Tweekoloms lay-out met (vaste) header - uitleg
Laatst aangepast: .

Korte omschrijving
Header en linkerkolom met menu staan vast op het scherm. De rechterkolom kan scrollen. In smallere vensters scrolt alles en moet het menu worden geopend.
Header (geel)
Staat altijd bovenaan het browservenster. In bredere vensters scrolt de header niet mee. Hoogte afhankelijk van lettergrootte. Vult tot een bepaalde breedte de volle breedte van het venster.
Linkerkolom (groen)
In smallere browservensters ontbreekt de linkerkolom, het menu wordt daarin pas zichtbaar na aanraken of ‑klikken van een knop bovenin het venster.
In bredere browservensters is de kolom met het menu altijd zichtbaar. De kolom scrolt niet mee. Breedte past zich aan lettergrootte aan. De kolom vult altijd de ruimte tussen header en onderkant van het venster.
Rechterkolom (oranje)
In smallere browservensters staat de rechterkolom onder de header en scrolt mee.
In bredere vensters staat de rechterkolom naast de linkerkolom. Loopt, tot een bepaalde breedte, door tot de rechterkant van het venster. De kolom vult altijd de ruimte tussen header en onderkant van het venster. Als niet alles in de kolom past, kan de kolom worden gescrold.
BELANGRIJK
Deze uitleg hoort bij het voorbeeld dat in de download zit. Het voorbeeld uit de download verschilt iets van het voorbeeld hier op de site. In de download ontbreekt bijvoorbeeld de navigatie voor de site. Ook in de kopregels zit vaak wat verschil. Daarnaast kunnen er nog andere (meestal kleine) verschillen zijn.
Als je deze uitleg leest naast de broncode van het voorbeeld op de site, kan het dus bijvoorbeeld zijn dat 'n <h1> uit de css bij 'n <h2> uit de html hoort. Maar het gaat niet om hele grote, fundamentele afwijkingen.
Als je dit lastig vindt, kun je bovenaan de pagina de hele handel downloaden. In de download zit 'n voorbeeld dat wel naadloos aansluit op de uitleg in de download.
Alles op deze site kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:
* Je gebruikt het materiaal op deze site volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte info zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal van deze site ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.
* Deze uitleg wordt regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan deze uitleg op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat de uitleg afkomstig is van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.
* Het kan zijn dat materiaal is gebruikt dat van anderen afkomstig is. Dat materiaal kan onder een bepaalde licentie vallen, waardoor het mogelijk niet onbeperkt gebruikt mag worden. Als dat zo is, wordt dat vermeld onder Inhoud van de download en licenties.
Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.
Alle code is geschreven in een afwijkende
lettersoort en -kleur. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code), is in de hele uitleg onderstippeld blauw
. Alle niet-essentiële code is bruin
. (In de inhoudsopgave staat alles vanwege de leesbaarheid in een gewone letter.)
Opmerkingen
-
In bredere browservensters kan tekst in de rechterkolom wel 150 tekens breed worden. Algemeen wordt een breedte van 70 tot 80 tekens als optimaal gezien, omdat de tekst ander (heel) lastig is te lezen. Omdat het in dit voorbeeld niet specifiek hierom ging, wordt de tekst in dit voorbeeld inderdaad (veel) te breed in bredere vensters.
De pagina wordt nooit breder dan 1280 px, maar dat is dus nog steeds veel te breed, als er alleen tekst in de rechterkolom staat. Bij gebruik van tekst in de rechterkolom moet je die kolom dus smaller maken, of een grotere letter gebruiken, of afbeeldingen naast of in de tekst zetten, of ...
Je zou met behulp van media query's de weergave kunnen aanpassen aan de breedte van het venster van de browser. Boven een bepaalde breedte zou je de tekst in één of meer kolommen neer kunnen zetten. Dan zou je een grotere breedte kunnen gebruiken, zonder dat de regels te lang worden. De css3-eigenschap
columns
is hier geschikt voor. Bij gebruik van deze eigenschap loopt de tekst, net als in een krant, automatisch door in de volgende kolom, als het niet meer in de kolom past.Maar dit heeft bepaald niet alleen voordelen. Als je weinig tekst hebt, gaat dit prima en kan het er ook heel leuk uitzien. Maar bij iets meer tekst betekent dit dat je voortdurend verticaal aan het scrollen bent: van de onderkant van de zojuist gelezen kolom terug naar de bovenkant van de volgende kolom. Maar bij weinig tekst of bij bijvoorbeeld afbeeldingen, die je ook van links naar rechts kunt bekijken, is het een mogelijkheid. Je zou ook de kolommen niet hoger kunnen maken dan de beschikbare ruimte. Maar dat wordt al snel razend ingewikkeld, omdat het bij 'n iets andere lettersoort, 'n andere lettergrootte of zoomen al snel alsnog in een grote scroll-orgie kan eindigen.
Een goede oplossing voor dit soort dingen lijkt css regions te gaan bieden, maar dit wordt nog heel weinig ondersteund door browsers, dus op dit moment heb je daar nog niet zoveel aan.
(Hoe je de maximumbreedte van de pagina kunt beperken, is te vinden bij css voor vensters minimaal 1282 px breed.)
- In browservensters smaller dan 760 px wordt het menu pas geopend na aanklikken of aanraken van een knop in een menubalk. In het voorbeeld uit de download is dat een beschaafd balkje, op de site leidt de balk echter aan megalomanie: veel te hoog. Dat komt omdat er op de site eigenlijk twee balken zijn: een voor het voorbeeld, en een voor de 'normale' navigatie binnen de site. 'In het echt' is zo'n hoge balk een heel slecht idee, omdat die veel te veel ruimte opslokt. Temeer omdat die balk juist in kleinere vensters aanwezig is, waar je al zo weinig ruimte hebt.
- In bredere browservensters is een vaste header aanwezig, met daarin tekst. Die header is ook weer veel te groot. Dat is leuk om 'n voorbeeld duidelijk te maken, maar je maakt je niet populair als 'n vaste header het halve venster vult. 'In het echt' kun je het best zo weinig mogelijk tekst en dergelijke in de header zetten.
Links in deze uitleg, vooral links naar andere sites, kunnen verouderd zijn. Op de pagina met links vind je steeds de meest recente links.
Dit voorbeeld is gemaakt op een systeem met Linux (Kubuntu). Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Komodo Edit, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.
Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.
Achterliggend idee
In browservensters smaller dan 760 px ziet deze lay-out er totaal anders uit. De beschrijving daarvan volgt later. Hier eerst de beschrijving in vensters minimaal 760 px breed.
Ogenschijnlijk lijkt deze lay-out een samenhangend geheel: header, linker- en rechterkolom vullen samen het venster van de browser. In werkelijkheid gaat het om drie totaal van elkaar losstaande vlakken, die toevallig enigszins samenhangend op het scherm worden gezet. Toevallig? Nou ja, de plaats waar ze staan is natuurlijk niet toevallig. Maar ze hebben verder niets met elkaar te maken. Zonder al te veel moeite had de header links kunnen staan, en de rechterkolom links. En als je één of meer delen weg zou laten, blijven de resterende delen er exact hetzelfde uitzien. Wat voor het oog een samenhangend geheel is, bestaat in werkelijkheid uit drie losse blokken.

Eerst de rechterkolom. Op de afbeelding links is alleen de rechterkolom te zien. Header en linkerkolom zijn even weggelaten.
Die rechterkolom is eigenlijk helemaal geen kolom: het is gewoon de pagina. Als de rechterkolom wordt gescrold, wordt in feite de hele pagina gescrold.
De rechterkolom bestaat uit het element <main>. Daarbinnen staat een hele serie andere elementen, maar die zijn er alleen maar om de tekst in te delen en dergelijke.
Boven <main> is een lege ruimte voor de header, en links van <main> is een lege ruimte voor de linkerkolom. Deze lege ruimtes ontstaan door <main> absoluut te positioneren op een bepaalde afstand vanaf de bovenkant en vanaf de linkerkant van het venster van de browser.
De rechterkolom vult altijd de ruimte tussen header en onderkant van het browservenster, ongeacht hoeveel erin staat. Als de inhoud van de rechterkolom niet meer tussen header en onderkant past, kan de rechterkolom – maar eigenlijk de hele pagina – worden gescrold. Afhankelijk van browser en besturingssysteem verschijnt eventueel een verticale scrollbalk aan de rechterkant van de pagina. Omdat de hele pagina kan worden gescrold, en niet alleen de rechterkolom, heeft deze scrollbalk de hoogte van de hele pagina en staat ook naast de header.
De header bestaat uit het element <header>. Dit wordt fixed gepositioneerd aan de bovenkant van het browservenster, waardoor dit niet meescrolt met de pagina. De rechterkolom scrolt gewoon onder de header door. Binnen de header staan een kopregel en dergelijke, maar die zijn verder niet essentieel.
De hoogte van de header wordt bepaald door de lettergrootte. Als de inhoud van de header er niet meer in past, kan de header worden gescrold. Afhankelijk van browser en besturingssysteem verschijnt eventueel een verticale scrollbalk aan de rechterkant van de header.
De linkerkolom bestaat uit het element <nav>, ook weer fixed gepositioneerd, waardoor ook dit niet meescrolt met de pagina. Binnen de linkerkolom staat een menu, maar je kunt daar desgewenst ook een afbeelding van je kleine teen of van Ome Piet neerzetten. (In smallere browservensters is het menu in de linkerkolom pas zichtbaar na aanklikken of aanraken van een knop. In principe kun je ook die kleine teen of Ome Piet op dezelfde manier als het menu laten verschijnen en verdwijnen.)
De linkerkolom vult altijd de ruimte tussen header onderkant van het browservenster, ongeacht hoeveel erin zit. Als de inhoud ervan niet past tussen header en onderkant, kan de linkerkolom worden gescrold. Afhankelijk van browser en beturingssysteem verschijnt eventueel een verticale scrollbalk aan de rechterkant van de linkerkolom. (Dit scrollen kan vooral op iOS problemen opleveren, beter is om de kolom gewoon niet te vol te maken. Meer over de mogelijke problemen is te vinden bij Bekende problemen (en oplossingen).)
De breedte van de pagina is maximaal 1280 px. In bredere browservensters wordt de pagina horizontaal gecentreerd.
In eerdere versies scrolde niet de hele pagina, maar bestond de rechterkolom uit twee <div>'s, waarvan de binnenste scrolde. Inmiddels kunnen mobiele browsers goed overweg met position: fixed;
. En op iOS levert juist het scrollen van een <div> soms grote problemen op. Daarom kan in deze versie de hele pagina worden gescrold. Header en linkerkolom worden met behulp van position: fixed;
vastgezet en scrollen niet mee. Het ziet er ongeveer hetzelfde uit als in eerdere versies, maar achter de schermen werkt het totaal anders.
In smallere browservensters (smaller dan 760 px) is geen ruimte voor een vaste header en linkerkolom. In zulke smalle vensters worden header en rechterkolom onder elkaar gezet en scrolt de header gewoon mee met de pagina.

De linkerkolom is in deze browservensters verborgen. De helft van het venster van je mobieltje kwijt raken aan 'n serie knoppen, leidt slechts tot acute handtastelijkheden. Daarom wordt de linkerkolom in deze vensters volledig verborgen. Je moet hier dus vooral geen belangrijke inhoud in zetten, want die is standaard stomweg onzichtbaar.
In het voorbeeld staat in de linkerkolom een menu, maar je kunt er ook iets heel anders in zetten. In smallere browservensters kan dit menu worden getoond of verborgen. Op de afbeelding is bovenaan een kleine menubalk te zien met daarin de tekst 'Menu open' of 'Menu dicht', afhankelijk van of het menu wordt getoond of niet. Deze balk scrolt niet mee, maar staat altijd bovenaan het venster. Omdat deze balk heel weinig ruimte inneemt, is het geen groot probleem dat deze altijd zichtbaar is. Door de balk niet mee te laten scrollen, is het menu altijd te openen, ongeacht waar je op de pagina bent.
Als de tekst 'Menu open' wordt aangeraakt, schuift vanaf links een menu met knoppen binnen het browservenster, zoals op de rechterafbeelding is te zien. De tekst in de balk verandert van 'Menu open' in 'Menu dicht'. Bij het aanraken van 'Menu dicht' verdwijnt het menu weer naar links en de tekst wordt weer 'Menu open'.
De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-
Voordat een nieuwe css-eigenschap wordt ingevoerd, is er in de regel een experimentele fase. Browsers passen het dan al toe, maar met een aangepaste naam. Tijdens deze fase kunnen problemen worden opgelost en worden veldslagen uitgevochten, over hoe de standaard precies moet worden toegepast.
Als iedereen het overal over eens is en alle problemen zijn opgelost, wordt de officiële naam uit de standaard gebruikt.
De belangrijkste browsers hebben elk een eigen voorvoegsel:
Firefox: -moz-
, naar de maker: Mozilla.
Op webkit gebaseerde browsers, zoals Google Chrome, Opera, Safari en Android browser: -webkit-
.
(Google Chrome is van webkit overgestapt op een eigen weergave-machine: Blink. Blink gaat geen voorvoegsels gebruiken. Het is echter een aftakking van webkit, dus het zal nog wel even duren voor -webkit-
hier helemaal uit is verdwenen. Ook Opera gebruikt Blink.)
Internet Explorer: -ms-
, naar de maker: Microsoft. (Edge gebruikt geen voorvoegsels, maar vanwege compatibiliteit met oudere sites kunnen er nog wat aanwezig zijn.)
Zodra de experimentele fase voorbij is, wordt het voorvoegsel weggelaten. Omdat dat moment niet bij alle browsers hetzelfde is, zet je nu ook al de officiële naam erbij. Deze wordt als laatste opgegeven. Bijvoorbeeld Android browser herkent -webkit-linear-gradient
. Zodra Android browser linear-gradient
gaat herkennen, zal dit -webkit-linear-gradient
overrulen, omdat het er later in staat. Dat ze er beide in staan, is dus geen enkel probleem.
In dit voorbeeld worden transform
, linear-gradient
, transition
, -webkit-animation
en @-webkit-keyframes
gebruikt.
transform
Op dit moment moet je nog het volgende schrijven:
{-webkit-transform: ...; transform: ...;}
In de toekomst kun je volstaan met:
{transform: ...;}
linear-gradient
Op dit moment moet je nog het volgende schrijven:
{-webkit-linear-gradient (...); linear-gradient (...);}
In de toekomst kun je volstaan met:
{linear-gradient(...);}
transition
Op dit moment moet je nog het volgende schrijven:
{-webkit-transition: ...; transition: ...;}
In de toekomst kun je volstaan met:
{transition: ...;}
-webkit-animation en @-webkit-keyframes
Deze twee eigenschappen worden alleen maar gebruikt om een bug in sommige oudere op webkit gebaseerde browsers te repareren. Daarom hoeft alleen maar op browsers gelet te worden, die op webkit zijn gebaseerd. In dit geval is daarom het volgende voldoende:
{-webkit-animation: ...;}
Hetzelfde geldt voor @keyframes
:
@-webkit-keyframes {...}
In nieuwere browsers is deze bug niet meer aanwezig, dus de versie zonder voorvoegsel hoeft in dit geval helemaal niet gebruikt te worden.
(In het algemeen is het een bijzonder slechte gewoonte om van een eigenschap alleen één bepaalde versie te gebruiken. Dit gebeurt nogal eens voor iOS, waarmee Apple actief wordt geholpen om sites en dergelijke ontoegankelijk te maken voor andere browsers dan Safari. Ontwikkelaars die dit doen, werken mee aan de totstandkoming van eenzelfde wantoestand als in het verleden met het monopolie van Internet Explorer 6 heeft bestaan.
Maar in dit geval maakt het niet uit, omdat het alleen om een bug gaat. Andere browsers hebben deze css helemaal niet nodig.)
Inmiddels is de algemene mening dat 'vendor prefixes', zoals deze voorvoegsels in het Engels heten, geen groot succes zijn. Eén van de grootste problemen: veel sitemakers gebruiken alleen de -webkit-
variant. Daar kwamen ze in het verleden nog mee weg, omdat Apple op mobiel zo'n beetje 'n monopolie had. Inmiddels is dat niet meer zo, maar deze gewoonte bestaat nog steeds. Waardoor 'n site alleen in op webkit georiënteerde browsers goed is te bekijken.
Dit is zo'n groot probleem dat andere browsers soms de variant met -webkit-
ook maar zijn gaan implementeren, naast de standaard. Want als 'n site het niet goed doet in 'n bepaalde browser, krijgt in de regel niet de site maar de browser de schuld.
Vanwege alle problemen met 'vendor prefixes' worden deze door steeds meer browsers niet meer gebruikt. Nieuwe, experimentele css-eigenschappen zitten inmiddels in bijvoorbeeld Firefox, Google Chrome en Safari achter een zogenaamde vlag: de gebruiker moet iets veranderen in de instellingen, waarna de eigenschap gebruikt (en getest) kan worden. Als alles werkt, zoals het hoort te werken, schakelt de browsermaker de vlag standaard in.
