Uitleg tweekoloms lay-out met header en menu

Laatst aangepast: 23 februari 2017.

Afbeelding 1: header, daaronder menu, daaronder één of twee kolommen

Korte omschrijving

Tweekoloms lay-out met header en menu. In vensters tot 759 px breed staan de kolommen venstervullend onder elkaar. In bredere vensters staan ze horizontaal gecentreerd naast elkaar, samen maximaal 760 px breed.

In vensters minimaal 760 px breed hebben de kolommen een gezamenlijke achtergrond, die even hoog is als de hoogste kolom.

Header (geel)

Hoog genoeg voor inhoud. De header scrolt mee met de pagina.

Vensters smaller dan 760 px: de header staat onder een lage zwarte menubalk en is even breed als het venster.

Vensters minimaal 760 px breed: de header staat horizontaal gecentreerd bovenaan het venster en is 760 px breed.

Menu (zwart)

Vensters smaller dan 760 px: bovenin het venster staat een zwarte balk, die niet meescrolt met de pagina. De balk is even breed als het venster. Het menu wordt pas getoond (en verborgen) na aanraken of ‑klikken van deze balk.

Vensters minimaal 760 px breed: het menu staat horizontaal gecentreerd onder de header en is 760 px breed. Als de pagina wordt gescrold, scrolt het menu mee, maar blijft bovenaan het venster staan. (In sommige browsers blijft het menu niet bovenaan het venster staan, zie Bekende problemen (en oplossingen).)

Linkerkolom (groen) en rechterkolom (oranje)

Vensters smaller dan 760 px: de linkerkolom staat gelijk onder de header, daaronder staat de rechterkolom. Beide zijn even breed als het venster. (Er is dus feitelijk geen rechter‑ en linkerkolom, maar een bovenste en een onderste kolom.) De hoogte is afhankelijk van de inhoud. Beide kolommen scrollen mee met de pagina.

Vensters minimaal 760 px breed: beide kolommen staan naast elkaar onder het menu en hebben een gezamenlijke achtergrond, die ook zichtbaar is rondom de kolommen. De achtergrond is even hoog als de hoogste kolom. Beide kolommen scrollen mee met de pagina. De kolommen zijn horizontaal gecentreerd en de gezamenlijke breedte is, inclusief de rand rondom de kolommen, 760 px.

BELANGRIJK

Deze uitleg hoort bij het voorbeeld dat in de download zit. Het voorbeeld uit de download verschilt iets van het voorbeeld hier op de site. In de download ontbreekt bijvoorbeeld de navigatie voor de site. Ook in de kopregels zit vaak wat verschil. Daarnaast kunnen er nog andere (meestal kleine) verschillen zijn.

Als je deze uitleg leest naast de broncode van het voorbeeld op de site, kan het dus bijvoorbeeld zijn dat 'n <h1> uit de css bij 'n <h2> uit de html hoort. Maar het gaat niet om hele grote, fundamentele afwijkingen.

Alles op deze site kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:

* Je gebruikt het materiaal op deze site volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte info zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal van deze site ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.

* Deze uitleg wordt regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan deze uitleg op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat de uitleg afkomstig is van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.

* Het kan zijn dat materiaal is gebruikt dat van anderen afkomstig is. Dat materiaal kan onder een bepaalde licentie vallen, waardoor het mogelijk niet onbeperkt gebruikt mag worden. Als dat zo is, wordt dat vermeld onder Inhoud van de download en licenties.

Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.

Alle code is geschreven in een afwijkende lettersoort en -kleur. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code), is in de hele uitleg onderstippeld blauw. Alle niet-essentiële code is bruin. (In de inhoudsopgave staat alles vanwege de leesbaarheid in een gewone letter.)

Opmerkingen

De gradiënt achter de kolommen is gemaakt met behulp van de gradiënt-editor op colorzilla.com.
De foto's die bij de uitleg over box-shadow worden gebruikt, zijn gemaakt in het Vondelpark in Amsterdam op Koninginnedag 2009. Als je jezelf herkent en de originele foto wilt hebben, stuur dan even 'n mailtje naar info@css-voorbeelden.nl.

Links in deze uitleg, vooral links naar andere sites, kunnen verouderd zijn. Op de pagina met links vind je steeds de meest recente links.

Dit voorbeeld is gemaakt op een systeem met Linux (Kubuntu). Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Komodo Edit, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.

Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.

Achterliggend idee

Een vaak terugkerende vraag op forums is, hoe je twee kolommen van ongelijke hoogte een achtergrond van gelijke hoogte kan geven. Het antwoord is vrij simpel: dat kan niet. Daarom moet er een truc worden gebruikt.

Er zijn twee kolommen met tekst. De linkerkolom is langer dan de rechter (of omgekeerd, dat maakt niet uit). De linkerkolom heeft in dit voorbeeld 'n groene achtergrondkleur, de rechter 'n oranje.

Achter beide kolommen zit een gradiënt, een verlopende kleur. Deze moet voor beide kolommen even ver naar beneden doorlopen, dus even ver als de hoogste kolom.

Bij de hoogste kolom is dat geen probleem, de achtergrond daarvan loopt altijd door tot onderaan, want een <div> krijgt normaal genomen automatisch de hoogte die nodig is voor de inhoud.

Bij de kortste kolom staat de achtergrond echter alleen achter de tekst, want ook die <div> wordt niet hoger dan nodig is voor de inhoud. De achtergrond is hier dus minder hoog dan bij de langste kolom. Je kunt de kortste kolom wel 'n bepaalde hoogte geven, maar dan moet je precies de inhoud van beide kolommen weten, en dat gaat mis bij 'n andere lettergrootte en zo. 'n Net resultaat kun je zo onmogelijk krijgen.

Om dit op te lossen wordt voor de achtergrond van beide kolommen een gezamenlijke gradiënt gebruikt. (Je kunt ook een achtergrond-afbeelding gebruiken, dat werkt op precies dezelfde manier.) Deze gradiënt wordt niet in de kolommen gezet, maar in een <main> die even breed is als beide kolommen samen. Beide kolommen, de linker- en de rechter‑<div>, staan binnen die <main> met de gradiënt, en hebben dus dezelfde achtergrond. Je hoeft nu alleen maar die <main> de juiste hoogte te geven. En dat kan vrij simpel.

Een <main> wordt normaal genomen automatisch precies hoog genoeg, om de inhoud ervan weer te kunnen geven. In dit geval zou de <main> normaal genomen even hoog worden als de hoogste kolom. De achtergrond van de <main> wordt hierdoor ook even hoog als de hoogste kolom. En omdat de achtergrond achter beide kolommen staat, is de achtergrond van beide kolommen even hoog.

In de praktijk zijn er nog wel wat hobbels. In dit voorbeeld worden de <div>'s met de linker- en rechterkolom gefloat. Gefloate elementen hebben geen invloed op de de hoogte van hun ouder. Dat betekent in dit geval dat de hoogte van de kolommen geen invloed heeft op de hoogte van de <main> met de gradiënt. Als je echter aan de <main> met de gradiënt overflow: hidden; geeft in de css, wordt de <main> met de gradiënt wél even hoog als de hoogste kolom. En daarmee ook de achtergrond-gradiënt in de <main>.

Afbeelding 2: zonder achtergrondkleur bij de kolommen is de gezamenlijke achtergrond goed te zien

In dit voorbeeld hebben de kolommen zelf ook nog een eigen achtergrondkleur, de linker een groene en de rechter een oranje. Deze achtergrond is alleen aangebracht om de kolommen duidelijk zichtbaar te maken. Als je die achtergronden weg zou laten, zou je over de volle breedte de bruine achtergrond zien.

Op de afbeelding hiernaast is de groene en oranje achtergrond van de kolommen even weggehaald, waardoor goed te zien is dat ze een gemeenschappelijke achtergrond hebben.

Om beide kolommen staat ook nog een bruin kadertje. Dat is eigenlijk geen kadertje, maar de gradiënt van de <main>. Omdat de <main> iets breder (en hoger) is dan beide kolommen samen, steekt 'n stukje van de gradiënt aan alle kanten buiten de kolommen uit.

Als er genoeg inhoud in de kolommen zit, kan de hele pagina worden gescrold. Het menu scrolt mee naar boven, maar blijft aan de bovenkant van het browservenster staan. Dit werkt nog niet in alle browsers, omdat het om 'n nieuwe eigenschap gaat. Meer daarover bij Bekende problemen (en oplossingen).

Alle onderdelen van de pagina zijn 760 px breed en staan horizontaal gecentreerd.

In smalle browservensters worden de kolommen veel te smal, als ze naast elkaar staan. Daarom staan ze in vensters smaller dan 760 px niet naast, maar onder elkaar. Header en kolommen zijn even breed als het venster.

In kleinere browservensters neemt het menu veel te veel ruimte in beslag. Het is daarin vervangen door een zwarte balk bovenin het venster, die niet meescrolt. Bij aanraken of ‑klikken van die balk opent het menu. Nogmaals aanraken of ‑klikken sluit het menu weer.

De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-

Voordat een nieuwe css-eigenschap wordt ingevoerd, is er in de regel een experimentele fase. Browsers passen het dan al toe, maar met een aangepaste naam. Tijdens deze fase kunnen problemen worden opgelost en worden veldslagen uitgevochten, over hoe de standaard precies moet worden toegepast.

Als iedereen het overal over eens is en alle problemen zijn opgelost, wordt de officiële naam uit de standaard gebruikt.

De belangrijkste browsers hebben elk een eigen voorvoegsel:

Firefox: -moz-, naar de maker: Mozilla.

Op webkit gebaseerde browsers, zoals Google Chrome, Opera, Safari en Android browser: -webkit-.

(Google Chrome is van webkit overgestapt op een eigen weergave-machine: Blink. Blink gaat geen voorvoegsels gebruiken. Het is echter een aftakking van webkit, dus het zal nog wel even duren voor -webkit- hier helemaal uit is verdwenen. Ook Opera gebruikt Blink.)

Internet Explorer: -ms-, naar de maker: Microsoft. (Edge gebruikt geen voorvoegsels, maar vanwege compatibiliteit met oudere sites kunnen er nog wat aanwezig zijn.)

Zodra de experimentele fase voorbij is, wordt het voorvoegsel weggelaten. Omdat dat moment niet bij alle browsers hetzelfde is, zet je nu ook al de officiële naam erbij. Deze wordt als laatste opgegeven. Bijvoorbeeld Android browser herkent -webkit-linear-gradient. Zodra Android browser linear-gradient gaat herkennen, zal dit -webkit-linear-gradient overrulen, omdat het er later in staat. Dat ze er beide in staan, is dus geen enkel probleem.

In dit voorbeeld worden transform, linear-gradient, transition, position: sticky;, -webkit-animation en @-webkit-keyframes gebruikt.

transform

Op dit moment moet je nog het volgende schrijven:

{-webkit-transform: ...; transform: ...;}

In de toekomst kun je volstaan met:

{transform: ...;}

linear-gradient

Op dit moment moet je nog het volgende schrijven:

{-webkit-linear-gradient (...); linear-gradient (...);}

In de toekomst kun je volstaan met:

{linear-gradient(...);}

transition

Op dit moment moet je nog het volgende schrijven:

{-webkit-transition: ...; transition: ...;}

In de toekomst kun je volstaan met:

{transition: ...;}

position: sticky;

Op dit moment moet je nog het volgende schrijven:

{position: -webkit-stikcy; position: sticky;}

In de toekomst kun je volstaan met:

{position: sticky;}

-webkit-animation en @-webkit-keyframes

Deze twee eigenschappen worden alleen maar gebruikt om een bug in sommige oudere op webkit gebaseerde browsers te repareren. Daarom hoeft alleen maar op browsers gelet te worden, die op webkit zijn gebaseerd. In dit geval is daarom het volgende voldoende:

{-webkit-animation: ...;}

Hetzelfde geldt voor @keyframes:

@-webkit-keyframes {...}

In nieuwere browsers is deze bug niet meer aanwezig, dus de versie zonder voorvoegsel hoeft in dit geval helemaal niet gebruikt te worden.

(In het algemeen is het een bijzonder slechte gewoonte om van een eigenschap alleen één bepaalde versie te gebruiken. Dit gebeurt nogal eens voor iOS, waarmee Apple actief wordt geholpen om sites en dergelijke ontoegankelijk te maken voor andere browsers dan Safari. Ontwikkelaars die dit doen, werken mee aan de totstandkoming van eenzelfde wantoestand als in het verleden met het monopolie van Internet Explorer 6 heeft bestaan.

Maar in dit geval maakt het niet uit, omdat het alleen om een bug gaat. Andere browsers hebben deze css helemaal niet nodig.)

Inmiddels is de algemene mening dat 'vendor prefixes', zoals deze voorvoegsels in het Engels heten, geen groot succes zijn. Eén van de grootste problemen: veel sitemakers gebruiken alleen de -webkit-variant. Daar kwamen ze in het verleden nog mee weg, omdat Apple op mobiel zo'n beetje 'n monopolie had. Inmiddels is dat niet meer zo, maar deze gewoonte bestaat nog steeds. Waardoor 'n site alleen in op webkit georiënteerde browsers goed is te bekijken.

Dit is zo'n groot probleem dat andere browsers soms de variant met -webkit- ook maar zijn gaan implementeren, naast de standaard. Want als 'n site het niet goed doet in 'n bepaalde browser, krijgt in de regel niet de site maar de browser de schuld.

Vanwege alle problemen met 'vendor prefixes' worden deze door steeds meer browsers niet meer gebruikt. Nieuwe, experimentele css-eigenschappen zitten inmiddels in bijvoorbeeld Firefox, Google Chrome en Safari achter een zogenaamde vlag: de gebruiker moet iets veranderen in de instellingen, waarna de eigenschap gebruikt (en getest) kan worden. Als alles werkt, zoals het hoort te werken, schakelt de browsermaker de vlag standaard in.

Voorlopig zijn we echter nog niet van deze voorvoegsels af. Als je ze gebruikt, gebruik dan álle varianten, en eindig met de variant zonder voorvoegsel, zoals die uiteindelijk ooit gebruikt gaat worden. Als je alleen de -webkit-variant gebruikt, ben je in feite 'n onbetaalde reclamemaker voor Apple. (Dit geldt dus niet voor de hierboven genoemde @-webkit-keyframes en -webkit-animation, want deze worden alleen gebruikt om een probleem in oudere webkit-browsers op te lossen.)

Semantische elementen en WAI-ARIA

Deze twee onderwerpen zijn samengevoegd, omdat ze veel met elkaar te maken hebben.

Semantische elementen

De meeste elementen die in html worden gebruikt, hebben een semantische betekenis. Dat wil zeggen dat je aan de gebruikte tag al (enigszins) kunt zien, wat voor soort inhoud er in het element staat. In een <h1> staat een belangrijke kop. In een <h2> staat een iets minder belangrijke kop. In een <p> staat een alinea. In een <table> staat een tabel (en geen lay-out, als het goed is!). Enzovoort.

Door het op de goede manier gebruiken van semantische elementen, kunnen zoekmachines, schermlezers, enzovoort de structuur van een pagina begrijpen. De spider van een zoekmachine is redelijk te vergelijken met een blinde. Het is dus ook in je eigen belang om semantische elementen zo goed mogelijk te gebruiken. Een site die toegankelijk is voor mensen met een handicap, is in de regel ook goed te verwerken door een zoekmachine en maakt dus een grotere kans gevonden en bezocht te worden.

Als het goed is, wordt het uiterlijk van de pagina bepaald met behulp van css. Het uiterlijk staat hierdoor (vrijwel) los van de semantische inhoud van de pagina. Met behulp van css kun je een <h1> heel klein weergeven en een <h6> heel groot, terwijl schermlezers, zoekmachines, en dergelijke nog steeds weten dat de <h1> een belangrijke kop is.

Slechts enkele elementen, zoals <div> en <span>, hebben geen semantische betekenis. Daardoor zijn deze elementen uitstekend geschikt om met behulp van css het uiterlijk van de pagina aan te passen: de semantische betekenis verandert niet, maar het uiterlijk wel. Voor een schermlezer of zoekmachine verandert er (vrijwel) niets, voor de gemiddelde bezoeker krijgt het door de css een heel ander uiterlijk.

(De derde laag, naast html voor de inhoud en css voor het uiterlijk, is JavaScript. Die zorgt voor de interactie tussen site en bezoeker. De min of meer strikte scheiding tussen css en html aan de ene kant en JavaScript aan de andere kant is met de komst van css3 en html5 veel vager geworden. Je kunt nu bijvoorbeeld ook met css dingen langzaam verplaatsen en met html deels de invoer in formulieren controleren.)

Html5 heeft een aantal nieuwe elementen, die speciaal zijn bedoeld om de opbouw van een pagina aan te geven. In dit voorbeeld worden hiervan <header>, <main> en <nav> gebruikt. Alle drie gedragen zich als een gewone <div>, maar dan een <div> met een semantische betekenis. Hierdoor kunnen schermlezers, zoekmachines, en dergelijke beter zien, hoe de pagina is samengesteld.

<header>

Bedoeld om een header in te zetten.

Een <header> mag vaker op één pagina worden gebruikt. De <header> hoort altijd bij de eerste voorouder, die een <article>, <aside>, <nav> of <section> is. Als de eerste voorouder <body> is, zoals hier het geval is, is de <header> de <header> van de hele pagina.

<main>

Hierbinnen staat de belangrijkste inhoud van de pagina (in dit voorbeeld zijn dat de twee kolommen).

<nav>

Ook <nav> gedraagt zich als een gewone <div>, maar dan een <div> met een semantische betekenis: navigatie. Hierdoor kunnen schermlezers, zoekmachines, en dergelijke gelijk zien dat hierin links zijn ondergebracht, waarmee je naar andere pagina's en dergelijke kunt gaan.

Omdat <nav> alleen aangeeft dat hierin een of andere vorm van navigatie is ondergebracht, maar niet wat voor navigatie, staat gelijk onder de openingstag <nav> een <h2>. De <h2> geeft aan, wat voor soort navigatie hier staat: 'Navigatie voorbeeld'. Deze <h2> wordt links buiten het scherm geparkeerd, zodat je hem niet ziet. Maar schermlezers en dergelijke lezen de kop gewoon voor, ook al zie je hem niet, zodat voor gebruikers van schermlezers duidelijk is, wat voor soort navigatie hier staat.

In het voorbeeld staat maar één soort navigatie, maar bijvoorbeeld op de site staan niet alleen de links van het voorbeeld, maar ook de navigatie voor de site zelf. Door op de site beide <nav>'s van een verborgen kop te voorzien, kunnen schermlezers en dergelijke achterhalen, om welke navigatie het gaat.

Met behulp van dit soort nieuwe semantische elementen kan bijvoorbeeld een schermlezer in één keer een heel menu passeren en gelijk naar de echte inhoud gaan. Alleen hadden deze nieuwe elementen tot voor kort één probleem: ze hadden in de praktijk nog weinig nut, omdat schermlezers en dergelijke ze nog niet herkenden. Daarom werd een zogenaamde WAI-ARIA-code toegevoegd aan deze elementen. Dat is een al veel langer bestaande code, die schermlezers en dergelijke wel herkennen. Voor <main> ziet dat er zo uit:

<main role="main">

Inmiddels is dit behoorlijk veranderd. Het advies is nu om deze speciale toevoeging niet meer te gebruiken, omdat de meeste schermlezers en dergelijke dit soort nieuwe elementen inmiddels herkennen.

WAI-ARIA-codes

WAI-ARIA wordt vaak ingekort tot ARIA. Voluit betekent het Web Accessibility Initiative – Accessible Rich Internet Applications.

Er wordt in dit voorbeeld één WAI-ARIA-code gebruikt: aria-hidden.

aria-hidden

Met behulp van aria-hidden="true" kan een deel van de code worden verborgen voor schermlezers en dergelijke, zodat dit niet wordt voorgelezen. Op de normale weergave op het scherm heeft dit verder geen enkele invloed.

In dit voorbeeld kunnen de <input> en de <label> voor schermlezers uiterst verwarrend zijn. In browservensters smaller dan 760 px wordt het menu pas getoond na aanraken of ‑klikken van een bij de <input> horend <label>.

Voor schermlezers heeft dit echter geen enkel nut. De zes knoppen van het menu zijn links buiten het scherm geparkeerd. Maar voor schermlezers zijn ze gewoon zichtbaar en ze worden dus gewoon voorgelezen. (Als ze met display: none; of visibility: hidden; zouden zijn verborgen, zou een schermlezer ze ook niet zien.)

Omdat voor schermlezers het menu altijd zichtbaar is, hebben <input> en <label> geen zin. Met behulp van aria-hidden worden ze verborgen:

<input id="open-menu" type="checkbox" aria-hidden="true">

<label for="open-menu" aria-hidden="true"><span>menu</span><span>menu</span></label>

De code aanpassen aan je eigen ontwerp

Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houd het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.
Gebruik vooral geen FrontPage, Publisher of Word (alle drie van Microsoft). Deze programma's maken niet-standaard code die alleen goed te bekijken is in Internet Explorer. In alle andere browsers zie je grotendeels bagger, áls je al iets ziet.

Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt niet meer onderhouden door Microsoft.

Ook OpenOffice en LibreOffice leveren een uiterst beroerd soort html af. Tekstverwerkers met al hun toeters en bellen zijn gewoon niet geschikt om websites mee te bouwen.

Je kunt natuurlijk ook een goed gratis programma gebruiken. Links naar dat soort programma's vind je op de pagina met links onder Gereedschap → wysiwyg-editor.

Maar het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enzovoort te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.
Als je in een desktopbrowser met behulp van zoomen het beeld vergroot, heeft dit hetzelfde effect, als wanneer de pagina in een kleiner browservenster wordt getoond. Je kunt hiermee dus kleinere apparaten zoals een tablet of een smartphone simuleren. Maar het blijft natuurlijk wel een simulatie: het is nooit hetzelfde als testen op een écht apparaat. Zo kun je bijvoorbeeld aanrakingen alleen echt testen op een echt touchscreen.

Inmiddels hebben veel browsers mogelijkheden voor het simuleren van weergave op een kleiner scherm in de ontwikkelgereedschappen ingebouwd. Ook dit blijft een simulatie, maar geeft vaak wel een beter beeld dan zoomen.
Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome of Edge, is er 'n hele grote kans dat hij in alle browsers werkt. Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat het de enige grote browser is die niet bij een bedrijf hoort dat vooral op je centen of je data uit is.

Google Chrome wordt ook door veel mensen gebruikt, maar ik heb dus wat moeite met hoe Google je hele surfgedrag, je schoenmaat en de kleur van je onderbroek vastlegt. Daarom gebruik ik Google Chrome zelf alleen om in te testen.
Het allereerste dat je moet invoeren, is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.

Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.

Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.
Gebruik een 'strict' doctype of (beter!) het doctype voor html5. Deze zijn bedoeld voor nieuwe sites. Het transitional doctype is bedoeld voor al bestaande sites, niet voor nieuwe.

Het transitional doctype staat talloze tags toe, die in html5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is echt alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.

Het strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.

Het doctype voor html5 is uiterst simpel: <!DOCTYPE html>. Omdat het doctype voor html5 in alle browsers werkt, zelfs in de gelukkig vrijwel uitgestorven nachtmerrie Internet Explorer 6, is er geen enkele reden dit uiterst simpele doctype niet te gebruiken.
Als tweede voer je de charset in. Dit vertelt de browser, welke tekenset er gebruikt moet worden, zodat letters met accenten en dergelijke overal goed worden weergegeven. Het beste kun je utf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren. In html5 is het simpele <meta charset="utf-8"> voldoende.
Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden, waar dit voorbeeld in is getest. Ook van Internet Explorer kun je meerdere versies naast elkaar draaien. Op de pagina met links staan onder de kopjes Gereedschap → Meerdere versies van Internet Explorer draaien en Gereedschap → Weergave testen 'n aantal links die daarbij kunnen helpen. De compatibiliteitsweergave in Internet Explorer is niet geschikt om in te testen, omdat deze enigszins verschilt van de weergave in échte browsers.
Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan met het alleen veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds, of alles nog goed werkt.
Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen, zoals je wilt. Ga daarna pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok op de plaats, waar uiteindelijk het menu komt te staan.

Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Zorg eerst dat de blokken werken, zoals je wilt. Dan zul je het daarna gelijk merken, als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat verstoren. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers, of alles nog wel goed werkt.

Je kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br>1<br>2<br>3 enzovoort, tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet ongemerkt drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.

