venster lager, dan wordt de css die binnen deze media-regel staat genegeerd.

Gelijk na deze regel komt een { te staan, en aan het einde van de css die binnen deze query valt een bijbehorende afsluitende }. Die zijn in de regel hierboven weggevallen, maar het geheel ziet er zo uit:

@media screen and (min-width: 810px) and (min-height: 600px) { body {color: silver;} (...) rest van de css voor deze @media-regel (...) footer {color: gold;} }

Voor de eerste css binnen deze media-regel staat dus een extra {, en aan het eind staat een extra }.

Als je nou 'n mobieltje hebt met een resolutie van – ik roep maar wat – 1280 x 720 px, dan geldt deze media query soms toch niet voor dat mobieltje. Terwijl dat toch echt meer dan 810 px breed en 600 px hoog is. Een vuig complot van gewetenloze multinationals? Voordat je je gaat beklagen bij Radar, zou ik eerst even verder lezen.

Steeds meer mobiele apparaten, maar ook steeds meer gewone beeldschermen, hebben een hogere resolutiedichtheid. Dat wil zeggen dat ze kleinere pixels hebben, die dichter bij elkaar staan. Daardoor zijn foto's, tekst, en dergelijke veel scherper weer te geven. Hoe kleiner de puntjes (de pixels) zijn, waaruit een afbeelding is opgebouwd, hoe duidelijker het wordt.

Er ontstaat alleen één probleem: als je de pixels twee keer zo klein maakt, wordt ook wat je ziet twee keer zo klein. En inmiddels zijn er al apparaten met pixels die meer dan vier keer zo klein zijn. Een lijntje van 1 px breed zou op die apparaten minder dan 'n kwart van de oorspronkelijke breedte krijgen en vrijwel onzichtbaar zijn. Een normale foto zou in een thumbnail veranderen. Kolommen zouden heel smal worden. Tekst zou onleesbaar klein worden. Allemaal fantastisch scherp, maar je hebt 'n vergrootglas nodig om 't te kunnen zien.

Om dit te voorkomen wordt een verschil gemaakt tussen css-pixels en schermpixels (in het Engels 'devicepixels)'. De css-pixels zijn gebaseerd op de – tot voor kort – normale beeldschermen van de desktop. 1 css-pixel is op zo'n beeldscherm 1 pixel. Het aantal schermpixels is het werkelijk op het apparaat aanwezige aantal pixels (dat is het aantal pixels, waarvoor je hebt betaald).

Dat eerder genoemde mobieltje van 1280 x 720 px heeft wel degelijk het aantal pixels, waarvoor je hebt betaald. Maar die zitten dichter bij elkaar. Op een gewoon beeldscherm zitten 96 pixels per inch, wat wordt uitgedrukt met de eenheid ppi(’pixels per inch’). (Vaak wordt foutief de eenheid dpi (’dots per inch’) gebruikt. Die eenheid is voor printers.) Als dat mobieltje een resolutie van 192 ppi heeft, 192 pixels per inch, zijn de pixels ervan twee keer zo klein als op een origineel beeldscherm. Er zijn per inch twee keer zoveel schermpixels aanwezig.

Om nu te voorkomen dat alles op dat mobieltje twee keer zo klein wordt, geeft het mobieltje niet het echte aantal schermpixels (1280 x 720), maar een lager aantal css-pixels door bij een media query. De 192 ppi van het mobieltje is twee keer zo veel als de 96 ppi van een normaal beeldscherm. Het aantal css-pixels is dan het aantal schermpixels gedeeld door 2. 1280 x 720 gedeeld door 2 is 640 x 360 px. Het aantal css-pixels is 640 x 360 px en zit daarmee dus ruim onder de vereiste minimale breedte van 810 px en de minimale hoogte van 600 px.

Je bent dus niet opgelicht, of in ieder geval niet wat betreft het aantal pixel.

Door deze truc is een lijn van 1 px breed op een normaal beeldscherm ook op het mobieltje nog steeds 1 px breed, alleen wordt die ene (css‑)pixel opgebouwd uit twee schermpixel (feitelijk bijna vier, want het verhaal geldt voor breedte én hoogte). De dikte van het lijntje is hetzelfde, maar het is veel fijner opgebouwd. Bij lijntjes is dat verschil bijvoorbeeld in bochten goed te zien.