Voorlopig zijn we echter nog niet van deze voorvoegsels af. Als je ze gebruikt, gebruik dan álle varianten, en eindig met de variant zonder voorvoegsel, zoals die uiteindelijk ooit gebruikt gaat worden. Als je alleen de -webkit-
variant gebruikt, ben je in feite 'n onbetaalde reclamemaker voor Apple. (Dit geldt dus niet voor de hierboven genoemde @-webkit-keyframes
en -webkit-animation
, want deze worden alleen gebruikt om een probleem in oudere webkit-browsers op te lossen.)
Semantische elementen en WAI-ARIA
Deze twee onderwerpen zijn samengevoegd, omdat ze veel met elkaar te maken hebben.
Semantische elementen
De meeste elementen die in html worden gebruikt, hebben een semantische betekenis. Dat wil zeggen dat je aan de gebruikte tag al (enigszins) kunt zien, wat voor soort inhoud er in het element staat. In een <h1> staat een belangrijke kop. In een <h2> staat een iets minder belangrijke kop. In een <p> staat een alinea. In een <table> staat een tabel (en geen lay-out, als het goed is!). Enzovoort
Door het op de goede manier gebruiken van semantische elementen, kunnen zoekmachines, schermlezers, enzovoort de structuur van een pagina begrijpen. De spider van een zoekmachine is redelijk te vergelijken met een blinde. Het is dus ook in je eigen belang om semantische elementen zo goed mogelijk te gebruiken. Een site die toegankelijk is voor mensen met een handicap, is in de regel ook goed te verwerken door een zoekmachine en maakt dus een grotere kans gevonden en bezocht te worden.
Als het goed is, wordt het uiterlijk van de pagina bepaald met behulp van css. Het uiterlijk staat hierdoor (vrijwel) los van de semantische inhoud van de pagina. Met behulp van css kun je een <h1> heel klein weergeven en een <h6> heel groot, terwijl schermlezers, zoekmachines, en dergelijke nog steeds weten dat de <h1> een belangrijke kop is.
Slechts enkele elementen, zoals <div> en <span>, hebben geen semantische betekenis. Daardoor zijn deze elementen uitstekend geschikt om met behulp van css het uiterlijk van de pagina aan te passen: de semantische betekenis verandert niet, maar het uiterlijk wel. Voor een schermlezer of zoekmachine verandert er (vrijwel) niets, voor de gemiddelde bezoeker krijgt het door de css een heel ander uiterlijk.
(De derde laag, naast html voor de inhoud en css voor het uiterlijk, is JavaScript. Die zorgt voor de interactie tussen site en bezoeker. De min of meer strikte scheiding tussen css en html aan de ene kant en JavaScript aan de andere kant is met de komst van css3 en html5 veel vager geworden. Je kunt nu bijvoorbeeld ook met css dingen langzaam verplaatsen en met html deels de invoer in formulieren controleren.)
Html5 heeft een aantal nieuwe elementen, die speciaal zijn bedoeld om de opbouw van een pagina aan te geven. In dit voorbeeld worden hiervan <header>, <nav>, <main>, <article> en <section> gebruikt. Alle vijf gedragen zich als een gewone <div>, maar dan een <div> met een semantische betekenis. Hierdoor kunnen schermlezers, zoekmachines, en dergelijke beter zien, hoe de pagina is samengesteld.
<header>
Bedoeld om een header in te zetten.
Een <header> mag vaker op één pagina worden gebruikt. De <header> hoort altijd bij het element, waar de <header> in staat. In dit voorbeeld wordt maar één <header> gebruikt, waarvan de ouder <body> is. Die <header> is dus de <header> voor <body>, voor de hele pagina.
<nav>
<nav> gedraagt zich als een gewone <div>, maar dan een <div> met een semantische betekenis: navigatie. Hierdoor kunnen schermlezers, zoekmachines, en dergelijke gelijk zien dat hierin links zijn ondergebracht, waarmee je naar andere pagina's en dergelijke kunt gaan.
Omdat <nav> alleen aangeeft dat hierin een of andere vorm van navigatie is ondergebracht, maar niet wat voor navigatie, staat iets onder de openingstag <nav> een <h2>. De <h2> geeft aan, wat voor soort navigatie hier staat: 'Navigatie voorbeeld'. Deze <h2> wordt boven het scherm geparkeerd, zodat je hem niet ziet. Maar schermlezers en dergelijke lezen de kop gewoon voor, ook al zie je hem niet, zodat voor gebruikers van schermlezers duidelijk is, wat voor soort navigatie hier staat.
In het voorbeeld staat maar één soort navigatie, maar bijvoorbeeld op de site staan niet alleen de links van het voorbeeld, maar ook de navigatie voor de site zelf. Door op de site beide <nav>'s van een verborgen kop te voorzien, kunnen schermlezers en dergelijke achterhalen, om welke navigatie het gaat.
<main>
Hierbinnen staat de belangrijkste inhoud van de pagina (in dit voorbeeld is dat de rechterkolom).
<article>
Tekst die als een zelfstandig geheel kan worden gezien. In dit voorbeeld is de rechterkolom een <article>.
<section>
Deel van een tekst. In dit voorbeeld is <article> in de rechterkolom onderverdeeld in een aantal <section>'s.
<article>'s en <section>'s kunnen worden genest. Het gaat er alleen om dat een <article> een afgerond geheel is, en ook een deel van een <article> of <section> kan dat zijn.
Een pagina van een krant kan binnen een <article> staan. Binnen dat <article>> kan een <section> Sport staan. Binnen die <section> Sport kan weer een <article> met een wedstrijdverslag staan. Binnen een <article>, want zo'n verslag is een afgerond geheel. En binnen dat verslag zouden weer <section>'s kunnen staan voor het deel voor de rust, het deel na de rust, enzovoort:
<article id="krant">
<section id="sport">
<article id="verslag-1">
<section id="voor‑de‑rust">tekst</section>
<section id="na‑de‑rust">tekst</section>
</article>
<article id="verslag-2">
<section id="voor‑de‑rust">tekst</section>
<section id="het‑doelpunt">tekst</section>
<section id="de‑rellen">tekst</section>
</article>
</section>
</section id="economie">
<article id="de‑grootgraaiers">tekst</article>
</section>
</article>
Met behulp van dit soort nieuwe semantische elementen kan bijvoorbeeld een schermlezer in één keer een heel menu passeren en gelijk naar de echte inhoud gaan. Alleen hadden deze nieuwe elementen tot voor kort één probleem: ze hadden in de praktijk nog weinig nut, omdat schermlezers en dergelijke ze nog niet herkenden. Daarom werd een zogenaamde WAI-ARIA-code toegevoegd aan deze elementen. Dat is een al veel langer bestaande code, die schermlezers en dergelijke wel herkennen. Voor een <nav> ziet dat er zo uit:
<nav role="navigation">
en voor <main>:
<main role="main">
Inmiddels is dit behoorlijk veranderd. Het advies is nu om deze speciale toevoeging niet meer te gebruiken, omdat de meeste schermlezers en dergelijke dit soort nieuwe elementen inmiddels herkennen.
WAI-ARIA-codes
WAI-ARIA wordt vaak ingekort tot ARIA. Voluit betekent het Web Accessibility Initiative – Accessible Rich Internet Applications.
Er wordt in dit voorbeeld één WAI-ARIA-code gebruikt: aria-hidden
.
aria-hidden
Met behulp van aria-hidden="true"
kan een deel van de code worden verborgen voor schermlezers en dergelijke, zodat dit niet wordt voorgelezen. Op de normale weergave op het scherm heeft dit verder geen enkele invloed.
In browservensters smaller dan 760 px wordt het menu verborgen. Pas na aanraken of aanklikken van een knop wordt het menu zichtbaar. Voor schermlezers heeft dit geen enkel nut, omdat het voor een schermlezer niet uitmaakt, of het menu zichtbaar is of niet. Ook al staat het menu links buiten het scherm, het wordt gewoon voorgelezen.
(Daarom is het menu ook niet verborgen met display: none;
of visibility: hidden;
, want in dat geval wordt het menu wél volledig genegeerd door schermlezers.)
Voor schermlezers is dit dus een overbodige keuze, die alleen maar verwarring schept. Daarom worden de <input> om het menu te openen en de <div> met de bij de <input> horende <label> voor de schermlezer verborgen met de volgende code:
<input id="checkbox-voor-smal" type="checkbox" aria-hidden="true">
<div id="menubalk-voor-smal" aria-hidden="true">
<label id="toon-menu" for="checkbox-voor-smal">Menu </label>
</div>
Door het verbergen van de <div>, wordt ook gelijk de daarin zittende <label> verborgen voor schermlezers.
De code aanpassen aan je eigen ontwerp
- Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houd het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.
-
Gebruik vooral geen FrontPage, Publisher of Word (alle drie van Microsoft). Deze programma's maken niet-standaard code die alleen goed te bekijken is in Internet Explorer. In alle andere browsers zie je grotendeels bagger, áls je al iets ziet.
Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt niet meer onderhouden door Microsoft.
Ook OpenOffice en LibreOffice leveren een uiterst beroerd soort html af. Tekstverwerkers met al hun toeters en bellen zijn gewoon niet geschikt om websites mee te bouwen.
Je kunt natuurlijk ook een goed gratis programma gebruiken. Links naar dat soort programma's vind je op de pagina met links onder Gereedschap → wysiwyg-editor.
Maar het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enzovoort te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.
-
Als je in een desktopbrowser met behulp van zoomen het beeld vergroot, heeft dit hetzelfde effect, als wanneer de pagina in een kleiner browservenster wordt getoond. Je kunt hiermee dus kleinere apparaten zoals een tablet of een smartphone simuleren. Maar het blijft natuurlijk wel een simulatie: het is nooit hetzelfde als testen op een écht apparaat. Zo kun je bijvoorbeeld aanrakingen alleen echt testen op een echt touchscreen.
Inmiddels hebben veel browsers mogelijkheden voor het simuleren van weergave op een kleiner scherm in de ontwikkelgereedschappen ingebouwd. Ook dit blijft een simulatie, maar geeft vaak wel een beter beeld dan zoomen.
-
Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome of Edge, is er 'n hele grote kans dat hij in alle browsers werkt. Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat het de enige grote browser is die niet bij een bedrijf hoort dat vooral op je centen of je data uit is.
Google Chrome wordt ook door veel mensen gebruikt, maar ik heb dus wat moeite met hoe Google je hele surfgedrag, je schoenmaat en de kleur van je onderbroek vastlegt. Daarom gebruik ik Google Chrome zelf alleen om in te testen.
-
Het allereerste dat je moet invoeren, is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.
Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.
Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.
-
Gebruik een 'strict' doctype of (beter!) het doctype voor html5. Deze zijn bedoeld voor nieuwe sites. Het transitional doctype is bedoeld voor al bestaande sites, niet voor nieuwe.
Het transitional doctype staat talloze tags toe, die in html5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is echt alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.
Het strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.
Het doctype voor html5 is uiterst simpel:
<!DOCTYPE html>
. Omdat het doctype voor html5 in alle browsers werkt, zelfs in de gelukkig vrijwel uitgestorven nachtmerrie Internet Explorer 6, is er geen enkele reden dit uiterst simpele doctype niet te gebruiken. - Als tweede voer je de charset in. Dit vertelt de browser, welke tekenset er gebruikt moet worden, zodat letters met accenten en dergelijke overal goed worden weergegeven. Het beste kun je utf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren. In html5 is het simpele
<meta charset="utf-8">
voldoende. - Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden, waar dit voorbeeld in is getest. Ook van Internet Explorer kun je meerdere versies naast elkaar draaien. Op de pagina met links staan onder de kopjes Gereedschap → Meerdere versies van Internet Explorer draaien en Gereedschap → Weergave testen 'n aantal links die daarbij kunnen helpen. De compatibiliteitsweergave in Internet Explorer is niet geschikt om in te testen, omdat deze enigszins verschilt van de weergave in échte browsers.
- Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan met het alleen veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds, of alles nog goed werkt.
-
Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen, zoals je wilt. Ga daarna pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok op de plaats, waar uiteindelijk het menu komt te staan.
Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Zorg eerst dat de blokken werken, zoals je wilt. Dan zul je het daarna gelijk merken, als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat verstoren. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers, of alles nog wel goed werkt.
Je kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br>1<br>2<br>3 enzovoort, tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet ongemerkt drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.
Om de breedte te vullen, kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig om aan 't eind (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.
- Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, zou ik je aanraden de verschillende delen een achtergrondkleur te geven. Je ziet dan goed, waar 'n deel precies staat. Een achtergrondkleur heeft – anders dan bijvoorbeeld een border – verder geen invloed op de lay-out, dus die is hier heel geschikt voor.
- Als je instellingen verandert in de style, verander er dan maar één, hooguit twee tegelijk. Als je er zeventien tegelijk verandert, is de kans groot dat je niet meer weet, wat je hebt gedaan. En dat je 't dus niet meer terug kunt draaien.
-
margin, padding en border worden bij de hoogte en breedte van het element opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.
Css geeft de mogelijkheid om met behulp van
box-sizing
padding en border bínnen de breedte en hoogte van de inhoud te zetten, als je dat handiger vindt. -
In plaats van een absolute eenheid als
px
kun je ook een relatieve eenheid gebruiken, met nameem
. Voordeel vanem
is dat een lettergrootte, regelhoogte, en dergelijke inem
in alle browsers kan worden veranderd. Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeldpx
. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken. Voor weergave in mobiele apparaten zijn relatieve eenheden alsem
vrijwel altijd beter dan vaste eenheden alspx
.Zoomen kan trouwens altijd, ongeacht welke eenheid je gebruikt.
-
Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.
Valiwie???
Valideren is het controleren van je html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.
Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valide code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valide code is over twintig jaar ook nog te bekijken.
Valideren moet trouwens ook niet worden overdreven. Het is een hulpmiddel om echte fouten te vinden, meer niet. Het gaat erom dat je site goed werkt, niet dat je het braafste kind van de klas bent. Als de code niet valideert, maar daar is een goede reden voor, is daar niets op tegen.
Op deze site is alle css en html gevalideerd. Als de code niet helemaal valide is (wat regelmatig voorkomt), staat daar onder Bekende problemen (en oplossingen) de reden van.
Je kunt je css en html valideren als 't online staat, maar ook als het nog in je computer staat.
html kun je valideren op: validator.w3.org/nu.
css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator.
Toegankelijkheid en zoekmachines
Het eerste deel van deze tekst is voor alle voorbeelden hetzelfde. Eventueel specifiek voor dit voorbeeld geldende dingen staan verderop onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.
Toegankelijkheid (in het Engels 'accessibility') is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een schermlezer gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje dat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.
(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)
Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.
Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:
-
Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst wordt gebruikt, als afbeeldingen niet kunnen worden getoond of gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien, als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.
Als een afbeelding alleen maar voor de sier wordt gebruikt, zet je daarbij
alt=""
, om aan te geven dat de afbeelding niet belangrijk is voor het begrijpen van de tekst of zo. Dat kun je ook doen, als uit de tekst bij de afbeelding al duidelijk wordt, wat de afbeelding is. Een alt-tekst zou dan 'n beetje dubbelop zijn. - Als uit de tekst bij een link niet duidelijk blijkt, waar de link naartoe leidt, gebruik dan een title bij de link. Een tekst als 'pagina met externe links' is waarschijnlijk duidelijk genoeg, een tekst als alleen 'links' mogelijk niet. Een duidelijke zwart-witregel is niet te geven, omdat dit ook van tekst en dergelijke in de omgeving van de link afhangt.
-
Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze geven te veel problemen, omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk, welke toetsen het zijn.
Op zichzelf zijn accesskeys een heel goed idee. Maar helaas zijn ze ook in html5 volstrekt onvoldoende gedefinieerd. Er is nog steeds geen standaard voor de meest gebruikelijke accesskeys, zoals Zoek of Home.
Er is nog steeds niet vastgelegd, hoe accesskeys zichtbaar gemaakt kunnen worden. Voor de makers van browsers zou dit 'n relatief kleine moeite zijn, voor de makers van 'n site is het bergen extra werk.
Voor mij redenen om accesskeys (vrijwel) niet te gebruiken. Ik kan me wel voorstellen dat ze, op sites die gericht zijn op 'n specifieke groep gebruikers, nog enig nut kunnen hebben. Maar voor algemene sites zou ik zeggen: normaal genomen niet gebruiken.