Om de breedte te vullen, kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig om aan 't eind (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.
Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, zou ik je aanraden de verschillende delen een achtergrondkleur te geven. Je ziet dan goed, waar 'n deel precies staat. Een achtergrondkleur heeft – anders dan bijvoorbeeld een border – verder geen invloed op de lay-out, dus die is hier heel geschikt voor.
Als je instellingen verandert in de style, verander er dan maar één, hooguit twee tegelijk. Als je er zeventien tegelijk verandert, is de kans groot dat je niet meer weet, wat je hebt gedaan. En dat je 't dus niet meer terug kunt draaien.
margin, padding en border worden bij de hoogte en breedte van het element opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.

Css geeft de mogelijkheid om met behulp van box-sizing padding en border bínnen de breedte en hoogte van de inhoud te zetten, als je dat handiger vindt.
In plaats van een absolute eenheid als px kun je ook een relatieve eenheid gebruiken, met name em. Voordeel van em is dat een lettergrootte, regelhoogte, en dergelijke in em in alle browsers kan worden veranderd. Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeld px. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken. Voor weergave in mobiele apparaten zijn relatieve eenheden als em vrijwel altijd beter dan vaste eenheden als px.

Zoomen kan trouwens altijd, ongeacht welke eenheid je gebruikt.
Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.

Valiwie???

Valideren is het controleren van je html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.

Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valide code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valide code is over twintig jaar ook nog te bekijken.

Valideren moet trouwens ook niet worden overdreven. Het is een hulpmiddel om echte fouten te vinden, meer niet. Het gaat erom dat je site goed werkt, niet dat je het braafste kind van de klas bent. Als de code niet valideert, maar daar is een goede reden voor, is daar niets op tegen.

Op deze site is alle css en html gevalideerd. Als de code niet helemaal valide is (wat regelmatig voorkomt), staat daar onder Bekende problemen (en oplossingen) de reden van.

Je kunt je css en html valideren als 't online staat, maar ook als het nog in je computer staat.

html kun je valideren op: validator.w3.org/nu.

css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator.

Toegankelijkheid en zoekmachines

Het eerste deel van deze tekst is voor alle voorbeelden hetzelfde. Eventueel specifiek voor dit voorbeeld geldende dingen staan verderop onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Toegankelijkheid (in het Engels 'accessibility') is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een schermlezer gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje dat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.

(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)

Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.

Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:

Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst wordt gebruikt, als afbeeldingen niet kunnen worden getoond of gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien, als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.

Als een afbeelding alleen maar voor de sier wordt gebruikt, zet je daarbij alt="", om aan te geven dat de afbeelding niet belangrijk is voor het begrijpen van de tekst of zo. Dat kun je ook doen, als uit de tekst bij de afbeelding al duidelijk wordt, wat de afbeelding is. Een alt-tekst zou dan 'n beetje dubbelop zijn.
Als uit de tekst bij een link niet duidelijk blijkt, waar de link naartoe leidt, gebruik dan een title bij de link. Een tekst als 'pagina met externe links' is waarschijnlijk duidelijk genoeg, een tekst als alleen 'links' mogelijk niet. Een duidelijke zwart-witregel is niet te geven, omdat dit ook van tekst en dergelijke in de omgeving van de link afhangt.
Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze geven te veel problemen, omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk, welke toetsen het zijn.

Op zichzelf zijn accesskeys een heel goed idee. Maar helaas zijn ze ook in html5 volstrekt onvoldoende gedefinieerd. Er is nog steeds geen standaard voor de meest gebruikelijke accesskeys, zoals Zoek of Home.

Er is nog steeds niet vastgelegd, hoe accesskeys zichtbaar gemaakt kunnen worden. Voor de makers van browsers zou dit 'n relatief kleine moeite zijn, voor de makers van 'n site is het bergen extra werk.

Voor mij redenen om accesskeys (vrijwel) niet te gebruiken. Ik kan me wel voorstellen dat ze, op sites die gericht zijn op 'n specifieke groep gebruikers, nog enig nut kunnen hebben. Maar voor algemene sites zou ik zeggen: normaal genomen niet gebruiken.
Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je in de meeste browsers door links, invoervelden, en dergelijke lopen. Elke tab brengt je één link, invoerveld, en dergelijke verder, Shift+Tab één plaats terug. Met behulp van het attribuut tabindex kun je de volgorde aangeven, waarin de Tab-toets werkt. Zonder tabindex wordt de volgorde van de html aangehouden bij gebruik van de Tab-toets, maar soms is een andere volgorde logischer.

In principe is het beter, als tabindex niet nodig is, maar gewoon de volgorde van de html wordt aangehouden. Bij verkeerd gebruik kan tabindex heel verwarrend zijn. Het is niet bedoeld om van de pagina een hindernisbaan voor kangoeroes te maken, waarop van beneden via links over rechts naar boven wordt gesprongen.
Als, zoals hierboven beschreven, een gebruiker van de Tab-toets bij een link, invoerveld, en dergelijke is aangekomen, wordt dit aangegeven door de link, invoerveld, en dergelijke extra te markeren met een kadertje. Dat kadertje mag je alleen weghalen, als op een andere manier wordt duidelijk gemaakt, welk element 'focus' heeft. Een gebruiker van de Tab-toets kan anders niet zien, waar zij of hij zit, en welk element gaat reageren op bijvoorbeeld een Enter.
In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn schermlezers en dergelijke zo sterk verbeterd dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als die op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken.
Een zogenaamde skip-link is wel vaak nog zinvol. Dat is een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat hij normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel gewoon zichtbaar in speciale programma's zoals tekstbrowsers en schermlezers, want die kijken gewoon naar wat er in de broncode staat.

Een skip-link staat boven menu, header, en dergelijke en linkt naar de eigenlijke inhoud van de pagina, zodat mensen met één toetsaanslag naar de eigenlijke inhoud van de pagina kunnen gaan.

Een skip-link is vooral nuttig voor gebruikers van de Tab-toets. Zodra de normaal genomen onzichtbare link door het indrukken van de Tab-toets focus krijgt, kun je hem op het scherm plaatsen, waardoor hij zichtbaar wordt. Bij een volgende tab wordt hij dan weer buiten het scherm geplaatst en is dus niet meer zichtbaar, zodat de lay-out niet wordt verstoord.

Op pagina's en in voorbeelden waar dat nuttig is, wordt op deze site een skip-link gebruikt. (Althans: nog niet in alle voorbeelden die daarvoor in aanmerking komen, zit een skip-link. Maar geleidelijk aan worden dat er steeds meer.)
Van oorsprong is html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is hij gebruikt voor lay-out. Maar daar is hij dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.

De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een externe stylesheet staan of, als hij alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de <head> van die pagina.
Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enzovoort. Schermlezers en dergelijke kunnen van kop naar kop springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.

Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.

Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.
<table> is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als hij voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel, zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel volstrekte ontoegankelijkheid voor schermlezers en dergelijke en als extra bonus vaak 'n lagere plaats in een zoekmachine.
Frames horen bij een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. <iframe>'s hebben voor een deel dezelfde nadelen. Eén van die nadelen is dat de verschillende frames voor zoekmachines, schermlezers, en dergelijke als los zand aan elkaar hangen, omdat ze los van elkaar worden weergegeven. Ze staan wel naast elkaar op het scherm, maar er zit intern geen verband tussen.

Als je 'n stuk code vaker wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, voeg dat dan in met PHP of SSI. Dan wordt de pagina niet pas in de browser, maar al op de server samengesteld. Hierdoor zien zoekmachines, schermlezers, en dergelijke één pagina, net zoals wanneer je maar één pagina met html zou hebben geschreven.

(Je kunt beter PHP dan SSI gebruiken, omdat SSI min of meer aan het uitsterven is en PHP veel meer mogelijkheden heeft. Op deze site wordt in enkele voorbeelden nog SSI gebruikt, maar zodra die worden bijgewerkt, gaat dat vervangen worden door PHP.)
Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van lang="...". Op deze site gebeurt dat maar af en toe, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dat soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal. Maar bij enigszins 'normale' teksten hoor je een taalwisseling aan te geven.
Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap: <abbr title="ten opzichte van">t.o.v.</abbr>. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met <abbr>t.o.v.</abbr>. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n schermlezer 't.o.v.' uit gaat spreken als 'tof', en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken.
De spider van 'n zoekmachine, schermlezers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoe veel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina, als de plaatjes worden weggehaald. Het zelfde geldt voor die fantastisch mooie flash-pagina's, als daarbij geen voorzieningen voor dit soort programma's zijn aangebracht.

Op Linux kun je met Lynx kijken, hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op invisible-island.net/lynx.

Ook kun je in Windows het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een tekstbrowser en dergelijke hem zien. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk.
Ten slotte kun je je pagina nog online laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites, zoals:

lowvision.support Laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet. Engelstalig.

wave.webaim.org Deze laat grafisch zien hoe de toegankelijkheid is. Engelstalig.

Op de pagina met links kun je onder Toegankelijkheid links naar testen en dergelijke vinden.

Specifiek voor dit voorbeeld

Bij gebruik van PgUp, PgDn en de spatiebalk om te scrollen, wordt iets te veel gescrold (dit komt door het vaste menu bovenaan het browservenster). Dit wordt gecorrigeerd met een klein stukje JavaScript. Zonder JavaScript vervalt alleen deze correctie, verder werkt alles gewoon, zoals het hoort te werken. Als iemand JavaScript uit heeft staan, is die wel grotere problemen gewend.
Bovenin de <nav> is voor schermlezers een <h2> aangebracht, zodat duidelijk is voor welke navigatie de <nav> dient.
Met behulp van de WAI-ARIA-code aria-hidden worden de voor schermlezers overbodige en verwarrende <input> en bijbehorend <label> verborgen.
Omdat er maar zes links in het menu zitten, is voor gebruikers van de Tab-toets geen skip-link aangebracht. Bij meer links is dit wel aan te bevelen.
Voor mensen die de Tab-toets gebruiken om links af te lopen, wordt de link bij li a:focus onderstreept, als deze focus heeft.
Het menu is alleen goed te bedienen voor gebruikers van de Tab-toets in browservensters minimaal 760 px breed. In smallere vensters werkt het in principe ook, maar het is volkomen onduidelijk welke link focus heeft. Een venster dat echter liggend én staand smaller dan 760 px is, zal een touchscreen zijn, en daarin werkt het menu wel goed.
Tekstbrowsers als Lynx en WebbIE tonen gewoon alle tekst in de volgorde, zoals die in de html staat. Lynx toont ook de <input> en de <label> (met als tekst 'menumenu') om in smallere browservensters het menu te tonen, WebbIE laat <input> en <label> weg.
Zonder css staat alle tekst op het scherm in de volgorde van de html, inclusief de <input> en <label> om in smallere browservensters het menu te tonen.

Getest in

Laatst gecontroleerd op 23 februari 2017.

Onder dit kopje staat alleen maar, hoe en waarin is getest. Eventuele problemen, ook die met betrekking tot zoomen en lettergroottes, staan hieronder bij Bekende problemen (en oplossingen). Het is belangrijk dat deel te lezen, want uit een test kan ook prima blijken dat iets totaal niet werkt!

Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Dit voorbeeld is getest op de volgende systemen:

Windows 7 (1280 x 1024 px, resolution: 96 dpi):
Firefox, UC Browser, Google Chrome en Internet Explorer 11, in grotere en kleinere browservensters.
Windows 8.1 (1366 x 768 px, resolution: 96 dpi):
Bureaublad-versie: Firefox, UC Browser, Google Chrome en Internet Explorer 11, in grotere en kleinere browservensters.
Startscherm-versie: Internet Explorer 11.
Windows 10 (1600 x 900 px, resolution: 96 dpi):
Firefox, UC Browser, Google Chrome, Internet Explorer 11, Edge, in grotere en kleinere browservensters.
OS X 10.11.6 ('El Capitan') (1680 x 1050 px, resolution: 96: dpi, device-pixel-ratio: 1):
Firefox, Safari en Google Chrome, in grotere en kleinere browservensters.
Linux (Kubuntu 14.04 LTS, 'Trusty Tahr') (1280 x 1024 px, resolution: 96 dpi):
Firefox en Google Chrome, in grotere en kleinere browservensters.
Windows Phone 8.1 (800 x 480 px, resolution: 136 dpi):
Internet Explorer en UC browser (portret en landschap).
Windows 10 Mobile (1280 x 720 px, resolution: 192 dpi):
Edge (portret en landschap).
iPad met iOS 9.3.5 (1024 x768 px, device-pixel-ratio: 1):
Safari, Chrome for iOS, UC Browser, Firefox (alle portret en landschap).
Opera Mini (turbo mode) portret en landschap.
iPad met iOS 10.2.1 (2048 x 1536 px, device-pixel-ratio: 2 ('retina'):
Safari, Chrome for iOS, UC browser, Firefox (alle portret en landschap).
Opera Mini (turbo mode) portret en landschap.
Android 4.1.2 ('Jelly Bean') (800 x 480 px, resolution: 144 dpi):
Chrome, Android browser, UC Browser en Firefox (alle portret en landschap).
Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.
Android 4.4.2 ('Kitkat') (1280 x 800 px, resolution: 96 dpi):
Android browser, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.
Android 4.4.2 ('Kitkat') (2560 x 1600 px, resolution: 192 dpi):
Android browser, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.
Android 5.0.1 ('Lollipop') (1920 x 1200 px, resolution: 144 dpi):
Dolphin, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.
Android 6.0.1 ('Marshmallow') (1920 x 1200 px, resolution: 144 dpi):
Dolphin, Samsung Internet, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.

Er is op de aan het begin van dit hoofdstukje genoemde controledatum getest in de meest recente versie van de browser, die op het betreffende besturingssysteem kon draaien. Het aantal geteste browsers en systemen is al tamelijk fors, en als ook nog rekening gehouden moet worden met (zwaar) verouderde browsers, is het gewoon niet meer te doen. Surfen met een verouderde browser is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken.

In resoluties groter dan 800x600 is ook in- en uitzoomen en – voor zover de browser dat kan – een kleinere en grotere letter getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan 200%.

Er is getest met behulp van muis en toetsenbord, behalve op de iPad, Android, Windows Phone en Windows 10 Mobile, waar een touchscreen is gebruikt. Op Windows 8.1 en 10 is getest met een touchscreen, met een combinatie van toetsenbord en touchpad, en met een combinatie van toetsenbord en muis.

Als dat relevant is, is op de desktop ook getest, als JavaScript uitstaat. Eventuele problemen staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld. (Op iOS, Android, Windows Phone en Windows 10 Mobile is niet getest zonder JavaScript, omdat je JavaScript in een toenemend aantal mobiele browsers niet uit kunt zetten. Bovendien is een mobiel apparaat zonder JavaScript niet veel meer dan een duur en groot uitgevallen horloge.)

Naast deze 'gewone' browsers is ook getest in Lynx, WebbIE, NVDA, TalkBack, VoiceOver en ChromeVox.

Lynx is een browser die alleen tekst laat zien en geen css gebruikt. Er is getest op Linux.

WebbIE is een browser die gericht is op mensen met een handicap. Er is getest op Windows 7.

NVDA is een schermlezer, zoals die door blinden wordt gebruikt. Er is getest in combinatie met Firefox op Windows 7 en Firefox op Windows 10.

TalkBack is een in Android ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Chrome.

VoiceOver is een in iOS en OS X ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Safari op iOS en OS X.

ChromeVox is een schermlezer in de vorm van een extensie bij Google Chrome. Er is getest op een systeem met Kubuntu Linux.

Als het voorbeeld in deze programma's toegankelijk is, zou het in principe toegankelijk moeten zijn in alle aangepaste browsers en dergelijke. En dus ook voor zoekmachines, want een zoekmachine is redelijk vergelijkbaar met een blinde. Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Alleen op de hierboven genoemde systemen en browsers is getest. Er is dus niet getest op bijvoorbeeld 'n Blackberry. De kans is (heel erg) groot dat dit voorbeeld niet (volledig) werkt op niet-geteste systemen en apparaten. Om het wel (volledig) werkend te krijgen, zul je vaak (kleine) wijzigingen en/of (kleine) aanvullingen moeten aanbrengen, bijvoorbeeld met JavaScript.

Er is ook geen enkele garantie dat iets werkt in een andere tablet of smartphone dan hierboven genoemd, omdat fabrikanten in principe de software kunnen veranderen. Dit is anders dan op de desktop, waar browsers altijd (vrijwel) hetzelfde werken, zelfs op verschillende besturingssystemen. Iets wat in Android browser werkt, zal in de regel overal werken in die browser, maar een garantie is er niet. De enige garantie is het daadwerkelijk testen op een fysiek apparaat. En aangezien er duizenden mobiele apparaten zijn, is daar eigenlijk geen beginnen aan.

De html is gevalideerd met de validator van w3c, de css ook. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen (en oplossingen) vermeld.

Nieuwe browsers worden pas getest, als ze uit het bèta-stadium zijn, omdat er anders 'n redelijke kans is dat je tegen 'n bug zit te vechten, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt. Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kunnen niet worden beantwoord, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enzovoort in wel geteste browsers: graag!)

Bekende problemen (en oplossingen)

Waarop en hoe is getest, kun je gelijk hierboven vinden bij Getest in.

Als je hieronder geen oplossing vindt voor een probleem dat met dit voorbeeld te maken heeft, kun je op het forum proberen een oplossing te vinden voor je probleem. Om forumspam te voorkomen, moet je je helaas wel registreren, voordat je op het forum een probleem kunt aankaarten.

Alle browsers bij scrollen met toetsenbord

Bij gebruik van de spatiebalk, Shift+Spatiebalk, PgUp of PgDn scrollen de kolommen te veel

Dit probleem speelt alleen in browservensters die minimaal 760 px breed zijn.

Als een toetsenbord wordt gebruikt, kan ook worden gescrold met behulp van het toetsenbord. (Dit is trouwens veel makkelijker dan met de muis.) Spatiebalk en PgDn gaan een venster omlaag, Shift+Spatiebalk en PgUp gaan een venster omhoog.

En daar ontstaat een probleem, want bovenaan het browservenster staat het menu. Met behulp van position: sticky; wordt gezorgd dat het menu nooit buiten het venster komt te staan. Bij het scrollen met behulp van het toetsenbord wordt hier echter geen rekening mee gehouden. Als een vol venster omlaag of omhoog wordt gescrold met behulp van de toetsen, mis je daardoor steeds een deel van de inhoud van de kolommen. De nieuwe pagina wordt bovenaan het venster gezet, maar daar staat het menu al. Hierdoor verdwijnt het bovenste stukje van de kolommen onder het menu.

De oplossing is simpel: met behulp van een klein beetje JavaScript wordt gezorgd dat er iets minder dan een vol scherm wordt gescrold. De volledige uitleg hiervan is te vinden bij JavaScript.

Alle browsers met een verticale scrollbalk rechts van de pagina

En de fixed menubalk dan?

Feitelijk spelen het gelijk hierboven en het hiernaast genoemde probleem ook in vensters smaller dan 760 px, want daarin staat bovenaan het browservenster een met behulp van position: fixed; vastgezette smalle balk met knoppen. Die balk is echter heel laag. Als je met behulp van toetsen scrolt, wordt ongeveer drie regels minder dan een vol venster gescrold, omdat je daardoor makkelijker kunt vinden, waar je was gebleven. Dat is ruim voldoende om die lage balk te compenseren.

Overigens werkt het script ook in die smallere browservensters, maar dat is eigenlijk niet nodig. Het kost echter weer extra code om het uit te schakelen in die smallere vensters, en omdat het verder geen enkel kwaad kan, mag het ook in smallere vensters gewoon blijven werken.

Vensters smaller dan 760 px zullen trouwens touchscreens zijn, en dan bestaat dit probleem al helemaal niet.

Firefox corrigeert, als enige browser, het scrollen voor position: fixed;, zoals gebruikt in smallere vensters, maar (nog?) niet voor het in bredere vensters gebruikte position: sticky;.)

Bij klikken in de scrollbalk scrollen de kolommen te veel

Dit probleem speelt alleen in browservensters die minimaal 760 px breed zijn.

Als er meer content in de kolommen in <main> staat, dan erin past, kan de pagina worden gescrold. Scrollen kan ook door klikken in de scrollbalk boven of onder de schuifregelaar. Door daar te klikken, scrolt de pagina één venster omhoog of omlaag. Daarom speelt dit probleem ook alleen in browsers met een scrollbalk: de logica leert ons dat er niet geklikt kan worden in een niet aanwezige scrollbalk.

En nu ontstaat een probleem, want bovenaan het browservenster staat het menu. Met behulp van position: sticky; wordt gezorgd dat het menu nooit buiten het venster komt te staan. Bij het scrollen met behulp van klikken in de scrollbalk wordt hier echter geen rekening mee gehouden. Als een vol venster omlaag of omhoog wordt gescrold met behulp van de toetsen, mis je daardoor steeds een deel van de inhoud van de kolommen. De nieuwe pagina wordt bovenaan het venster gezet, waardoor het bovenste stukje onder het menu verdwijnt.

Dit probleem speelt ook bij scrollen met behulp van de spatiebalk, Shift+Spatiebalk, PgDn en PgUp, maar daar is dat verholpen door een klein beetje JavaScript te gebruiken.

Het oplossen hiervan voor klikken in de spatiebalk is echter veel en veel ingewikkelder. Weinig mensen gebruiken deze manier van scrollen trouwens, want je moet heel precies klikken. PgUp, PgDn of de spatiebalk zijn dan veel makkelijker. Daarom is hier verder niets aan gedaan.

Slepen van de schuifregelaar in de scrollbalk, klikken op de pijltjes boven- en onderaan de scrollbalk, en gebruik van het muiswieltje boven de scrollbalk werken wel goed. De schuifregelaar geeft ook gewoon de correcte positie binnen de pagina aan.

(Als je dit zou willen oplossen, zou je eerst moeten vaststellen dat op de scrollbalk wordt geklikt. Dat is al knap lastig. Vervolgens zou je moeten vaststellen of die klik boven of onder de schuifregelaar valt. Waarvoor je de positie van de schuifregelaar moet weten. En hoe hoog die schuifregelaar is, want die hoogte verandert met de hoogte van de pagina. En een klik óp de schuifregelaar geldt niet, want bij een klik op de schuifregelaar wordt niet gescrold. En dan moet de afstand van de beweging nog worden gecorrigeerd. Kortom: waanzinnig ingewikkeld, voor een manier van scrollen die heel weinig wordt gebruikt.)

Alle browsers

Links naar een anker komen te hoog te staan

Een link naar een anker is een link naar een plaats in de pagina. Dat kan vanaf een andere pagina, maar ook binnen de pagina:

<a href="#anker">Naar anker</a>

<p id="anker">En ik ben het anker</p>

Bij klikken op 'Naar anker' hoort p#anker bovenaan het venster van de browser te worden gezet. En dat is ook precies, wat er gebeurt. Met andere woorden: het anker werkt gewoon, zoals het hoort te werken.

Alleen staat bovenaan het browservenster een vast menu. (In vensters smaller dan 760 px is het een menubalk, maar het effect is precies hetzelfde als bij een menu.) Het anker komt wel netjes bovenaan het venster te staan, maar verdwijnt onder het menu. Dit is heel simpel op te lossen.

In het voorbeeld is de header ongeveer 45 px hoog. De standaardlettergrootte is ongeveer 16 px. 45 px is iets minder dan drie keer zoveel, maar dat ronden we gewoon af tot drie keer. 16 px is evenveel als 1 em, de standaardletterhoogte. De header is drie keer zo hoog, dat is dus 3 em. Om het anker op de juiste plaats neer te zetten, moet dus 3 em worden gecorrigeerd.

Nou is er 'n probleem met de eenheid em: die is afhankelijk van de lettergrootte. Als je linkt naar 'n anker ergens in 'n kolom en de lettergrootte is 0,5 em (halve lettergrootte), dan is 3 em daar niet meer 3 x 16 = 48 px, maar 3 x 8 = 24 px. En dat menu is nog steeds 45 px hoog.

Daarom kun je beter de minder bekende eenheid rem gebruiken. Dat is hetzelfde als em, maar gebaseerd op de lettergrootte van de browser, ongeacht wat de lettergrootte van de kolom of welk element dan ook is. Daardoor is 3 rem altijd 48 px, ongeacht de lettergrootte in de kolommen of waar dan ook.