Hetzelfde verhaal geldt voor hogere resoluties, Een tablet met een breedte van 4096 schermpixels en een ppi van 384 (vier keer de originele dichtheid) geeft 4096 gedeeld door 4 = 1024 css-pixel door. Het lijntje van 1 px breedte op de originele monitor is nog steeds 1 css-pixel breed op de tablet, maar die ene css-pixel is nu opgebouwd uit zestien schermpixel.

(Overigens kun je met behulp van media query's ook testen op de resolutie met gebruik van het sleutelwoord 'resolution'. Apple gebruikt het niet-standaard 'device-pixel-ratio', maar het idee is hetzelfde. Dit kan bijvoorbeeld handig zijn om te bepalen, hoe groot een foto moet zijn.)

Kort samengevat: omdat niet het aantal schermpixels (waarvoor je hebt betaald), maar het aantal css-pixels (de door de ontwerper bedoelde afmeting) wordt doorgegeven, wordt voorkomen dat een hogeresolutiescherm onleesbaar klein wordt.

body

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)

body {font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; margin: 0; padding: 0;}

Het element waarbinnen de hele pagina staat. Veel instellingen die hier worden opgegeven, worden geërfd door de nakomelingen van <body>. Ze gelden voor de hele pagina, tenzij ze later worden gewijzigd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de lettersoort, de lettergrootte en de voorgrondkleur.

background: #ff9;

Achtergrondkleurtje.

font-size: 110%;

Iets groter dan standaard. 't Zal de leeftijd zijn, maar ik vind de standaardgrootte wat te klein.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid % gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

main

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)

main {display: block;}

Alle <main>'s. Dat is er maar eentje. De belangrijkste inhoud van de pagina staat erin.

background: white;

Witte achtergrond.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.

Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.

width: 700px;

Breedte.

Omdat het venster van de browser minstens 810 px breed is, blijft links en rechts van <main> altijd minstens 55 px over voor de afbeeldingen.

min-height: 498px;

Minimale hoogte.

Een blok-element zoals <main> wordt normaal genomen precies hoog genoeg om de inhoud ervan weer te kunnen geven. Maar bij weinig inhoud zou de hoogte van <main> minder dan 498 px kunnen worden. De witte achtergrond en de borders rondom <main> worden dan ook lager dan 498 px, zoals op de afbeelding is te zien: de beige achtergrond van <body> is ook te zien in de ruimte, die is bedoeld voor de kolom.

De inhoud van de kolom in <main> kan hoger zijn dan 498 px. Omdat overflow standaard op visible staat, wordt die inhoud gewoon getoond, ook als die niet binnen de opgegeven hoogte past. Dat is meestal ook wat je wilt: de lay-out wordt misschien wat verstoord, maar er verdwijnt in ieder geval geen tekst en dergelijke.

Achtergrondkleur en border worden echter niet hoger dan de opgegeven hoogte. Als hier geen min-height, maar height wordt gebruikt, zouden achtergrondkleur en borders alleen de bovenste 498 px bestrijken. Op de afbeelding is een eind omlaag gescrold. De witte achtergrond en de borders van <main> bestrijken alleen de bovenste 498 px, daaronder ontbreken witte achtergrond en borders.

Door een minimum-hoogte van 498 px op te geven, bestrijken achtergrondkleur en border altijd minstens het zichtbare deel van de kolom in <main>. En als <main> hoger dan 498 px is, groeien achtergrond en borders gewoon mee.

margin: 0 auto;

Omdat voor onder en links geen waarden zijn ingevuld, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 auto 0 auto in de volgorde boven – rechts – onder – links. Boven en onder geen marge, links en rechts auto, wat hier hetzelfde betekent als evenveel. <main> staat hierdoor altijd horizontaal gecentreerd binnen z'n ouder <body>.

<body> is een blok-element en wordt daardoor normaal genomen even breed als z'n ouder <html>. Omdat <html> het buitenste element is, wordt dit normaal genomen even breed als het venster van de browser. <body> is dus ook even breed als het venster. <main> staat horizontaal gecentreerd binnen z'n ouder <body> en daarmee ook horizontaal gecentreerd binnen het venster.

Deze manier van horizontaal centreren van een blok-element werkt alleen, als het te centreren element een breedte heeft.

padding-bottom: 800px;

De onderkant van <main> wordt afgedekt door <footer>. Hierdoor zou aan de onderkant van de kolom in <main> een deel van de inhoud onder de footer verdwijnen. Door aan de onderkant een padding te geven, wordt dit voorkomen.