-
Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je in de meeste browsers door links, invoervelden, en dergelijke lopen. Elke tab brengt je één link, invoerveld, en dergelijke verder, Shift+Tab één plaats terug. Met behulp van het attribuut
tabindex
kun je de volgorde aangeven, waarin de Tab-toets werkt. Zondertabindex
wordt de volgorde van de html aangehouden bij gebruik van de Tab-toets, maar soms is een andere volgorde logischer.In principe is het beter, als
tabindex
niet nodig is, maar gewoon de volgorde van de html wordt aangehouden. Bij verkeerd gebruik kantabindex
heel verwarrend zijn. Het is niet bedoeld om van de pagina een hindernisbaan voor kangoeroes te maken, waarop van beneden via links over rechts naar boven wordt gesprongen. - Als, zoals hierboven beschreven, een gebruiker van de Tab-toets bij een link, invoerveld, en dergelijke is aangekomen, wordt dit aangegeven door de link, invoerveld, en dergelijke extra te markeren met een kadertje. Dat kadertje mag je alleen weghalen, als op een andere manier wordt duidelijk gemaakt, welk element 'focus' heeft. Een gebruiker van de Tab-toets kan anders niet zien, waar zij of hij zit, en welk element gaat reageren op bijvoorbeeld een Enter.
- In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn schermlezers en dergelijke zo sterk verbeterd dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als die op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken.
-
Een zogenaamde skip-link is wel vaak nog zinvol. Dat is een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat hij normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel gewoon zichtbaar in speciale programma's zoals tekstbrowsers en schermlezers, want die kijken gewoon naar wat er in de broncode staat.
Een skip-link staat boven menu, header, en dergelijke en linkt naar de eigenlijke inhoud van de pagina, zodat mensen met één toetsaanslag naar de eigenlijke inhoud van de pagina kunnen gaan.
Een skip-link is vooral nuttig voor gebruikers van de Tab-toets. Zodra de normaal genomen onzichtbare link door het indrukken van de Tab-toets focus krijgt, kun je hem op het scherm plaatsen, waardoor hij zichtbaar wordt. Bij een volgende tab wordt hij dan weer buiten het scherm geplaatst en is dus niet meer zichtbaar, zodat de lay-out niet wordt verstoord.
Op pagina's en in voorbeelden waar dat nuttig is, wordt op deze site een skip-link gebruikt. (Althans: nog niet in alle voorbeelden die daarvoor in aanmerking komen, zit een skip-link. Maar geleidelijk aan worden dat er steeds meer.)
-
Van oorsprong is html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is hij gebruikt voor lay-out. Maar daar is hij dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.
De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een externe stylesheet staan of, als hij alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de <head> van die pagina.
-
Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enzovoort. Schermlezers en dergelijke kunnen van kop naar kop springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.
Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.
Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.
- <table> is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als hij voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel, zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel volstrekte ontoegankelijkheid voor schermlezers en dergelijke en als extra bonus vaak 'n lagere plaats in een zoekmachine.
-
Frames horen bij een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. <iframe>'s hebben voor een deel dezelfde nadelen. Eén van die nadelen is dat de verschillende frames voor zoekmachines, schermlezers, en dergelijke als los zand aan elkaar hangen, omdat ze los van elkaar worden weergegeven. Ze staan wel naast elkaar op het scherm, maar er zit intern geen verband tussen.
Als je 'n stuk code vaker wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, voeg dat dan in met PHP of SSI. Dan wordt de pagina niet pas in de browser, maar al op de server samengesteld. Hierdoor zien zoekmachines, schermlezers, en dergelijke één pagina, net zoals wanneer je maar één pagina met html zou hebben geschreven.
(Je kunt beter PHP dan SSI gebruiken, omdat SSI min of meer aan het uitsterven is en PHP veel meer mogelijkheden heeft. Op deze site wordt in enkele voorbeelden nog SSI gebruikt, maar zodra die worden bijgewerkt, gaat dat vervangen worden door PHP.)
- Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van
lang="..."
. Op deze site gebeurt dat maar af en toe, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dat soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal. Maar bij enigszins 'normale' teksten hoor je een taalwisseling aan te geven. - Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap:
<abbr title="ten opzichte van">t.o.v.</abbr>
. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met<abbr>t.o.v.</abbr>
. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n schermlezer 't.o.v.' uit gaat spreken als 'tof', en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken. -
De spider van 'n zoekmachine, schermlezers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoeveel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina, als de plaatjes worden weggehaald. Hetzelfde geldt voor die fantastisch mooie flash-pagina's, als daarbij geen voorzieningen voor dit soort programma's zijn aangebracht.
Op Linux kun je met Lynx kijken, hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op invisible-island.net/lynx.
Ook kun je in Windows het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een tekstbrowser en dergelijke hem zien. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk.
-
Ten slotte kun je je pagina nog online laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites. Ik noem er hier enkele.
lowvision.support Laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet. Engelstalig.
wave.webaim.org Deze laat grafisch zien hoe de toegankelijkheid is. Engelstalig.
Op de pagina met links kun je onder Toegankelijkheid links naar testen en dergelijke vinden.
Specifiek voor dit voorbeeld
-
Zonder css wordt de site in de volgorde van de html op het scherm gezet: header, linkerkolom, rechterkolom. Alles scrolt mee met de pagina.
De (overbodige) <input type="checkbox"> en <label>, die worden gebruikt om in smallere browservensters het menu te tonen of te verbergen, worden ook getoond.
WebbIE toont de pagina goed en laat <input> en <label> achterwege.
Ook Lynx toont de pagina goed, maar laat <input> en <label> gewoon zien.
- Schermlezers lezen de pagina voor in de volgorde, waarin deze in de html staat.
- Als spatiebalk, PgUp of PgDn worden gebruikt om een browservenster omlaag of omhoog te gaan, wordt de rechterkolom te veel gescrold. Om dit te corrigeren, wordt een klein beetje JavaScript gebruikt. Zonder dit JavaScript werkt alles prima, alleen wordt er dan te veel gescrold bij gebruik van de spatiebalk, PgUp en PgDn om een venster omlaag of omhoog te gaan.
- Schermlezers hebben niets aan de <checkbox type="checkbox"> met bijbehorend <label>. Daarom worden deze voor schermlezers verborgen met
aria-hidden="true"
. Meer hierover is te vinden bij WAI-ARIA-codes. -
Het menu in de linkerkolom is in een ongeordende lijst <ul> gezet. Schermlezers kunnen een <ul> snel passeren, zodat ze niet bij elke pagina eerst een menu wordt voorgelezen, of dat nou nodig is of niet. (En een menu in een <ul> is makkelijk op te maken.)
Mensen die de Tab-toets gebruiken om links en dergelijke af te gaan, moeten wel eerst die acht knoppen passeren door acht keer de Tab-toets in te drukken, voordat ze bij links, tekstvelden, en dergelijke in de rechterkolom aankomen. Acht keer die toets lijkt te doen, maar je zou ook een zogenaamde skip-link gelijk voor het menu kunnen aanbrengen, zodat gebruikers van de Tab-toets ook in één keer het menu kunnen passeren.
- Er is geen voorziening voor gebruikers van de Tab-toets aangebracht, waarmee het menu getoond kan worden in browservensters smaller dan 760 px. Omdat dit touchscreens zullen zijn, is dit ook niet nodig.
- Als een link 'focus' heeft, wordt dit aangegeven door een kadertje rondom de link. Dit is belangrijk voor gebruikers van de Tab-toets, omdat die anders niet weten, welke link wordt gevolgd bij indrukken van Enter. In sommige browsers is de outline bij de links in de knoppen van het menu heel moeilijk te zien. Daarom wordt bij li a:focus de kleur van de tekst veranderd en een onderstreping aangebracht, als een link in het menu focus heeft.
- Boven het menu in de linkerkolom is een <h2> met de tekst 'Navigatie voorbeeld' neergezet. Deze <h2> wordt boven het scherm neergezet, zodat je hem niet leest, maar wordt wel voorgelezen door schermlezers, zodat duidelijk is waar het menu voor dient.
Getest in
Laatst gecontroleerd op 20 maart 2017.
Onder dit kopje staat alleen maar, hoe en waarin is getest. Eventuele problemen, ook die met betrekking tot zoomen en lettergroottes, staan hieronder bij Bekende problemen (en oplossingen). Het is belangrijk dat deel te lezen, want uit een test kan ook prima blijken dat iets totaal niet werkt!
Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.
Dit voorbeeld is getest op de volgende systemen:
- Windows 7 (1280 x 1024 px, resolution: 96 dpi):
Firefox, UC Browser, Google Chrome en Internet Explorer 11, in grotere en kleinere browservensters. - Windows 8.1 (1366 x 768 px, resolution: 96 dpi):
Bureaublad-versie: Firefox, UC Browser, Google Chrome en Internet Explorer 11, in grotere en kleinere browservensters.
Startscherm-versie: Internet Explorer 11. - Windows 10 (1600 x 900 px, resolution: 96 dpi):
Firefox, UC Browser, Google Chrome, Internet Explorer 11, Edge, in grotere en kleinere browservensters. - OS X 10.11.6 ('El Capitan') (1680 x 1050 px, resolution: 96: dpi, device-pixel-ratio: 1):
Firefox, Safari en Google Chrome, in grotere en kleinere browservensters. - Linux (Kubuntu 14.04 LTS, 'Trusty Tahr') (1280 x 1024 px, resolution: 96 dpi):
Firefox en Google Chrome, in grotere en kleinere browservensters. - Windows Phone 8.1 (800 x 480 px, resolution: 136 dpi):
Internet Explorer en UC browser (portret en landschap). - Windows 10 Mobile (1280 x 720 px, resolution: 192 dpi):
Edge (portret en landschap). - iPad met iOS 9.3.5 (1024 x768 px, device-pixel-ratio: 1):
Safari, Chrome for iOS, UC Browser, Firefox (alle portret en landschap).
Opera Mini (turbo mode) portret en landschap. - iPad met iOS 10.3 (2048 x 1536 px, device-pixel-ratio: 2 ('retina'):
Safari, Chrome for iOS, UC browser, Firefox (alle portret en landschap).
Opera Mini (turbo mode) portret en landschap. - Android 4.1.2 ('Jelly Bean') (800 x 480 px, resolution: 144 dpi):
Chrome, Android browser, UC Browser en Firefox (alle portret en landschap).
Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap. - Android 4.4.2 ('Kitkat') (1280 x 800 px, resolution: 96 dpi):
Android browser, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap. - Android 4.4.2 ('Kitkat') (2560 x 1600 px, resolution: 192 dpi):
Android browser, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap. - Android 5.0.1 ('Lollipop') (1920 x 1200 px, resolution: 144 dpi):
Dolphin, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap. - Android 6.0.1 ('Marshmallow') (1920 x 1200 px, resolution: 144 dpi):
Dolphin, Samsung Internet, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.
Er is op de aan het begin van dit hoofdstukje genoemde controledatum getest in de meest recente versie van de browser, die op het betreffende besturingssysteem kon draaien. Het aantal geteste browsers en systemen is al tamelijk fors, en als ook nog rekening gehouden moet worden met (zwaar) verouderde browsers, is het gewoon niet meer te doen. Surfen met een verouderde browser is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken.
In resoluties groter dan 800x600 is ook in- en uitzoomen en – voor zover de browser dat kan – een kleinere en grotere letter getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan 200%.
Er is getest met behulp van muis en toetsenbord, behalve op de iPad, Android, Windows Phone en Windows 10 Mobile, waar een touchscreen is gebruikt. Op Windows 8.1 en 10 is getest met een touchscreen, met een combinatie van toetsenbord en touchpad, en met een combinatie van toetsenbord en muis.
Als dat relevant is, is op de desktop ook getest, als JavaScript uitstaat. Eventuele problemen staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld. (Op iOS, Android, Windows Phone en Windows 10 Mobile is niet getest zonder JavaScript, omdat je JavaScript in een toenemend aantal mobiele browsers niet uit kunt zetten. Bovendien is een mobiel apparaat zonder JavaScript niet veel meer dan een duur en groot uitgevallen horloge.)
Naast deze 'gewone' browsers is ook getest in Lynx, WebbIE, NVDA, TalkBack, VoiceOver en ChromeVox.
Lynx is een browser die alleen tekst laat zien en geen css gebruikt. Er is getest op Linux.
WebbIE is een browser die gericht is op mensen met een handicap. Er is getest op Windows 7.
NVDA is een schermlezer, zoals die door blinden wordt gebruikt. Er is getest in combinatie met Firefox op Windows 7 en Firefox op Windows 10.
TalkBack is een in Android ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Chrome.
VoiceOver is een in iOS en OS X ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Safari op iOS en OS X.
ChromeVox is een schermlezer in de vorm van een extensie bij Google Chrome. Er is getest op een systeem met Kubuntu Linux.
Als het voorbeeld in deze programma's toegankelijk is, zou het in principe toegankelijk moeten zijn in alle aangepaste browsers en dergelijke. En dus ook voor zoekmachines, want een zoekmachine is redelijk vergelijkbaar met een blinde. Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.
Alleen op de hierboven genoemde systemen en browsers is getest. Er is dus niet getest op bijvoorbeeld 'n Blackberry. De kans is (heel erg) groot dat dit voorbeeld niet (volledig) werkt op niet-geteste systemen en apparaten. Om het wel (volledig) werkend te krijgen, zul je vaak (kleine) wijzigingen en/of (kleine) aanvullingen moeten aanbrengen, bijvoorbeeld met JavaScript.
Er is ook geen enkele garantie dat iets werkt in een andere tablet of smartphone dan hierboven genoemd, omdat fabrikanten in principe de software kunnen veranderen. Dit is anders dan op de desktop, waar browsers altijd (vrijwel) hetzelfde werken, zelfs op verschillende besturingssystemen. Iets wat in Android browser werkt, zal in de regel overal werken in die browser, maar een garantie is er niet. De enige garantie is het daadwerkelijk testen op een fysiek apparaat. En aangezien er duizenden mobiele apparaten zijn, is daar eigenlijk geen beginnen aan.
De html is gevalideerd met de validator van w3c, de css ook. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen (en oplossingen) vermeld.
Nieuwe browsers worden pas getest, als ze uit het bèta-stadium zijn, omdat er anders 'n redelijke kans is dat je tegen 'n bug zit te vechten, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt. Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kunnen niet worden beantwoord, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enzovoort in wel geteste browsers: graag!)
Bekende problemen (en oplossingen)
Waarop en hoe is getest, kun je gelijk hierboven vinden bij Getest in.
Als je hieronder geen oplossing vindt voor een probleem dat met dit voorbeeld te maken heeft, kun je op het forum proberen een oplossing te vinden voor je probleem. Om forumspam te voorkomen, moet je je helaas wel registreren, voordat je op het forum een probleem kunt aankaarten.
Algemene opmerking over de linkerkolom in vensters minimaal 760 px breed
Als er meer in de linkerkolom staat, dan in de beschikbare ruimte past, kan de linkerkolom worden gescrold. Dit kan echter nogal wat uiteenlopende problemen opleveren. Hieronder staan die nogal verspreid opgetekend, vandaar deze algemene opmerking. Het beste kun je in de linkerkolom niet meer zetten, dan erin past. Als er niet gescrold hoeft te worden, zijn er ook geen problemen met scrollen.
Alle browsers bij scrollen met toetsenbord
Bij gebruik van de spatiebalk, Shift+Spatiebalk, PgUp of PgDn scrolt de rechterkolom te veel
Dit probleem speelt alleen in browservensters die minimaal 760 px breed zijn.
Als een toetsenbord wordt gebruikt, kan ook worden gescrold met behulp van het toetsenbord. (Dit is trouwens veel makkelijker dan scrollen met de muis.) Spatiebalk en PgDn gaan een venster omlaag, Shift+Spatiebalk en PgUp gaan een venster omhoog.
En daar ontstaat een probleem, want bovenaan het browservenster staat <header>. Met behulp van position: fixed;
wordt gezorgd dat <header> nooit buiten het venster komt te staan. Bij het scrollen met behulp van het toetsenbord wordt hier echter geen rekening mee gehouden. Als een vol venster omlaag of omhoog wordt gescrold met behulp van de toetsen, mis je daardoor steeds een deel van de inhoud van de rechterkolom. De nieuwe pagina wordt bovenaan het venster gezet, maar daar staat <header> al. Hierdoor verdwijnt het bovenste stukje van de rechterkolom onder <header>.
De oplossing is simpel: met behulp van een klein beetje JavaScript wordt gezorgd dat er iets minder dan een vol browservenster wordt gescrold. De volledige uitleg hiervan is te vinden bij JavaScript.
Alle browsers met een verticale scrollbalk rechts van de pagina
Bij klikken in de scrollbalk scrolt de rechterkolom te veel
Dit probleem speelt alleen in browservensters die minimaal 760 px breed zijn.
Als er meer content in de kolommen in <main> staat, dan erin past, kan de pagina worden gescrold. Scrollen kan ook door klikken in de scrollbalk boven of onder de schuifregelaar. Door daar te klikken, scrolt de pagina één browservenster omhoog of omlaag. Daarom speelt dit probleem ook alleen in browsers met een scrollbalk: de logica leert ons dat er niet geklikt kan worden in een niet aanwezige scrollbalk.