Bijkomend voordeel: als de gebruiker de lettergrootte van de browser verandert, verandert ook de hoogte van het menu. Maar omdat de eenheid rem wordt gebruikt, die is gebaseerd op de lettergrootte van de browser, wordt dit automatisch gecorrigeerd.

Als de header een andere hoogte heeft, moet je natuurlijk 45 px vervangen door die andere hoogte, waardoor je een ander aantal rem zult krijgen.

(Voor de lage menubalk in browservensters smaller dan 760 px is 3 rem eigenlijk te veel. Je kunt dat in css voor die smallere vensters aanpassen. Maar eigenlijk is dat niet nodig, want het betekent alleen dat de ankers in die vensters iets te laag komen te staan.)

Bij de ankers, zoals de p#anker hierboven, voeg je dan de volgende css toe:

#anker { margin-top: -3rem;(of: ...rem) padding-top: 3rem;(of: ...rem) }

De negatieve marge zet p#anker 3 rem naar boven. Alleen die marge heeft geen invloed op het anker: bij klikken op 'Naar anker' komt p#anker nog steeds bovenaan het browservenster, en dus onder het menu, te staan. Bovendien staat p#anker nu over het erboven zittende element heen, wat het lezen er niet makkelijker op maakt.

De negatieve marge heeft de hele p#anker 3 rem hoger gezet.

De padding van 3 rem aan de bovenkant zet de inhoud van p#anker weer 3 rem omlaag. Niet p#anker zelf. p#anker staat dus nog steeds over het element erboven heen, en onder het menu. Maar de inhoud van p#anker staat nu weer 3 rem lager, en daarmee onder het menu, en onder de erboven zittende elementen. Zoals vaker bij html en css word je belazerd, waar je bij staat, maar voor het oog ziet het er goed uit.

Als je 'n achtergrondkleur of zoiets in het anker gebruikt, zul je daar nog even mee moeten stoeien. Als de lettergrootte van het anker erg groot of erg klein is, moet je het aantal rem mogelijk aanpassen. Maar in principe is dit altijd op te lossen met deze truc.

Alle browsers in vensters minimaal 760 px breed

Bij scrollen blijft het menu niet bovenin het venster staan

Bij voldoende inhoud kan de pagina worden gescrold. Het menu scrolt een stukje mee, maar blijft bovenaan het browservenster staan. Dit gebeurt met behulp van position: sticky;. sticky is een tamelijk nieuwe waarde bij position en werkt daarom nog niet in alle browsers.

Als het niet wordt ondersteund, scrolt het menu mee naar boven met de rest van de pagina. Verder is er geen verschil.

In rap tempo ondersteunen steeds meer browsers dit. Op de pagina met links kun je onder het kopje CSS → Browser support links naar sites vinden, waar je kunt zien, welke browsers dit inmiddels ondersteunen.

Op het moment dat dit voorbeeld voor de laatste keer werd bijgewerkt, ondersteunden van de geteste browsers de volgende browsers dit al:

Windows: Firefox, Google Chrome en Firefox;

OS X: Firefox, Google Chrome en Safari;

Linux: Firefox en Google Chrome;

iOS: Safari, Chrome for iOS, Firefox en Opera Mini;

Android: Firefox en Chrome (alle versies), Opera Mini en Dolphin (Android 5 en 6).

Edge volgt waarschijnlijk snel.

Als je het echt belangrijk vind dat dit in alle browsers werkt, kun je op zoek gaan naar een zogenaamde 'polyfill', een stukje JavaScript dat zorgt dat nieuwere dingen ook in oudere browsers werken. De kwaliteit van polyfills is echter sterk wisselend, van prima tot absolute bagger.

Op de site van Modernizr zijn betrouwbare polyfills te vinden. Maar daar staat, op het moment van schrijven, geen polyfill voor position: sticky; bij. Dus kom niet hier klagen als je toch 'n polyfill ergens in het wild vindt en vervolgens je hond je kat opvreet, je drie vingers mist nadat je Fred Teeven 'n hand hebt gegeven en je partner je al nachtmerriënd probeert te wurgen.

UC browser op Android in vensters minimaal 760 px breed

Het menu is iets te smal

De links in het menu zijn 16,66% breed. Er zijn zes links, samen zijn die 99,96% breed. Dat percentage is ten opzichte van de 760 px die de pagina breed is. In alle browsers, behalve UC op Android, worden de zes links samen door afronding even breed als de pagina: 760 px. Omdat de links een zwarte achtergrond hebben, wordt daardoor het zwarte menu over de volle breedte van de pagina getoond.

Afbeelding 3: de kier rechts in het menu in UC browser op Android

In UC browser op Android echter speelt kennelijk 'n afrondingsfout, want het menu is daar enkele pixels te smal. Op de afbeelding is dat te zien: rechts van het menu is een stukje van de achtergrondkleur van <body> te zien.

Alles werkt verder gewoon en zo, dus ernstig is dit niet. UC browser wordt actief bijgewerkt, dus hopelijk is deze bug over enige tijd geplet.

Inzoomen (vergroten)

Bij inzoomen (vergroten) gedragen het vastgezette menu en de menubalk zich bij scrollen niet in alle browsers hetzelfde. Het gaat hier alleen om zoomen, bij een andere lettergrootte blijft het menu overal bovenaan het browservenster staan. Hieronder staat een overzicht van het gedrag bij inzoomen van de browsers, waarin dit vastzetten al werkt.

Desktop (OS X, Linux en Windows)

het menu blijft overal bovenaan het browservenster staan. Alleen in Google Chrome op Windows 8 en Windows 10 verdwijnt het menu bij omhoog scrollen boven het venster. Zodra je echter weer iets omlaag scrolt, verschijnt het weer bovenaan het venster, ongeacht waar je op de pagina bent. Best wel 'n mooie uitvoering, als je er even aan gewend bent.

iOS

Inmiddels redelijk traditiegetrouw heeft Apple een eigen model, waarvan Applefans meestal zeggen dat het 'n extra is en alle andere mensen dat het 'n bug of 'n rottige implementatie is.

Bij scrollen verdwijnt het menu heel pesterig langzaam boven uit het beeld. Hoe meer je inzoomt, hoe eerder het is verdwenen. Om het terug te krijgen, moet je weer helemaal omlaag scrollen. Oftewel: hoe slechter je ziet, hoe meer je wordt gepest.

Windows Phone 8.1 en Windows Mobile 10

Bij omhoog scrollen verdwijnt de menubalk boven het browservenster. Zodra je echter weer iets omlaag scrolt, verschijnt hij weer bovenaan het venster.

Bij inzoomen komen de knoppen in de menubalk over elkaar heen te staan. Alles blijft echter gewoon werken. Omdat de knop met de tekst 'tonen' of 'verbergen' bovenop staat, is ook nog steeds duidelijk dat er iets valt te tonen.

Android smartphone

In Firefox blijft de menubalk bij scrollen bovenaan het browservenster staan. In Chrome en Opera Mini verdwijnt de balk bij omhoog scrollen boven het venster. Zodra je echter weer iets omlaag scrolt, verschijnt hij weer bovenaan het venster.

Android tablet

In Dolphin scrolt het menu gewoon mee, als wordt ingezoomd. In Firefox blijft het menu bovenaan het browservenster staan. In Chrome en Opera Mini verdwijnt de balk bij omhoog scrollen boven het venster. Zodra je echter weer iets omlaag scrolt, verschijnt hij weer bovenaan het venster.

Validatie

@-webkit-keyframes valideert niet

De css-validator geeft een foutmelding voor @-webkit-keyframes. Omdat de reden van die foutmelding bekend is, is dat verder geen enkel probleem . (Logisch dat het arme ding zich 'n hartverzakking schrikt van 'webkit' achter 'n apenstaartje. Validators zijn van minder aan de alcohol geraakt.)

Wijzigingen

Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.

Oktober 2007:

Nieuw opgenomen.

29 maart 2009:

Tekst aangepast aan de nieuw verschenen Internet Explorer 8. De code kon hetzelfde blijven.

17 mei 2009:

Uiterlijk in overeenstemming gebracht met andere lay-outs (in de essentiële code is niets veranderd).
Bij Bekende problemen tekst over Internet Explorer 7 toegevoegd.
Fout met koppen (meerdere keren <h1> gebruikt) hersteld.
Hele uitleg herschreven. Dit was een van de allereerste, het werd tijd hem aan te passen aan wat min of meer de standaard is geworden. Bij alle andere was dat al gebeurd.

6 december 2009:

De lege div#vul-op, die werd gebruikt om de div met de achtergrond de juiste hoogte te geven, is vervangen door overflow: hidden; bij div#content (in de laatste versie id div#content veranderd in <main>).

20 juni 2011:

Op diverse plaatsen color: black; toegevoegd vanwege de toegankelijkheid.

9 november 2012:

Hele hoofdstukje Getest in vervangen.
Tig kleinere wijzigingen de tekst.

23 februari 2017:

Volledig herschreven. De belangrijkste wijzigingen:

Alle aanpassingen voor Internet Explorer 10 en eerder zijn verwijderd.
Doctype is omgezet naar html5.
Aantal <div>'s vervangen door <main>, <header> en <nav>.
Geschikt gemaakt voor kleinere browservensters: in vensters smaller dan 760 px staan de kolommen onder elkaar en opent het menu alleen op verzoek.
In browservensters minimaal 760 px breed breedte van pagina veranderd van 660 px naar 760 px.
Echte links met bijbehorende pagina's aangebracht in menu.
Bij scrollen in browservensters minimaal 760 px breed scrolt het menu niet verder dan de bovenkant van het venster.
JavaScript toegevoegd om scrollen met toetsenbord te corrigeren. (Nodig vanwege menu bovenin browservenster.)
Header heeft geen vaste hoogte meer, maar past zich aan de hoeveelheid tekst en dergelijke aan.
Achtergrond-afbeelding vervangen door gradiënt. (De reden daarvan is te vinden bij main.)
Aantal nieuwe hoofdstukken, voornamelijk over toegankelijkheid.
Tig kleinere veranderingen in de tekst.

Inhoud van de download en licenties

De inhoud van deze download kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:

* Sommige onderdelen die van 'n andere site of zo afkomstig zijn, vallen mogelijk onder een of andere licentie. Dat is hieronder bij het betreffende onderdeel te vinden.

* Je gebruikt het materiaal uit deze download volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte code en dergelijke zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal uit deze download ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.

* Dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) wordt regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat voorbeeld, uitleg, en dergelijke afkomstig zijn van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.

Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.

lay-out-003-dl.html: de pagina met het voorbeeld.

lay-out-003.pdf: deze uitleg (aangepast aan de inhoud van de download). De foto's die bij de uitleg over box-shadow worden gebruikt, zijn gemaakt in het Vondelpark in Amsterdam op Koninginnedag 2009. Als je jezelf herkent en de originele foto wilt hebben, stuur dan even 'n mailtje naar info@css-voorbeelden.nl.

lay-out-003-inhoud-download-en-licenties.txt: een kopie van de tekst onder dit kopje (Inhoud van de download en licenties).

003-css-dl:

lay-out-003-dl.css: stylesheet voor lay-out-001-03.html.

lay-out-003-hulp-dl.css: stylesheet voor pagina's in 003-files-dl.

003-files-dl:

de pagina's achter de knoppen, in totaal zes html-pagina's.

HTML

De code is geschreven in een afwijkende lettersoort. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code), is in de hele uitleg onderstippeld blauw. Alle niet-essentiële code is bruin. (In de inhoudsopgave staat alles in een gewone letter vanwege de leesbaarheid.)

In de html hieronder wordt alleen de html besproken, waarover iets meer is te vertellen. Een <h1> bijvoorbeeld wordt in de regel niet genoemd, omdat daarover weinig interessants valt te melden. (Als bijvoorbeeld het uiterlijk van de <h1> wordt aangepast met behulp van css, staat dat verderop bij de bespreking van de css.)

Zaken als een doctype en charset hebben soms wat voor veel mensen onbekende effecten, dus daarover wordt hieronder wel een en ander geschreven.

Als je dit lastig vindt, kun je bovenaan de pagina de hele handel downloaden. In de download zit 'n voorbeeld dat wel naadloos aansluit op de uitleg in de download.

<!DOCTYPE html>

Een document moet met een doctype beginnen om weergaveverschillen tussen browsers te voorkomen. Zonder doctype is de kans op verschillende (en soms volkomen verkeerde) weergave tussen verschillende browsers heel erg groot.

Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.

Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.

Het hier gebruikte doctype is dat van html5. Dit kan zonder enig probleem worden gebruikt: het werkt zelfs in Internet Explorer 6.

<html lang="nl">

De toevoeging lang="nl" bij <html> geeft aan dat de pagina in het Nederlands is. De taal is van belang voor schermlezers, automatisch afbreken, automatisch genereren van aanhalingstekens, juist gebruik van decimale punt of komma, en dergelijke.

<meta charset="utf-8">

Zorgt dat de browser letters met accenten en dergelijke goed kan weergeven.

utf-8 is de beste charset (tekenset), omdat deze alle talen van de wereld (en nog heel veel andere extra tekens) bestrijkt, maar toch niet meer ruimte inneemt voor de code, dan nodig is. Als je utf-8 gebruikt, hoef je veel minder entiteiten (ä en dergelijke) te gebruiken, maar kun je bijvoorbeeld gewoon ä gebruiken.

Deze regel moet zo hoog mogelijk komen te staan, als eerste regel binnen de head, omdat hij anders door sommige browsers niet wordt gelezen.

In html5 hoeft deze regel niet langer te zijn, dan wat hier staat.

<meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1">

Mobiele apparaten variëren enorm in breedte. En dat is een probleem. Sites waren, in ieder geval tot voor kort, gemaakt voor desktopbrowsers. En die hebben, in vergelijking met bijvoorbeeld een smartphone, heel brede browservensters. Hoe moet je op 'n smartphone een pagina weergeven, die is gemaakt voor de breedte van een desktop? Je kunt natuurlijk wachten tot álle sites zijn omgebouwd voor smartphones, tablets, enzovoort, maar dan moet je waarschijnlijk heel erg lang wachten.

Mobiele browsers gokken erop dat een pagina een bepaalde breedte heeft. Safari voor mobiel bijvoorbeeld gaat ervan uit dat een pagina 980 px breed is. De pagina wordt vervolgens zoveel versmald dat hij binnen het venster van het apparaat past. Op een iPhone wordt de pagina dus veel smaller dan op een iPad. Vervolgens kan de gebruiker inzoomen op het deel van de pagina dat hij of zij wil zien.

Dit betekent ook dat bij het openen van de pagina de tekst meestal heel erg klein wordt weergegeven. (Meestal, want niet alle browsers en apparaten doen het op dezelfde manier.) Niet erg fraai, maar bedenk maar 'ns 'n betere oplossing voor bestaande sites.

Nieuwe sites of pagina's kunnen echter wel rekening houden met de veel kleinere vensters van mobiele apparaten. In dit voorbeeld worden in kleinere vensters de kolommen niet naast, maar onder elkaar gezet, en wordt het menu alleen op verzoek getoond. Maar die stomme mobiele browser weet dat niet, dus die gaat ervan uit dat ook de al aangepaste pagina 980 px breed is, en verkleint die dan. Dat is ongeveer even behulpzaam als de gedienstige kelner die behulpzaam de stoel naar achteren trekt, net als jij wilt gaan zitten.

Om de door de browser aangeboden hulp vriendelijk maar beslist te weigeren, wordt deze tag gebruikt. Hiermee geef je aan dat de pagina is geoptimaliseerd voor mobiele apparaten.

Een iPad in portretstand bijvoorbeeld is 768 px breed. De kreet width=device-width zegt tegen de mobiele browser dat de breedte van de weer te geven pagina gelijk is aan de breedte van het apparaat. Voor een iPad in portretstand dus 768 px.

Simpeler gezegd: je zegt tegen het mobiele apparaat dat de pagina geen vaste breedte heeft, en dat het dus niet nodig is om de weergave aan te passen.

Er staat nog een tweede deel in de tag: initial-scale=1. Sommige mobiele apparaten zoomen een pagina gelijk in of uit. Ook weer in een poging behulpzaam te zijn. Ook dat is hier niet nodig, want de pagina past zich aan het apparaat aan. Er is ook een instructie om zoomen helemaal onmogelijk te maken, maar die wordt niet gebruikt. De bezoeker kan zelf nog gewoon zoomen, wat belangrijk is voor mensen die wat slechter zien.

<link rel="stylesheet" href="003-css-dl/lay-out-003-dl.css">

Dit is een koppeling naar een externe stylesheet (stijlbestand), waarin de css staat. In html5 is de toevoeging type="text/css" niet meer nodig, omdat dit standaard al zo staat ingesteld. Je moet uiteraard de naam van en het pad naar de stylesheet aanpassen aan de naam en plaats, waar je eigen stylesheet staat.

Voordeel van een externe stylesheet is onder andere dat deze geldig is voor alle pagina's, waaraan deze is gelinkt. 'n Verandering in de lay-out hoef je dan maar in één enkele stylesheet aan te brengen, in plaats van in elke pagina apart. Op een grotere site kan dit ontzettend veel werk schelen. Bovendien hoeft de browser zo'n externe stylesheet maar één keer te downloaden, ongeacht hoeveel pagina's er gebruik van maken. Zou je de css in elke pagina opnieuw aanbrengen, dan worden de te downloaden bestanden veel groter.

In dit voorbeeld heeft een extern stylesheet eigenlijk geen nut, omdat er maar één pagina is die dit stylesheet gebruikt. In dit geval kun je de css beter in de <head> van de html-pagina zelf zetten. Voor de omvang maakt het hier niets uit, want de css wordt hoe dan ook altijd precies één keer gedownload, en nooit vaker. Voor het onderhoud maakt het ook geen verschil, want ook hier hoef je de css maar op één plaats te wijzigen. Maar het scheelt wel een extra aanroep naar de server, omdat geen apart stylesheet hoeft te worden gedownload.

Dat opnemen in de <head> gaat heel simpel: je kopieert gewoon het hele stylesheet en zet die bovenin de <head>, tussen <style> en </style>:

<style> body {color: black;} (...) rest van de css (...) div {color: red;} </style>

Maar zodra een stylesheet op meerdere pagina's wordt gebruikt, wat meestal het geval zal zijn, is een extern stylesheet beter.

(De reden dat er toch externe stylesheets zijn, terwijl hierboven omstandig wordt beweerd dat dat in dit voorbeeld eigenlijk geen nut heeft: overzichtelijkheid. Nu kun je html en css los van elkaar bekijken.)

De hulppagina's achter de knoppen hebben een gezamenlijke stylesheet: lay-out-003-hulp-dl.css. Deze wordt hier verder niet besproken, omdat hij uiterst simpel is. Op de site is deze met de stylesheet voor het voorbeeld zelf (en nog andere pagina's) gecombineerd tot één gezamenlijke stylesheet.

<h2>Navigatie voorbeeld</h2>

Deze kopregel staat bovenin <nav>. Bij nav h2, #open-menu wordt hij links buiten het scherm geparkeerd, waardoor hij onzichtbaar is.

Dit is bedoeld voor schermlezers. De navigatie staat binnen <nav>, maar het is onduidelijk om wat voor navigatie het gaat. In dit voorbeeld is maar één navigatie, maar op de site bijvoorbeeld is er ook een <nav> met de navigatie voor de site. Daarom wordt bovenaan de <nav> aangegeven, waar de navigatie voor dient.

Dat de <h2> links buiten het scherm staat, maakt niets uit voor een schermlezer: hij wordt gewoon voorgelezen. Als de kopregel zou worden verborgen met display: none; of visibility: hidden; zouden schermlezers de <h2> negeren en niet voorlezen.

<input id="open-menu" type="checkbox" aria-hidden="true">

In browservensters smaller dan 760 px wordt het menu pas getoond, nadat bovenstaand <label> is aangeraakt of ‑geklikt. De <label> hoort bij de input#open-menu, maar de <input> zelf is niet zichtbaar, omdat deze foeilelijk is. De <label> is veel beter op te maken.

In deze smallere browservensters is het menu niet zichtbaar, maar het is er wel: het staat links buiten het venster. Voor schermlezers maakt dat niets uit: het wordt gewoon voorgelezen. Als het menu zou zijn verborgen met display: none; of visibility: hidden; zouden schermlezers het niet voorlezen, maar dat het buiten het venster staat is geen enkel probleem.

Omdat het menu voor schermlezers altijd zichtbaar is, zijn deze <input> en <label> overbodig en alleen maar verwarrend. Daarom worden ze met behulp van aria-hidden="true" verborgen voor schermlezers. Meer over aria-hidden is te vinden bij WAI-ARIA-codes.

<li id="link"><a href="003-files-dl/spotprijs-dl.html">Spotprijs</a></li>

(...) tot en met (...)

<li><a href="003-files-dl/ongelooflijk-dl.html">Ongelooflijk</a></li>

Afbeelding 4: zonder de entiteit 'shy' verdwijnt bij een grotere letter een stuk tekst uit de link

In de tekst in de eerste vier links is met behulp van  aangegeven, waar eventueel afgebroken kan worden. (De vijfde link 'Super' is heel kort, daar is dat niet nodig, en de zesde link 'Geld toe' wordt eventueel gesplitst bij de spatie).

Als wordt ingezoomd (vergroot), worden de knoppen in het menu ook breder. Maar als alleen de lettergrootte wordt vergroot, blijven de knoppen dezelfde breedte houden. Op de afbeelding zijn de letters twee keer zo groot gemaakt. Op de bovenste afbeelding is  niet gebruikt, op de onderste afbeelding wel. (De witte lijntjes tussen de knoppen zijn wat weggevallen door de verkleining.) Op de bovenste afbeelding valt een deel van de langere woorden weg, op de onderste afbeelding komen langere woorden op twee regels te staan.

CSS

De code is geschreven in een afwijkende lettersoort. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code) is in de hele uitleg onderstippeld blauw. Alle niet-essentiële code is bruin. (In de inhoudsopgave staat alles in een gewone letter vanwege de leesbaarheid.)

Als je dit lastig vindt, kun je bovenaan de pagina de hele handel downloaden. In de download zit 'n voorbeeld dat wel naadloos aansluit op de uitleg in de download.

Technisch gezien is er geen enkel bezwaar om de css in de stylesheet allemaal achter elkaar op één regel te zetten:

div#header-buiten {position: absolute; right: 16px; width: 100%; height: 120px; background: yellow;} div p {margin-left 16px; height: 120px; text-align: center;}

Maar als je dat doet, garandeer ik je hele grote problemen, omdat het volstrekt onoverzichtelijk is. Beter is het om de css netjes in te laten springen:

              div#header-buiten {
            position: absolute;
            right: 16px;
            width: 100%;
            height: 120px;
            background: yellow;
        }

        div p {
            margin-left: 16px;
            height: 120px;
            text-align: center;
        }

Hiernaast is het heel belangrijk voldoende commentaar (uitleg) in de stylesheet te schrijven. Op dit moment weet je waarschijnlijk (hopelijk...), waarom je iets doet. Maar over vijf jaar kan dat volstrekt onduidelijk zijn. Op deze site vind je nauwelijks commentaar in de stylesheets, maar dat heeft een simpele reden: deze uitleg is in feite één groot commentaar.

Op internet zelf is het goed, als de stylesheet juist zo klein mogelijk is. Dus voor het uploaden kun je normaal genomen het beste het commentaar weer verwijderen. Veel mensen halen zelfs alles wat overbodig is weg, voordat ze de stylesheet uploaden. Inspringingen bijvoorbeeld zijn voor mensen handig, een computer heeft ze niet nodig.

Je hebt dan eigenlijk twee stylesheets. De uitgebreide versie waarin je dingen uitprobeert, verandert, enzovoort, met commentaar, inspringingen, en dergelijke. Dat is de mensvriendelijke versie. Daarnaast is er dan een stylesheet die je op de echte site gebruikt: een gecomprimeerde versie.

Dat comprimeren kun je met de hand doen, maar er bestaan ook hulpmiddelen voor. Op de pagina met links kun je onder Gereedschap → Snelheid, testen, gzip, comprimeren links naar sites vinden, waar je bestanden kunt comprimeren.

(Stylesheets op deze site zijn niet gecomprimeerd. Omdat het vaak juist om de css gaat, kunnen mensen dan zonder al te veel moeite de css bekijken.)

css voor alle vensters

/* lay-out-003-dl.css */

Om vergissingen te voorkomen is het een goede gewoonte bovenaan het stijlbestand even de naam neer te zetten. Voor je het weet, zit je anders in het verkeerde bestand te werken.