Hier gelijk onder wordt met behulp van calc() berekend, hoe groot de padding moet zijn. UC browser op Android, sommige versies van Android browser en sommige versies van Opera Mini op Android kunnen niet overweg met calc(). Voor deze browsers wordt hier een grote padding opgegeven. Voor alle andere browsers wordt hier gelijk onder met calc() een preciezere padding berekend. Dat is beter, omdat met een padding van 800 px waarschijnlijk een groot leeg stuk onder de kolom ontstaat.

padding-bottom: calc(100vh – 498px);

De onderkant van <main> wordt afgedekt door <footer>. Hierdoor zou aan de onderkant van de kolom in <main> een deel van de inhoud onder de footer verdwijnen. Door aan de onderkant een padding te geven, wordt dit voorkomen.

Met behulp van calc() kan worden berekend, hoe groot de padding precies moet zijn. Voor browsers die niet met calc() overweg kunnen, is gelijk hierboven een padding van 800 px opgegeven, maar dan houd je waarschijnlijk aan de onderkant van <main> een leeg stuk kolom over. Door calc() te gebruiken kan dat lege stuk worden voorkomen.

calc() kan berekeningen maken met verschillende eenheden. Dat in de berekening de eenheden vh en px worden gebruikt, is geen enkel probleem.

100 vh is de hoogte van het venster van de browser. Die hoogte kan sterk verschillen, maar dat maakt voor de eenheid vh niets uit: 100 vh is altijd de hoogte van het venster. De browser berekent de hoogte van het venster op het moment dat de pagina wordt weergegeven.

<footer> wordt bij footer op 498 px vanaf de bovenkant van het browservenster neergezet en loopt door tot de onderkant van het venster. De hoogte van <footer> is daardoor afhankelijk van de hoogte van het browservenster. In een venster van 600 px hoog is <footer> 600 – 498 = 112 px hoog, in een venster van 800 px is <footer> 800 – 498 = 312 px hoog, enzovoort.

Omdat <footer> over de kolom in <main> staat, is dit ook de hoogte van het deel van de kolom dat aan de onderkant onder <footer> verdwijnt. Om dat verdwijnen te voorkomen, moet <main> aan de onderkant een padding krijgen die even hoog is als <footer>. Om dat te berekenen wordt calc() gebruikt: calc(100vh – 498px). 100 vh is de hoogte van het browservenster. Trek daar 498 px af, en je weet de hoogte die <footer> krijgt. En daarmee ook de benodigde hoogte voor de padding aan de onderkant van <main>.

Omdat de padding nooit hoger is dan <footer>, krijg je nu – anders dan bij de hier gelijk boven opgegeven padding van altijd precies 800 px – nooit een lege ruimte aan de onderkant van de kolom in <main>.

border: black solid;

Randje. De breedte wordt gelijk hieronder opgegeven.

border-width: 0 1px;

Kleur en stijl van de border zijn gelijk hierboven al opgegeven.

Omdat voor onder en links geen waarden zijn opgegeven, krijgen die dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 1px 0 1px in de volgorde boven – rechts – onder – links. Boven en onder geen border, rechts en links wel.

Deze manier van opgeven van twee borders kost minder css dan twee aparte regels voor de linker- en rechterborder.

h1

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)

h1 {background: #eee; color: black; font-size: 1.1em; text-align: center; margin: 0; border-bottom: solid #aaa 1px; padding: 5px 5px 0 5px;}

Alle <h1>'s. Dat is er maar eentje: de belangrijkste kop van de pagina.

font-size: 1.4em;

In grotere browservensters mag de <h1> ook een grotere lettergrootte krijgen.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

h2

Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)

h2 {font-size: 1em; text-align: center;}

footer h2, footer p {margin: 0;}

Alle <h2>'s.

font-size: 1.2em;

In grotere browservensters mogen de <h2>'s ook weer een iets grotere lettergrootte krijgen.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

.kader

Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)

.kader, #links, #rechts, footer p + p {display: none;}

De elementen met class="kader". De <p>'s links en rechts bovenin de kolom met de blokjes met uitleg.