En nu ontstaat een probleem, want bovenaan het browservenster staat <header>. Met behulp van position: fixed;
wordt gezorgd dat <header> nooit buiten het venster komt te staan. Bij het scrollen met behulp van klikken in de scrollbalk wordt hier echter geen rekening mee gehouden. Als een vol venster omlaag of omhoog wordt gescrold met behulp van de toetsen, mis je daardoor steeds een deel van de inhoud van de rechterkolom. De nieuwe pagina wordt bovenaan het venster gezet, waardoor het bovenste stukje onder <header> verdwijnt.
Dit probleem speelt ook bij scrollen met behulp van de spatiebalk, Shift+Spatiebalk, PgDn en PgUp, maar daar is dat verholpen door een klein beetje JavaScript te gebruiken.
Het oplossen hiervan voor klikken in de spatiebalk is echter veel en veel ingewikkelder. Weinig mensen gebruiken deze manier van scrollen trouwens, want je moet heel precies klikken. PgUp, PgDn of de spatiebalk zijn dan veel makkelijker. Daarom is hier verder niets aan gedaan.
Slepen van de schuifregelaar in de scrollbalk, klikken op de pijltjes boven- en onderaan de scrollbalk, en gebruik van het muiswieltje boven de scrollbalk werken wel goed. De schuifregelaar geeft ook gewoon de correcte positie binnen de pagina aan.
(Als je dit zou willen oplossen, zou je eerst moeten vaststellen dat op de scrollbalk wordt geklikt. Dat is al knap lastig. Vervolgens zou je moeten vaststellen, of die klik boven of onder de schuifregelaar valt. Waarvoor je de positie van de schuifregelaar moet weten. En hoe hoog die schuifregelaar is, want die hoogte verandert met de hoogte van de pagina. En een klik óp de schuifregelaar geldt niet, want bij een klik op de schuifregelaar wordt niet gescrold. En dan moet de afstand van de beweging nog worden gecorrigeerd. Kortom: waanzinnig ingewikkeld, voor een manier van scrollen die heel weinig wordt gebruikt.)
Alle browsers
Links naar een anker komen te hoog te staan
Een link naar een anker is een link naar een plaats in de pagina. Dat kan vanaf een andere pagina, maar ook binnen de pagina:
<a href="#anker">Naar anker</a>
<p id="anker">En ik ben het anker</p>
Bij klikken op 'Naar anker' hoort p#anker
bovenaan het venster van de browser te worden gezet. En dat is ook precies, wat er gebeurt. Met andere woorden: het anker werkt gewoon, zoals het hoort te werken.
Alleen staat bovenaan het browservenster een vaste header. (In vensters smaller dan 760 px is het een menubalk, maar het effect is precies hetzelfde als bij een header.) Het anker komt wel netjes bovenaan het venster te staan, maar verdwijnt onder de header. Dit is heel simpel op te lossen.
In het voorbeeld is de header ongeveer 100 px hoog. De standaardlettergrootte is ongeveer 16 px. 100 px is iets meer dan zes keer zoveel, dat wordt afgerond op 6,5. 16 px is evenveel als 1 em, de standaardletterhoogte. De header is 6,5 keer zo hoog, dat is dus 6,5 em. Om het anker op de juiste plaats neer te zetten, moet dus 6,5 em worden gecorrigeerd.
Nou is er 'n probleem met de eenheid em
: die is afhankelijk van de lettergrootte. Als je linkt naar 'n anker ergens in 'n kolom en de lettergrootte is 0,5 em (halve lettergrootte), dan is 3 em daar niet meer 3 x 16 = 48 px, maar 3 x 9 = 27 px. En die header is nog steeds 100 px hoog.
Daarom kun je beter de minder bekende eenheid rem
gebruiken. Die is hetzelfde als em
, maar gebaseerd op de lettergrootte van de browser, ongeacht wat de lettergrootte van de kolom of welk element dan ook is. Daardoor is 6,5 rem altijd 100 px, ongeacht de lettergrootte in de kolom of waar dan ook.
Het simpelste is om de hoogte van <header> niet in px
, maar in rem
op te geven. Dat is in dit voorbeeld ook gedaan: <header> is 6,5 rem hoog.
(Voor de lage menubalk in browservensters smaller dan 760 px is 6,5 rem eigenlijk te veel. Je kunt dat in css voor die smallere vensters aanpassen. Maar eigenlijk is dat niet nodig, want het betekent alleen dat de ankers in die vensters iets te laag komen te staan.)
Bij de ankers, zoals de p#anker
hierboven, voeg je dan de volgende css toe:
#anker {
margin-top: -6,5rem;(of: ...rem)
padding-top: 6,5rem;(of: ...rem)
}
De negatieve marge zet p#anker
6,5 rem naar boven. Alleen die marge heeft geen invloed op het anker: bij klikken op 'Naar anker' komt p#anker
nog steeds bovenaan het browservenster, en dus onder de header, te staan. Bovendien staat p#anker
nu over het erboven zittende element heen, wat het lezen er niet makkelijker op maakt.
De negatieve marge heeft de hele p#anker
6,5 rem hoger gezet.
De padding van 6,5 rem aan de bovenkant zet de inhoud van p#anker
weer 6,5 rem omlaag. Niet p#anker
zelf. p#anker
staat dus nog steeds over het element erboven heen, en onder de header. Maar de inhoud van p#anker
staat nu weer 6,5 rem lager, en daarmee onder de header, en onder de erboven zittende elementen. Zoals vaker bij html en css word je belazerd, waar je bij staat, maar voor het oog ziet het er goed uit.
Als je 'n achtergrondkleur of zoiets in het anker gebruikt, zul je daar nog even mee moeten stoeien. Als de lettergrootte van het anker erg groot of erg klein is, moet je het aantal rem
mogelijk aanpassen. Maar in principe is dit altijd op te lossen met deze truc.
Bij scrollen van de linkerkolom scrolt de rechterkolom mee
Als er meer in de linkerkolom staat, dan in de beschikbare ruimte past, kan de linkerkolom worden gescrold. (Dat is in het voorbeeld in lagere browservensters het geval, maar 'in het echt' zou er geen tekst onder het menu staan, en zou het wel passen.)
Als de linkerkolom niet meer kan worden gescrold, omdat deze boven- of onderaan is aangekomen, wordt zonder overgang verder gescrold met de rechterkolom. Niet heel ernstig, maar wel wat verwarrend. Dit doet zich niet altijd voor, in sommige browsers bijvoorbeeld alleen maar als is ingezoomd (vergroot).
Het best kun je in de linkerkolom gewoon niet al te veel neerzetten. Als de inhoud gewoon past, hoeft er niet gescrold te worden. Ook bij inzoomen doet het probleem zich dan niet voor, want bij inzoomen wordt niet alleen de inhoud van de linkerkolom vergroot, maar ook de linkerkolom zelf.
Bij een grotere lettergrootte kan het probleem zich dan helaas nog steeds voordoen, want dan wordt alleen de tekst binnen de kolom vergroot, en niet de kolom zelf. Dat is niet op te lossen, althans niet zonder tamelijk ingewikkeld met JavaScript aan de slag te gaan. Omdat dit probleem niet echt ernstig is, is hier verder niets aan gedaan.
Android browser (alle versies) en Opera Mini op Android 4.1.2 in vensters smaller dan 760 px
Bij inzoomen (vergroten) staat het menu over de tekst
Bij sterk inzoomen kan in deze twee browsers het menu gedeeltelijk over de tekst komen te staan, ook al is het menu gesloten. Openen en weer sluiten van het menu maakt alle tekst weer zichtbaar.
Bij Opera Mini speelt dit niet meer in iets nieuwere versies. En Android browser is na Android 4.3 niet meer de standaardbrowser, en wordt inmiddels zelfs helemaal niet meer geleverd. (Het precieze tijdstip van het niet meer leveren is afhankelijk van de fabrikant.) Dit probleem is dus razendsnel aan het uitsterven.
Android browser (alle versies), Opera Mini en UC browser op Android 4.1.2 in vensters smaller dan 760 px
Bij inzoomen (vergroten) valt een deel van het menu buiten het scherm
Bij sterk inzoomen kan een deel van het menu buiten het scherm komen te staan. Dit deel van het menu is dan gelijk onbereikbaar, omdat het menu niet gescrold kan worden.
Dit probleem doet zich eigenlijk alleen voor in smartphones, want al bij 'n iets breder browservenster kan het menu worden vergroot zonder buiten het scherm te vallen.
De laatste versie van Android waarin Android browser de standaardbrowser is, is versie 4.3. Inmiddels wordt hij zelfs helemaal niet meer geleverd. (Het precieze tijdstip van het niet meer leveren is afhankelijk van de fabrikant.) Dit probleem verdwijnt dus in rap tempo vanzelf.
Opera Mini en UC browser worden regelmatig geüpdatet, dus naar alle waarschijnlijkheid zal dit probleem niet al te lang meer bestaan.
Oudere versies van Android browser in vensters miminaal 760 px breed
Bij inzoomen (vergroten) valt een deel van de header buiten het scherm
Bij inzoomen komt een deel van de header rechts buiten het browservenster te staan. Omdat de header niet gescrold kan worden, is dit deel van de header niet te bekijken.
Na Android 4.3 is dit niet meer de standaardbrowser, en inmiddels wordt Android browser zelfs helemaal niet meer geleverd. (Het precieze tijdstip van het niet meer leveren is afhankelijk van de fabrikant.) Dit probleem is dus redelijk snel aan het uitsterven.
Internet Explorer 11 in vensters minimaal 760 px breed
Bij scrollen van de rechterkolom trilt de header heel storend
Dit probleem speelt niet in Internet Explorer 9 of 10, en ook niet in Edge. In het voorbeeld speelt het ook niet, maar wel op de site. Het is dus wat onduidelijk, wanneer deze bug zich precies voordoet.
Bij omhoog scrollen van de rechterkolom scrolt de header 'n paar millimeter mee omhoog, om vervolgens omlaag te knallen. Dit herhaalt zich tijdens het scrollen in zo'n hoog tempo, dat alleen een fabrikant van lichtshows hier nog vrolijk van kan worden. Het lijkt 'n kleinigheid, maar het is echt heel erg storend en maakt scrollen heel erg lastig.
Op de site is binnen <header> ook de navigatie voor de site neergezet. Zodra op de site bij <header> overflow: auto;
of overflow: hidden;
wordt gebruikt bij header
, doet zich dit probleem voor. Als overflow
wordt weggelaten, gaat het goed.
In het voorbeeld dat in de download zit, mist de navigatie voor de site. In het voorbeeld wordt bij header
wel gewoon overflow: auto;
gebruikt, en daar levert het geen probleem op.
iOS
Bij inzoomen (vergroten) scrolt de linkerkolom soms lastig
Als er in de linkerkolom meer inhoud staat, dan binnen de kolom past, kan de kolom worden gescrold. Scrollen van een element zoals een <nav> levert op iOS bergen grotere en kleinere problemen, tot en met het soms verdwijnen van delen van de tekst. Internet staat vol met klachten en bugrapporten, maar omdat Apple de openheid heeft van een oester in een roestvaststalen duikerspak, is volstrekt onduidelijk, of Apple hier ooit iets aan gaat doen.
Op de tablet met device-pixel-ratio 1 speelt dit probleem in Safari, Opera Mini, Chrome for iOS en Firefox. Op de tablet met device-pixel-ratio 2 speelt het in Safari, Chrome for iOS en Firefox. (Het speelt niet in UC browser, maar die speelt vals: de header scrolt mee in die browser.)
Als niet wordt ingezoomd, kan de linkerkolom gewoon worden gescrold. Maar als wordt ingezoomd, kan de linkerkolom alleen met stukjes van 1 of 2 mm worden gescrold, hoe heftig je ook veegt.
Als er niet meer in de linkerkolom staat, dan erin past, hoeft niet te worden gescrold. En levert dit dus ook geen probleem op.
Scrollen van header en linkerkolom gaat heel schokkerig
Dit heeft met hetzelfde al jaren bestaande probleem als gelijk hierboven wordt beschreven te maken: scrollen binnen een element. Het beste is om gewoon niet te veel binnen header en linkerkolom te zetten, zodat niet gescrold hoeft te worden. (Dat is hoe dan ook het beste, omdat het anders veel te veel ruimte kost.)
Dit schokkerige scrollen kan worden opgelost door aan de css voor het te scrollen element -webkit-overflow-scrolling: touch;
toe te voegen. (Omdat het probleem zich alleen in het op webkit gebaseerde iOS voordoet, is het hier geen probleem als alleen de -webkit-
variant wordt gebruikt. Er bestaan trouwens geen varianten voor andere versies.)
Maar je moet hier wel mee oppassen. Internet staat vol met verhalen over problemen die hierdoor worden veroorzaakt, tot en met delen van tekst die blijken te verdwijnen. Die problemen hoeven zich niet voor te doen, maar grondig testen is absoluut noodzakelijk. (Door de geslotenheid van Apple is volledig onduidelijk, waardoor dit ontstaat. Hierdoor is het ook niet goed mogelijk een oplossing te vinden, als die al te vinden zou zijn.)
UC browser op iOS in vensters minimaal 760 px breed
De header scrolt mee
In deze browser gedragen header en linkerkolom zich, alsof ze absoluut zijn gepositioneerd en niet fixed: ze scrollen mee met de pagina. Dit levert geen echte problemen op, omdat header en linkerkolom boven en naast de rechterkolom staan en niet eroverheen.
(In het verleden hadden veel meer mobiele browsers dit soort problemen. Dat was de reden dat vorige versies geen gebruik maakten van position: fixed;
. UC browser wordt actief ontwikkeld, dus hopelijk is dit snel opgelost.)
@-webkit-keyframes valideert niet
De validator van w3c geeft een foutmelding bij het gebruik van deze eigenschap. Omdat de reden van deze foutmelding precies bekend is (de rare constructie met -webkit-
ergens in het midden van de naam van de eigenschap), is dit verder niet van belang.
Wijzigingen
Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.
:
Nieuw opgenomen.
8 augustus 2008:
Totaal herschreven. De vorige versie hield veel meer rekening met Internet Explorer 6. Deze versie werkt nog wel in die browser, maar maakt veel meer gebruik van dingen die andere browsers wel kunnen en Internet Explorer 6 niet. De veranderingen in de code aangeven is onbegonnen werk, hier alleen maar de belangrijkste en de voordelen daarvan.
-
In plaats van allerlei ingewikkelde constructies wordt
position: fixed;
gebruikt om elementen vast te zetten. Voor Internet Explorer 6 wordt 'n omweg gebruikt. -
Als er in de vorige versie geen scrollbar was vanwege weinig inhoud, was 'n waanzinnig ingewikkelde constructie nodig bij het gebruik van achtergrond-afbeeldingen. Dat is nu niet meer nodig. Bij Internet Explorer 6 kan het nog wel enigszins lastig zijn.
-
Bij gebruik van PgDn, PgUp, de spatiebalk en klikken in de scrollbalk werd in de vorige versie meer dan 1 browservenster gescrold, behalve in Internet Explorer 6 en 7. Nu werkt dit goed in alle browsers, behalve in Internet Explorer 6: daar wordt iets meer dan 1 venster gescrold bij gebruik van PgDn, PgUp, spatiebalk en klikken in de scrollbalk. Scrollwieltje en pijltjestoetsen werken wel gewoon goed.
-
Bij 'n grotere lettergrootte wordt de header hoger en de linkerkolom breder (en de rechterkolom dus smaller). Er verdwijnt dus geen inhoud meer (behalve bij onwijs sterke vergrotingen).
-
Zoomen werkt nu ook goed in Firefox 3. In de vorige versie ontstonden kieren tussen de diverse onderdelen. Bij inzoomen (vergroten) in Internet Explorer 7 verdwijnt door een bug in die browser aan de rechterkant wel inhoud. In versie 8 is dat verholpen. Als je alleen de letters vergroot in Internet Explorer 7 gaat 't wel goed.
-
Bij Internet Explorer 6 verdween inhoud uit de rechterkolom onder de linkerkolom als je de letters vergrootte.
30 maart 2009:
Tekst aangepast aan de nieuw verschenen Internet Explorer 8. De code is ongewijzigd.
20 juni 2011:
Op diverse plaatsen color: black;
toegevoegd vanwege de toegankelijkeheid.
19 november 2012:
- Bij Bekende problemen (en oplossingen) stukje over mobiele browsers toegevoegd.
- Tig kleine veranderingen in de tekst.
- Hele hoofdstukje Getest in vervangen.
- Bij Bekende problemen (en oplossingen) stukje over zoomen en lettergrootte toegevoegd.
20 maart 2017:
Volledig herschreven, alleen de belangrijkste veranderingen staan hieronder.
- Alle aanpassingen voor Internet Explorer 10 en eerder verwijderd.
- Aantal nieuwe hoofdstukken toegevoegd, voornamelijk over toegankelijkheid.
- Tig kleinere en grotere wijzigingen in de tekst.
- In de linkerkolom is een heus menu met acht knoppen aangebracht. In bredere browservensters is dit menu altijd zichtbaar, in smallere vensters alleen na aanklikken of aanraken van een knop.
- In smallere browservensters scrolt de header mee met de pagina.