@-webkit-keyframes bugfix {from {padding-left: 0;} to {padding-left: 0;}}

Bij ul is een animatie toegevoegd om een bug in oudere versies van Android browser en sommige versies van Opera Mini op Android op te lossen. Die animatie wordt hier opgegeven.

Op een aantal plaatsen wordt in een selector gebruik gemaakt van het teken ~ (de 'general sibling'-selector) om in browservensters smaller dan 760 px het menu te tonen of te verbergen. In de selector om 'tonen' te veranderen in 'verbergen' wordt een + gebruikt. De genoemde browsers tonen het menu niet en veranderen ook de tekst niet, omdat ze problemen hebben met de ~ en de +. Door het toevoegen van een animatie werkt het toch zoals bedoeld.

Als je nou denkt dat hier niets wordt uitgevoerd, omdat de padding links van 0 px in een padding links van 0 px wordt veranderd, dan heb je helemaal gelijk. Toch neutraliseert deze flauwekul de bug. De padding links is 0 px, omdat bij <ul> helemaal geen padding is opgegeven. In dat geval heeft de padding de standaardwaarde van 0. Zou de padding links bij <ul> wel een waarde hebben, dan zou je hier die waarde gebruiken.

Bij ul, waar de animatie daadwerkelijk wordt gebruikt, staat bij -webkit-animation het sleutelwoord infinite: de animatie wordt eindeloos herhaald. Verder staat daar nog de waarde 1s: 1 seconde. Dat is de tijdsduur van de animatie. Door hier een tamelijk lange waarde voor te nemen, wordt de animatie niet al te vaak afgespeeld. (Voor zover je hier van 'afspelen' kan spreken, want er gebeurt gewoon helemaal niets.)

Omdat er in feite helemaal niets gebeurt bij deze animatie, wordt de pagina ook niet opnieuw opgemaakt door de browser. Kennelijk werkt dit als 'n soort waakhond: áls er iets is veranderd, wordt het weergegeven. Anders gebeurt er niets.

Normaal genomen is het een bijzonder slecht idee css te gebruiken voor slechts één weergave-machine: webkit. Maar in dit geval is dit terecht, want de bug zit alleen in een op webkit gebaseerde browser. Het heeft dus geen zin om Internet Explorer of Firefox ook met deze ongein te belasten.

Waarom dit alleen in webkit-browsers werkt, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.

body

Het element waarbinnen de hele pagina staat. Veel instellingen die hier worden opgegeven, worden geërfd door de nakomelingen van <body>. Ze gelden voor de hele pagina, tenzij ze later worden gewijzigd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de lettersoort, de lettergrootte en de voorgrondkleur.

Sommige eigenschappen, zoals font-family en padding, die hieronder bij <body> worden gebruikt, zullen geen probleem zijn, als ze op alle pagina's van een site worden gebruikt. Maar voor een eigenschap als margin: 0 auto; kan het wel een probleem zijn, als die op elke pagina wordt gebruikt. Als alleen body als selector wordt gebruikt, geldt die selector voor élke pagina.

Normaal genomen zul je daarom, als je een ietwat bijzondere eigenschap bij <body> gebruikt, <body> met een id gebruiken, omdat de css anders voor álle pagina's geldt, want elke pagina heeft nou eenmaal <body>. Dat werkt precies hetzelfde als een id bij andere tags:

<body id="ik-ben-een-id">

In de css komt dan te staan:

#ik-ben-een-id {...} of body#ik-ben-een-id {...} background: #ff9;

Achtergrondkleurtje.

font-family: Arial, Helvetica, sans-serif;

Als Arial is geïnstalleerd op de machine van de bezoeker, wordt deze gebruikt, anders Helvetica. Als die ook niet wordt gevonden, wordt in ieder geval een schreefloze letter (zonder dwarsstreepjes) gebruikt.

margin: 0 auto;

Omdat voor onder en links geen waarde is opgegeven, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 auto 0 auto in de volgorde boven – rechts – onder – links. Boven en onder geen marge, rechts en links auto, wat hier hetzelfde betekent als evenveel. Hierdoor staat <body>, en daarmee de hele pagina, altijd horizontaal gecentreerd binnen z'n ouder, ongeacht de breedte van die ouder.

De ouder van <body> is <html>. Omdat dit het buitenste element is, wordt dit normaal genomen even breed als het venster van de browser. Hierdoor staat <body> horizontaal gecentreerd binnen het venster van de browser, ongeacht de breedte van het venster.

Deze manier van horizontaal centreren van een blok-element werkt alleen, als het te centreren element een breedte heeft. Dat is hier niet het geval, maar die breedte wordt later bij body opgegeven voor browservensters met een minimale breedte van 760 px. Dit centreren merk je ook pas bij vensters van die breedte, omdat <body> tot 760 px de volle breedte van het venster vult. (Even muggenziften: feitelijk merk je het pas in vensters minimaal 761 px breed, want er moet minimaal 1 px ruimte over zijn om een marge te kunnen zien...)

padding: 0;

Slim om te doen vanwege verschillen tussen browsers.

header

Alle <header>'s. Dat is er hier maar één: het bovenste blok met de gele achtergrond.

background: yellow;

Gele achtergrond.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.

Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.

text-align: center;

Tekst horizontaal centreren. Dit geldt ook voor tekst in nakomelingen van <header>, zoals hier een <h1>, een <h2> en een <p>.

padding: 2.3rem 0 10px;

Omdat voor links geen waarde is opgegeven, krijgt links automatisch dezelfde waarde als rechts. Hier staat dus eigenlijk 2.3rem 0 10px 0 in de volgorde boven – rechts – onder – links.

Rechts en links geen padding, onder 10 px ruimte tussen inhoud en buitenkant van <header>.

Aan de bovenkant is een vrij grote padding van 2,3 rem. <header> staat bovenaan in de html en daarom ook bovenin het browservenster. Maar in browservensters smaller dan 760 px staat aan de bovenkant van het venster een zwarte balk met een fixed positie, die niet meescrolt. Die balk is feitelijk de <label> die bij input#open‑menu hoort, de <input> waarmee het menu getoond en verborgen wordt.

Bij label krijgt de <label> een hoogte van 2 rem. De bovenste 2 rem van <header> verdwijnen hierdoor achter de <label> en zijn daardoor niet zichtbaar. Door <header> aan de bovenkant een padding van 2,3 rem te geven, schuift de inhoud van <header> 2,3 rem omlaag. 2 rem voor de hoogte van de <label>, en nog 0,3 rem extra voor een beetje ruimte tussen de inhoud van <header> en de <label>.

Als eenheid is de wat minder bekende rem gebruikt, zowel bij <header> als bij <label>.

Als voor de padding en de hoogte van de <label> een absolute eenheid als px wordt gebruikt, veranderen padding en hoogte niet mee met een andere lettergrootte. Absolute eenheden vallen dus gelijk af.

Je zou de relatieve eenheid em kunnen gebruiken, want die is op de lettergrootte gebaseerd. Dat wil zeggen: op de lettergrootte van het element waar de padding en hoogte bij horen. De grootte van de padding bij <header> is gebaseerd op de lettergrootte van <header>, en de hoogte van <label> is gebaseerd op de lettergrootte van <label>.

Bij een standaardlettergrootte is 1 em ongeveer 16 px. Als <header> een lettergrootte van 1 em heeft, is een padding van 2,3 em 2,3 x 16 = 37 px (afgerond).

Als <label> een lettergrootte van 1 em hoogte heeft, is een hoogte van 2 em 2 x 16 = 32 px. Precies de bedoeling: de padding van <header> is iets groter dan de hoogte van <label>.

Maar als <header> een lettergrootte van 2 em heeft, is 1 em geen 16 px meer, maar 32 px. De padding van 2,3 em is dan plotsklaps 2,3 x 32 = 74 px (afgerond). Als de <label> wel een lettergrootte van 1 em heeft, is de hoogte van <label> nog steeds 1 x 16 = 16 px. Onder <header> staat nu 'n soort lege ruimte, waar je zowat pleinvrees van zou krijgen.

Afbeelding 5: in de bovenste afbeelding is voor padding en hoogte niet `rem` als eenheid voor padding en hoogte gebruikt, maar `em`. In de onderste afbeelding is als eenheid `rem` gebruikt. Verder is alle code precies hetzelfde.
Bij beide afbeeldingen is de lettergrootte van <header> 1 em en die van <label> 1,5 em.
Op de bovenste afbeelding is de hoogte van <label> gebaseerd op de lettergrootte van 1,5 em, waardoor een deel van de inhoud van <header> verdwijnt onder de <label>. Op de onderste afbeelding is de hoogte van <label> gebaseerd op `rem`, waardoor deze niet meegroeit met de lettergrootte van 1,5 em van <label>. Nu blijft de inhoud van <header> volledig zichtbaar.

Oftewel: als <label> en <header> een verschillende lettergrootte hebben, kom je in de problemen. Dat geldt helemaal als <label> een grotere lettergrootte heeft dan <header>, want dan is de padding kleiner dan de hoogte van <label> en verdwijnt inhoud van <header> onder <label>.

Daarom is als eenheid rem genomen. Deze is precies hetzelfde als de eenheid em, maar het is gebaseerd op de lettergrootte van de browser, niet op de lettergrootte van <label>, <header>, of welk element dan ook. Als de lettergrootte van de browser door de gebruiker wordt veranderd, veranderen padding en hoogte in gelijke mate. Ze zijn niet meer op de (mogelijk verschillende) lettergrootte in <header> en <label> gebaseerd, maar op de lettergrootte van de browser.

Je zou ook precies kunnen berekenen hoe groot padding en hoogte moeten zijn bij een bepaalde lettergrootte, maar dat is veel lastiger. Als ooit de lettergrootte van <label> of <header> of een van hun nakomelingen wordt gewijzigd, loop je het risico je ongans te zoeken naar het waarom van de verdwijnende <header>. Wat er in de toekomst ook verandert aan lettergroottes, dit is voor de eeuwigheid en, zonder overdrijving, ook nog daarna geregeld.

h1

Alle <h1>'s. Dat is er maar een: de belangrijkste kopregel.

font-size: 1.4em;

Van zichzelf heeft een <h1> een erg grote letter. Dat wordt hier iets teruggebracht.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen.

margin: 0;

Een <h1> heeft van zichzelf een marge aan onder‑ en bovenkant. Die wordt hier weggehaald.

h2

Alle <h2>'s.

font-size: 1.2em;

Van zichzelf heeft een <h2> een tamelijk grote letter. Dat wordt hier iets teruggebracht.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen.

margin: 0;

Een <h2> heeft van zichzelf een marge aan onder‑ en bovenkant. Die wordt hier weggehaald.

header p

Alle <p>'s binnen een <header>. Dat is er hier maar eentje.

margin: 0;

Van zichzelf heeft een <p> een marge aan boven- en onderkant. Die wordt hier weggehaald.

padding: 0 5px;

Omdat voor onder en links geen waarde is opgegeven, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 5px 0 5px in de volgorde boven – rechts – onder – links. Boven en onder geen padding, links en rechts kleine afstand tussen tekst in en buitenkant van de <p>.

nav h2, #open-menu

Voor een deel van deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

h2 {font-size: 1.2em; margin: 0;}

Alle <h2>'s in een <nav> en het element met id="open-menu".

In <nav> staat één <h2>, die is bedoeld voor schermlezers en zegt, waar de navigatie in de <nav> voor dient. input#open-menu is een knop om in browservensters smaller dan 760 px het menu te tonen en te verbergen.

Beide worden verborgen. De <h2> omdat die alleen voor schermlezers is bedoeld, de <input> omdat die aartslelijk is en via de bijbehorende <label> wordt bediend.

position: absolute;

Om de elementen op de juiste plaats neer te kunnen zetten. Er wordt gepositioneerd ten opzichte van de eerste voorouder die zelf een positie heeft. Als die er niet is, zoals hier het geval is, wordt gepositioneerd ten opzichte van het venster van de browser.

left: -20000px;

Ver links buiten het scherm zetten.

label

Alle <label>'s. Dat is er hier maar eentje, die bij input#open-menu hoort. Door aanraken of ‑klikken van deze <label> wordt het menu getoond of verborgen in browservensters smaller dan 760 px. De <label> is in deze vensters zichtbaar als een zwarte balk aan de bovenkant van het venster.

background: black;

Achtergrond zwart.

color: white;

Voorgrondkleur wit. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

height: 2rem;

Hoogte.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid rem genomen, zodat de inhoud van de header altijd netjes onder de <label> komt te staan, ongeacht de lettergrootte. De eenheid rem is hetzelfde als de eenheid em, maar is gebaseerd op de lettergrootte van de browser. Hoe rem precies werkt, wordt beschreven bij header onder het kopje padding: 2.3rem 0 10px;.

line-height: 1.8em;

Regelhoogte. De standaardregelhoogte is ongeveer 1,2 em. Tekst wordt automatisch in het midden van de regelhoogte neergezet. Door de regelhoogte iets hoger te maken dan standaard, komt de tekst netjes in het midden van de op <label> staande knoppen te staan. (De knoppen zijn 2,6 em hoog, dit wordt bepaald door de <a>'s in de <li>'s en opgegeven bij li a.)

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij een absolute eenheid als px de regelhoogte niet mee verandert met de lettergrootte.

position: fixed;

De <label> wordt vastgezet ten opzichte van het venster van de browser. Bij scrollen van de pagina scrolt de <label> niet mee. Hierdoor kan het menu altijd geopend en gesloten worden, waar je ook op de pagina bent.

Van zichzelf is een <label> een inline-element. Hierdoor zijn eigenschappen als hoogte niet te gebruiken. Door <label> fixed te positioneren verandert het in 'n soort blok-element, waardoor dit soort eigenschappen wel is te gebruiken.

top: 0;

In de html komt <label> na <header>. Ook al is <label> hier gelijk boven fixed gepositioneerd, dat verandert niets aan de plaats waar <label> wordt neergezet: gewoon onder <header>. Bij scrollen blijft <label> op die plaats stilstaan.

Op de afbeelding is te zien, hoe dat eruit ziet: <label> is de zwarte balk met de knoppen en staat keurig op z'n plaats: onder <header>. En blijft daar bij scrollen staan.

Met behulp van top: 0; wordt <label> verplaatst naar de bovenkant van het venster van de browser. Nu blijft <label> bij scrollen bovenaan het venster staan.

(Ook de <h2> en de <input> in <nav> staan in de html voor <label>, maar die zijn bij nav h2, #open-menu absoluut gepositioneerd. Daardoor hebben die geen invloed meer op de positie van <label>.)

right: 0; left: 0;

Iets hierboven is <label> fixed gepositioneerd, waardoor het 'n soort blok-element wordt. Een blok-element wordt normaal genomen automatisch even breed als z'n ouder. De ouder van <label> is <nav>, ook een blok-element, dat daardoor normaal genomen ook weer even breed wordt als z'n ouder <body>. Ook <body> is een blok-element en wordt dus normaal genomen even breed als z'n ouder <html>. Omdat <html> het buitenste element is, wordt dit normaal genomen even breed als het venster van de browser. Hierdoor zou <label> ook even breed worden als het venster: precies de bedoeling.

Afbeelding 7: menubalk te smal, waardoor knoppen over elkaar heen staan

Helaas is de wereld geen paradijs en werkt dit daardoor niet. Een fixed gepositioneerd blok-element wordt niet automatisch even breed als z'n ouder, maar wordt precies breed genoeg om de inhoud ervan weer te geven. Het tot grote droefenis stemmende resultaat is op de afbeelding te zien: een ernstig geamputeerde menubalk.

(Het is zelfs nog niets erger dan je mogelijk zou verwachten, omdat de knop met 'tonen' bij label::after absoluut wordt gepositioneerd. Daardoor heeft deze geen invloed op de breedte van <label> en wordt <label> precies breed genoeg voor de linker- en rechterknop.)

Dit is vrij simpel op te lossen. <label> moet de volle breedte van het browservenster vullen (In vensters minimaal 760 px breed wordt <label> bij #open-menu, label verborgen.) <label> is fixed gepositioneerd. Daardoor kan met right: 0; en left: 0; worden gezorgd dat <label> altijd van de linkerkant van het venster tot de rechterkant van het venster loopt, ongeacht de breedte van het venster.

z-index: 10;

<label> met de menubalk blijft bij scrollen bovenaan het browservenster staan. Daaronder staat <header>, het gele blok. <header> is geen probleem, want <header> staat in de html voor <label>, dus bij scrollen zal <header> in principe onder <label> staan.

Maar <main> met de twee <div>'s met de kolommen komt in de html na <label>. Daardoor zou in principe bij scrollen <label> worden afgedekt door de kolommen. Dat is hier echter niet zo.

<label> is fixed gepositioneerd. <main> is niet gepositioneerd. Ook geen enkel element binnen <main> heeft een positie. Een relatief, absoluut of gepositioneerd element komt altijd boven een niet-gepositioneerd element te staan. Daardoor staan de kolommen bij scrollen toch onder de fixed gepositioneerde <label>.

Voor de zekerheid wordt toch een z-index gegeven, waardoor extra wordt afgedwongen dat <label> altijd boven de kolommen staat. Als namelijk ooit in de toekomst ergens binnen <main> een element gepositioneerd zou worden, komt dat bij scrollen wel over <label> te staan. Dat element is dan gepositioneerd én het staat later in de html, dus 'wint' het.

Zo'n vergissing is snel gemaakt, dus om problemen bij een wijziging ergens in <main> te voorkomen, wordt alvast een z-index gegeven. (Overigens zou dit ook in <header> kunnen spelen bij een wijziging in de toekomst, maar dat valt veel sneller op.)

Een z-index werkt alleen in sommige omstandigheden. Eén van die omstandigheden is een fixed positie. Die heeft <label> iets hierboven gekregen, dus dat is geregeld.

label span

Alle <span>'s binnen een <label>. Er is hier één <label>. Binnen die <label> staan twee <span>'s met binnen elke <span> het woord 'menu'. Deze <span>'s worden gebruikt om de knoppen links en rechts op de menubalk te maken.

background: -webkit-linear-gradient(top, #ddd 0%, #bbb 100%); background: linear-gradient(to bottom, #ddd 0%, #bbb 100%);

Hier staat in feite twee keer hetzelfde: background: linear-gradient(to bottom, #ddd, 0%, #bbb 100%);. Waarom dat zo is, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.

Je kunt een gradiënt zelf uitvogelen, maar vaak is het makkelijker om gebruik te maken van een gradiënt-editor, zoals die op colorzilla.com. Deze levert ook gelijk de oudere vormen van de code, zodat je je daar zelf niet in hoeft te verdiepen. Je kunt zelfs code voor oudere versies van Internet Explorer laten maken. (Nachtmerrie-code die gebruik maakt van een eigen techniek van Microsoft: filters.)

(Overigens is het wel raadzaam die code op te schonen, omdat er wel heel erg veel code voor heel erg oude versies van verschillende browsers in staat.)

In dit geval is geen gradiënt-editor gebruikt, omdat het hier allemaal mooie ronde getallen en codes zijn.

linear-gradient valt in een aantal delen uiteen:

to bottom: de kant waar de gradiënt naartoe gaat. Omdat alleen de onderkant is opgegeven, loopt de gradiënt loodrecht van boven naar onder.

Na de richting staan twee keer twee waarden, gescheiden door een komma. De eerste waarde is steeds de kleur, de tweede de plaats waar die kleur staat.

#fff 0%: de kleur #ddd (lichtgrijs) op 0% vanaf de bovenkant van de <span>'s neerzetten (dat is helemaal bovenaan).

#bbb 100%: de kleur #bbb (iets donkerder grijs) op 100% vanaf de bovenkant van de <span>'s neerzetten (dat is helemaal onderaan).

Er zijn slechts twee plaatsen opgegeven die een bepaalde kleur moeten krijgen: boven- en onderaan. De overgang tussen die kleuren verloopt geleidelijk, dat regelt de browser verder. Dit is een vrij simpele gradiënt, maar je kunt ook tig kleuren op tig plaatsen aangeven. En ook nog in allerlei richtingen.

Deze gradiënt lijkt niets uit te maken, maar dat is niet zo. Samen met de box-shadow iets hieronder geeft de gradiënt wat diepte aan de knoppen.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

box-shadow: 1px 3px 3px 1px #888;

Schaduw aan de twee knoppen links en rechts geven.

Met behulp van box-shadow kan schaduw worden gegeven aan een element. Als je verder niets opgeeft, is de schaduw precies even groot als het element, waar de schaduw bij hoort. Dat schiet niet echt op, want dat betekent dat de schaduw precies onder het element staat en dus onzichtbaar is. De natte droom van de Gevorderde Geheim Agent, maar niet van een sitebouwer.

Daarom wordt de schaduw met behulp van de vier getallen aangepast. De getallen die hier worden gebruikt, leveren de schaduw op, zoals die hiernaast op de afbeelding is te zien: rechtsonder de knop.

Hieronder zijn de waarden iets veranderd, zodat het effect van de verschillende waarden duidelijker is te zien. Bovendien is een grotere afbeelding gebruikt, omdat de knop te klein is om duidelijke illustraties te kunnen maken.

Afbeelding 9: box-shadow alleen naar rechts verplaatst

1px: het eerste getal, hier 1px, geeft de verplaatsing in horizontale richting aan: 1 px naar rechts. Als dit getal 0 zou zijn, zou de linkerkant van de schaduw gelijkvallen met de linkerkant van de <span>, nu is de schaduw 1 px naar rechts verschoven. Als je hier een negatief getal invult, verschuift de linkerkant van de schaduw naar links. Om bijstaande afbeelding te krijgen, zijn de waarden 30px 0 0 0 gebruikt: alleen een horizontale verschuiving van 30 px.

Hier is gelijk iets te zien, waar je op moet letten: een box-shadow wordt plompverloren bovenop aangrenzende elementen gezet. Op de afbeelding staat de schaduw over de ernaast staande tekst. Je moet dus altijd voor voldoende ruimte rondom het element met de schaduw zorgen.

Afbeelding 10: box-shadow alleen naar beneden verplaatst

3px: voor het tweede getal geldt precies hetzelfde, maar dan in verticale richting. De bovenkant van de schaduw wordt 3 px naar beneden verplaatst. Bij een negatieve waarde wordt de schaduw naar boven verplaatst.

Om bijstaande afbeelding te krijgen, zijn de waarden 0 30px 0 0 gebruikt: alleen een verticale verschuiving van 30 px.

Ook hier geldt weer dat de schaduw plompverloren bovenop aangrenzende elementen wordt neergepoot, zoals hier over de eronder staande tekst.

Afbeelding 11: box-shadow met alleen vervagen

3px: het derde getal geeft de breedte van de vervaging aan. De schaduw vervaagt hier over een afstand van 3 px. Om bijstaande afbeelding te krijgen, zijn de waarden 0 0 30px 0 gebruikt: de schaduw vervaagt over een afstand van 30 px. Negatieve getallen zijn hier niet toegestaan. De vervaging is wat moeilijk te zien, maar dat is nou juist het kenmerk van een vervaging.

Afbeelding 12: box-shadow met alleen breedte

1px: het vierde getal geeft de breedte van de schaduw aan. Om bijstaande artistiek hoogstandje te krijgen, zijn de waarden 0 0 0 30px gebruikt: de schaduw is 30 px breed. Als schaduw is deze zielenpoot duidelijk mislukt, maar je kunt hier wel allerlei andere grapjes mee uithalen, zoals een tweede border. En aangezien je meerdere box-shadows kunt gebruiken, kun je met box-shadow feitelijk een oneindig aantal borders maken.

Ten slotte wordt een kleur voor de schaduw opgegeven: #888, grijs. Als je geen kleur opgeeft, wordt de voorgrondkleur gebruikt.

box-shadow: 1px 3px 3px 1px #888; betekent dus: de schaduw 1 px naar beneden en 3 px naar rechts neerzetten, over een breedte van 3 px laten vervagen. De breedte van de schaduw zelf is 1 px en de kleur is #888.

Meestal moet je even wat experimenteren, voordat je de juiste waarden hebt. Vooral de laatste waarden, die voor het vervagen en voor de breedte van de schaduw, beïnvloeden elkaar nogal. Op de pagina met links staan onder het kopje CSS → Online uitproberen, code genereren, en dergelijke sites, waar je online een box-shadow kunt maken.

box-sizing: border-box;

Normaal genomen worden padding en border bij de breedte van een element opgeteld. Door deze regel komen padding en border bínnen de breedte te staan. In dit geval is dat toevallig iets makkelijker.