Het grootste deel van de css voor de <p>'s links en rechts is hetzelfde en kan hier voor beide worden opgegeven. Voor de <p> met het blokje rechts worden bij .kader + .kader iets verderop wat zaken aangepast.

background: #eee;

Grijze achtergrondkleur.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.

Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.

display: block;

Eerder zijn deze elementen verborgen voor kleinere browservensters. Hier worden ze weer zichtbaar gemaakt.

width: 130px;

Breedte.

float: left;

Zo hoog mogelijk en dan zover mogelijk naar links neerzetten.

Normaal genomen wordt een <p> op een nieuwe regel gezet. Door de <p>'s te floaten wordt dit voorkomen. De <p> met het blokje voor rechts wordt hieronder bij .kader + .kader naar rechts gefloat.

-ms-hyphens: auto; -webkit-hyphens: auto; hyphens: auto;

Hier staat in feite drie keer hetzelfde: hyphens: auto;. Waarom dat zo is, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.

Hiermee wordt automatisch afbreken aangezet. Normaal genomen is dat foeilelijk, maar in dit geval kan het beter wel gebeuren, omdat de <p>'s tamelijk smal zijn. Dit werkt (nog) niet in alle browsers, maar dat maakt niet uit. Waar het al werkt, is het meegenomen.

margin: 3px 10px 0 0;

De kleine marge van 3 px aan de bovenkant zet de border aan de bovenkant gelijk met de tekst in de kolom. De marge rechts schept wat afstand tussen de <p> en de tekst in de kolom ernaast.

border: black solid;

Randje. De breedte wordt gelijk hieronder opgegeven.

border-width: 1px 1px 1px 0;

Kleur en stijl van de border zijn gelijk hierboven al opgegeven.

Alleen links geen border, want daar staat al de border van <main>. Als de <p> links ook een border zou krijgen, staan er twee borders tegen elkaar aan. Waardoor de border op die plaats 2 px breed zou zijn.

padding: 4px;

Kleine afstand tussen tekst in en buitenkant van de <p>'s.

.kader + .kader

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)

.kader, #links, #rechts, footer p + p {display: none;}

.kader {background: #eee; color: black; display: block; width: 130px; float: left; -ms-hyphens: auto; -webkit-hyphens: auto; hyphens: auto; margin: 3px 10px 0 0; border: black solid; border-width: 1px 1px 1px 0; padding: 4px;}

Een element met class="kader" dat in de html gelijk volgt op een ander element met class="kader". Dit is maar op één plaats in de html het geval: de <p> met het blokje met informatie rechtsboven in de kolom.

De meeste css voor dit element is hierboven bij .kader al opgegeven. Hier hoeft alleen nog maar te worden opgegeven, wat voor het rechterblokje anders is dan voor het linker.

float: right;

Zo hoog mogelijk en dan zover mogelijk naar rechts neerzetten.

Normaal genomen wordt een <p> op een nieuwe regel gezet. Door de <p> te floaten wordt dit voorkomen.

margin: 3px 0 0 10px;

De kleine marge van 3 px aan de bovenkant zet de border aan de bovenkant gelijk met de tekst in de kolom. De marge links schept wat afstand tussen de <p> en de tekst in de kolom ernaast.

border-width: 1px 0 1px 1px;

Kleur en stijl van de border zijn al bij .kader opgegeven.

Alleen rechts geen border, want daar staat al de border van <main>. Als de <p> rechts ook een border zou krijgen, staan er twee borders tegen elkaar aan. Waardoor de border op die plaats 2 px breed zou zijn.

#links, #rechts

Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)

.kader, #links, #rechts, footer p + p {display: none;}

De elementen met id="links" en id="rechts". De <div>'s met de afbeeldingen links en rechts van de kolom.

Het grootste deel voor beide <div>'s is hetzelfde. Voor de <div> met de afbeelding rechts worden iets verderop bij #rechts wat dingen aangepast.

background: url(../013-pics/achtergrond.png);

Achtergrond-afbeelding.

display: block;

Eerder zijn deze elementen verborgen voor kleinere browservensters. Hier worden ze weer zichtbaar gemaakt.

width: 500px;

Normaal genomen wordt een blok-element zoals een <div> automatisch even breed als zijn ouder. Deze <div>'s worden hieronder echter fixed gepositioneerd, en dan geldt dat niet. Fixed gepositioneerde blok-elementen worden normaal genomen niet breder, dan nodig is om de inhoud ervan weer te geven.