- In browservensters breder dan 1282 px staat de pagina horizontaal gecentreerd.
- In vorige versies bestond de rechterkolom uit twee geneste <div>'s, waarvan de binnenste kon scrollen. In deze versie lijkt dat ook zo, maar in werkelijkheid scrolt de hele pagina (en blijven header en linkerkolom in bredere browservensters stilstaan.)
- Met behulp van de spatiebalk, Shift+Spatiebalk, PgUp en PgDn kun je 'n browservenster naar boven of beneden scrollen. In de vorige versie werd de rechterkolom te veel gescrold, In deze versie is dat verholpen met wat JavaScript. (Klikken in de scrollbalk scrolt nog steeds te veel. Daarover is meer te vinden bij Bekende problemen (en oplossingen).)
- In de vorige versie werkte, bij gebruik van ankers binnen de rechterkolom, de geschiedenis niet: het met de Terug‑ of Vooruitknop, of met alt+← of alt+→ een pagina terug‑ of vooruitgaan. In deze versie werkt dat wel.
- In de vorige versie moest eerst binnen de rechterkolom worden geklikt, voordat deze met behulp van de pijltjestoetsen en dergelijke kon worden gescrold. In deze versie is dat eerst klikken niet meer nodig: er kan gelijk worden gescrold met de pijltjestoetsen en dergelijke.
Inhoud van de download en licenties
De inhoud van deze download kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:
* Sommige onderdelen die van 'n andere site of zo afkomstig zijn, vallen mogelijk onder een of andere licentie. Dat is hieronder bij het betreffende onderdeel te vinden.
* Je gebruikt het materiaal uit deze download volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte code en dergelijke zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal uit deze download ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.
* Dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) wordt regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat voorbeeld, uitleg, en dergelijke afkomstig zijn van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.
Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.
lay-out-004-dl.html: de pagina met het voorbeeld.
lay-out-004.pdf: deze uitleg (aangepast aan de inhoud van de download).
lay-out-004-inhoud-download-en-licenties.txt: een kopie van de tekst onder dit kopje (Inhoud van de download en licenties).
004-css-dl:
lay-out-004-dl.css: stylesheet voor lay-out-004-dl.html.
lay-out-004-hulp-dl.css: stylesheet voor pagina's in 004-files-dl.
004-files-dl:
de pagina's achter de knoppen, in totaal acht html-pagina's.
HTML
De code is geschreven in een afwijkende
lettersoort. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code), is in de hele uitleg onderstippeld blauw
. Alle niet-essentiële code is bruin
. (In de inhoudsopgave staat alles in een gewone letter vanwege de leesbaarheid.)
In de html hieronder wordt alleen de html besproken, waarover iets meer is te vertellen. Een <h1> bijvoorbeeld wordt in de regel niet genoemd, omdat daarover weinig interessants valt te melden. (Als bijvoorbeeld het uiterlijk van de <h1> wordt aangepast met behulp van css, staat dat verderop bij de bespreking van de css.)
Zaken als een doctype
en charset
hebben soms wat voor veel mensen onbekende effecten, dus daarover wordt hieronder wel een en ander geschreven.
Deze uitleg hoort bij het voorbeeld dat in de download zit. Het voorbeeld uit de download verschilt iets van het voorbeeld hier op de site. In de download ontbreekt bijvoorbeeld de navigatie voor de site. Ook in de kopregels zit vaak wat verschil. Daarnaast kunnen er nog andere (meestal kleine) verschillen zijn.
Als je deze uitleg leest naast de broncode van het voorbeeld op de site, kan het dus bijvoorbeeld zijn dat 'n <h1> uit de css bij 'n <h2> uit de html hoort. Maar het gaat niet om hele grote, fundamentele afwijkingen.
Als je dit lastig vindt, kun je bovenaan de pagina de hele handel downloaden. In de download zit 'n voorbeeld dat wel naadloos aansluit op de uitleg in de download.
<!DOCTYPE html>
Een document moet met een doctype beginnen om weergaveverschillen tussen browsers te voorkomen. Zonder doctype is de kans op verschillende (en soms volkomen verkeerde) weergave tussen verschillende browsers heel erg groot.
Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.
Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.
Het hier gebruikte doctype is dat van html5. Dit kan zonder enig probleem worden gebruikt: het werkt zelfs in Internet Explorer 6.
<html lang="nl">
De toevoeging lang="nl"
bij <html> geeft aan dat de pagina in het Nederlands is. De taal is van belang voor schermlezers, automatisch afbreken, automatisch genereren van aanhalingstekens, juist gebruik van decimale punt of komma, en dergelijke.
<meta charset="utf-8">
Zorgt dat de browser letters met accenten en dergelijke goed kan weergeven.
utf-8 is de beste charset (tekenset), omdat deze alle talen van de wereld (en nog heel veel andere extra tekens) bestrijkt, maar toch niet meer ruimte inneemt voor de code, dan nodig is. Als je utf-8 gebruikt, hoef je veel minder entiteiten (ä
en dergelijke) te gebruiken, maar kun je bijvoorbeeld gewoon ä gebruiken.
Deze regel moet zo hoog mogelijk komen te staan, als eerste regel binnen de head, omdat hij anders door sommige browsers niet wordt gelezen.
In html5 hoeft deze regel niet langer te zijn, dan wat hier staat.
<meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1">
Mobiele apparaten variëren enorm in breedte. En dat is een probleem. Sites waren, in ieder geval tot voor kort, gemaakt voor desktopbrowsers. En die hebben, in vergelijking met bijvoorbeeld een smartphone, heel brede browservensters. Hoe moet je op 'n smartphone een pagina weergeven, die is gemaakt voor de breedte van een desktop? Je kunt natuurlijk wachten tot álle sites zijn omgebouwd voor smartphones, tablets, enzovoort, maar dan moet je waarschijnlijk heel erg lang wachten.
Mobiele browsers gokken erop dat een pagina een bepaalde breedte heeft. Safari voor mobiel bijvoorbeeld gaat ervan uit dat een pagina 980 px breed is. De pagina wordt vervolgens zoveel versmald dat hij binnen het venster van het apparaat past. Op een iPhone wordt de pagina dus veel smaller dan op een iPad. Vervolgens kan de gebruiker inzoomen op het deel van de pagina dat hij of zij wil zien.
Dit betekent ook dat bij het openen van de pagina de tekst meestal heel erg klein wordt weergegeven. (Meestal, want niet alle browsers en apparaten doen het op dezelfde manier.) Niet erg fraai, maar bedenk maar 'ns 'n betere oplossing voor bestaande sites.
Nieuwe sites of pagina's kunnen echter wel rekening houden met de veel kleinere vensters van mobiele apparaten. In dit voorbeeld scrolt de header in smallere vensters mee met de pagina, en het menu opent pas op verzoek. Maar die stomme mobiele browser weet dat niet, dus die gaat ervan uit dat ook de al aangepaste pagina 980 px breed is, en verkleint die dan. Dat is ongeveer even behulpzaam als de gedienstige kelner die behulpzaam de stoel naar achteren trekt, net als jij wilt gaan zitten.
Om de door de browser aangeboden hulp vriendelijk maar beslist te weigeren, wordt deze tag gebruikt. Hiermee geef je aan dat de pagina is geoptimaliseerd voor mobiele apparaten.
Een iPad in portretstand bijvoorbeeld is 768 px breed. De kreet width=device-width
zegt tegen de mobiele browser dat de breedte van de weer te geven pagina gelijk is aan de breedte van het apparaat. Voor een iPad in portretstand dus 768 px.
Simpeler gezegd: je zegt tegen het mobiele apparaat dat de pagina geen vaste breedte heeft, en dat het dus niet nodig is om de weergave aan te passen.
Er staat nog een tweede deel in de tag: initial-scale=1
. Sommige mobiele apparaten zoomen een pagina gelijk in of uit. Ook weer in een poging behulpzaam te zijn. Ook dat is hier niet nodig, want de pagina past zich aan het apparaat aan. Er is ook een instructie om zoomen helemaal onmogelijk te maken, maar die wordt niet gebruikt. De bezoeker kan zelf nog gewoon zoomen, wat belangrijk is voor mensen die wat slechter zien.
<link rel="stylesheet" href="004-css-dl/lay-out-004-dl.css">
Dit is een koppeling naar een externe stylesheet (stijlbestand), waarin de css staat. In html5 is de toevoeging type="text/css"
niet meer nodig, omdat dit standaard al zo staat ingesteld. Je moet uiteraard de naam van en het pad naar de stylesheet aanpassen aan de naam en plaats, waar je eigen stylesheet staat.
Voordeel van een externe stylesheets is onder andere dat deze geldig is voor alle pagina's, waaraan deze is gelinkt. 'n Verandering in de lay-out hoef je dan maar in één enkele stylesheet aan te brengen, in plaats van in elke pagina apart. Op een grotere site kan dit ontzettend veel werk schelen. Bovendien hoeft de browser zo'n externe stylesheet maar één keer te downloaden, ongeacht hoeveel pagina's er gebruik van maken. Zou je de css in elke pagina opnieuw aanbrengen, dan worden de te downloaden bestanden veel groter.
In dit voorbeeld heeft een extern stylesheet eigenlijk geen nut, omdat er maar één pagina is die dit stylesheet gebruikt. In dit geval kun je de css beter in de <head> van de html-pagina zelf zetten. Voor de omvang maakt het hier niets uit, want de css wordt hoe dan ook altijd precies één keer gedownload, en nooit vaker. Voor het onderhoud maakt het ook geen verschil, want ook hier hoef je de css maar op één plaats te wijzigen. Maar het scheelt wel een extra aanroep naar de server, omdat geen apart stylesheet hoeft te worden gedownload.
Dat opnemen in de <head> gaat heel simpel: je kopieert gewoon het hele stylesheet en zet die bovenin de <head>, tussen <style> en </style>:
<style>
body {color: black;}
(...) rest van de css (...)
div {color: red;}
</style>
Maar zodra een stylesheet op meerdere pagina's wordt gebruikt, wat meestal het geval zal zijn, is een extern stylesheet beter.
(De reden dat er toch een extern stylesheet is, terwijl hierboven omstandig wordt beweerd dat dat in dit voorbeeld eigenlijk geen nut heeft: overzichtelijkheid. Nu kun je html en css los van elkaar bekijken.)
De hulppagina's achter de knoppen hebben een gezamenlijke stylesheet: lay-out-004-hulp-dl.css. Deze wordt hier verder niet besproken, omdat hij uiterst simpel is. Op de site is deze met de stylesheet voor het voorbeeld zelf (en nog andere pagina's) gecombineerd tot één gezamenlijke stylesheet.
<input id="checkbox-voor-smal" type="checkbox" aria-hidden="true">
<div id="menubalk-voor-smal" aria-hidden="true">
In browservensters smaller dan 760 px is het menu links buiten het scherm geplaatst, waardoor het onzichtbaar is. Pas na aanklikken of aanraken van een knop wordt het menu getoond.
Voor schermlezers maakt het niets uit dat het menu links buiten het scherm staat: het wordt gewoon voorgelezen. Daarom is het menu ook niet verborgen met display: none;
of visibility: hidden;
. Als het menu daarmee zou worden verborgen, zou het ook voor schermlezers onzichtbaar zijn. Maar dat het buiten het scherm staat, maakt niets uit.
Met behulp van de <input> in de eerste regel hierboven kan het menu worden geopend. In de <div> uit de tweede regel zit alleen de bij de <input> horende <label>. Aan deze <input> hebben schermlezers niets, het werkt alleen maar verwarrend. Daarom worden <input> en <div> (en daarmee ook de inhoud van de <div>) voor schermlezers verborgen met de WAI-ARIA-code aria-hidden="true"
.
CSS
De code is geschreven in een afwijkende
lettersoort. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code) is in de hele uitleg onderstippeld blauw
. Alle niet-essentiële code is bruin
. (In de inhoudsopgave staat alles in een gewone letter vanwege de leesbaarheid.)
Deze uitleg hoort bij het voorbeeld dat in de download zit. Het voorbeeld uit de download verschilt iets van het voorbeeld hier op de site. In de download ontbreekt bijvoorbeeld de navigatie voor de site. Ook in de kopregels zit vaak wat verschil. Daarnaast kunnen er nog andere (meestal kleine) verschillen zijn.
Als je deze uitleg leest naast de broncode van het voorbeeld op de site, kan het dus bijvoorbeeld zijn dat 'n <h1> uit de css bij 'n <h2> uit de html hoort. Maar het gaat niet om hele grote, fundamentele afwijkingen.
Als je dit lastig vindt, kun je bovenaan de pagina de hele handel downloaden. In de download zit 'n voorbeeld dat wel naadloos aansluit op de uitleg in de download.
Technisch gezien is er geen enkel bezwaar om de css in de stylesheet allemaal achter elkaar op één regel te zetten:
div#header-buiten {position: absolute; right: 16px; width: 100%; height: 120px; background: yellow;} div p {margin-left 16px; height: 120px; text-align: center;}
Maar als je dat doet, garandeer ik je hele grote problemen, omdat het volstrekt onoverzichtelijk is. Beter is het om de css netjes in te laten springen:
div#header-buiten {
position: absolute;
right: 16px;
width: 100%;
height: 120px;
background: yellow;
}
div p {
margin-left: 16px;
height: 120px;
text-align: center;
}
Hiernaast is het heel belangrijk voldoende commentaar (uitleg) in de stylesheet te schrijven. Op dit moment weet je waarschijnlijk (hopelijk...), waarom je iets doet. Maar over vijf jaar kan dat volstrekt onduidelijk zijn. Op deze site vind je nauwelijks commentaar in de stylesheets, maar dat heeft een simpele reden: deze uitleg is in feite één groot commentaar.
Op internet zelf is het goed, als de stylesheet juist zo klein mogelijk is. Dus voor het uploaden kun je normaal genomen het beste het commentaar weer verwijderen. Veel mensen halen zelfs alles wat overbodig is weg, voordat ze de stylesheet uploaden. Inspringingen bijvoorbeeld zijn voor mensen handig, een computer heeft ze niet nodig.
Je hebt dan eigenlijk twee stylesheets. De uitgebreide versie waarin je dingen uitprobeert, verandert, enzovoort, met commentaar, inspringingen, en dergelijke. Dat is de mensvriendelijke versie. Daarnaast is er dan een stylesheet die je op de echte site gebruikt: een gecomprimeerde versie.
Dat comprimeren kun je met de hand doen, maar er bestaan ook hulpmiddelen voor. Op de pagina met links kun je onder Gereedschap → Snelheid, testen, gzip, comprimeren links naar sites vinden, waar je bestanden kunt comprimeren.
(Stylesheets op deze site zijn niet gecomprimeerd. Omdat het vaak juist om de css gaat, kunnen mensen dan zonder al te veel moeite de css bekijken.)
css voor alle vensters
/* lay-out-004-dl.css */
Om vergissingen te voorkomen is het een goede gewoonte bovenaan het stijlbestand even de naam neer te zetten. Voor je het weet, zit je anders in het verkeerde bestand te werken.
@-webkit-keyframes bugfix-0 {from {padding-left: 0;} to {padding-left: 0;}}
Bij nav wordt een animatie toegevoegd om een bug in oudere versies van Android browser en sommige versies van Opera Mini op Android op te lossen. Die animatie wordt hier opgegeven.
Op een aantal plaatsen wordt in een selector gebruik gemaakt van het teken ~
(de 'general sibling'-selector) om in browservensters smaller dan 760 px het menu te tonen of te verbergen. Ook wordt deze selector gebruikt om 'Menu open' te veranderen in 'Menu dicht'. De genoemde browsers tonen het menu niet en veranderen ook de tekst niet, omdat ze problemen hebben met de ~
. Door het toevoegen van een animatie werkt het toch zoals bedoeld.
Als je nou denkt dat hier niets wordt uitgevoerd, omdat de padding links van 0 px in een padding links van 0 px wordt veranderd, dan heb je helemaal gelijk. Toch neutraliseert deze flauwekul de bug. De padding links is 0 px, omdat bij <nav> helemaal geen padding is opgegeven. In dat geval heeft de padding de standaardwaarde van 0. Zou de padding links bij <nav> wel een waarde hebben, dan zou je hier die waarde gebruiken (zoals gelijk hieronder bij @-webkit-keyframes bugfix-10
gebeurt).
Bij nav, waar de animatie daadwerkelijk wordt gebruikt, staat bij -webkit-animation
het sleutelwoord infinite
: de animatie wordt eindeloos herhaald. Verder staat daar nog de waarde 1s
: 1 seconde. Dat is de tijdsduur van de animatie. Door hier een tamelijk lange waarde voor te nemen, wordt de animatie niet al te vaak afgespeeld. (Voor zover je hier van 'afspelen' kan spreken, want er gebeurt gewoon helemaal niets.)
Omdat er in feite helemaal niets gebeurt bij deze animatie, wordt de pagina ook niet opnieuw opgemaakt door de browser. Kennelijk werkt dit als 'n soort waakhond: áls er iets is veranderd, wordt het weergegeven. Anders gebeurt er niets.