De <span>'s hebben geen hoogte gekregen. Daardoor zijn ze normaal genomen precies hoog genoeg om het woord 'menu' erin weer te kunnen geven. Bij label is aan <label> echter een regelhoogte van 1,8 em gegeven. Die regelhoogte geldt ook voor de nakomelingen van <label>, dus ook voor deze twee <span>'s. Omdat de <span>'s geen gewone hoogte hebben gekregen, bepaalt deze regelhoogte de hoogte van de <span>'s.

Iets hieronder wordt aan de <span>'s een border van 1 px gegeven. De regelhoogte van 1,8 em en de border samen maken de knop precies even hoog als de zwarte menubalk in <label>. Maar daarvoor is wel box-sizing: border-box; nodig, anders worden de knoppen net iets hoger dan de menubalk.

Deze maten zijn gevonden door stomweg uitproberen. Het is dus waarschijnlijk prima mogelijk om met andere maten box-sizing overbodig te maken, maar toevallig is dit gevonden.

width: 5.5em;

Breedte. Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px de breedte niet mee verandert met de lettergrootte.

max-width: 100px;

Maximumbreedte.

Er staan twee knoppen naast elkaar (de middelste knop wordt bij label::after absoluut gepositioneerd en speelt daarom niet mee wat betreft de breedte). Deze knoppen zijn naar links en rechts gefloat. Als ze te breed worden om nog naast elkaar te staan, wordt de tweede knop op de volgende regel gezet. En komt daardoor over de tekst in <header> te staan.

Nu kunnen de knoppen samen maximaal 200 px breed worden. Alleen in browservensters smaller dan 200 px kunnen ze nog te breed worden, maar de zonderling die een pagina op z'n smartwatch gaat bekijken, is toch niet meer te redden, dus die heeft gewoon pech. Ja, kom zeg, er zijn grenzen.

float: left;

Zo hoog mogelijk en dan zover mogelijk naar links neerzetten. De knop in de tweede <span> wordt iets hieronder naar rechts gefloat, zodat de twee knoppen niet links tegen elkaar aan komen te staan.

text-align: center;

Tekst horizontaal centreren.

border: black solid 1px;

Zwarte rand.

border-radius: 15px;

Ronde hoeken.

label span + span

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

label span {background: -webkit-linear-gradient(top, #ddd 0%, #bbb 100%); background: linear-gradient(to bottom, #ddd 0%, #bbb 100%); color: black; box-shadow: 1px 3px 3px 1px #888; box-sizing: border-box; width: 5.5em; max-width: 100px; float: left; text-align: center; border: black solid 1px; border-radius: 15px;}

label span: alle <span>'s binnen een <label>.

+: het hierachter staande element moet in de html gelijk na het voor de + staande element staan. Voor de + staat span, achter de + staat span, dus het gaat om <span>'s die gelijk na een andere <span> in de html staan.

span: alle <span>'s. Dat is er hier maar eentje, want er is maar één <span> die binnen label gelijk op een andere <span> volgt.

In deze <span> staat de knop rechts in de menubalk. Vrijwel alle css is hierboven bij label span al opgegeven, omdat de knoppen links en rechts er precies hetzelfde uitzien.

float: right;

Zo hoog mogelijk en dan zover mogelijk naar rechts neerzetten.

label::after

Met behulp van ::after wordt bij <label> een pseudo-element gemaakt, waarin de middelste knop van de menubalk komt te staan. Dit is de knop met de tekst 'tonen' of 'verbergen'.

Veel van deze css is hetzelfde als die voor de knoppen links en rechts, omdat het uiterlijk van de drie knoppen hetzelfde is. De css die hetzelfde is als voor de knoppen links en rechts, wordt beschreven bij label span.

content: "tonen";

Als het menu niet wordt getoond, staat in de knop 'tonen'.

background: -webkit-linear-gradient(top, #ddd 0%, #bbb 100%); background: linear-gradient(to bottom, #ddd 0%, #bbb 100%); color; black;

Verlopende achtergrond en zwarte voorgrondkleur aan de knop geven. Dit is dezelfde achtergrond en voorgrondkleur als bij de knoppen links en rechts in de menubalk. De uitleg is te vinden bij background, voor color gelijk daaronder.

box-shadow: 1px 3px 3px 1px #888;

Schaduw aan de knop geven. Dit is dezelfde schaduw als bij de knoppen links en rechts in de menubalk. De uitleg is te vinden bij box-shadow.

box-sizing: border-box; width: 5.5em;

Border binnen de breedte zetten en breedte opgeven. Dit is hetzelfde als bij de knoppen links en rechts. De uitleg is te vinden bij box-sizing en daaronder.

text-align: center;

Tekst horizontaal centreren.

border: black solid 1px;

Zwart randje.

border-radius: 15px;

Ronde hoeken.

position: absolute;

Om het pseudo-element met de knop op de juiste plaats neer te kunnen zetten. Er wordt gepositioneerd ten opzichte van de eerste voorouder die zelf een positie heeft. Dat is hier <label>, die bij label fixed is gepositioneerd.

Een pseudo-element is van zichzelf een inline-element. Daardoor kunnen eigenschappen als breedte niet worden gebruikt. Door het element absoluut te positioneren verandert het in een soort blok-element, waardoor dit soort eigenschappen wel zijn te gebruiken.

left: 50%;

Halverwege <label> met de menubalk neerzetten.

-webkit-transform: translateX(-50%); transform: translateX(-50%);

Hier staat in feite twee keer hetzelfde: transform: translateX(-50%);. Waarom dat zo is, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.

Hier gelijk boven is het pseudo-element met de knop halverwege de menubalk neergezet. Hierdoor staat het rechts van het midden van de menubalk. Als het weer de helft van de breedte van het pseudo-element naar links wordt verplaatst, staat de helft van de knop links van het midden en de helft rechts van het midden van de menubalk. Oftewel: de knop staat precies in het midden van de menubalk.

Dit is precies wat de transform-functie translateX() hier doet. Het verplaatst een element in horizontale richting. Met een negatieve waarde, zoals hier is gebruikt, wordt naar links verplaatst. Een waarde in procenten, zoals hier is gebruikt, geldt ten opzichte van de breedte van het element zelf. -50% wil dus zeggen: verplaats het pseudo-element de helft van z'n eigen breedte naar links. Omdat het een waarde in procenten is, maakt de breedte van het pseudo-element niet uit: 50% is altijd precies de helft.

ul

Alle <ul>'s. Dat is er hier maar een: het menu staat erin.

list-style-type: none;

De gebruikelijke balletjes en dergelijke van een <ul> zijn hier niet welkom.

margin: 0; padding: 0;

De standaardinstellingen hiervan verschillen voor verschillende browsers. Hierdoor worden ze overal hetzelfde.

position: fixed;

Afbeelding 13: zonder fixed positie scrollen de knoppen van het menu mee

De <label> om in browservensters smaller dan 760 px het menu te tonen en te verbergen is bij label met position: fixed; bovenaan het venster neergezet, zodat deze niet meescrolt met de pagina. Alle elementen die niet binnen <label> staan, scrollen echter gewoon vrolijk mee met de pagina. Dat geldt ook voor de <ul>, waarin de <li>'s met het eigenlijke menu zitten, want die <ul> zit niet binnen <label>.

Op de afbeelding is de pagina een stukje naar boven gescrold. De <label> met de menubalk, en de in de <label> zittende knoppen, zijn netjes blijven staan. Maar de zes knoppen van het menu zijn mee naar boven gescrold. Als je nog verder omhoog zou scrollen, komen ze helemaal boven het venster van de browser te staan.

Een tikkeltje sadistisch: een menubalk om het menu altijd te kunnen openen, maar het menu zelf onbereikbaar maken. Daarom wordt ook de <ul>, en daarmee de erin zittende <li>'s met het menu, fixed gepositioneerd. Nu scrolt ook de <ul> niet meer mee.

top: 2rem;

Afbeelding 14: zonder top komen de knoppen van het menu onder de header te staan

In de html komt <ul> na <header>. Ook al is <ul> hier gelijk boven fixed gepositioneerd, dat verandert niets aan de plaats waar de <ul> wordt neergezet: gewoon onder <header>. Bij scrollen blijft <ul> dan op die plaats staan.

Op de afbeelding is te zien, hoe dat eruit ziet. De zwarte knoppen zijn de <li>'s in de <ul>. Deze staan keurig onder <header>. Ze scrollen inderdaad niet mee, maar het ziet er toch wat eigenaardig uit. Daarom wordt met behulp van top: 2rem; de <ul>, en daarmee de knoppen van het menu, gelijk onder de menubalk gezet.

(Ook de <h2> en de <input> in <nav> staan in de html voor de <ul>, maar die zijn bij nav h2, #open-menu absoluut gepositioneerd. Daardoor hebben die geen invloed meer op de positie van <ul>.)

<label> met de menubalk is bij label 2 rem hoog gemaakt, dus moet de <ul> op die hoogte worden neergezet om gelijk tegen de menubalk aan te komen staan.

right: 0; left: 0;

Normaal genomen wordt een blok-element zoals een <ul> automatisch even breed als z'n ouder. Die ouder is hier <nav>. Omdat <nav> even breed wordt als het venster van de browser, zou <ul> automatisch ook de juiste breedte hebben.

Maar iets hierboven is <ul> fixed gepositioneerd. Daardoor wordt de <ul> niet meer even breed als z'n ouder <nav>, maar precies breed genoeg om de inhoud ervan (de zes <li>'s met de knoppen van het menu) weer te geven.

Dit is simpel op te lossen. Omdat de <ul> fixed is gepositioneerd, gelden de waarden bij right en left ten opzichte van het venster van de browser. Met right: 0; en left: 0; wordt de <ul> dus van helemaal rechts tot helemaal links in het venster neergezet. Altijd even breed als het venster, ongeacht de breedte van het venster.

li

Alle <li>'s. Dat zijn er hier zes. De knoppen van het menu zitten erin.

box-sizing: border-box;

Iets hieronder krijgen de <li>'s een witte rand. Normaal genomen wordt die bij de breedte van de <li>'s opgeteld. Hier gelijk onder worden de <li>'s 50% breed gemaakt, zodat er precies twee naast elkaar passen. Als bij die 50% nog de border komt, worden ze net iets meer dan 50% breed en passen er geen twee meer naast elkaar.

In dit geval is het daarom handiger, als de border bínnen de breedte komt te staan. Daar zorgt deze regel voor.

width: 50%;

Breedte 50%.

Een breedte in procenten is normaal genomen ten opzichte van de ouder van het element. Dat is hier de <ul>, die bij ul fixed is gepositioneerd. Met right: 0; en left: 0; is daar ook opgegeven dat <ul> altijd de volle breedte van het venster van de browser moet vullen.

Als een <li> 50% van de breedte van de <ul> is, vult de <li> dus de helft van het browservenster. Hier gelijk onder worden de <li>'s naar links gefloat, zodat ze niet onder, maar naast elkaar komen te staan. Met een breedte van 50% passen er twee <li>'s naast elkaar, die elk de helft van het venster vullen. De twee <li>'s vullen dus altijd de breedte van het venster, ongeacht hoe breed dit is.

float: left;

Een <li> is een blok-element. Daardoor komt elke <li> op een nieuwe regel te staan. Door ze naar links te floaten, komen ze naast elkaar te staan, tot de regel vol is. Hier gelijk boven is een breedte van 50% aan de <li>'s gegeven, dus er passen er precies twee naast elkaar binnen hun ouder <ul>.

border: white solid 1px;

Wit randje.

-webkit-transform: translateX(-100%); transform: translateX(-100%);

Hier staat in feite twee keer hetzelfde: transform: translateX(-100%); Waarom dat zo is, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.

Met behulp van de transform-functie translateX() wordt een element horizontaal verplaatst. Met een negatieve waarde, zoals hier is gebruikt, wordt naar links verplaatst, met een positieve waarde naar rechts.

Een verplaatsing in procenten, zoals hier is gebruikt, is ten opzichte van de breedte van het element zelf. Met een verplaatsing van -100% wordt het element precies z'n eigen breedte naar links verplaatst. Ongeacht hoe breed dat element is.

Afbeelding 15: menu in vensters smaller dan 700 px

De <li>'s met de menuknoppen staan in twee kolommen onder elkaar, zoals op de afbeelding hiernaast is te zien. Als de linkerkolom met knoppen 100% naar links wordt verplaatst, komt de rechterkant van de linkerkolom precies links buiten het venster van de browser te staan. En is daarmee onzichtbaar. Dat is, wat hier gebeurt.

De rechterkolom wordt ook over z'n eigen breedte naar links verplaatst, maar staat daarmee nog binnen het venster van de browser. Deze kolom moet over twee keer z'n eigen breedte naar links worden verplaatst om onzichtbaar buiten het venster te komen. Dat gebeurt iets hieronder bij li:nth-of-type(even), waar de even <li>'s (de rechterkolom) twee keer z'n eigen breedte naar links wordt verplaatst.

Je zou de <li>'s ook kunnen verbergen met display: none; of visibility: hidden;, maar dan zouden ze ook worden genegeerd door schermlezers. Daardoor zou het hele menu voor schermlezers onbereikbaar zijn. Als het menu alleen links buiten het venster van de browser wordt neergezet, wordt het gewoon voorgelezen door schermlezers.

-webkit-transition: 0.3s; transition: 0.3s;

Hier staat in feite twee keer hetzelfde: transition: 0.3s;. Waarom dat zo is, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.

Hierboven is met transform: translateX(-100%); een verplaatsing naar links opgegeven, waardoor de <li>'s met de knoppen van het menu links buiten het browservenster komen te staan. (Voor de rechterkolom is een verplaatsing van 200% nodig, dat wordt gelijk hieronder geregeld). Als je nu bij :hover, :focus, :checked, en dergelijke een andere waarde bij translateX() opgeeft, zorgt transition ervoor dat translateX(-100%) niet in één keer naar die nieuwe waarde wordt veranderd bij hoveren en dergelijke, maar geleidelijk. Als de verplaatsing van -100% wordt veranderd naar 0 (geen verplaatsing), vindt die verandering geleidelijk aan plaats: geleidelijk van -100% naar 0%.

Bij transition staat maar één waarde: 0.3s. Als er maar één waarde wordt opgegeven, bepaalt die over hoeveel tijd de verandering wordt uitgesmeerd. Dat is hier vrij kort: drie tiende seconde. Een eventuele tweede waarde, die hier ontbreekt, geeft een eventueel uitstel aan het begin van de verandering aan.

Het is ook mogelijk om het verloop van de verandering aan te geven met behulp van sleutelwoorden of getallen. Hiermee kun je bijvoorbeeld aangeven dat de verandering aan het eind snel of juist langzaam moet gaan. Bij een verandering die maar 0,3 seconde duurt, is het verschil nauwelijks te zien, dus dat wordt hier niet gebruikt.

transition brengt een geheel eigen risico met zich mee. In de specificatie staat, welke eigenschappen met behulp van transition kunnen veranderen. Je kunt eventueel bij transition opgeven, voor welke eigenschappen het geldt. Als je bijvoorbeeld top en left beide wilt veranderen bij :checked, kun je bijvoorbeeld aangeven dat de geleidelijke verandering met behulp van transition alleen voor top geldt. left verandert dan gewoon in één keer.

Als je niet opgeeft, voor welke eigenschappen transition geldt, geldt het voor álle eigenschappen die bij :hover, :focus, :checked, en dergelijke worden veranderd. Als daar 'n eigenschap bij zit die op dit moment niet door transition kan worden vertraagd, verandert die gewoon in één keer. Maar als de specificatie of een van de browsermakers de geest krijgt en plotsklaps die eigenschap ook onder transition laat vallen, kan dat tot heel onverwachte resultaten leiden.

Stel dat je een bepaalde eigenschap heel traag wilt veranderen bij :hover en een andere eigenschap flitsend snel. Mogelijk wordt dat flitsend snel dan opeens ook heel traag, als transition in de toekomst die eigenschap ook gaat ondersteunen. Daarom moet je absoluut zeker weten dat ook in de toekomst geen problemen kunnen ontstaan. Bij twijfel: geef aan welke eigenschap(pen) transition mag aansturen.

Als alle eigenschappen mogen worden vertraagd door transition, is er geen enkel risico voor de toekomst. Dat is hier het geval. Iets verderop bij #open-menu:checked ~ ul li wordt translateX() veranderd. Verder verandert er niets. In dit geval mag dus alles vertraagd worden veranderd en is er geen risico voor de toekomst. Als dat niet zo zou zijn, moet je opgeven, voor welke eigenschappen transition geldt.

Je kunt transition beperken tot bepaalde eigenschappen door die eigenschappen te noemen, gevolgd door tijdsduur en eventueel vertraging:

transition: width 0.5s;

Nu geldt transition alleen voor width, ongeacht wat er in de toekomst mogelijk nog zou kunnen veranderen. Maar hier is dat dus niet nodig, omdat bij #open-menu:checked ~ ul li alleen translateX() wordt veranderd.

li:nth-of-type(even)

Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

li {box-sizing: border-box; width: 50%; float: left; border: white solid 1px; -webkit-transform: translateX(-100%); transform: translateX(-100%); -webkit-transition: 0.3s; transition: 0.3s;}

li:nth-of-type(): alleen elementen van het type <li>, maar niet allemaal. Tussen de haakjes wordt het volgnummer (of de volgnummers) van de <li>'s opgegeven, waarvoor deze selector geldt.

(even): alleen de even <li>'s. Alleen <li>'s die dezelfde ouder hebben, tellen mee. Binnen de <ul> staan zes <li>'s. Deze selector geldt voor de tweede, de vierde en zesde <li>, dat zijn de <li>'s met 'Aanbieding', 'Ongelooflijk' en 'Geld toe'.

(In dit voorbeeld is maar één <ul> aanwezig. Maar als er meerdere <ul>'s aanwezig zouden zijn, geldt deze selector ook voor de <li>'s binnen die andere <ul>'s. Ook de tweede, vierde, enzovoort <li> van die <ul> vallen onder deze selector. In dat geval moet je een class of zoiets toevoegen aan de selector. Op de site bijvoorbeeld is dat het geval, want daar is ook een <ul> met <li>'s voor de navigatie van de site aanwezig. En deze selector moet niet gelden voor de <li>'s in die <ul>.)

-webkit-transform: translateX(-200%); transform: translateX(-200%);

De <li>'s in de rechterkolom 200% van hun eigen breedte naar links verplaatsen, zodat ze links buiten het venster van de browser komen te staan en onzichtbaar zijn. Dit werkt precies hetzelfde als bij de linkerkolom en wordt beschreven bij -webkit-transform: translateX(-100%); alleen is de verplaatsing hier geen 100%, maar 200%.

-webkit-transition: 0.5s ease-out; transition: 0.5s ease-out;

Als de <li>'s moeten worden getoond, wordt dit vloeiend gedaan. Een uitgebreid verhaal hierover is te vinden bij -webkit-transition: 0.3s; alleen gaat het daar om de <li>'s in de linkerkolom, en hier om de <li>'s in de rechterkolom.

Er zijn twee verschillen. De tijd van de verplaatsing is hier geen 0,3, maar 0,5 seconde. Iets langer, omdat de te verplaatsen afstand iets groter is. Dit maakt het net iets rustiger.

Het sleutelwoord ease-out wordt hier gebruikt: de snelheid van de verandering neemt aan het einde iets af.

li a

Alle <a>'s binnen een <li>. Er zijn zes links aanwezig, elk binnen een eigen <li>. Dit zijn de knoppen van het menu.

background: black;

Zwarte achtergrondkleur.

color: white;

Witte voorgrondkleur. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

display: block; Afbeelding 16: als links inline-element zijn, worden ze niet goed weergegeven

Een <a> is van zichzelf een inline-element. Daardoor wordt het niet breder, dan nodig is om de tekst erin weer te geven. Bovendien zijn eigenschappen als hoogte niet te gebruiken. Op de afbeelding is te zien dat dit niet helemaal een onverdeeld succes is: de knoppen zien er min of meer uit als op elkaar gegooide links uit een stuk tekst. Onderzoek van deze site heeft aangetoond dat zo'n menu tot een stijging van 37% van het aantal acute depressies bij mensen met het Syndroom van Kolenschophanden leidt. Kortom: dat moet beter.

Door de <a>'s te veranderen in een blok-element, kunnen eigenschappen als hoogte worden gebruikt. Bovendien wordt een blok-element normaal genomen automatisch even breed als z'n ouder. Die ouder is hier de <li>, waar de <a> in zit. Bij li zijn de <li>'s even breed gemaakt als het halve venster van de browser. Nu worden de <a>'s ook zo breed.

Door de <a>'s even hoog en breed te maken als de <li>'s, werkt aanraken en klikken op het hele zwarte vlak, op de hele knop, en niet alleen op de tekst in de knop.

box-sizing: border-box;

Om de tekst verticaal in het midden van de knop te plaatsen, wordt iets hieronder een padding aan de bovenkant gegeven. Normaal genomen komt die padding buiten de hoogte van de <a> te staan. Daardoor zouden de knoppen wel hoger worden, maar de tekst zou nog steeds niet in het midden staan.

Deze regel zorgt ervoor dat de padding bínnen de hoogte van de <a> komt te staan. Nu wordt de knop niet hoger en staat de tekst wel in het midden.

height: 2.6em;

Hoogte.

Omdat aan de <li>'s, waar de <a>'s in zitten, geen hoogte is gegeven, is dit ook de hoogte van de <li>'s.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px de hoogte niet mee verandert met de lettergrootte.

font-size: 1.09em;

Lettergrootte: Iets groter dan normaal. Deze lettergrootte, in combinatie met de hierboven gegeven hoogte en de iets hieronder gegeven padding, zorgt ervoor dat de tekst verticaal netjes in het midden van de knoppen staat. Bij een vergroting van de lettergrootte van 200% past de tekst in alle geteste browsers nog in de knoppen. (Bij inzoomen is dit nooit een probleem, maar in sommige browsers kun je alleen de lettergrootte veranderen, en dan zou de tekst wel buiten de knoppen kunnen komen te staan.)

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen.

text-align: center;

Tekst horizontaal centreren.

text-decoration: none;

De gebruikelijke onderstreping van links is hier niet nodig, omdat het zo al duidelijk is dat het hier om links gaat.

padding-top: 12px;

Met deze padding aan de bovenkant staat de tekst verticaal in het midden van de knoppen.

Hier wordt juist niet de relatieve eenheid em, maar juist de absolute eenheid px gebruikt, omdat deze niet mee verandert met de lettergrootte. Als em of een andere relatieve eenheid zou worden gebruikt, zou de padding mee veranderen met de lettergrootte. Bij een grotere letter komt dan een deel van de tekst onder de knop te staan. Door de padding altijd hetzelfde te houden, ongeacht de lettergrootte, wordt dat voorkomen.

li a:focus

Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

li a {background: black; color: white; display: block; box-sizing: border-box; height: 2.6rem; font-size: 1.09em; text-align: center; text-decoration: none; padding-top: 12px;}

Alle <a>'s binnen een <li>, maar alleen als deze focus hebben. Er zijn zes links aanwezig, elk binnen een eigen <li>. Dit zijn de knoppen van het menu.

Sommige mensen kunnen of willen geen muis gebruiken om een link aan te klikken, maar gebruiken de Tab-toets om naar links, tekstvelden, knoppen, en dergelijke te gaan. De Tab-toets loopt één voor één dat soort elementen langs. Het element dat aan de beurt is, heeft 'focus'. Als een link focus heeft, wordt de link gevolgd bij indrukken van Enter.

Voor gebruikers van de Tab-toets is het belangrijk te weten, welk element focus heeft. Anders weten ze niet, welke link gevolgd gaat worden bij het indrukken van Enter. Browsers geven dat aan door een kadertje rondom het element met focus te zetten. Dat kadertje is echter bij de links in het menu in veel browsers nogal onduidelijk. Bovendien is het foeilelijk. Daarom wordt hier op een andere manier aangegeven, welke link focus heeft.

text-decoration: underline;

Tekst in de link onderstrepen. De kleur is de voorgrondkleur van de <a>: wit.

outline: none;

Het kadertje weghalen dat normaal genomen aangeeft, welke link focus heeft.

main p

Alle <p>'s in <main>. Binnen <main> staan de twee kolommen. Deze selector geldt dus voor de <p>'s in de twee kolommen.

text-indent: 10px;

Eerste regel 10 px laten inspringen.