En dan doet zich hier een probleem voor: er ís geen inhoud. Er zit weliswaar een achtergrond-afbeelding in de <div>'s, maar deze heeft geen eigen afmeting. Dus levert die achtergrond-afbeelding ook geen breedte voor de <div>'s op. Een achtergrond-afbeelding vult alleen het element, waar hij in zit. En als dat element geen breedte heeft, is er dus geen achtergrond-afbeelding. Een vicieuze cirkel: er is geen breedte, waardoor er geen achtergrond-afbeelding is, waardoor er geen breedte is, waardoor...

De oplossing is gelukkig simpel: gewoon een breedte aan div#links en div#rechts geven. De achtergrond-afbeelding is 500 px breed, dus breder hoeft niet.

height: 498px;

Normaal genomen wordt een blok-element zoals een <div> automatisch precies hoog genoeg om de inhoud ervan weer te geven. Voor die inhoud geldt hetzelfde, als gelijk hierboven bij de breedte staat: een achtergrond-afbeelding telt niet mee, en verder is er geen inhoud. Daarom krijgt de <div> hier een hoogte, waardoor de achtergrond-afbeelding zichtbaar wordt.

De ietwat eigenaardige maat van 498 px heeft te maken met een foutje in de afbeelding. Die afbeelding is 500 x 500 px, maar aan de onderkant bleek een – in het oorspronkelijke voorbeeld gemiste – doorzichtige kier van 2 px hoog te zitten. De hoogte is simpeler aan te passen dan de achtergrond-afbeelding, vandaar.

position: fixed;

Vastzetten ten opzichte van het venster van de browser. Als de pagina wordt gescrold, scrollen deze twee <div>'s – en dus de daarin zittende achtergrond-afbeeldingen – niet mee.

top: 0;

Als geen positie wordt opgegeven, komt een fixed gepositioneerd element op de normale plaats te zijn, die het element zonder positie zou krijgen. Omdat #links en #rechts in de html onder <main> staan, zouden ze niet naast de kolom in <main>, maar eronder komen te staan. Met top: 0; komen ze bovenaan het venster van de browser te staan, op dezelfde hoogte als <main>.

left: 50%; margin-left: -850px;

Met left: 50%; worden de <div>'s halverwege het venster van de browser gezet. (div#rechts wordt gelijk hieronder bij #rechts op een andere plaats gezet, anders staan beide <div>'s over elkaar heen.)

Op de afbeelding is div#links doorzichtig zwart gemaakt, zodat is te zien dat deze halverwege het venster van de browser staat. Omdat ook <main> met de kolom halverwege het venster staat, staat div#links daardoor ook in het midden van <main>.

div#links moet aan de linkerkant tegen <main> aan komen te staan. <main> is bij main 700 px breed gemaakt. div#links staat halverwege <main>, dus als div#links 350 px naar links wordt verplaatst, staat de linkerkant van div#links gelijk met de linkerkant van <main>, zoals op de afbeelding is te zien.

div#links is zelf 500 px breed. Als div#links nog 500 px meer naar links wordt gezet, komt de rechterkant van div#links tegen de linkerkant van <main> te staan. Daarmee komt ook de in div#links zittende achtergrond-afbeelding tegen <main> aan te staan, en dat is precies de bedoeling.

In totaal moet div#links 350 + 500 = 850 px naar links worden geschoven, en dat is precies wat deze negatieve marge links doet.

De breedte van het browservenster is niet van belang, omdat div#links met left: 50%; in het midden van het venster is gezet. En 50% is altijd het midden, ongeacht hoe breed of hoe smal het venster is.

#rechts

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)

.kader, #links, #rechts, footer p + p {display: none;}

#links, #rechts {background: url(../013-pics/achtergrond.png); display: block; width: 500px; height: 498px; position: fixed; top: 0; left: 50%; margin-left: -850px;}

Het element met id="rechts". De <div> met de afbeelding die rechts van de kolom in <main> staat. Het grootste deel van de css is hierboven bij #links, #rechts al opgegeven.

background-position: -500px top;

Bij #links, #rechts is met background al een achtergrond-afbeelding opgegeven. Die afbeelding staat hiernaast. Op het scherm lijken twee aparte afbeelding aan weerszijden van de kolom in <main> te staan, maar in werkelijkheid is het één afbeelding. Dat spaart een aanroep naar de server uit. De linkerhelft van de afbeelding staat links, de rechterhelft rechts van <main>.