Normaal genomen is het een bijzonder slecht idee css te gebruiken voor slechts één weergave-machine: webkit. Maar in dit geval is dit terecht, want de bug zit alleen in op webkit gebaseerde browsers. Het heeft dus geen zin om Internet Explorer of Firefox ook met deze ongein te belasten.
Waarom dit alleen in webkit-browsers werkt, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.
@-webkit-keyframes bugfix-10 {from {padding-left: 10px;} to {padding-left: 10px;}}
Het verhaal hiervoor is precies hetzelfde als gelijk hierboven bij de andere @-webkit-keyframes
. Alleen is de waarde van de padding-left hier niet 0, maar 10 px. Deze animatie wordt gebruikt bij #toon-menu en komt overeen met de bij #toon-menu opgegeven linker-padding van 10 px.
body
Het element waarbinnen de hele pagina staat. Veel instellingen die hier worden opgegeven, worden geërfd door de nakomelingen van <body>. Ze gelden voor de hele pagina, tenzij ze later worden gewijzigd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de lettersoort, de lettergrootte en de voorgrondkleur.
background: #ff9;
Achtergrondkleurtje.
color: black;
Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.
Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.
Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important
heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.
font-family: Arial, Helvetica, sans-serif;
Als Arial is geïnstalleerd op de machine van de bezoeker, wordt deze gebruikt, anders Helvetica. Als die ook niet wordt gevonden, wordt in ieder geval een schreefloze letter (zonder dwarsstreepjes) gebruikt.
margin: 0; padding: 0;
Slim om te doen vanwege verschillen tussen browsers.
In dit geval wordt dit tot de essentiële css gerekend, omdat het hier om een lay-out gaat die vaak het hele browservenster zal vullen. Als je dit weglaat, zie je in sommige browsers lelijke kieren aan de rand.
#checkbox-voor-smal
Het element met id="checkbox-voor-smal". De <input type="checkbox"> waarmee in browservensters smaller dan 760 px het menu kan worden getoond en verborgen.
Het aankruisvakje zelf zie je niet, want dat is niet echt mooi. De bediening gebeurt met behulp van de bij de <input> horende label#toon-menu
.
Vaak wordt de bij een <label> horende <input> binnen de <label> gezet. Dat kan hier echter niet, omdat in de selectors #checkbox-voor-smal:checked ~ #menubalk-voor-smal #toon-menu::after en #checkbox-voor-smal:checked ~ nav gebruik wordt gemaakt van de 'general sibling combinator' ~
(een Nederlandse vertaling bestaat niet).
Het element voor en het element na de ~
moeten dezelfde ouder hebben. In de eerste selector zijn dat input#checkbox-voor-smal
en div#menubalk-voor-smal
, die beide <body> als ouder hebben. In de tweede selector zijn het input#checkbox-voor-smal
en nav
, die ook beide <body> als ouder hebben.
Als input#checkbox-voor-smal
binnen de bijbehorende <label> zou worden gezet, is de ouder van de <input> niet meer <body>, maar label#toon-menu
, waardoor de ~
niet meer gebruikt kan worden.
position: fixed;
Ook bij scrollen van de pagina blijft het aankruisvakje staan, want het is vastgezet ten opzichte van het venster van de browser.
top: 0;
Bovenaan het venster van de browser zetten.
Als je geen positie opgeeft, wordt het element gewoon neergezet op de plaats, waar het zonder position: fixed;
ook zou komen te staan. Alleen scrolt het niet mee met de rest van de pagina.
In dit geval is die plaats 40 px onder de bovenkant van het browservenster. Dat wordt veroorzaakt door een van de lastigste dingen van css, die zelfs ervaren sitebouwers bij tijd en wijle nog tot razernij kan drijven. Je geeft geen marge op, geen padding, helemaal niets, en het kreng vertikt het om gewoon fatsoenlijk bovenaan te gaan staan.
In dit geval wordt dat veroorzaakt door de header. Bij header wordt aan <header> met margin-top: 40px;
een marge aan de bovenkant van 40 px gegeven. <header> is het eerste kind van <body>, en in dat geval wordt deze marge doorgegeven aan ouder <body>. (Dat kun je met 'n aantal trucs voorkomen, maar die worden hier niet gebruikt, omdat het simpeler kan.)
Ja, maar, ho, <header> het eerste kind van <body>? En input#checkbox-voor-smal
en div#menubalk-voor-smal
dan? Dat zijn ook kinderen van <body>, en die komen toch echt voor <header>.
Dat klopt, maar die tellen niet mee. input#checkbox-voor-smal
en div#menubalk-voor-smal
zijn fixed gepositioneerd. Daardoor doen die voor de marge niet mee. Waardoor, voor het marge-gedoe, <header> het eerste kind van <body> is.
Die marge van 40 px aan de bovenkant van <header> wordt dus feitelijk een marge aan de bovenkant van <body>. Waardoor input#checkbox-voor-smal
40 px onder de bovenkant van het browservenster komt te staan, want dat is de plaats, waar de <input> zonder positie zou komen te staan.
Door expliciet top: 0;
op te geven wordt de <input> op z'n plaats gezet: bovenaan het browservenster.
Hier gelijk onder wordt div#menubalk-voor-smal
met de zilverkleurige balk op precies dezelfde plaats gezet als deze <input>: bovenaan het browservenster. Hierdoor wordt het aankruisvakje verstopt onder de balk.
header
Alle <header>'s. Dat is er hier maar eentje: het gele blok bovenaan de pagina.
background: yellow;
Gele achtergrondkleur.
De achtergrondkleur wordt hier tot de essentiële css gerekend, omdat de rechterkolom doorloopt onder de header. Zonder achtergrondkleur is onder de header de inhoud van de rechterkolom te zien.
De keuze voor een combinatie van oranje, gifgroen en knalgeel is, al zeg ik het zelf, een lust voor het verfijnde, gevoelige, kunstzinnige oog. Als je het geen lust vind, heb je gewoon een foutief oog zonder kleurgevoel.
color: black;
Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.
Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.
Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important
heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.
Dit is ook al bij <body> opgegeven, maar sommige mensen hebben bij álle elementen de kleuren veranderd. Het heeft immers weinig zin, als ze dat alleen bij de body doen, terwijl de sitebouwer de kleuren ook bij bijvoorbeeld de paragrafen heeft aangepast.
text-align: center;
Tekst horizontaal centreren.
margin-top: 40px;
Marge aan de bovenkant.
<header> is het eerste element in de html. Althans: daarboven staan nog input#checkbox-voor-smal
en div#menubalk-voor-smal
, maar die zijn fixed gepositioneerd. Hierdoor komt <header> bovenaan het venster van de browser te staan, want fixed gepositioneerde elementen tellen niet mee voor de plaats van andere elementen.
div#menubalk-voor-smal
zorgt voor de zilverkleurige menubalk bovenaan het browservenster. Die balk is 40 px hoog. Zonder marge zou <header> onder die menubalk komen te staan, waardoor de bovenste 40 px van <header> onzichtbaar zouden zijn.
border-bottom: black solid 1px;
Zwart randje aan de onderkant.
padding: 3px;
Kleine ruimte tussen tekst in en buitenkant van <header>.
h1
Alle <h1>'s. Dat is er maar eentje: de belangrijkste kop van de pagina.
font-size: 1.4em;
Van zichzelf heeft een <h1> een wel heel enthousiaste lettergrootte. Die wordt hier iets minder gemaakt.
Als eenheid wordt de relatieve eenheid em
gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px
niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.
margin: 0;
Een <h1> heeft van zichzelf een marge aan boven- en onderkant. Die is hier niet welkom.
h2
Alle <h2>'s. Elk onderdeel van de pagina heeft bovenaan een <h2> staan: header, linkerkolom en rechterkolom.
font-size: 1.2em;
Een <h2> heeft van zichzelf een tamelijk grote letter. Die wordt hier iets kleiner gemaakt.
Als eenheid wordt de relatieve eenheid em
gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px
niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.
margin: 0;
Een <h2> heeft van zichzelf een marge aan boven- en onderkant. Die is hier niet welkom.
ul
Alle <ul>'s. Dat is er hier maar eentje: het menu zit erin.
list-style-type: none;
De gebruikelijke balletjes en dergelijke van een <ul> zijn hier niet welkom.
margin: 0; padding: 0;
De standaardinstellingen hiervan verschillen voor verschillende browsers. Hierdoor worden ze overal hetzelfde.
li
Alle lijst-items. In elke <li> zit één knop van het menu. Of eigenlijk: het uiterlijk van elke <li> is zo veranderd, dat elke <li> een knop lijkt.
background: white;
Witte achtergrond. Hier gelijk onder wordt een zilverkleurige gradiënt (verlopende kleur) aan de achtergrond gegeven. Oudere browsers kennen dit niet en negeren daarom de regel gelijk hieronder. Voor oudere browsers blijft daardoor de witte achtergrond gelden. Andere browsers gebruiken de regel hieronder.
background: -webkit-linear-gradient(top, #fff 0%, #bbb 100%); background: linear-gradient(to bottom, #fff 0%, #bbb 100%);
Hier staat in feite twee keer hetzelfde: background: linear-gradient(to bottom, #fff, 0%, #bbb 100%);
. Waarom dat zo is, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.
Je kunt een gradiënt zelf uitvogelen, maar vaak is het makkelijker om gebruik te maken van een gradiënt-editor, zoals die op colorzilla.com. Deze levert ook gelijk de oudere vormen van de code, zodat je je daar zelf niet in hoeft te verdiepen. Je kunt zelfs code voor oudere versies van Internet Explorer laten maken. (Nachtmerrie-code die gebruik maakt van een eigen techniek van Microsoft: filters.)
(Overigens is het wel raadzaam die code op te schonen, omdat er wel heel erg veel code voor heel erg oude versies van verschillende browsers in staat.)
In dit geval is geen gradiënt-editor gebruikt, omdat het hier allemaal mooie ronde getallen en codes zijn.
linear-gradient
valt in een aantal delen uiteen:
to bottom
: de kant waar de gradiënt naartoe gaat. Omdat alleen de onderkant is opgegeven, loopt de gradiënt loodrecht van boven naar onder.
Na de richting staan twee keer twee waarden, gescheiden door een komma. De eerste waarde is steeds de kleur, de tweede de plaats waar die kleur staat.
#fff 0%
: de kleur #fff
(wit) op 0% vanaf de bovenkant neerzetten (dat is helemaal bovenaan).
#bbb 100%
: de kleur #bbb
(lichtgrijs) op 100% vanaf de bovenkant neerzetten (dat is helemaal onderaan).
Er zijn slechts twee plaatsen opgegeven die een bepaalde kleur moeten krijgen: boven- en onderaan. De overgang tussen die kleuren verloopt geleidelijk, dat regelt de browser verder. Dit is een vrij simpele gradiënt, maar je kunt ook tig kleuren op tig plaatsen aangeven. En ook nog in allerlei richtingen.
width: 48%;
Een breedte in procenten is normaal genomen ten opzichte van de ouder van het element, dat is hier de <ul>. Met een breedte van 48% passen er twee <li>'s naast elkaar in de <ul>. Mogelijk met 49% ook nog net, maar dit is breed zat. Met 50% passen er geen twee meer naast elkaar, omdat er iets hieronder ook nog 'n border bij komt, en dan wordt het nét te breed voor twee naast elkaar.
Dit is redelijk simpel, daarom wordt het voor het broodnodige evenwicht nu weer even ingewikkeld gemaakt.
De <li>'s zijn 48% van de breedte van de <ul>. Dat klinkt heel mooi en zo, maar wat betekent dat in de praktijk? Als de <ul> 'n meter breed is, zijn de <li>'s elk bijna 'n halve meter breed. Als de <ul> slechts 6 mm breed is, zijn de <li>'s nauwelijks te zien. De breedte van de <ul> is dus van belang. Wat leidt tot de vraag: hoe breed is de <ul>?
Een <ul> is een blok-element en wordt daarom normaal genomen even breed als z'n ouder. Dat is hier de <nav>. Een <nav> is ook een blok-element. De <nav> zou daarom even breed als z'n ouder <body> moeten worden. Maar omdat <nav> bij nav fixed is gepositioneerd, wordt <nav> niet even breed als z'n ouder. <nav> wordt slechts zo breed, als nodig is om de inhoud ervan weer te geven. En omdat de <ul> even breed wordt als de <nav>, krijgt ook de <ul> die breedte.
In de <nav> zitten drie elementen: twee <h2>'s en één <ul>, die samen de inhoud van de <nav> vormen en daarmee de breedte van de <nav> bepalen.
De eerste <h2> wordt bij nav h2:first-of-type, nav p met display: none;
verborgen. Deze <h2> telt daarom niet mee voor de inhoud (en dus de breedte) van <nav>.
De tweede <h2> wordt bij nav h2:nth-of-type(2) absoluut gepositioneerd en telt daarom ook niet mee voor de inhoud (en dus de breedte) van <nav>.
Blijft over de <ul>. In de <ul> zitten alleen <li>'s. In de <li>'s zitten alleen wat borders en de <a>'s met de tekst van de links ('Pagina een', Pagina twee', enzovoort). Deze borders en tekst vormen samen de inhoud van de <ul>.
Dit levert een lastige situatie op. De <ul> wordt even breed als de <nav>: niet breder dan nodig is, wat wordt bepaald door de inhoud van de <li>'s. Maar de <li>'s moeten 48% van die nog te bepalen breedte van de <ul> breed worden. Je moet dus eigenlijk jezelf aan je haren uit het moeras trekken. Als dat Baron von Münchhausen lukt, moet dat zeker met css lukken.
Door het systematisch weglaten van delen van de css wordt duidelijk, welke regel nou precies wat doet, en hoe die breedte van 48% uiteindelijk wordt bepaald.
Bij de <li>'s worden float: left;
en width: 48%;
even weggehaald.
Bij de <nav> wordt de position: fixed;
weggehaald. De <nav> gedraagt zich nu als een normaal blok-element en wordt even breed als zijn ouder <body>. Bovendien komt de <nav> nu gewoon onder <header> te staan.

De in de <nav> zittende <ul> is een blok-element en wordt daarom even breed als de <nav>.
Ook de <li>'s zijn blok-elementen, dus ook die worden even breed als hun ouder <ul>. Omdat float: left;
is weggehaald bij de <li>'s, komen ze nu niet meer naast elkaar, maar onder elkaar te staan, zoals blok-elementen standaard doen.
Dit levert het beeld op van de afbeelding hiernaast. De <nav> is even breed als het browservenster. De <ul> is, als blok-element, weer even breed als de <nav>. En de <li>'s, en daarmee de knoppen, zijn als blok-elementen weer even breed als de <ul> en vullen ook de volle breedte van het venster.

Als position: fixed;
bij <nav> wordt teruggezet, levert dat de hiernaast staande afbeelding op. De <nav> wordt niet breder, dan nodig is om de inhoud ervan weer te kunnen geven. De <ul> wordt, als blok-element, even breed als z'n ouder <nav>.
De <li>'s zijn blok-elementen en worden even breed als hun ouder <ul>, dus ook niet breder dan nodig is. De breedste <li> is die met de tekst 'Pagina zeven', dus die bepaalt de breedte van de <nav>. Omdat de <ul> even breed wordt als de <nav>, en de <li>'s weer even breed worden als de <ul>, bepaalt 'Pagina zeven' daarmee de breedte van álle <li>'s (en daarmee van de daarin zittende knoppen).

Op de afbeelding hiernaast is de <nav> nog steeds fixed gepositioneerd en wordt dus niet breder dan nodig is. De <ul> is, als blok-element, even breed als de <nav>.
Aan de <li>'s is width: 48%;
toegevoegd. Dat is ook precies wat er gebeurt: de <li>'s zijn nog maar half zo breed als de <ul>. De <ul> en de <nav> zijn nog net zo breed als op de afbeelding hierboven. Om dat te laten zien, heeft de <nav> even een rode achtergrond gekregen. (De <ul> is niet te zien op de afbeelding, maar die is er wel.)
De <li>'s staan nog steeds onder elkaar, want dat doen blok-elementen nou eenmaal van nature.

Op de afbeelding hiernaast is <nav> nog steeds fixed gepositioneerd. Bij de <li>'s is width: 48%;
weer weggehaald, maar toegevoegd is float: left;
.
Als blok-element wordt de <li> even breed als z'n ouder, maar dat geldt niet als een blok-element is gefloat. In dat geval wordt het blokelement niet breder, dan nodig is om de inhoud ervan weer te kunnen geven. Dat verklaart de verschillende breedtes van de <li>'s op de afbeelding: de lengte van de tekst in de <li> bepaalt de breedte.
Omdat de <li>'s naar links zijn gefloat, komen er net zoveel naast elkaar te staan, als op één regel passen. Als ze niet meer op de regel passen, wordt op de volgende regel verder gegaan. Om te kunnen zien hoeveel <li>'s er maximaal naast elkaar passen, moet de regel zo breed mogelijk worden gemaakt.