#links

Het element met id="links": de <div> met de groene achtergrond. In browservensters minimaal 760 px breed is dit de linkerkolom. In smallere vensters vult de <div> de volle breedte van het venster.

background: #0f0;

Achtergrond groen.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

border: black solid;

Zwart randje. De breedte wordt gelijk hieronder opgegeven.

border-width: 2px 0;

Breedte van de rand. Kleur en stijl zijn gelijk hierboven al opgegeven. Door het op deze manier op te geven, is iets minder css nodig dan voor twee aparte regels voor de border boven en onder.

Omdat voor onder en links geen waarde is opgegeven, krijgen onder en links automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 2px 0 2px 0 in de volgorde boven – rechts – onder – links.

padding: 10px;

Kleine ruimte tussen tekst in en rand om de <div>.

#rechts

Het element met id="rechts": de <div> met de oranje achtergrond. In browservensters minimaal 760 px breed is dit de rechterkolom. In smallere vensters vult de <div> de volle breedte van het venster.

background: orange;

Oranje achtergrond.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

padding: 10px;

Kleine ruimte tussen tekst in en rand om de <div>.

#open-menu:checked ~ ul li

Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

li {box-sizing: border-box; width: 50%; float: left; border: white solid 1px; -webkit-transform: translateX(-100%); transform: translateX(-100%); -webkit-transition: 0.3s; transition: 0.3s;}

li:nth-of-type(even) {-webkit-transform: translateX(-200%); transform: translateX(-200%); -webkit-transition: 0.5s ease-out; transition: 0.5s ease-out;}

#open-menu:checked: als het element met id="open-menu" is aangevinkt. Dit is de <input type="checkbox">, waarmee in browservensters smaller dan 760 px het menu zichtbaar kan worden gemaakt.

~: het hierachter staande element moet ergens in de html staan, na het hiervoor staande element. Het hoeft er, anders dan bij de +, niet gelijk op te volgen, als het maar ergens na het eerste element in de html staat.

De enige voorwaarde is verder dat het voor en het na de ~ staande element dezelfde ouder hebben. Dat is hier het geval: #open-menu voor de ~ en ul na de ~ hebben beide als ouder <nav>.

ul li: <li>'s binnen een <ul>. Binnen elke <li> staat een knop van het menu.

In gewone mensentaal: als het aankruisvakje om het menu te tonen is aangevinkt, doe dan iets met de <li>'s in de <ul>, die ergens in de html op het aankruisvakje volgt.

-webkit-transform: translateX(0); transform: translateX(0);

Hier staat in feite twee keer hetzelfde: transform: translateX(0);. Waarom dat zo is, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.

Bij li en li:nth-of-type(even) zijn de <li>'s, en daarmee de erin zittende knoppen, links buiten het venster van de browser geplaatst met respectievelijk transform: translateX(-100%); en transform: translateX(-200%);. Hier wordt deze verplaatsing ongedaan gemaakt, zodat de <li>'s, en daarmee het menu, binnen het venster van de browser worden gezet en zichtbaar worden.

#open-menu:checked + label::after

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

label::after {content: "tonen"; background: -webkit-linear-gradient(top, #ddd 0%, #bbb 100%); background: linear-gradient(to bottom, #ddd 0%, #bbb 100%); color: black; box-shadow: 1px 3px 3px 1px #888; box-sizing: border-box; width: 5.5em; text-align: center; margin-top: -1px; border: black solid 1px; border-radius: 15px; position: absolute; left: 50%; -webkit-transform: translateX(-50%); transform: translateX(-50%);}

#open-menu:checked: als het element met id="open-menu" is aangevinkt. Dit is de <input type="checkbox">, waarmee in browservensters smaller dan 760 px het menu zichtbaar kan worden gemaakt.

+: het hierachter staande element moet in de html gelijk na het voor de + staande element staan. Voor de + staat #open-menu, achter de + staat label, dus het gaat om de <label> die gelijk na het element met id="open-menu" in de html staat. Dit is de <label> die bij input#open-menu hoort.

label::after: met behulp van ::after wordt bij <label> een pseudo-element gemaakt, waarin de middelste knop van de menubalk komt te staan. Dit is de knop met de tekst 'tonen' of 'verbergen'. Bij label::after is de tekst 'tonen' in deze knop gezet.

In gewone mensentaal: doe iets met het bij de op het aankruisvakje volgende <label> aangemaakte pseudo-element, als het aankruisvakje is aangevinkt.

content: "verbergen";

Verander de tekst van 'tonen' in 'verbergen'.

css voor vensters maximaal 759 px breed

@media screen and (max-width: 759px)

De css die hier tot nu toe staat, geldt voor alle browservensters.

De css die binnen deze media query staat, geldt alleen voor browservensters die maximaal 759 px breed zijn. In deze smallere vensters wordt het menu pas getoond na aanraken of ‑klikken van een knop.

@media: geeft aan dat het om css gaat die alleen van toepassing is, als aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Al langer bestond de mogelijkheid om met behulp van zo'n @media-regel css voor bijvoorbeeld printers op te geven. css3 heeft dat uitgebreid tot bepaalde fysieke eigenschappen, zoals de breedte en hoogte van het venster van de browser.

screen: deze regel geldt alleen voor schermweergave.

and: er komt nog een voorwaarde, waaraan moet worden voldaan.

(max-width: 759px): het browservenster mag maximaal 759 px breed zijn. Is het venster breder, dan wordt de css die binnen deze media-regel staat genegeerd.

Gelijk na deze regel komt een { te staan, en aan het einde van de css die binnen deze regel valt een bijbehorende afsluitende }. Die zijn in de regel hierboven weggevallen, maar het geheel ziet er zo uit:

@media screen and (max-width: 759px) { body {color: silver;} (...) rest van de css voor deze @media-regel (...) footer {color: gold;} }

Voor de eerste css binnen deze media-regel staat dus een extra {, en aan het eind staat een extra }.

In browservensters smaller dan 760 px is het menu niet zichtbaar. Het menu wordt pas zichtbaar, als input#open-menu wordt aangevinkt. Om dit te regelen worden selectors gebruikt, waarin + en ~ voorkomen. Oudere versies van Android browser en sommige versies van Opera Mini op Android kunnen hiermee niet uit de voeten, waardoor het menu niet zichtbaar wordt. De css binnen deze media query is voor die browsers bedoeld.

Omdat dit probleem niet speelt in browservensters met een minimale breedte van 760 px (daarin is het menu altijd zichtbaar), is een aparte media query voor smallere vensters gemaakt. Hierdoor kan deze bug worden opgelost, zonder browsers in bredere vensters met de oplossing op te zadelen.

ul

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)

ul {list-style-type: none; margin: 0; padding: 0; position: fixed; top: 2rem; right: 0; left: 0;}

Alle <ul>'s. Dat is er hier maar een: het menu staat erin.

-webkit-animation: bugfix infinite 1s;

Deze animatie lost de hierboven beschreven problemen op. In feite is het helemaal geen echte animatie, maar het werkt, en daar gaat het om. Een uitgebreidere beschrijving is te vinden bij @-webkit-keyframes bugfix.

css voor vensters minimaal 760 px breed

@media screen and (min-width: 760px)

De css die hier tot nu toe staat, geldt voor alle browservensters. (Met uitzondering van de ene regel die hierboven onder css voor vensters maximaal 759 px breed staat.)

De css die hieronder staat, geldt alleen voor browservensters minimaal 760 px breed. In deze vensters is het menu voortdurend zichtbaar en staan de kolommen niet onder, maar naast elkaar.

De opbouw van de regel staat beschreven bij @media screen and (max-width: 759px), het enige verschil is dat het hier om een minimumbreedte van 760 px gaat.

Als je nou 'n mobieltje hebt met een resolutie van – ik roep maar wat – 1024 x 768 px, dan geldt deze media query toch niet voor dat mobieltje. Terwijl dat toch echt meer dan 760 px breed is. Een vuig complot van gewetenloze multinationals? Voordat je je gaat beklagen bij Radar, zou ik eerst even verder lezen.

Steeds meer mobiele apparaten, maar ook steeds meer gewone beeldschermen, hebben een hogere resolutiedichtheid. Dat wil zeggen dat ze kleinere pixels hebben, die dichter bij elkaar staan. Daardoor zijn foto's, tekst, en dergelijke veel scherper weer te geven. Hoe kleiner de puntjes (de pixels) zijn, waaruit een afbeelding is opgebouwd, hoe duidelijker het wordt.

Er ontstaat alleen één probleem: als je de pixels twee keer zo klein maakt, wordt ook wat je ziet twee keer zo klein. En inmiddels zijn er al apparaten met pixels die meer dan vier keer zo klein zijn. Een lijntje van 1 px breed zou op die apparaten minder dan 'n kwart van de oorspronkelijke breedte krijgen en vrijwel onzichtbaar zijn. Een normale foto zou in een thumbnail veranderen. Kolommen zouden heel smal worden. Tekst zou onleesbaar klein worden. Allemaal fantastisch scherp, maar je hebt 'n vergrootglas nodig om 't te kunnen zien.

Om dit te voorkomen wordt een verschil gemaakt tussen css-pixels en schermpixels (in het Engels 'device pixels'). De css-pixels zijn gebaseerd op de – tot voor kort – normale beeldschermen van de desktop. 1 css-pixel is op zo'n beeldscherm 1 pixel. Het aantal schermpixels is het werkelijk op het apparaat aanwezige aantal pixels (dat is het aantal pixels, waarvoor je hebt betaald).

Dat eerder genoemde mobieltje van 1024 x 768 px heeft wel degelijk het aantal pixels, waarvoor je hebt betaald. Maar die zitten dichter bij elkaar. Op een gewoon beeldscherm zitten 96 pixels per inch, wat wordt uitgedrukt met de eenheid dpi ('dots per inch'). Als dat mobieltje een resolutie van 192 dpi heeft, 192 pixels per inch, zijn de pixels ervan twee keer zo klein als op een origineel beeldscherm. Er zijn per inch twee keer zoveel schermpixels aanwezig.

Om nu te voorkomen dat alles op dat mobieltje twee keer zo klein wordt, geeft het mobieltje niet het echte aantal schermpixels (1024 x 768), maar een lager aantal css-pixels door bij een media query. De 192 dpi van het mobieltje is twee keer zo veel als de 96 dpi van een normaal beeldscherm. Het aantal css-pixels is dan het aantal schermpixels gedeeld door 2. 1024 x 768 gedeeld door 2 is 512 x 384 px. Het aantal css-pixels is 512 x 384 px en zit daarmee dus ruim onder de 760 px van deze media query. Je bent dus niet opgelicht, of in ieder geval niet wat betreft het aantal pixel.

Door deze truc is een lijn van 1 px breed op een normaal beeldscherm ook op het mobieltje nog steeds 1 px breed, alleen wordt die ene (css‑)pixel opgebouwd uit twee schermpixels (feitelijk vier, want het verhaal geldt voor breedte én hoogte). De dikte van het lijntje is hetzelfde, maar het is veel fijner opgebouwd. Bij lijntjes is dat verschil bijvoorbeeld in bochten goed te zien.

Hetzelfde verhaal geldt voor hogere resoluties, Een tablet met een breedte van 4096 schermpixels en een dpi van 384 (vier keer de originele dichtheid) geeft 4096 gedeeld door 4 = 1024 css-pixel door. Het lijntje van 1 px breedte op de originele monitor is nog steeds 1 css-pixel breed op de tablet, maar die ene css-pixel is nu opgebouwd uit zestien schermpixel.

(Overigens kun je met behulp van media query's ook testen op de resolutie met gebruik van het sleutelwoord 'resolution'. Apple gebruikt het niet-standaard 'device-pixel-ratio', maar het idee is hetzelfde. Dit kan bijvoorbeeld handig zijn om te bepalen, hoe groot een foto moet zijn.)

Kort samengevat: omdat niet het aantal schermpixels (waarvoor je hebt betaald), maar het aantal css-pixels (de door de ontwerper bedoelde afmeting) wordt doorgegeven, wordt voorkomen dat een hogeresolutiescherm onleesbaar klein wordt.

body

body {background: #ff9; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; margin: 0 auto; padding: 0;}

Sommige eigenschappen, zoals font-size, dat hieronder bij <body> wordt gebruikt, zullen geen probleem zijn, als ze op alle pagina's van een site worden gebruikt. Maar voor een eigenschap als border kan het wel een probleem zijn, als die op elke pagina wordt gebruikt. Als alleen body als selector wordt gebruikt, geldt die selector voor élke pagina.

<body id="ik-ben-een-id">

In de css komt dan te staan:

#ik-ben-een-id {...} of body#ik-ben-een-id {...} max-width: 760px;

Maximaal 760 px breed. Omdat de hele pagina binnen <body> staat, is de maximumbreedte van de hele pagina hierdoor 760 px.

font-size: 110%;

Iets groter dan standaard. 't Zal de leeftijd zijn, maar ik vind de standaardgrootte wat te klein.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid % gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen.

border: black solid 1px;

Zwart randje.

border-top: none;

De meeste browsers hebben zelf al een of andere randje aan de bovenkant van de pagina staan. Als daar ook nog een border komt te staan, is het dubbelop. Daarom wordt de hier gelijk boven opgegeven border aan de bovenkant weer weggehaald.

header

header {background: yellow; color: black; text-align: center; padding: 2.3rem 0 10px;}

Alle <header>'s. Dat is er hier maar één: het bovenste blok met de gele achtergrond.

padding-top: 10px;

Eerder heeft <header> aan de bovenkant een tamelijk grote padding gekregen, vanwege de menubalk die in smallere browservensters boven de header staat. In vensters minimaal 760 px breed staat het menu onder <header>, dus de padding aan de bovenkant kan worden beperkt tot wat afstand tussen de tekst in <header> en de bovenkant van het venster.

nav

Alle <nav>'s. Dat is er hier maar één. De <ul> met het menu staat erin. (Er zitten nog wat elementen in, maar die worden verborgen of buiten het scherm geparkeerd. Voor deze browservensters van minimaal 760 px breed is alleen het menu van belang.)

position: -webkit-sticky; position: sticky;

Hier staat in feite twee keer hetzelfde: position: sticky;. Waarom dat zo is, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.

Deze eigenschap zorgt ervoor dat het de <nav> met het menu bij scrollen bovenaan het venster van de browser blijft staan. De <nav> scrolt in eerste instantie met de pagina mee, maar stopt bovenaan het venster. Deze eigenschap wordt nog niet door alle browsers ondersteund, maar dat verandert in rap tempo. Als de eigenschap nog niet wordt ondersteund, is dat niet echt ernstig. Alles blijft gewoon werken, alleen scrolt het menu vrolijk met de pagina mee tot boven het venster. Bij Bekende problemen (en oplossingen) is te lezen, welke browsers dit ondersteunden, op het moment dat dit voorbeeld voor het laatst werd aangepast.

Afbeelding 17: het menu scrolt niet verder omhoog dan de bovenkant van het venster

Op de bovenste afbeelding hierboven is de pagina te zien gelijk na opening. Bovenaan staat de header, daaronder staat het menu, daaronder beide kolommen.

Op de onderste afbeelding hierboven is de pagina een eind omhoog gescrold. De header is aan de bovenkant van het browservenster verdwenen, en de kolommen staan een heel stuk hoger. Maar het menu is, dankzij position: sticky;, bovenaan het venster blijven stilstaan.

position: sticky; geldt ten opzichte van de eerste voorouder die scrollbaar is (afhankelijk van browser en besturingssysteem verschijnt dan soms rechts een verticale scrollbalk). Bijvoorbeeld een <div> met een hoogte van 200 px, waarin vier <p>'s van elk 100 px hoog zitten. De <p>'s zijn hoger dan de <div>, dus de <div> is scrollbaar. Als een van de <p>'s position: sticky; heeft, is dat ten opzichte van de <div>.

In dit geval is er geen scrollbare voorouder van de <nav> met het menu: de hele pagina kan worden gescrold, als er genoeg tekst en dergelijke is. In dat geval geldt position: sticky; ten opzichte van het venster van de browser.

Zolang de <nav> met het menu zichtbaar is, scrolt de <nav> gewoon mee met de pagina. Maar op het moment dat de <nav> boven het venster van de browser uit zou komen, stopt het scrollen. De <nav> gedraagt zich dan hetzelfde als een element met position: fixed;: het staat vast ten opzichte van het venster van de browser. Hierdoor is het menu altijd bereikbaar, waar je ook bent op de pagina.

Elementen die in de html op de <nav> volgen, worden gewoon onder de <nav> neergezet, net alsof de <nav> niet is gepositioneerd. Tot het moment dat de <nav> bovenaan het venster van de browser staat. Vanaf dat moment wordt de <nav> genegeerd. De elementen die in de html na de <nav> komen, scrollen gewoon vrolijk door, alsof de <nav> er niet is.

top: 0;

Dit is de afstand vanaf de bovenkant, waarop de <nav> moet blijven stilstaan. Bij een afstand van 0 is dit helemaal bovenaan het venster van de browser. Maar zou hier bijvoorbeeld 10 px zijn opgegeven, dan zou de <nav> op 10 px vanaf de bovenkant stoppen met scrollen. De elementen die onder de <nav> staan scrollen gewoon door en zijn zichtbaar in de opening van 10 px tussen de bovenkant van het venster en de <nav>.

z-index: 10;

<main> met de twee kolommen staat in de html onder de <nav>. Bij scrollen blijft de <nav> bovenaan het browservenster staan, maar de kolommen scrollen door. Normaal genomen zouden de kolommen hierdoor bij scrollen over de <nav> komen te staan.

Een gepositioneerd element, zoals deze <nav>, wordt echter altijd boven een niet-gepositioneerd element gezet, ook al staat het eerder in de html. Dus in principe blijft de <nav> gewoon zichtbaar boven de kolommen.

Hier is dat echter niet zo. Bij #links en #rechts worden de <div>'s met de kolommen relatief gepositioneerd. Daardoor zijn zowel de <nav> als de kolommen gepositioneerd, en dan 'wint' wat het laatst in de html staat. Door aan de <nav> een hogere z-index te geven, blijft deze toch zichtbaar boven de kolommen.

Een z-index werkt alleen in sommige omstandigheden. Eén van die omstandigheden is een sticky positie. Die heeft <nav> iets hierboven gekregen, dus dat is geregeld. Als een browser position: sticky; niet kent, zal de z-index niet werken. Dat is echter geen probleem, omdat de <nav> dan gewoon meescrolt met de rest van de pagina.

nav h2

h2 {font-size: 1.2em; margin: 0;}

nav h2, #open-menu {position: absolute; left: -20000px;}

Alle <h2>'s binnen een <nav>. Er is maar één <nav> en daarin staat maar één <h2>.

position: fixed;

Deze <h2> is alleen voor schermlezers bedoeld en is daarom eerder links buiten het scherm geparkeerd, zodat hij de lay-out niet verstoord.

De <h2> staat binnen <nav>, die bij nav sticky is gepositioneerd. De combinatie van een sticky gepositioneerde <nav> en daarbinnen een absoluut gepositioneerde <h2> leidt in Dolphin en Opera Mini op Android 5 en 6 tot vreemde problemen. De <h2> blijft gewoon staan, alsof deze niet is gepositioneerd. De <nav> daarentegen, met het hele menu daarbinnen, wordt 20000 px naar rechts geduwd. Pardon? Ja, eerlijk waar, ik kan het ook niet helpen. Als je de <h2> left: -20px; geeft, wordt de <nav> 20 px naar rechts geschoven, bij left: -200px; 200 px, enzovoort.

Een uiterst merkwaardige bug. Duurde ook even voor duidelijk werd, waar dat menu naartoe was geëmigreerd.

Als de eerder opgegeven absolute positie van de <h2> wordt veranderd in een fixed positie, werkt alles goed. Sterker nog: nu werkt zelfs position: sticky; bij de <nav>.

ul

ul {list-style-type: none; margin: 0; padding: 0; position: fixed; top: 2rem; right: 0; left: 0;}

Alle <ul>'s. Dat is er hier maar een: het menu staat erin.

position: static;

Eerder is de <ul> voor browservensters smaller dan 760 px fixed gepositioneerd, zodat het menu na openen altijd zichtbaar was. Dat hoeft hier niet meer, want die rol is nu overgenomen door de <nav>. Daarom wordt hier de positie veranderd naar de standaardwaarde statisch.

Hierdoor hebben de eerder opgegeven top, right en left ook geen effect meer op de <ul>, want die werken alleen bij een gepositioneerd element.

#open-menu, label

Het element met id = "open-menu" en alle <label>'s. input#open-menu is de <input type="checkbox"> die in browservensters smaller dan 760 px wordt gebruikt om het menu te tonen en te verbergen. Er is maar één <label>, dat hoort bij deze <input>.

display: none;

In deze bredere browservensters worden <input> en <label> niet gebruikt, dus worden ze volledig verborgen.

li, li:nth-of-type(even)

Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)

li {box-sizing: border-box; width: 50%; float: left; border: white solid 1px; -webkit-transform: translateX(-100%); transform: translateX(-100%); -webkit-transition: 0.3s; transition: 0.3s;}

li:nth-of-type(even) {-webkit-transform: translateX(-200%); transform: translateX(-200%); -webkit-transition: 0.5s ease-out; transition: 0.5s ease-out;}

#open-menu:checked ~ ul li {-webkit-transform: translateX(0); transform: translateX(0);}

Twee selectors.

Voor de komma li: gewoon alle <li>'s.

Na de komma li:nth-of-type(even): alleen de even <li>'s. Alleen <li>'s die dezelfde ouder hebben, tellen mee. Binnen de <ul> staan zes <li>'s. Deze selector geldt voor de tweede, de vierde en zesde <li>, dat zijn de <li>'s met 'Aanbieding', 'Ongelooflijk' en 'Geld toe'.

Deze selector lijkt wat eigenaardig. Voor de komma worden alle <li>'s al geselecteerd, en dan na de komma nog eens de even <li>'s. Dubbelop? Ja, maar dat kan niet anders.

Eerder in de css bij li:nth-of-type(even) worden alle even <li>'s met transform: translateX(-200%); links buiten het scherm neergezet. Dat is alleen nodig voor browservensters smaller dan 760 px. Iets hieronder worden alle <li>'s voor bredere vensters met transform: translateX(0); weer binnen het scherm gezet, om dat ze in bredere vensters altijd zichtbaar zijn.

Normaal genomen 'wint' de css die het laatst in de stylesheet staat. Maar in dit geval heeft de eerdere selector li:nth-of-type(even) meer specificiteit, meer 'gewicht', dan de simpele selector li, omdat nth-of-type() meer specificiteit aan de eerdere selector geeft. Daardoor is alleen de selector li onvoldoende, ook al staat die later in de css.

Door ook hier de selector li:nth-of-type(even) te gebruiken, staat hier een selector die evenveel specificiteit heeft als de eerdere selector. En nu overrulet deze selector de eerdere wel, omdat bij gelijke (of meer) specificiteit de laatste selector 'wint'.

width: 16.66%;

Een breedte in procenten is normaal genomen ten opzichte van de ouder van het element, hier de <ul>. Er zijn zes <li>'s. 16,66% is ongeveer een zesde. Met deze breedte passen er precies zes <li>'s naast elkaar in de <ul>. (6 x 16,66 = 99,96%, maar alle browsers ronden dit af naar 100%.)

Normaal genomen komt een <li> op een nieuwe regel te staan, maar omdat ze eerder bij li naar links zijn gefloat, komen ze hier op dezelfde regel naast elkaar te staan.

border-width: 0 0 1px 1px;

Eerder is bij li al een witte border opgegeven. Hier hoeft alleen geregeld te worden dat boven en rechts geen border staat en onder en links wel.

De <li>'s staan tegen elkaar aan. Als elke <li> links én rechts een border zou hebben, zou de border tussen twee <li>'s 2 px breed zijn in plaats van 1 px.

Aan de bovenkant zou je wel 'n border kunnen laten staan, maar de boven de <li>'s staande <header> heeft een gele achtergrondkleur. Een witte border onder een gele <header> is niet erg zichtbaar, dus kun je ook die beter weghalen.

-webkit-transform: translateX(0); transform: translateX(0);

Hier staat in feite twee keer hetzelfde: transform: translateX(0);. Waarom dat zo is, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.

In browservensters smaller dan 760 px zijn de links bij li en li:nth-of-type(even) met transform: translateX(-100%); en transform: translateX(-200%); buiten het scherm geparkeerd. Alleen als input#open-menu is aangevinkt, worden de <li>'s bij #open-menu:checked ~ ul li met transform: translateX(0); op het scherm gezet.