De linkerhelft kan gewoon zonder meer worden neergezet, omdat de linkerkant van de afbeelding tegen de linkerkant van div#links moet komen te staan. Dat is de standaard-positie van een achtergrond-afbeelding. In div#rechts echter moet het midden van de afbeelding tegen de rechterkant van div#rechts komen te staan. Daarvoor moet de achtergrond-positie worden aangepast, wat hier gebeurt.

Dit kan niet met het eerder gebruikte background. Bij #links, #rechts is background alleen gebruikt om de url van een achtergrond-afbeelding op te geven. Maar in werkelijkheid zijn er veel meer dingen opgegeven. background is een zogenaamde 'shorthand'. Daarmee kun je een hele serie waarden die te maken hebben met een achtergrond-afbeelding in één keer opgeven, zoals background-image, background-position, background-repeat, en nog een hele serie eigenschappen. Als je 'n bepaalde eigenschap niet opgeeft, wordt de standaardwaarde voor die eigenschap gebruikt.

Ook al is eerder bij background ogenschijnlijk alleen een url opgegeven, in werkelijkheid is een hele serie standaardwaarden opgegeven.

Als hier voor de positie van de achtergrond-afbeelding background: -500px top; zou worden gebruikt, wordt de achtergrond-positie opgegeven. Maar ook alle andere standaardwaarden worden opgegeven, waaronder background-image: none;. Oftewel: er is een fantastisch mooie positie opgegeven, maar de bijbehorende achtergrond-afbeelding is helaas vervangen door de standaardwaarde: geen afbeelding. En aan een onzichtbare afbeelding heb je niet zoveel, zelfs niet als die heel mooi is geplaatst.

Daarom wordt hier niet de shorthand background, maar background-position gebruikt. Nu wordt alleen de positie van de achtergrond-afbeelding aangepast, de rest niet.

Er staan twee waarden bij background-position. De eerste is voor de verplaatsing in horizontale richting, de tweede voor de verplaatsing in verticale richting.

Standaard wordt de linkerkant van de afbeelding tegen de linkerkant van div#links gezet. Maar bij deze div#rechts moet het midden van de afbeelding tegen die linkerkant worden gezet. De afbeelding is 1000 px breed, dus als de afbeelding met -500px 500 px naar links wordt gezet, staat het midden van de afbeelding precies tegen de linkerkant van div#links.

Het sleutelwoord top is hetzelfde als 0: gewoon de bovenkant van de afbeelding tegen de bovenkant van div#links zetten.

margin-left: 350px;

Bij #links, #rechts is div#rechts halverwege het browservenster gezet. Nog 350 px naar rechts verplaatsen en de <div> staat precies rechts van <main>. Een uitgebreider verhaal hierover staat bij left: 50%; margin-left -850px;, alleen wordt hier niet 850 px naar rechts, maar 350 px naar links verplaatst.

footer

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)

footer {background: black; background: -webkit-linear-gradient(top, black 0%, white 10rem); background: linear-gradient(to bottom, black 0%, white 10rem); color: white; text-align: center; padding: 5px;}

Alle <footer>'s. Dat is er hier maar eentje.

overflow: auto;

De footer wordt hieronder fixed gepositioneerd op 498 px vanaf de bovenkant tot aan de onderkant van het browservenster. Als het browservenster 600 px hoog is, resteert er maar 600 – 498 = 112 px hoogte voor de footer. Als er iets meer tekst in de footer staat en de lettergrootte wordt verhoogd, zou het kunnen dat er te weinig ruimte is om alle inhoud van <footer> weer te geven.

Omdat <footer> fixed is gepositioneerd tussen top en bottom, zou daardoor tekst en dergelijke onder het venster van de browser kunnen verdwijnen. Door overflow op auto te zetten, kan in dat geval <footer> worden gescrold. Niet ideaal, maar er verdwijnt in ieder geval niets. Afhankelijk van browser en besturingssysteem kan rechts van <footer> een scrollbalk verschijnen.

position: fixed;

Vast neerzetten ten opzichte van het browservenster. Bij scrollen van de pagina scrolt <footer> niet mee.

top: 498px;

498 px vanaf de bovenkant van het browservenster.

left: 0;

Helemaal links neerzetten.