Om de regel zo breed mogelijk te maken, moet ook de <ul> zo breed mogelijk worden gemaakt. Daardoor wordt ook de <nav> (te herkennen aan de rode achtergrond) zo breed mogelijk gemaakt. De <nav> zo breed mogelijk maken wil zeggen: zo breed als z'n ouder <body>. De <nav> gedraagt zich eigenlijk weer als een normaal blok-element, want dat wordt ook net zo breed als de ouder. De oorzaak van die breedte is hier echter volkomen anders. (De <ul> is wel aanwezig, maar is op de afbeelding weer niet te zien.)

Op de afbeelding hiernaast is alle css weer aanwezig. De <nav> is fixed gepositioneerd, de <li>'s zijn naar links gefloat en hebben een breedte van 48%.
De <nav> heeft nog wel een rode achtergrond, waardoor is te zien dat de <nav> nog steeds even breed is als <body>, net als in de afbeelding hier gelijk boven. De <ul> is, als blok-element, even breed als de <nav> (maar niet te zien op de afbeelding). De 48% breedte van de <li>'s geldt ten opzichte van de breedte van de <ul>.
Deze hele exercitie maakt aardig duidelijk dat fixed gepositioneerde elementen hele lastige bijwerkingen kunnen hebben. (En hetzelfde geldt voor absoluut gepositioneerde elementen, want een fixed element is een bijzonder soort absoluut gepositioneerd element.)
Veel mensen zullen nu iets denken als: "Welke gek bedenkt dit soort dingen? Waarom bijvoorbeeld niet altijd gewoon een blok-element de volle breedte geven?"
Meestal is er goed nagedacht over dit soort gedrag. Soms komt het onhandig uit, maar in het overgrote deel van de gevallen werkt dit soort 'vreemde' dingen juist prima. In dit geval had <nav> gewoon de volle breedte mogen krijgen, maar meestal is dat juist niet, wat je wilt bij een fixed of gepositioneerd element.
float: left;
Zo hoog mogelijk en dan zoveel mogelijk naar links plaatsen.
Een <li> is een blok-element en wordt daarom normaal genomen op een nieuwe regel gezet. Door ze naar links te floaten, komen ze naast elkaar te staan, tot de regel vol is. Omdat gelijk hierboven de breedte 48% is gemaakt, passen er twee <li>'s naast elkaar.
line-height: 40px;
Regelhoogte. Omdat er geen gewone hoogte aan de <li>'s is gegeven, is dit tevens de hoogte van de <li>'s. Tekst wordt automatisch halverwege de regelhoogte gezet, waardoor de tekst netjes in het midden van de knoppen staat.
Anders dan meestal wordt hier bij regelhoogte geen relatieve eenheid zoals em
gebruikt, maar een absolute: px
. Hierdoor verandert de regelhoogte niet mee met de lettergrootte. (Voor bredere browservensters wordt de eenheid later veranderd in de relatieve eenheid em
.)
Dit soort smalle browservensters zal vrijwel altijd een touchscreen zijn, waarin niet alleen de lettergrootte wordt veranderd, maar waarin wordt gezoomd. Bij zoomen verandert ook de regelhoogte gewoon mee. Maar mocht iemand toch alleen de lettergrootte veranderen, al is die kans klein, dan is er in de knoppen redelijk veel ruimte voor een grotere letter, zonder dat de regelhoogte verhoogd hoeft te worden.
Als de regelhoogte, en daarmee ook de hoogte van de <li>'s met de knoppen, met de lettergrootte mee zou worden verhoogd, passen de knoppen mogelijk niet meer in het browservenster, als dit erg laag is.
text-align: center;
Tekst horizontaal centreren.
border: black solid;
Zwarte rand. De breedte wordt gelijk hieronder opgegeven.
border-width: 0 1px 1px 0;
Breedte van de rand. Boven geen rand, rechts en onder 1 px breed, en links geen rand. Kleur en stijl zijn gelijk hierboven al opgegeven.
li a
Alle <a>'s binnen een <li>. Binnen elk lijst-item zit één link naar een achterliggende pagina.
color: black;
Normaal genomen heeft tekst in een link een afwijkende blauwe kleur. Omdat de links hier zijn veranderd in knoppen, is dat niet mooi. Zonder de afwijkende kleur van een link is al duidelijk genoeg dat het hier om links gaat. Daarom wordt de kleur van de tekst in de links hier veranderd naar zwart.
display: block;
Een <a> is van zichzelf een inline-element. Daardoor werkt de link alleen, als precies de tekst in de knop wordt aangeklikt of aangeraakt. Door de <a> in een blok-element te veranderen, wordt de <a> even breed als z'n ouder <li>. Oftewel: de link wordt even breed als de knop waar de link in zit.
Bij li is de regelhoogte van de <li>'s 40 px gemaakt, wat ook de hoogte van de <li> is, omdat geen aparte hoogte is opgegeven. Deze regelhoogte wordt geërfd door de <a>'s in de <li>'s, zodat de <a> ook even hoog is als de knop in de <li>.
Alles bij elkaar: het maakt nu niet meer uit, waar je de knop aanraakt. Overal binnen de knop wordt de link geactiveerd.
text-decoration: none;
De gebruikelijke onderstreping bij een link is hier niet mooi. Uit het uiterlijk van de knoppen blijkt al duidelijk genoeg dat het hier om links gaat.
article
Alle <article>'s. Dat is er hier maar één: de rechterkolom.
background: orange;
Oranje achtergrond.
color: black;
Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.
Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.
Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important
heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.
Dit is ook al bij <body> opgegeven, maar sommige mensen hebben bij álle elementen de kleuren veranderd. Het heeft immers weinig zin, als ze dat alleen bij de body doen, terwijl de sitebouwer de kleuren ook bij bijvoorbeeld de paragrafen heeft aangepast.
padding: 3px;
Kleine ruimte tussen buitenkant van en tekst in <article>.
h3
Alle <h3>'s.
font-size: 1em;
Een <h3> is van zichzelf iets groter dan gewone tekst. Hier wordt de grootte teruggebracht tot die van normale tekst.
Als eenheid wordt de relatieve eenheid em
gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px
niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.
margin-bottom: 0;
Een <h3> heeft van zichzelf een marge aan boven- en onderkant. De marge aan de onderkant wordt hier weggehaald.
h3 + p
Elke <p> die in de html direct op een <h3> volgt.
margin-top: 0;
Een <p> heeft van zichzelf een marge aan boven- en onderkant. Als tekst gelijk onder een <h3> staat, is dat niet mooi. Daarom wordt die marge gelijk onder een <h3> hier weggehaald.
css voor vensters maximaal 759 px breed
@media screen and (max-width: 759px)
De css die hier tot nu toe staat, geldt voor alle browservensters.
De css die binnen deze media query staat, geldt alleen voor browservensters die maximaal 759 px breed zijn.
In sommige versies van Opera Mini en oudere versies van Android browser op Android zit een bug, waardoor het menu niet wordt geopend bij aanraken van de menubalk. Omdat dit alleen in deze smallere vensters speelt, is er geen enkele reden bredere vensters op te zadelen met de css in deze media query.
Daarnaast staat binnen deze media query de css-eigenschap will-change
. Deze is alleen zinvol bij openen en sluiten van het menu, wat alleen in deze smallere browservensters gebeurt. Omdat deze eigenschap ook wat nadelen heeft, wordt ook deze eigenschap alleen in smallere vensters gebruikt.
@media
: geeft aan dat het om css gaat die alleen van toepassing is, als aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Al langer bestond de mogelijkheid om met behulp van zo'n @media-regel css voor bijvoorbeeld printers op te geven. css3 heeft dat uitgebreid tot bepaalde fysieke eigenschappen, zoals de breedte en hoogte van het venster van de browser.
screen
: deze regel geldt alleen voor schermweergave.
and
: er komt nog een voorwaarde, waaraan moet worden voldaan.
(max-width: 759px)
: het browservenster mag maximaal 759 px breed zijn. Is het venster breder, dan wordt de css die binnen deze media-regel staat genegeerd.
Gelijk na deze regel komt een {
te staan, en aan het einde van de css die binnen deze regel valt een bijbehorende afsluitende }
. Die zijn in de regel hierboven weggevallen, maar het geheel ziet er zo uit:
@media screen and (max-width: 759px) {
body {color: silver;}
(...) rest van de css voor deze @media-regel (...)
footer {color: gold;}
}
Voor de eerste css binnen deze media-regel staat dus een extra {
, en aan het eind staat een extra }
.
css voor vensters minimaal 760 px breed
@media screen and (min-width: 760px)
De opbouw van de regel staat beschreven bij css voor vensters maximaal 759 px breed, het enige verschil is dat het hier om een minimumbreedte van 760 px gaat: (min-width: 760px)
. In deze browservensters staat de header vast bovenaan het venster. Het menu is voortdurend zichtbaar en staat in een vaste linkerkolom.
Als je nou 'n mobieltje hebt met een resolutie van – ik roep maar wat – 1024 x 768 px, dan geldt deze media query toch niet voor dat mobieltje. Terwijl dat toch echt meer dan 760 px breed is. Een vuig complot van gewetenloze multinationals? Voordat je je gaat beklagen bij Radar, zou ik eerst even verder lezen.
Steeds meer mobiele apparaten, maar ook steeds meer gewone beeldschermen, hebben een hogere resolutiedichtheid. Dat wil zeggen dat ze kleinere pixels hebben, die dichter bij elkaar staan. Daardoor zijn foto's, tekst, en dergelijke veel scherper weer te geven. Hoe kleiner de puntjes (de pixels) zijn, waaruit een afbeelding is opgebouwd, hoe duidelijker het wordt.
Er ontstaat alleen één probleem: als je de pixels twee keer zo klein maakt, wordt ook wat je ziet twee keer zo klein. En inmiddels zijn er al apparaten met pixels die meer dan vier keer zo klein zijn. Een lijntje van 1 px breed zou op die apparaten minder dan 'n kwart van de oorspronkelijke breedte krijgen en vrijwel onzichtbaar zijn. Een normale foto zou in een thumbnail veranderen. Kolommen zouden heel smal worden. Tekst zou onleesbaar klein worden. Allemaal fantastisch scherp, maar je hebt 'n vergrootglas nodig om 't te kunnen zien.
Om dit te voorkomen wordt een verschil gemaakt tussen css-pixels en schermpizels (in het Engels 'device pixels'). De css-pixels zijn gebaseerd op de – tot voor kort – normale beeldschermen van de desktop. 1 css-pixel is op zo'n beeldscherm 1 pixel. Het aantal schermpixels is het werkelijk op het apparaat aanwezige aantal pixels (dat is het aantal pixels, waarvoor je hebt betaald).
Dat eerder genoemde mobieltje van 1024 x 768 px heeft wel degelijk het aantal pixels, waarvoor je hebt betaald. Maar die zitten dichter bij elkaar. Op een gewoon beeldscherm zitten 96 pixels per inch, wat wordt uitgedrukt met de eenheid dpi ('dots per inch'). Als dat mobieltje een resolutie van 192 dpi heeft, 192 pixels per inch, zijn de pixels ervan twee keer zo klein als op een origineel beeldscherm. Er zijn per inch twee keer zoveel schermpixels aanwezig.
Om nu te voorkomen dat alles op dat mobieltje twee keer zo klein wordt, geeft het mobieltje niet het echte aantal schermpixels (1024 x 768), maar een lager aantal css-pixels door bij een media query. De 192 dpi van het mobieltje is twee keer zo veel als de 96 dpi van een normaal beeldscherm. Het aantal css-pixels is dan het aantal schermpixels gedeeld door 2. 1024 x 768 gedeeld door 2 is 512 x 384 px. Het aantal css-pixels is 512 x 384 px en zit daarmee dus ruim onder de 760 px van deze media query. Je bent dus niet opgelicht, of in ieder geval niet wat betreft het aantal pixel.
Door deze truc is een lijn van 1 px breed op een normaal beeldscherm ook op het mobieltje nog steeds 1 px breed, alleen wordt die ene (css-)pixel opgebouwd uit twee schermpixels (feitelijk vier, want het verhaal geldt voor breedte én hoogte). De dikte van het lijntje is hetzelfde, maar het is veel fijner opgebouwd. Bij lijntjes is dat verschil bijvoorbeeld in bochten goed te zien.
Hetzelfde verhaal geldt voor hogere resoluties, Een tablet met een breedte van 4096 schermpixels en een dpi van 384 (vier keer de originele dichtheid) geeft 4096 gedeeld door 4 = 1024 css-pixel door. Het lijntje van 1 px breedte op de originele monitor is nog steeds 1 css-pixel breed op de tablet, maar die ene css-pixel is nu opgebouwd uit zestien schermpixel.
(Overigens kun je met behulp van media query's ook testen op de resolutie met gebruik van het sleutelwoord 'resolution'. Apple gebruikt het niet-standaard 'device-pixel-ratio', maar het idee is hetzelfde. Dit kan bijvoorbeeld handig zijn om te bepalen, hoe groot een foto moet zijn.)
Kort samengevat: omdat niet het aantal schermpixels (waarvoor je hebt betaald), maar het aantal css-pixels (de door de ontwerper bedoelde afmeting) wordt doorgegeven, wordt voorkomen dat een hogeresolutiescherm onleesbaar klein wordt.
body
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)
body {background: #ff9; color: black; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; margin: 0; padding: 0;}
Het element waarbinnen de hele pagina staat. Veel instellingen die hier worden opgegeven, worden geërfd door de nakomelingen van <body>. Ze gelden voor de hele pagina, tenzij ze later worden gewijzigd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de lettersoort, de lettergrootte en de voorgrondkleur.
font-size: 110%;
Iets groter dan standaard. 't Zal de leeftijd zijn, maar ik vind de standaardgrootte wat te klein.
Als eenheid wordt de relatieve eenheid %
gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px
niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.
header
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)
header {background: yellow; color: black; text-align: center; margin-top: 40px; border-bottom: black solid 1px; padding: 3px;}
Alle <header>'s. Dat is er hier maar eentje: het gele blok bovenaan de pagina.
De in dit voorbeeld gebruikte header is echt veel te hoog. Voor een voorbeeld is dat lekker duidelijk, maar 'in het echt' moet je niet zoveel ruimte verspillen aan een header die niet meescrolt met de pagina.
box-sizing: border-box;
Bij header heeft <header> aan alle kanten een padding van 3 px gekregen, en aan de onderkant een border van 1 px. normaal genomen worden die padding en border bij het element opgeteld, waardoor de gelijk hieronder aan <header> gegeven hoogte van 6,5 rem verandert in 6,5 rem + 7 px. Dat is hier lastig, omdat de rechter‑ en linkerkolom precies op de header moeten aansluiten.
Met deze regel worden de padding en border niet bij de 6,5 rem opgeteld, maar binnen de hoogte van 6,5 rem gezet. Waardoor linker- en rechter kolom makkelijk precies onder de header kunnen worden gezet.
height: 6.5rem;
Hoogte. Als eenheid wordt de relatieve eenheid rem
gebruikt, zodat de hoogte van de header mee verandert met de lettergrootte.
De rem
is een wat minder bekende eenheid, die erg op de em
lijkt.
De em
is gebaseerd op de lettergrootte van het element, hier <header>. Standaard is 1 em 16 px: een lettergrootte van 1 em levert een lettergrootte van 16 px op. Als hier als hoogte 6,5 em zou worden opgegeven, zou dat 6,5 x 16 = 104 px zijn.
Maar als de lettergrootte van <header> 2 em zou zijn, dan is 1 em geen 16 px meer, maar 2 x 16 = 32 px. De hoogte van <header> is dan 6,5 x 32 = 208 px.
Dat maakt voor <header> zelf verder niets uit. Maar onder <header> zitten de linkerkolom <nav> en de rechterkolom <main>, die aan moeten sluiten op <header>. Precies waar <header> eindigt, moeten <nav> en <main> beginnen. Anders krijg je of 'n kier, of ze overlappen elkaar.
Als je nou <header> 6,5 em hoog maakt bij een lettergrootte van 1 em, wordt <header> 6,5 x 16 = 104 px hoog. Op die hoogte moeten <nav> en <main> beginnen, om goed aan te sluiten op <header>.
Als <nav> en <main> ook een lettergrootte van 1 em hebben, gaat dat prima. Met top: 6.5em;
komen ze precies op de goede plaats te staan: 6,5 x 16 px is 104 px vanaf de bovenkant, tegen <header> aan.
Maar als de lettergrootte bij <nav> 1,5 em is, wordt top: 6.5em;
opeens iets heel anders: 6,5 x 24 = 156 px. Terwijl <header> op 104 px vanaf de bovenkant eindigt. Er zit dan een kier van 156 – 104 = 42 px tussen <header> en <nav>.
Als <main> een lettergrootte van 0,75 em zou hebben, is top: 6.5em;
6,5 x 12 = 78 px. <main> zou op 78 px vanaf de bovenkant komen te staan, terwijl <header> tot 104 px doorloopt. Nu staan de twee over elkaar heen.