In browservensters minimaal 760 px breed is het menu altijd zichtbaar. Maar het zou kunnen de pagina opent in een browservenster smaller dan 760 px, waarbij de <li>'s links buiten het scherm zijn gezet. Als dan vervolgens de tablet wordt gedraaid of zoiets en het venster wordt breder dan 759 px, blijft het menu gedeeltelijk links buiten het scherm staan.

Bij #open-menu, label is input#open-menu verborgen, dus de selector met #open-menu:checked ~ ul li die het menu op het scherm zet, werkt niet meer. Omdat input#open-menu er stomweg niet meer is.

Daarom wordt hier voor browservensters minimaal 760 px breed opgegeven dat de <li>'s binnen het scherm moeten staan. Dit werkt altijd, omdat input #open-menu hier niet wordt gebruikt.

li:first-of-type

li {box-sizing: border-box; width: 50%; float: left; border: white solid 1px; -webkit-transform: translateX(-100%); transform: translateX(-100%); -webkit-transition: 0.3s; transition: 0.3s;}

#open-menu:checked ~ ul li {-webkit-transform: translateX(0); transform: translateX(0);}

Alle <li>'s die de eerste <li> binnen hun ouder zijn. In dit voorbeeld zit maar een <ul> met <li>'s. Deze selector is voor de eerste <li> binnen de <ul>, want die is het eerste element van het type <li>.

border-left: none;

Bij li, li:nth-of-type(even) hier iets boven is bij alle <li>'s een witte border aan de linkerkant gezet. Hier wordt bij de eerste <li>, dat is de meest linkse, die witte border weggehaald, omdat anders een wit streepje tegen de zwarte border aan de buitenkant van de pagina komt te staan.

main

Alle <main>'s. Dat is er maar één. De belangrijkste delen van de pagina staan erin. Dat zijn hier de twee kolommen.

background: -webkit-linear-gradient(left, 232702 0%, #2c2e06 2%, #313304 3%, #403a08 5%, #403d0a 5%, #423c08 5%, #453f0b 6%, (...) onder andere (...) #38350a 99%, #2e2f03 99%, #2c2e06 100%); background: linear-gradient(to right, 232702 0%, #2c2e06 2%, #313304 3%, #403a08 5%, #403d0a 5%, #423c08 5%, #453f0b 6%, (...) onder andere (...) #38350a 99%, #2e2f03 99%, #2c2e06 100%);

Hier staat in feite twee keer hetzelfde: background: linear-gradient(to right, 232702 0%, #2c2e06 2%, #313304 3%, #403a08 5%, #423c08 5%, #453f0b 6%, (...) onder andere (...) #38350a 99%, #2e2f03 99%, #2c2e06 100%);. Waarom dat zo is, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.

Bij bovenstaande css is het grootste deel van de percentages en kleuren weggelaten, omdat het niet zo zinvol lijkt dit hier tientallen keren te herhalen.

In een vorige versie werd voor de achtergrondkleur van <main> (toen nog div#content) een afbeelding gebruikt van 1 px hoog, die verticaal werd herhaald, tot de achtergrond was gevuld. Dit is nu vervangen door een gradiënt.

Hieronder volgt de reden van deze verandering. Die is veel te simpel voorgesteld, maar het gaat hier alleen om een achtergrondkleur, en om daar nou pagina's aan te gaan besteden...

Voor de afbeelding werd een jpg-afbeelding gebruikt. In die jpg-afbeelding zit 1 pixel voor elke pixel op het beeldscherm, zodat elke pixel op het beeldscherm precies de juiste kleur krijgt. Dat werkt prima voor alle beeldschermen, zoals die tot voor kort bestonden. Maar op een hogeresolutiescherm kun je een (veel) slechtere kwaliteit krijgen.

Op een hogeresolutiescherm zitten de pixels (veel) dichter op elkaar. Daardoor zijn er, op dezelfde breedte van het scherm, (veel) meer pixels aanwezig. Het aantal pixels in de jpg-afbeelding is echter nog steeds even groot. Daardoor is niet meer voor elke pixel op het scherm een pixel in de afbeelding beschikbaar. Voor de pixels op het scherm, waar geen pixel in de afbeelding meer is, moet de browser 'raden' wat de kleur moet zijn. Dat gaat vaak goed, maar ook vaak mis.

De achtergrond kan er daardoor op je (veel te) dure iPad zelfs slechter uit komen te zien dan op die goedkope monitor, die je bij drie pakken waspoeder bij de Hema cadeau kreeg.

Een gradiënt is geen afbeelding met pixels. Het is een verzameling opdrachten: op deze afstand staat die kleur en op die afstand staat die kleur. Laat die kleuren geleidelijk in elkaar overlopen. De browser maakt aan de hand van die opdrachten vervolgens zelf de afbeelding. En omdat de browser de resolutiedichtheid van het scherm kent, gaat dat wel altijd goed.

Ook bij inzoomen (vergroten) is er geen enkel probleem. Bij een jpg-afbeelding worden bij inzoomen de pixels vergroot (als je heel sterk vergroot, kun je de afzonderlijke blokjes zien). Bij de gradiënt maakt de browser gewoon een nieuwe berekening, waardoor een volkomen nieuwe achtergrond wordt aangemaakt, die er weer precies even goed uitziet. Zelfs bij honderd keer vergroten.

In dit geval is met behulp van de gradiënt-editor op colorzilla.com de eerder gebruikte achtergrondafbeelding omgezet naar een gradiënt. Je kunt een gradiënt ook zelf uitvogelen, maar in deze gradiënt zitten tamelijk veel kleuren en dan is dat haast onbegonnen werk.

De genoemde gradiënt-editor levert ook gelijk de oudere vormen van de code, zodat je je daar zelf niet in hoeft te verdiepen. Je kunt zelfs code voor oudere versies van Internet Explorer laten maken. (Nachtmerrie-code die gebruik maakt van een eigen techniek van Microsoft: filters.)

(Overigens is het wel raadzaam die code op te schonen, omdat er wel heel erg veel code voor heel erg oude versies van verschillende browsers in staat.)

linear-gradient valt in een aantal delen uiteen:

to right: de kant waar de gradiënt naartoe gaat. Omdat alleen de rechterkant is opgegeven, loopt de gradiënt loodrecht van links naar rechts.

Na de richting staan een behoorlijk aantal keren twee waarden, gescheiden door een komma. De eerste waarde is steeds de kleur, de tweede de plaats waar die kleur staat. (Het merendeel van de waarden is hierboven weggelaten, omdat het niet zo zinvol is een eindeloze reeks getallen weer te geven.)

#232702 0%: de kleur #232702 op 0% vanaf de linkerkant van <main> neerzetten (dat is helemaal links). De browser zorgt automatisch voor een geleidelijke overgang tussen de hier bij 0% opgegeven kleur en de hieronder bij 2% opgegeven kleur.

#2c2e06 2%: de kleur #2c2e06 op 2% vanaf de linkerkant van <main> neerzetten. De browser zorgt automatisch voor een geleidelijke overgang tussen de hier bij 2% opgegeven kleur, naar links de hierboven bij 0% opgegeven kleur en naar rechts de hieronder bij 3% opgegeven kleur.

#313304 3%: de kleur #313304 op 3 % vanaf de linkerkant van <main> neerzetten. De browser zorgt automatisch voor een geleidelijke overgang tussen de hier bij 3% opgegeven kleur, naar links de hierboven bij 2% opgegeven kleur en naar rechts de eerste hieronder bij 5% opgegeven kleur.

#403a08 5%, #423c08 5%: op 5% vanaf de linkerkant van <main> zijn twee kleuren opgegeven. In dat geval wordt de eerste kleur voor de overgang naar links, en de tweede kleur voor de overgang naar rechts gebruikt.

De browser zorgt automatisch voor een geleidelijke overgang tussen de eerste hier bij 5% opgegeven kleur #403a08 en naar links de hierboven bij 3% opgegeven kleur.

De browser zorgt automatisch voor een geleidelijke overgang tussen de tweede hier bij 5% opgegeven kleur #423c08 en naar rechts de hieronder bij 6% opgegeven kleur.

#453f0b 6%: de kleur #453f0b op 6 % vanaf de linkerkant van <main> neerzetten. De browser zorgt automatisch voor een geleidelijke overgang tussen de hier bij 6% opgegeven kleur, naar links de tweede hierboven bij 5% opgegeven kleur en naar rechts de volgende bij 7% opgegeven kleur. Die kleur en alle andere kleuren en percentages tot aan 99% zijn hier weggelaten, omdat ministers Schippers anders weer begint te mekkeren over de uit de klauw gierende kosten van plastische toetsvingertoppenchirurgie.

(...) onder andere (...)

#38350a 99%, #2e2f03 99%: op 99% vanaf de linkerkant van <main> zijn twee kleuren opgegeven. In dat geval wordt de eerste kleur voor de overgang naar links, en de tweede kleur voor de overgang naar rechts gebruikt.

De browser zorgt automatisch voor een geleidelijke overgang tussen de eerste hier bij 99% opgegeven kleur #38350a en naar links de hiervoor bij 98% opgegeven kleur (die kleur is hier weggelaten).

De browser zorgt automatisch voor een geleidelijke overgang tussen de tweede hier bij 99% opgegeven kleur #2e2f03 en naar rechts de hieronder bij 100% opgegeven kleur.

#2c2e06 100%: de kleur #2c2e06 op 100% vanaf de linkerkant van <main> neerzetten (dat is helemaal rechts). De browser zorgt automatisch voor een geleidelijke overgang tussen de hier bij 100% opgegeven kleur en de tweede hierboven bij 99% opgegeven kleur.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

clear: both;

Boven de <main> staan naar links gefloate <li>'s. Die leveren allerlei problemen op met de in html erna komende elementen, zoals deze <main>. Met behulp van clear: both; worden deze problemen voorkomen.

Omdat de <li>'s alle zes naar links zijn gefloat, zou je hier ook clear: left; kunnen gebruiken. Als echter ooit in de toekomst 'n <li> naar rechts zou worden gefloat, heb je wel clear: both; nodig. Om eventuele zoekpartijen in de toekomst te voorkomen, kun je daarom, als dat mogelijk is, beter clear: both; gebruiken dan clear: left; of clear: right;.

display: block;

Enkele browsers kennen het element <main> nog niet. Een onbekend element is standaard een inline-element, waardoor bijvoorbeeld de achtergrond niet goed wordt weergegeven. Daarom wordt er van <main> expliciet een blok-element gemaakt.

overflow: hidden;

Normaal genomen wordt een blok-element zoals <main> automatisch precies hoog genoeg om de inhoud ervan weer te kunnen geven. In dit geval is die inhoud de twee <div>'s met de kolommen. De <div>'s worden bij #links en #rechts echter naar links en rechts gefloat, en gefloate elementen tellen niet meer mee voor de hoogte van hun ouder.

Behalve beide gefloate <div>'s staat er helemaal niets in <main>, waardoor de hoogte van <main> 0 px wordt. En de achtergrond dus onzichtbaar is, want een achtergrond met een hoogte van 0 px is onzichtbaar.

Eén van de manieren om <main> te dwingen toch rekening te houden met de gefloate <div>'s, is het gebruik van overflow met een andere waarde dan visible. Nu houdt <main> wel rekening met de hoogte van de <div>'s erin en wordt daardoor even hoog als de hoogste <div>, net alsof de <div>'s niet zijn gefloat.

Er is geen hoogte gegeven aan <main>. Zou dat wel zo zijn, dan is deze oplossing niet bruikbaar. Alles wat niet binnen de hoogte van <main> past, zou dan worden verborgen. Ook bij gebruik van dingen als box-shadow en dergelijke kunnen dan problemen optreden, want ook die worden dan verborgen. In die gevallen moet je naar een andere oplossing zoeken. Als je zoekt op 'containing floats', vind je op internet tal van andere oplossingen.

padding: 20px 0;

Omdat voor onder en links geen waarde is opgegeven, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 20px 0 20px 0 in de volgorde boven – rechts – onder – links. Boven en onder wat ruimte tussen boven- en onderkant van de <main> en de inhoud ervan. In deze ruimte is de achtergrond van de <main> te zien.

Links en rechts van de <div>'s met de kolommen is ook de achtergrond van de <main> te zien, maar de lege ruimte links en rechts van de kolommen wordt hieronder bij #links en #rechts geregeld, bij de css voor de kolommen zelf.

#links

#links {background: #0f0; color: black; border: black solid; border-width: 2px 0; padding: 10px;}

Het element met id="links": de <div> met de groene achtergrond. In browservensters minimaal 760 px breed is dit de linkerkolom.

box-sizing: border-box;

div#links krijgt hieronder een breedte van 45% en een marge links van 5%. Daarmee is de <div> precies 50% breed, de helft van z'n ouder <main>. Bij #rechts gebeurt hetzelfde met de rechter‑<div>. Hierdoor passen er precies 2 <div>'s naast elkaar in <main>.

Maar hieronder wordt een border van 2 px aan de <div> gegeven. Die border wordt bij de breedte opgeteld, waardoor de <div> iets meer dan 50% breed wordt en er geen twee <div>'s meer naast elkaar in <main> passen.

Deze regel zorgt ervoor dat de border niet bij de breedte wordt opgeteld, maar bínnen de breedte komt te staan.

width: 45%;

Breedte.

Een breedte in procenten is normaal genomen ten opzichte van de ouder van het element. Dat is hier <main>. <main> is een blok-element en wordt hierdoor normaal genomen automatisch even breed als z'n ouder <body>, die bij body een maximumbreedte van 760 px heeft gekregen. De breedte van 45% is dus ten opzichte van die 760 px.

float: left;

Zo hoog mogelijk en dan zover mogelijk naar links neerzetten.

Een <div> is een blok-element en wordt daarom normaal genomen op een nieuwe regel gezet. Door de <div> te floaten, wordt deze niet op een nieuwe regel gezet.

margin-left: 5%;

Marge links van 5%.

Een marge in procenten is altijd ten opzichte van de breedte van de ouder. Dat is hier <main>. <main> is een blok-element en wordt hierdoor normaal genomen automatisch even breed als z'n ouder <body>, die bij body een maximumbreedte van 760 px heeft gekregen. De breedte van 5% is dus ten opzichte van die 760 px.

Samen met de iets hierboven opgegeven breedte van 45% is de <div> precies half zo breed als z'n ouder <main>: 50%. Door de marge links is aan de linkerkant een lege ruimte. In die lege ruimte is de achtergrond van <main> te zien.

border-width: 2px;

Bij #links is al een zwarte border aan boven- en onderkant van de <div> gegeven. Hier wordt deze border aan alle kanten neergezet.

position: relative; left: 1px;

Relatief positioneren en de <div> 1 px naar rechts verplaatsen.

De <div> heeft rechts een border van 2 px breed gekregen. div#rechts krijgt gelijk hieronder onder andere een border van 2 px breed aan de linkerkant. Waar beide <div>'s elkaar raken, is de border daardoor 4 px breed.

Een van beide borders weghalen gaat niet, want dan loop je de kans dat de <div> zonder border hoger is dan de <div> met border, waardoor een stuk border zou missen.

Daarom wordt deze <div> een pixel naar rechts verplaatst. Hieronder wordt div#rechts 1 px naar links gezet. Nu staan beide borders half over elkaar heen en is ook tussen de <div>'s de border 2 px breed.

#rechts

#rechts {background: orange; color: black; padding: 10px;}

Het element met id="rechts": de <div> met de oranje achtergrond. In browservensters minimaal 760 px breed is dit de rechterkolom.

box-sizing: border-box;

div#rechts krijgt hieronder een breedte van 45% en een marge rechts van 5%. Daarmee is de <div> precies 50% breed, de helft van z'n ouder <main>. Bij #links hierboven is hetzelfde gebeurd met de linker‑<div>. Hierdoor passen er precies 2 <div>'s naast elkaar in <main>.

Deze regel zorgt ervoor dat de border niet bij de breedte wordt opgeteld, maar bínnen de breedte komt te staan.

width: 45%;

Breedte.

float: right;

Zo hoog mogelijk en dan zover mogelijk naar rechts neerzetten.

Een <div> is een blok-element en wordt daarom normaal genomen op een nieuwe regel gezet. Door de <div> te floaten, wordt deze niet op een nieuwe regel gezet.

margin-right: 5%;

Marge rechts van 5%.

Samen met de iets hierboven opgegeven breedte van 45% is de <div> precies half zo breed als z'n ouder <main>: 50%. Door de marge rechts is aan de rechterkant een lege ruimte. In die lege ruimte is de achtergrond van <main> te zien.

border: black solid 2px;

Zwarte border.

position: relative; left: -1px;

Relatief positioneren en de <div> 1 px naar links zetten.

De <div> heeft links een border van 2 px breed gekregen. div#rechts heeft iets hierboven onder andere een border van 2 px breed aan de rechterkant gekregen. Waar beide <div>'s elkaar raken, is de border daardoor 4 px breed.

Een van beide borders weghalen gaat niet, want dan heb je de kans dat de <div> zonder border hoger is dan de <div> met border, waardoor een stuk border zou missen.

Daarom wordt deze <div> een pixel naar links verplaatst. Hier iets boven is div#links 1 px naar rechts gezet. Nu staan beide borders half over elkaar heen en is ook tussen de <div>'s de border 2 px breed.

JavaScript

Bij de uitleg van deze code zijn allerlei haakjes en dergelijke grotendeels weggelaten, want dat voert hier te ver. Als je je in dat soort dingen wilt verdiepen, kun je beter naar sites gaan die meer voor JavaScript zijn bedoeld.

Als je onderstaande code ergens aanraakt of ‑klikt, ga je rechtstreeks naar de bijbehorende uitleg.

<script> function corrigeerScrollen(e) { var menu = document.getElementById("link").offsetHeight, key = e.which; if ((key === 33) || (e.shiftKey && key === 32)) { e.preventDefault(); window.scrollBy(0, -(window.innerHeight - menu – 50)); } else if (key === 34 || key === 32) { e.preventDefault(); window.scrollBy(0, window.innerHeight - menu – 50); } } document.addEventListener("keydown", corrigeerScrollen); </script>

Als je bovenstaande code ergens aanraakt of ‑klikt, ga je rechtstreeks naar de bijbehorende uitleg.

Sommige mensen gebruiken niet de muis, maar de spatiebalk, Shift+Spatiebalk, PgDn en PgUp om de pagina steeds een browservenster omhoog of omlaag te scrollen. Dat kan in dit voorbeeld ook. Alleen is er dan één probleem: de pagina wordt inderdaad netjes de hoogte van een venster omlaag of omhoog gescrold. Maar in browservensters minimaal 760 px breed is dat voor de kolommen in <main>, waar het eigenlijk om gaat bij scrollen, te veel. Na scrollen vullen die kolommen de volle hoogte van het venster, maar boven de kolom staat nog een sticky gepositioneerde <nav> met het menu.

Als de hoogte van het browservenster wordt gescrold, worden hierdoor de kolommen te veel gescrold. De afstand die de kolommen moeten worden gescrold is de hoogte van het venster, min de hoogte van het menu. Daar zorgt dit script voor.

Als dit script op meerdere pagina's wordt gebruikt, kan het ook als een extern script worden gebruikt: <script src="pad-naar-script/script.js"></script>

In dat geval moet <script> helemaal onderaan de pagina worden gezet, gelijk boven </body>. Het script zoekt namelijk elementen in de pagina op, en als die nog niet zijn gemaakt door de browser, gaat het mis. Bovendien stopt de opbouw van de pagina, zodra de browser een script ontmoet, omdat het script eerst wordt uitgevoerd. Het zou immers kunnen dat het script (heel) belangrijk is voor de weergave. Dat is hier niet het geval. Door het script onderaan de pagina te zetten, voorkom je ook die – in dit geval – overbodige vertraging.

<script> en </script>

Dit is gewone html: het zijn de openings- en sluittag voor het script. In html5 is de toevoeging type="text/javascript" niet meer nodig.

function corrigeerScrollen(e) {

function: het sleutelwoord waarmee het begin van een functie wordt aangegeven. Een functie is een stukje bij elkaar horende code.

corrigeerScrollen: de naam van de functie. Als het beestje geen naam heeft, kun je het ook niet aanroepen en heb je er dus niets aan. (Dit klopt niet helemaal. JavaScript kent ook equivalenten van 'hé!', 'hé, jij daar!', 'hé, jij daar in die zwarte jas', en dergelijke, maar die worden hier niet gebruikt. En het is zo al ingewikkeld genoeg.)

(e): tja, die haakjes horen nou eenmaal zo na de naam van een functie. Behalve dat het gewoon zo hoort, kun je hier ook van alles in stoppen om door te geven aan de code in het binnenste van de functie. In dit geval wordt e doorgegeven.

e is een zogenaamd object. In een object zitten allerlei gegevens over hoe de functie is aangeroepen (over dat aanroepen later meer). In dit geval wordt deze functie aangeroepen door het indrukken van een toets. In e zit bijvoorbeeld, welke toets dat is. En of toevallig ook Shift is ingedrukt. En nog 'n waanzinnige hoop andere informatie, waarvan het overgrote deel hier verder niet wordt gebruikt.

Heel formeel is e eigenlijk geen object, maar een parameter: iets dat wordt doorgegeven aan de functie, zodat het binnen die functie gebruikt kan worden. e is de naam van het object, en de inhoud van e is een object. Om het object iets te kunnen vragen, of het iets te laten doen, moet het beestje 'n naam hebben: e.

De naam e voor het object is niet verplicht, maar 'n soort afspraak, zodat code makkelijker door anderen is te begrijpen. Maar als je het object niet e, maar 'watIsHetWarm' wilt noemen, is daar technisch geen enkel bezwaar tegen. Het is dan wel verstandig een cursus zelfverdediging te volgen, voor het geval iemand anders ooit je code moet bekijken.

(e is een afkorting van 'event', gebeurtenis. De functie reageert op een gebeurtenis, in dit geval het indrukken van een toets. In e zit het object dat bij díé gebeurtenis hoort. Bij bijvoorbeeld een muisklik krijg je een ander object met andere informatie dan bij het indrukken van een toets.)

{: geeft het begin van de code binnen de functie aan. Aan het eind van de functie staat een bijbehorende }.

var menu = document.getElementById("link").offsetHeight,
key = e.which;

In dit deel van de functie worden een paar dingen voorbereid. Het doel van deze functie is het corrigeren van de afstand van het scrollen bij gebruik van de spatiebalk, Shift+Spatiebalk, PgDn en PgUp. Om dat te kunnen doen, moeten eerst wat gegevens worden opgezocht, zoals de hoogte van het menu. En als die gevonden zijn, moeten ze worden bewaard op een manier, waar het script iets mee kan. En die voor mensen ook nog enigszins begrijpelijk is. Dat gebeurt hier. Het écht uitvoerende deel van de functie, waarin het scrollen daadwerkelijk wordt gecorrigeerd, volgt later.

Het is gebruikelijk dit soort voorbereidende zaken bovenin de functie te zetten.

Deze regel valt in twee delen uiteen, die worden gescheiden door een komma. Het eerste deel begint met var. Dit sleutelwoord var wordt automatisch ook voor het tweede deel geplaatst, omdat dit tweede deel volgt op een komma. Door die komma weet het script dat het hier om twee bij elkaar horende delen van één regel gaat.

Na het tweede deel staat een puntkomma: dit is het echte einde van deze regel code. In gewone tekst zou je hier een punt gebruiken.

Het is gebruikelijk zo'n tweede, derde, ... deel op een nieuwe regel te laten beginnen en iets in te laten springen. Zo zie je in één oogopslag dat het sleutelwoord var voor beide delen geldt, dat hier twee variabelen worden aangemaakt.

var menu =: met het sleutelwoord var wordt aangegeven dat het erop volgende woord de naam van een 'variabele' is. Een variabele is een soort portemonnee: er kan van alles in zitten, en de inhoud kan veranderen.

Gelijk na var volgt de naam van de variabele. Dat is hier 'menu'. In 'menu' wordt dus iets opgeborgen. Omdat de variabele een naam heeft ('menu'), kan de rest van de functie de variabele aanroepen bij deze naam. Net zoals je iemand die 'Marie' heet kunt aanroepen met 'Marie', ongeacht of Marie aardig, onaardig, muzikaal of arrogant is, ongeacht de 'inhoud' van Marie.