Een blok-element zoals <footer> wordt normaal genomen automatisch even breed als z'n ouder. Dat is hier <body>. Maar dat geldt niet voor een fixed gepositioneerd element. Dit wordt precies breed genoeg om de inhoud ervan weer te kunnen geven. Daardoor zal <footer> vaak niet de volle breedte van het venster van de browser vullen.

Door left: 0; en right: 0; op te geven, vult <footer> altijd de volle breedte van het venster.

bottom: 0;

Onderaan het venster van de browser neerzetten.

right: 0;

Helemaal rechts neerzetten. Iets meer uitleg staat iets hierboven bij left: 0;.

footer p

Voor een deel van deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)

.kader, #links, #rechts, footer p + p {display: none;}

footer h2, footer p {margin: 0;}

Alle <p>'s in <footer>.

max-width: 800px;

Een blok-element zoals een <p> wordt normaal genomen automatisch even breed als z'n ouder. Die ouder is hier <footer>, die hierboven bij footer even breed als het browservenster is gemaakt. Als de <p>'s even breed zouden worden, zouden er lange, slecht leesbare zinnen in de footer staan. Daarom wordt de breedte hier beperkt. (Bij iets meer dan enkele regels tekst is 800 px trouwens nog steeds behoorlijk aan de lange kant voor tekst.)

margin: 0 auto;

Omdat voor onder en links geen waarde is opgegeven, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 auto 0 auto in de volgorde boven – rechts – onder – links.

Boven en onder geen marge. Rechts en links auto, wat hier hetzelfde betekent als evenveel. De <p>'s staan hierdoor altijd in het midden van hun ouder <footer>. En omdat <footer> bij footer even breed is gemaakt als het venster van de browser, staan de <p>'s hierdoor ook in het idden van het venster.

Deze manier van horizontaal centreren van een blok-element werkt alleen, als het te centreren element een breedte heeft.

footer p:last-child

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)

.kader, #links, #rechts, footer p + p {display: none;}

footer h2, footer p {margin: 0;}

footer p {max-width: 800px; margin: 0 auto;}

Alle <p>'s in <footer> die het laatste kind van een element zijn. In <footer> staan maar twee <p>'s, waarvan de tweede het laatste kind van <footer> is: de <p> waar 'De ruimte hieronder blijft altijd leeg' in staat.

background: white;

Witte achtergrond.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.

Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.

display: block;

Eerder is deze <p> voor kleinere browservensters verborgen. Hier wordt de <p> weer zichtbaar gemaakt.

border: black solid 1px;

Randje.

JavaScript

Als je onderstaande code ergens aanraakt of ‑klikt, ga je rechtstreeks naar de bijbehorende uitleg.

Als je bovenstaande code ergens aanraakt of ‑klikt, ga je rechtstreeks naar de bijbehorende uitleg.

Sommige mensen gebruiken niet de muis, maar de spatiebalk, Shift+Spatiebalk, PgDn en PgUp om de pagina steeds een browservenster omhoog of omlaag te scrollen. Dat kan in dit voorbeeld ook. Alleen is er dan één probleem: de pagina wordt inderdaad netjes de hoogte van een venster omlaag of omhoog gescrold. Maar dat is voor de kolom in <main>, waar het eigenlijk om gaat bij scrollen, te veel. Die kolom beslaat de volledige hoogte van het venster, maar op 498 px vanaf de bovenkant van het venster staat nog een fixed gepositioneerde footer. Daardoor is van de kolom maar 498 px zichtbaar.

Als de hoogte van het browservenster wordt gescrold, wordt hierdoor de kolom te veel gescrold. De afstand die de kolom moet worden gescrold is de hoogte van het zichtbare deel van de kolom: 498 px. Daar zorgt dit script voor.

Als dit script op meerdere pagina's wordt gebruikt, kan het ook als een extern script worden gebruikt: <script src="pad-naar-script/script.js"></script>

In dat geval moet <script> helemaal onderaan de pagina worden gezet, gelijk boven </body>. De opbouw van de pagina stopt, zodra de browser een script ontmoet, omdat het script eerst wordt uitgevoerd. Het zou immers kunnen dat het script (heel) belangrijk is voor de weergave. Dat is hier niet het geval. Door het script onderaan de pagina te zetten, voorkom je die in dit geval overbodige vertraging.