Achter het isgelijkteken staat, wat er in de variabele 'menu' opgeslagen gaat worden.

document: dit is gewoon 'n soort wegwijzer, zodat de browser weet in welke 'afdeling' hij het erachter staande kan vinden.

getElementById: dit is wat uit de 'afdeling' document gebruikt moet worden: de functie getElementById(). Een functie is gewoon een naam voor een stukje bij elkaar horende code. Met behulp van de functie getElementById() kun je op de pagina zoeken naar een element met een bepaalde id.

Tussen de haakjes staat, naar welke id gezocht moet worden. De id staat tussen aanhalingstekens, zodat het script weet dat het hier om een letterlijke tekst gaat.

("link"): in dit geval wordt gezocht naar de id 'link'. Het eerste lijst-item van het menu heeft deze id. Deze <li> is even hoog als het menu, dus als de hoogte van deze <li> wordt gevonden, wordt ook de hoogte van het menu gevonden.

(Die id 'link' is speciaal voor dit script aan de <li> gegeven. Er zijn veel andere manieren om elementen te vinden, maar dit is de simpelste.)

var menu = document.getElementById("link"): dit hele deel bij elkaar betekent niet meer dan: zoek het element met id="link" (li#link) en stop dat element in de variabele 'menu', zodat het gebruikt kan worden door het script.

Van die <li> moet de hoogte worden opgevraagd, want die moet worden afgetrokken van de hoogte van het browservenster. De uitkomst daarvan is de hoogte, waarmee de pagina moet worden gescrold.

Tot nu toe zijn allerlei gegevens uit li#link opgeslagen in de variabele 'menu'. Maar die gegevens zijn niet allemaal nodig, het gaat alleen maar om de hoogte van li#link. Daarom is het het makkelijkst om dat hier gelijk af te handelen, en de rest van de overbodige gegevens helemaal niet te gebruiken of zelfs maar op te slaan in 'menu'. Daarvoor dient het laatste stukje van de regel:

offsetHeight: dit is in JavaScript hetzelfde, als wat in css height is. Met één verschil: het zijn altijd pixels. De <a> die in li#link zit heeft bij li a een hoogte van 2,6 em gekregen. Omdat de <a> in li#link zit en li#link zelf geen hoogte heeft gekregen, is dat ook de hoogte van li#link (en van het menu). Maar dat de hoogte in em is, maakt niets uit. Op het moment dat het wordt opgevraagd, berekent de browser de hoogte van li#link in pixels. Intern werkt de browser altijd met de eenheid px. En omdat het script de informatie van de browser krijgt, krijgt het script de hoogte in px en niet in em. Dit is uiterst handig, want nu hoeven we zelf geen rekening te houden met verschillende eenheden.

Uiteindelijk wordt in de variabele 'menu' dus maar één ding opgeslagen: de hoogte van li#link in pixels.

(Terzijde: dit is een waanzinnig uitgebreid verhaal voor het opvragen van één simpel dingetje. Maar omdat heel veel dingen op een soortgelijke manier werken, kun je veel meer dan je zou denken, als je eenmaal een bepaalde hoeveelheid basiskennis van JavaScript hebt.)

key = e.which;

Het tweede deel van de regel.

key =: in deze variabele wordt weer iets opgeslagen.

e: dit is het door de toetsaanslag doorgegeven object, waarin allerlei informatie over de toetsaanslag is opgeslagen.

which: in de eigenschap van e met deze naam zit het nummer van de ingedrukte toets. Elke toets heeft een eigen volgnummer. De spatiebalk bijvoorbeeld heeft nummer 32.

In latere code wordt de variabele key gebruikt, maar je had daar ook steeds e.which kunnen gebruiken, omdat daarin precies hetzelfde nummer zit als in key. Maar meestal wordt zoiets als e.which vervangen door iets korters als key, omdat de code anders lastig leesbaar wordt.

;: Dit geeft het einde van de regel aan.

Alle variabelen die de functie verderop nodig heeft, zijn hiermee gemaakt:

'menu' bevat de hoogte van li#link, en daarmee van het menu, in pixel.

'key' bevat het volgnummer van de ingedrukte toets.

Nu deze gegevens zijn gevonden en opgeslagen, kunnen ze gebruikt gaan worden om de hoogte van het scrollen te corrigeren. Daarvoor zorgt de rest van deze functie.

if ((key === 33) || (e.shiftKey && key === 32)) {

Er moet alleen iets gebeuren, als de spatiebalk, Shift+Spatiebalk, PgUp of PgDn zijn ingedrukt. Het is hartstikke leuk als je de 'a' indrukt, maar voor het scrollen is dat totaal oninteressant. Daarom wordt eerst gekeken, of een van de voor het scrollen interessante toetsen is ingedrukt.

Als een bepaalde toets is ingedrukt, moet er iets gebeuren. Bij PgDn en de spatiebalk moet de pagina omlaag scrollen, bij PgUp en Shift+Spatiebalk omhoog.

PgUp en PgDn zijn simpel, want die hebben eigen volgnummers (33 en 34).

De spatiebalk is wat lastiger, want die heeft weliswaar ook een eigen volgnummer (32), maar met alleen de spatiebalk ga je omlaag, en met Shift+Spatiebalk ga je omhoog. Je kunt dus niet simpelweg kijken, of de spatiebalk is ingedrukt, want dat is in beide gevallen zo. Maar je kunt wel kijken, of Shift is ingedrukt, want dat is maar in één geval zo.

Daarom moet eerst worden gekeken, of Shift+Spatiebalk is ingedrukt, en pas daarna of de spatiebalk (zonder Shift) is ingedrukt. Als je eerst kijkt, of de spatiebalk (pagina omlaag scrollen) is ingedrukt, en dan pas of Shift+Spatiebalk (pagina omhoog scrollen) is ingedrukt, zal Shift+Spatiebalk nooit worden bereikt.

if(): als. Er gebeurt alleen iets, als wat tussen de haakjes staat waar is. Als dat zo is, wordt het deel tussen de verderop staande {} uitgevoerd. Als het niet waar is, gebeurt er verder niets. In dit geval staat het deel tussen {} over meerdere regels, maar dat is alleen maar om het leesbaarder voor mensen te maken.

Het eerste haakje staat gelijk na de if, het bijbehorende afsluitende haakje staat aan het eind, gelijk voor de {.

(key === 33): in key is het volgnummer van de ingedrukte toets opgeslagen. 33 hoort bij PgUp: een venster omhoog scrollen. In normale mensentaal staat hier: als toets nummer 33 (PgUp) is ingedrukt. Er staan drie isgelijktekens, maar dat is gewoon iets technisch van JavaScript. Daarmee geef je aan dat het écht écht écht hetzelfde moet zijn.

Het geheel staat tussen haakjes, omdat er nog een tweede mogelijkheid volgt. Hier wordt gekeken, of PgUp is ingedrukt. Maar als Shift+Spatiebalk is ingedrukt, moet dat hetzelfde worden behandeld. Dat deel komt nog. De haakjes geven aan dat dit deel van de voorwaarde bij elkaar hoort, het voorkomt mogelijke verwarring met de rest van de voorwaarden. En het is leesbaarder voor mensen, omdat die ook gelijk zien dat dit bij elkaar hoort.

||: dit is JavaScriptiaans voor 'of'. Ziet er 'n beetje vreemd uit, maar vast niet vreemder dan het Chinese teken voor 'of'. Gewoon een afspraak: zo schrijf je 'of' in JavaScript.

(e.shiftKey && key === 32): dit is de tweede mogelijkheid: Shift+Spatiebalk.

e.shiftKey: dit is informatie uit het aan de functie doorgegeven object dat in e is opgeslagen. Dit is alleen waar, als de Shift-toets is ingedrukt. Als dat niet zo is, wordt niet verder gekeken, want dan kan Shift+Spatiebalk ook nooit waar zijn.

&&: hiermee wordt in JavaScript aangegeven dat het deel voor de && waar moet zijn, én het deel achter de &&. In dit geval: Shift én de spatiebalk moeten zijn ingedrukt. Het is gewoon een wat eigenaardige manier om 'én' te zeggen.

key === 32: in key is het volgnummer van de ingedrukte toets opgeslagen. 32 hoort bij de spatiebalk. In normale mensentaal staat hier: als toets nummer 32 (Spatiebalk) is ingedrukt. Er staan drie isgelijktekens, maar dat is gewoon iets technisch van JavaScript. Daarmee geef je aan dat het écht écht écht hetzelfde moet zijn.

(e.shiftKey && key == 32) staat tussen haakjes, omdat er ook een eerste mogelijkheid was: PgUp. Hier wordt gekeken, of Shift+Spatiebalk is ingedrukt. Maar als PgUp is ingedrukt, moet die hetzelfde worden behandeld. Dat deel is al eerder afgehandeld. De haakjes geven aan dat dit deel van de voorwaarde bij elkaar hoort, het voorkomt mogelijke verwarring met de rest van de voorwaarden. En het is leesbaarder voor mensen, omdat die ook gelijk zien dat dit bij elkaar hoort.

{: hiermee wordt het begin aangekondigd van de code die moet worden uitgevoerd, als aan de voorwaarde is voldaan (als PgUp of Shift+Spatiebalk is ingedrukt).

De hele regel in normale mensentaal: als PgUp is ingedrukt, of als Shift én de spatiebalk zijn ingedrukt, voer dan de code tussen de {} uit.

e.preventDefault();

Dit deel van het script wordt alleen uitgevoerd, als aan deze eerder gestelde voorwaarde is voldaan:

– PgUp of Shift+Spatiebalk is ingedrukt.

e: dit is weer het aan de functie doorgegeven object dat hoort bij het indrukken van een toets. In dat object zit niet alleen informatie, er zitten ook wat handige stukjes code in, die je kant en klaar kunt gebruiken.

preventDefault(): dit is zo'n in e zittend stukje code, dat kant-en-klaar is te gebruiken (eigenlijk is ook dit weer een functie, een functie die bij e hoort): voorkom het uitvoeren van de standaardactie.

De standaardactie bij indrukken van PgUp of Shift+Spatiebalk is het omhoog scrollen van de pagina. Maar dat is nou net, wat niet goed gebeurt. Dus het eerste wat moet gebeuren, is het uitschakelen daarvan. Het is een beetje zinloos om zo meteen de juiste afstand te gaan scrollen, als de browser zelf de zaak zojuist al heeft verpest.

Als hier verder geen code zou volgen, zou deze functie niets meer doen dan omhoog scrollen bij PgUp en Shift+Spatiebalk uitschakelen.

window.scrollBy(0, -(window.innerHeight - menu – 50));

Dit deel van het script wordt alleen uitgevoerd, als aan deze eerder gestelde voorwaarde is voldaan:

– PgUp of Shift+Spatiebalk is ingedrukt.

window.scrollBy(): window is weer de 'afdeling' die aan de browser vertelt, waar het deel erachter is te vinden. Dat deel is in dit geval scrollBy(): scrol een bepaalde afstand. De afstand die gescrold moet worden, en in welke richting, staat tussen de haakjes.

(Ook scrollBy() is weer een functie, eentje die bij het window-object hoort. Het voert te ver om hier verder op in te gaan, maar mogelijk begin je al 'n enkel patroon te ontdekken: achter elk functie staan haakjes, en tussen die haakjes kunnen eventueel extra parameters voor de functie staan. Als je dat soort patronen eenmaal 'n beetje begint te herkennen, wordt JavaScript opeens veel leesbaarder.)

0,: voor de komma staat de te scrollen afstand in horizontale richting. Hier wordt alleen in verticale richting gescrold, dus die afstand is 0. De komma is er alleen om de scheiding tussen scrollen in horizontale en verticale richting aan te geven.

-(): tussen de haakjes staat de berekening voor de correctie: window.innerHeight – menu – 50. Maar omdat het hier om een verplaatsing naar boven gaat, moet de te scrollen afstand negatief zijn. Door de berekening tussen haakjes te zetten en voor de haakjes een minteken te zetten, wordt de uitkomst van de berekening negatief gemaakt en weet de browser dat er omhoog gescrold moet worden.

window.innerHeight: window is weer 'n soort wegwijzer, zodat de browser weet in welke 'afdeling' het erachter staande zit. innerHeight is de hoogte van het venster van de browser in pixel, inclusief een eventuele horizontale scrollbalk. innerHeight bevat alleen het getal, zonder toevoeging van 'px' of zoiets.

menu: in deze variabele is in het begin van de functie de hoogte van li#link in px opgeslagen.

window.innerHeight – menu: de hoogte van het browservenster, min de hoogte van li#link. Dit is de afstand die gescrold moet worden om te zorgen dat niet meer wordt gescrold dan de hoogte van de kolommen in <main>, min de hoogte van het boven de kolommen staande menu.

-50: het laatste stukje van de berekening. Zoals bij alle waarden is ook hier weer geen eenheid gebruikt. Hier gelijk boven is de hoogte van het venster van de browser, minus de hoogte van li#link, berekend. Maar normaal genomen scrolt de browser niet die afstand, maar ongeveer drie regels minder. Dan kun je makkelijker vinden, waar je was gebleven met lezen.

De 50 hier staat voor 50 px, hoewel je die eenheid dus weglaat. 50 px is ongeveer de hoogte van drie regels bij 'n gangbare lettergrootte voor 'n website. Als je het helemaal absurd perfect wilt doen, zou je de hoogte van de regelhoogte kunnen opvragen, want die verandert bij een andere lettergrootte.

Maar dat is echt overdreven, want 50 px is prima. Zelfs bij een lettergrootte van 200% is dit nog voldoende, om iets minder dan de hoogte van de kolommen in <main> te scrollen.

Als je de hele berekening achter elkaar zet, staat hier: scrol de hoogte van het browservenster omhoog, maar trek daar eerst de hoogte van li#link en 50 px extra af. Omhoog, want de uitkomst van de berekening wordt negatief gemaakt.

En door de voorafgaande if wordt dit alleen gedaan, als PgUp of Shift+Spatiebalk zijn ingedrukt.

} else if (key === 34 || key === 32) {

Bij de if hierboven is gekeken, of PgUp of Shift+Spatiebalk is ingedrukt. Nu wordt gekeken, of mogelijk PgDn of de spatiebalk (zonder Shift) is ingedrukt. Dat gebeurt ook weer met een soort if: else if ('als het anders zo is dat'). Als dit ook niet zo is, wordt er verder helemaal niets gedaan. Als een andere toets is ingedrukt, doet deze functie dus gewoon helemaal niets. (Je kunt if nog op allerlei andere manieren uitbreiden, maar dat gebeurt hier niet. Dit is een hele simpele if: slechts twee mogelijkheden.)

}: dit hoort eigenlijk nog bij de eerste if. Het is de afsluitende accolade die bij de openings-accolade aan het eind van de regel met if hoort. Het is gewoonte die op zo'n manier neer te zetten.

else if: als je alle tussenliggende code even weglaat en alleen op de if's let, staat hier:

if (als PgUp of Shift+Spatiebalk is ingedrukt)

doe iets

else if (als anders PgDn of de spatiebalk is ingedrukt)

doe iets anders

En dat is het. Meer mogelijkheden zijn er niet. Daardoor worden andere ingedrukte toetsen genegeerd, want die voldoen niet aan de voorwaarde van if of else if.

(key === 34 || key === 32): de voorwaarde van de else if. In key is het volgnummer van de ingedrukte toets opgeslagen. 34 hoort bij PgDn: een venster omlaag scrollen. 32 hoort bij de spatiebalk, ook een venster omlaag scrollen. Er staan drie isgelijktekens, maar dat is gewoon iets technisch van JavaScript. Daarmee geef je aan dat het écht écht écht hetzelfde moet zijn.

In het midden staat ||, dat betekent 'of'. In normale mensentaal staat hier: als toets nummer 34 (PgDn) óf toets nummer 32 (Spatiebalk) is ingedrukt. De hele voorwaarde staat weer tussen haakjes, want dat is nou eenmaal een van de regels van JavaScript.

{: hiermee wordt het begin aangekondigd van de code die moet worden uitgevoerd, als aan de voorwaarde is voldaan (als PgDn of de spatiebalk is ingedrukt).

In normale mensentaal staat hier: als PgDn of de spatiebalk is ingedrukt.

e.preventDefault();

Dit deel van het script wordt alleen uitgevoerd, als aan deze eerder gestelde voorwaarde is voldaan:

– PgDn of de spatiebalk is ingedrukt.

De standaardactie bij indrukken van PgDn of de spatiebalk is het omlaag scrollen van de pagina. Maar dat is nou net, wat niet goed gebeurt. Dus het eerste wat moet gebeuren, is het uitschakelen daarvan. Het is een beetje zinloos om zo meteen de juiste afstand te gaan scrollen, als de browser zelf de zaak zojuist al heeft verpest.

Als hier verder geen code zou volgen, zou deze functie niets meer doen dan omlaag scrollen bij PgDn en de spatiebalk uitschakelen.

window.scrollBy(0, window.innerHeight - menu – 50);

Dit deel van het script wordt alleen uitgevoerd, als aan deze eerder gestelde voorwaarde is voldaan:

– PgDn of de spatiebalk is ingedrukt.

Hier wordt berekend, hoeveel er gecorrigeerd moet worden bij het scrollen. Die correctie is bij naar beneden scrollen precies hetzelfde als bij naar boven scrollen. Alleen de richting is anders. De beschrijving van de berekening is te vinden bij window.scrollBy(0, -(window.innerHeight - menu – 50));. Het enige verschil: daar staat een minteken voor (window.innerHeight – menu – 50), omdat daar omhoog gescrold moet worden, en omhoog scrollen geef je aan met een negatief getal. En de berekening staat daar tussen haakjes, omdat eerst de berekening moet worden uitgevoerd en pas daarna voor de uitkomst van die berekening het minteken moet worden geplaatst.

Hier moet naar beneden worden gescrold, en daarvoor gebruik je 'n gewoon positief getal. Het minteken voor (window.innerHeight ontbreekt hier dus.

document.addEventListener("keydown", corrigeerScrollen);

Dit is de laatste regel uit het script. Als je goed op de { (openen van 'n bij elkaar horend stukje code) en de } (afsluiten van 'n bij elkaar horend stukje code) let, zie je dat deze regel buiten de code valt die bij de functie hoort, want hij staat buiten de afsluitende } van de functie.

Het verschil: een functie wordt – tenzij je dat anders regelt – alleen uitgevoerd, als daar specifiek opdracht voor wordt gegeven. Als de functie wordt aangeroepen met de naam van de functie, hier corrigeerScrollen(). Deze regel staat niet binnen een functie en wordt daarom altijd uitgevoerd, zonder aanroepen. Zodra de browser deze regel ziet, wordt die enthousiast uitgevoerd.

document: dit is ook weer de 'afdeling', waar de rest van de regel bij hoort.

Hierboven is dat steeds 'afdeling' genoemd, om het niet al te ingewikkeld te maken, maar eigenlijk is dat niet helemaal correct. Het is inderdaad 'n soort 'afdeling', waarin je kant-en-klare functies en andere code kunt vinden, allerlei informatie, enzovoort. Maar in document is ook de hele pagina opgeslagen op een voor JavaScript toegankelijke manier. Officieel heet document geen 'afdeling', maar 'object'.

Daarnaast kun je document ook code laten uitvoeren, die dan bijvoorbeeld iets laat veranderen op de pagina. En dat is wat hier gaat gebeuren. Geen echt zichtbare verandering, maar er gebeurt wel iets met de pagina.

addEventListener: er wordt een zogenaamde 'eventlistener' gekoppeld aan wat hiervoor staat. In dit geval is dat document, de hele pagina. De eventlistener wordt dus aan de hele pagina gekoppeld. Het maakt niet uit waar het plaatsvindt, als het maar ergens binnen de pagina is. Je kunt een eventlistener ook aan bijvoorbeeld alleen <header> koppelen, of aan alleen één bepaalde <p>, maar hier wordt met document de hele pagina bestreken.

Dat is ook de bedoeling, want er gaat geluisterd worden of een toets is ingedrukt. En als die toets de spatiebalk, PgDn of PgUp is, gaat daar iets mee gebeuren: de hoogte van het scrollen wordt gecorrigeerd. Het maakt niet uit, waar je op de pagina bent, als een van die toetsen wordt ingedrukt. Daarom wordt de eventlistener aan de hele pagina, aan document gekoppeld.

De gebeurtenis zelf, de 'event', kan van alles zijn: het indrukken van een toets, klikken, scrollen, de video is afgespeeld, van alles. Tussen de haakjes van addEventListener() staat, naar welke soort gebeurtenis moet worden geluisterd en wat er moet gebeuren, als die gebeurtenis zich voordoet. Zeg maar 'n soort rampenplan: áls gebeurtenis is 'doodsmak', dán handeling 'bel 112'.

keydown: tussen aanhalingstekens, zodat het script weet dat dit een letterlijke naam is (dit is gewoon weer een van de taalkundige regels van JavaScript). Dit is de naam van de gebeurtenis, waarnaar wordt geluisterd, waarop wordt gewacht: 'keydown'. Toets indrukken, in het Nederlands.

corrigeerScrollen: deze naam staat niet tussen aanhalingstekens, omdat het hier niet om een letterlijke naam of zo gaat. De naam verwijst naar een 'functie', iets wat moet gebeuren. Die functie staat hierboven en is al afgehandeld. De naam ervan is 'corrigeerScrollen'.

(Probeer op dit moment vooral niet de logica van wel of geen aanhalingstekens te begrijpen. Het makkelijkste is om dat soort dingen maar gewoon te accepteren. Nederlands heeft ook zo z'n eigenaardigheden...)

;: aan het eind van elke regel staat een puntkomma. Daarmee geef je aan dat de regel is afgelopen. In een gewoon boek zou je hier een punt gebruiken, om aan te geven dat een nieuwe zin begint.

De hele regel nog eens samengevat: als een toets wordt ingedrukt, voer dan de functie 'corrigeerScrollen' uit. Die functie wordt bij élke ingedrukte toets uitgevoerd, of dat nou PgDn, 'a', of '7' is. Een eventlistener is wat dommig, die kan daar geen onderscheid in maken. De functie corigeerScrollen() kijkt, wélke toets is ingedrukt en of er echt iets moet gebeuren of niet.

Uitleg tweekoloms lay-out met header en menu

Korte omschrijving

Header (geel)

Menu (zwart)

Linkerkolom (groen) en rechterkolom (oranje)

BELANGRIJK

Opmerkingen

Achterliggend idee

De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-

transform

linear-gradient

transition

position: sticky;

-webkit-animation en @-webkit-keyframes

Semantische elementen en WAI-ARIA

Semantische elementen

<header>

<main>

<nav>

WAI-ARIA-codes

aria-hidden

De code aanpassen aan je eigen ontwerp

Toegankelijkheid en zoekmachines

Specifiek voor dit voorbeeld

Getest in

Bekende problemen (en oplossingen)

Alle browsers bij scrollen met toetsenbord

Bij gebruik van de spatiebalk, Shift+Spatiebalk, PgUp of PgDn scrollen de kolommen te veel

Alle browsers met een verticale scrollbalk rechts van de pagina

Bij klikken in de scrollbalk scrollen de kolommen te veel

Alle browsers

Links naar een anker komen te hoog te staan

Alle browsers in vensters minimaal 760 px breed

Bij scrollen blijft het menu niet bovenin het venster staan

UC browser op Android in vensters minimaal 760 px breed

Het menu is iets te smal

Inzoomen (vergroten)

Desktop (OS X, Linux en Windows)

iOS

Windows Phone 8.1 en Windows Mobile 10

Android smartphone

Android tablet

Validatie

@-webkit-keyframes valideert niet

Wijzigingen

Inhoud van de download en licenties

003-css-dl:

003-files-dl:

HTML

<!DOCTYPE html>

<html lang="nl">

<meta charset="utf-8">

<meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1">

<link rel="stylesheet" href="003-css-dl/lay-out-003-dl.css">

<h2>Navigatie voorbeeld</h2>

<input id="open-menu" type="checkbox" aria-hidden="true">

<li id="link"><a href="003-files-dl/spotprijs-dl.html">Spot&shy;prijs</a></li>

CSS

css voor alle vensters

/* lay-out-003-dl.css */

@-webkit-keyframes bugfix {from {padding-left: 0;} to {padding-left: 0;}}

body

header

h1

h2

header p

nav h2, #open-menu

label

label span

label span + span

label::after

ul

li

li:nth-of-type(even)

li a

li a:focus

main p

#links

#rechts

#open-menu:checked ~ ul li

<li id="link"><a href="003-files-dl/spotprijs-dl.html">Spotprijs</a></li>

var menu = document.getElementById("link").offsetHeight,
key = e.which;