Hier komt de eenheid rem
om de hoek kijken. Deze is precies hetzelfde als em
, maar is niet gebaseerd op de lettergrootte van het element, maar op de lettergrootte van de browser. Ongeacht de lettergrootte van <header>, <nav> of <main> is 6,5 rem altijd precies hetzelfde. Als de gebruiker de lettergrootte verandert, verandert die overal evenveel.
overflow: auto;
Als er te veel in <header> zit, waardoor het er niet meer in past, wordt het teveel toch gewoon op het scherm gezet, omdat overflow
standaard op visible
staat. Dit is meestal ook wat je wilt: mogelijk wordt de lay-out verstoord, maar er verdwijnt in ieder geval geen tekst of zo.
Hier ligt dat echter anders, omdat allerlei elementen fixed en absoluut zijn gepositioneerd. De tekst (of andere dingen) van <header> die er niet in past, wordt hierdoor plompverloren bovenop de linker- en rechterkolom gezet. En twee teksten over elkaar heen ziet er best wel gezellig en knus uit, maar lezen kun je het niet.
Het beste kun je gewoon niet te veel in de header zetten. Dan ontloop je het hele probleem. Ook bij inzoomen (vergroten) gaat het dan goed, want dan groeit <header> gewoon mee met de inhoud.
Maar bij een grotere lettergrootte kan het nog steeds misgaan, als het ongunstig uitpakt. Door het gebruik van de eenheid rem
voor de hoogte van <header> groeit deze weliswaar mee met de lettergrootte, maar er kan net 'n woord op 'n volgende regel komen te staan, en dan net te hoog zijn voor <header>. Dan komt dat woord onder <header> te staan, over de eronder staande kolommen heen. Daar valt weinig aan te doen.
Door deze regel blijft de inhoud van <header> altijd binnen <header>. Als het niet past, kan <header> worden gescrold. Afhankelijk van browser en besturingssysteem verschijnt eventueel een scrollbalk aan de rechterkant van <header>. Niet ideaal, maar beter dan twee teksten of zo over elkaar heen.
Het gebruik van overflow
bij <header> kan in Internet Explorer 11 een serieuze bug triggeren. Meer daarover staat bij Bekende problemen (en oplossingen), onder andere hoe je de bug kunt herkennen.
margin-top: 0;
Bij header is aan de bovenkant van <header> een marge van 40 px gegeven, omdat daar in browservensters smaller dan 760 px de zilverkleurige menubalk staat. Die balk ontbreekt hier, dus de marge kan weg.
border-right: black solid 1px;
Bij voldoende inhoud in de rechterkolom kan de pagina worden gescrold. Afhankelijk van browser en besturingssysteem verschijnt eventueel rechts van de pagina een verticale scrollbalk. Door bij de header en de rechterkolom rechts een randje neer te zetten, komt er een mooi lijntje naast die scrollbalk te staan. Als er geen scrollbalk is, is er vaak een lege ruimte. Ook in dat geval is het randje nog steeds mooi.
position: fixed;
Vastzetten ten opzichte van het venster van de browser. Ook bij scrollen van de pagina blijft <header> bovenaan het venster staan.
right: 0; left: 0;

<header> is een blok-element. Normaal genomen wordt dit automatisch even breed als z'n ouder, hier <body>. En omdat <body> hier even breed is als het browservenster, zou <header> de volle breedte van het venster vullen. Precies de bedoeling.
Hierboven is <header> echter fixed gepositioneerd, en een fixed gepositioneerd element wordt niet breder dan nodig is om de inhoud ervan weer te kunnen geven. Op de afbeelding is de meeste tekst weggehaald uit <header>. Daardoor vult <header> niet meer de volle breedte van het browservenster, maar wordt precies breed genoeg om de resterende tekst weer te kunnen geven. Op de afbeelding is dit duidelijk te zien: de gele header is maar iets breder dan de groene linkerkolom.
Door de header van helemaal rechts naar helemaal links te laten lopen, wordt altijd de volle breedte van het browservenster gevuld, ongeacht hoeveel of hoe weinig inhoud er in <header> zit.
(Als je alleen right: 0;
op zou geven, gebeurt er precies hetzelfde als op de afbeelding is te zien, alleen staat de header nu aan de rechterkant te smal te wezen.)
z-index: 100;
De rechterkolom kan, bij voldoende inhoud, worden gescrold. Omdat die rechterkolom in de html onder <header> staat, wordt de rechterkolom daardoor bij scrollen over de header gezet. Door aan <header> een hogere z-index te geven, blijft <header> toch zichtbaar.
Een z-index werkt alleen in bepaalde omstandigheden. Eén van die omstandigheden is een fixed positie. Die is iets hierboven aan <header> gegeven, dus dat is geregeld.
nav h2:first-of-type, article h2
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)
h2 {font-size: 1.2em; margin: 0;}
nav h2 {text-align: center;}
nav h2:first-of-type, nav p {display: none;}
nav h2:first-of-type, nav p {display: block; padding; 3px;}
Het eerste element van de soort <h2> binnen een <nav>, en alle <h2>'s binnen een <article>.
In <nav> zitten twee <h2>'s. De eerste daarvan is het kopje 'Linkerkolom'. (De tweede is alleen van belang voor schermlezers en is niet zichtbaar, omdat deze bij nav h2:nth-of-type(2) boven het scherm is geparkeerd.)
In <article> zit één <h2>: het kopje 'Rechterkolom'.
padding-top: 15px;
Beide <h2>'s, die met 'Linkerkolom' en die met 'Rechterkolom' een gelijke padding aan de bovenkant geven, zodat ze netjes naast elkaar staan, op gelijke afstand van de header.
Een marge aan de bovenkant werkt hier niet. Beide <h2>'s zijn het eerste kind van hun ouder (respectievelijk <nav> en <article>), en in dat geval wordt de marge doorgegeven aan de ouder. (Dat kun je met 'n aantal trucs voorkomen, maar die worden hier niet gebruikt, omdat een padding in plaats van een marge aan de bovenkant simpeler is.)
ul
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)
ul {list-style-type: none; margin: 0; padding: 0;}
Alle <ul>'s. Dat is er hier maar eentje: het menu zit erin.
margin-top: 18px;
Met deze marge aan de bovenkant staat de eerste menuknop binnen de linkerkolom op gelijke hoogte met de eerste <h3> binnen de rechterkolom.
li
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)
li {background: white; background: -webkit-linear-gradient(top, #fff 0%, #bbb 100%); background: linear-gradient(to bottom, #fff 0%, #bbb 100%); width: 48%; float: left; line-height: 40px; text-align: center; border: black solid; border-width: 0 1px 1px 0;}
Alle lijst-items. In elke <li> zit één knop van het menu.
width: 80%;
Een breedte in procenten is normaal genomen ten opzichte van de ouder van het element. Dat is hier de <ul>. Een <ul> is een blok-element en wordt daardoor normaal genomen automatisch even breed als z'n ouder. Die ouder is hier <nav>, de linkerkolom. De <li>'s krijgen dus 80% van de breedte van de linkerkolom.
float: none;
Voor browservensters smaller dan 760 px zijn de <li>'s naar links gefloat, zodat er twee naast elkaar staan. Hier komen alle <li>'s onder elkaar.
line-height: 2em;
Regelhoogte. Omdat geen gewone hoogte is opgegeven, is dit tevens de hoogte van de <li>. Tekst wordt automatisch halverwege de regelhoogte neergezet, zodat deze gelijk netjes verticaal gecentreerd staat.
Als eenheid wordt de relatieve eenheid em
gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px
de regelhoogte niet mee verandert met de lettergrootte. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de regelhoogte wordt gebruikt.
margin: -1px auto 0;

Omdat voor links geen waarde is ingevuld, krijgt links automatisch dezelfde waarde als rechts. Hier staat dus eigenlijk -1px auto 0 auto
in de volgorde boven – rechts – onder – links.
De <li>'s krijgen gelijk hieronder een border van 1 px breed. Omdat de <li>'s onder elkaar staan, komen de horizontale borders tussen twee <li>'s tegen elkaar aan te staan. De border tussen twee <li>'s zou hierdoor 2 px breed worden. Door de <li>'s simpelweg 1 px naar boven te verplaatsen, komen de borders over elkaar te staan en zijn ook 1 px breed.
Links en rechts auto
, wat hier hetzelfde betekent als evenveel. Ongeacht de breedte van de <ul> staan de <li>'s altijd horizontaal
gecentreerd binnen de <ul>. Deze manier van horizontaal centreren van een blok-element werkt alleen, als het te centreren element een breedte heeft.
border: black solid 1px;
Randje.
li:first-child
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)
li {background: white; background: -webkit-linear-gradient(top, #fff 0%, #bbb 100%); background: linear-gradient(to bottom, #fff 0%, #bbb 100%); width: 48%; float: left; line-height: 40px; text-align: center; border: black solid; border-width: 0 1px 1px 0;}
li {width: 80%; float: none; line-height: 2em; margin: -1px auto 0; border: black solid 1px;}
Alle <li>'s die het eerste kind van een element zijn. In dit voorbeeld is maar één serie <li>'s aanwezig, die allemaal binnen dezelfde <ul> zitten. Deze selector geldt alleen voor de <li> die het eerste kind van die <ul> is. Dat is de <li> met de link 'Pagina een'.
border-radius: 7px 7px 0 0;
Links‑ en rechtsboven ronde hoeken.
li:last-child
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)
li {background: white; background: -webkit-linear-gradient(top, #fff 0%, #bbb 100%); background: linear-gradient(to bottom, #fff 0%, #bbb 100%); width: 48%; float: left; line-height: 40px; text-align: center; border: black solid; border-width: 0 1px 1px 0;}
li {width: 80%; float: none; line-height: 2em; margin: -1px auto 0; border: black solid 1px;}
Alle <li>'s die het laatste kind van een element zijn. In dit voorbeeld is maar één serie <li>'s aanwezig, die allemaal binnen dezelfde <ul> zitten. Deze selector geldt alleen voor de <li> die het laatste kind van die <ul> is. Dat is de <li> met de link 'Pagina acht'.
border-radius: 0 0 7px 7px;
Rechts- en linksonder ronde hoeken.
li a:focus
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)
li a {color: black; display: block; text-decoration: none;}
Alle <a>'s binnen een <li>, maar alleen als de <a> focus heeft. Binnen elk lijst-item zit één link.
Sommige mensen gebruiken geen muis, maar het toetsenbord om links, tekstvelden, radioknoppen, en dergelijke te bezoeken. Omdat ze geen muis kunnen bedienen, maar ook omdat dat vaak veel sneller werkt dan de muis. Als met behulp van de Tab-toets een link is bereikt, als een link 'focus' heeft, kan de link worden gevolgd door Enter in te drukken.
Het is belangrijk om te weten, welk element focus heeft. Anders weet je niet, welke link bij het indrukken van Enter gevolgd gaat worden. Daarom wordt dit door browsers standaard met een kadertje aangegeven. De links zitten hier in een <li>, die is omgevormd tot 'n soort knop. Daardoor is het standaardkadertje van de browser niet of slecht te zien. Daarom wordt de focus hier op een andere manier aangegeven.
color: blue;
Eerder is de tekst in de <a>'s zwart gemaakt. Hier wordt de tekst bij focus blauw.
text-decoration: underline;
Eerder is de gebruikelijke onderstreping van een link weggehaald. Hier wordt die, als de link focus heeft, weer teruggezet.
Hierboven is bij focus ook de tekstkleur al veranderd. Maar alleen de kleur veranderen is niet genoeg, omdat kleurenblinden dat mogelijk niet zien. Daarom wordt de tekst ook onderstreept.
main
Alle <main>'s. Dat is er maar eentje. De belangrijkste content van de pagina zit erin. Hier is dat de rechterkolom.
position: absolute;
Om de <main> op de juiste plaats neer te kunnen zetten.
De header en de rechterkolom zijn fixed gepositioneerd en scrollen dus niet mee met de pagina. Deze <main> is niet fixed, maar absoluut gepositioneerd. Bij openen van de pagina staat hij daardoor op een bepaalde plaats, maar als de pagina wordt gescrold, scrolt de <main> gewoon mee.
Er wordt gepositioneerd ten opzichte van de eerste voorouder die zelf een positie heeft. Als die er niet is, zoals hier het geval is, wordt gepositioneerd ten opzichte van het venster van de browser.
top: 6.5rem;
Op deze hoogte komt de <main> gelijk onder de header te staan, want die is bij header 6,5 rem hoog gemaakt. <main> sluit dus precies op <header> aan.
De eenheid rem
werkt vrijwel hetzelfde als de eenheid em
, alleen is rem
gebaseerd op de lettergrootte van de browser, en niet op de lettergrootte van het element. Hierdoor is, ongeacht de lettergrootte van <main> of <header>, 6,5 rem altijd hetzelfde. Een uitgebreider verhaal over rem
is te vinden bij header.
right: 0;
Helemaal rechts in het browservenster neerzetten.
bottom: 0;
Tot aan de onderkant van het browservenster door laten lopen.
left: 12em;
12 em vanaf links neerzetten. Bij nav heeft <nav>, de linkerkolom, een breedte van 12 em gekregen. <main> komt hier precies tegenaan te staan.
article
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)
article {background: orange; color: black; padding: 3px;}
Alle <article>'s. Dat er hier maar eentje. De inhoud van de rechterkolom staat erin.
min-height: 100%;
Een hoogte in procenten is normaal genomen ten opzichte van de ouder van het element. Hier is dat <main>, die bij main zo is gepositioneerd, dat de ruimte tussen header en onderkant van het browservenster wordt gevuld. Omdat de minimumhoogte van <article> 100% van de hoogte van <main> is, vult <article> ook altijd de ruimte tussen header en onderkant van het venster, ook als er maar heel weinig tekst en dergelijke in <article> aanwezig is.
border-right: black solid 1px;
Bij voldoende inhoud in de rechterkolom kan de pagina worden gescrold. Afhankelijk van browser en besturingssysteem kan eventueel rechts van de pagina een verticale scrollbalk verschijnen. Door bij de header en de rechterkolom rechts een randje neer te zetten, komt er een mooi lijntje naast die scrollbalk te staan. Als er geen scrollbalk is, is er vaak een lege ruimte. Ook in dat geval is het randje nog steeds mooi.
padding: 0 7px;
Omdat voor onder en links geen waarde is ingevuld, krijgen onder en links dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 7px 0 7px
in de volgorde boven – rechts – onder – links.
Bovenaan geen padding. Dat hoeft ook niet, want boven de tekst staat een <h2>, en die levert aan de bovenkant al genoeg ruimte op. Aan de onderkant ook geen padding.
Links en rechts 7 px padding, gewoon wat afstand tussen buitenkant van en tekst in <article>.
article p
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)
h3 + p {margin-top: 0;}
Alle <p>'s binnen <article>.
text-indent: 1.2em;
Eerste regel van elke <p> 1,2 em laten inspringen.
css voor vensters minimaal 1282 px breed
@media screen and (min-width: 1282px)
De opbouw van de regel staat beschreven bij css voor vensters maximaal 759 px breed. Er is één verschil: het browservenster moet minimaal 1282 px breed zijn: (min-width: 1282px)
. In vensters van deze breedte wordt de breedte van de pagina beperkt tot 1280 px en wordt de pagina horizontaal gecentreerd.
Die waarde van 1282 px lijkt wat vreemd, 1280 px lijkt logischer. Maar die 2 px extra zijn nodig, omdat links en rechts van de pagina nog 'n border van 1 px breedte komt te staan. Zou je 1280 px als grens nemen, dan kan de pagina in browservensters met een breedte van 1280 en 1281 px horizontaal worden gescrold. Dat is niet zo'n probleem, zo'n minimale beweging, maar er verschijnt afhankelijk van browser en besturingssysteem eventueel ook 'n horizontale scrollbalk onderaan het venster. En dat is heel lelijk. Bovendien gaan mensen dan horizontaal scrollen, omdat ze verwachten dat er bij scrollen meer verschijnt.
Als de pagina 1280 px breed wordt, zit die breedte voornamelijk in de rechterkolom. Als in die rechterkolom alleen tekst staat, worden de regels veel te lang om nog goed leesbaar te zijn. Over dit probleem, en mogelijke oplossingen, staat meer bij Opmerkingen.
body
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)
body {background: #ff9; color: black; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; margin: 0; padding: 0;}
body {font-size: 110%;}
Het element waarbinnen de hele pagina staat. Veel instellingen die hier worden opgegeven, worden geërfd door de nakomelingen van <body>. Ze gelden voor de hele pagina, tenzij ze later worden gewijzigd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de lettersoort, de lettergrootte en de voorgrondkleur.
width: 1280px;
Breedte beperken tot 1280 px.
margin: 0 auto;
Omdat voor onder en links geen waarde is opgegeven, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 auto 0 auto
in de volgorde boven – rechts – onder – links. Boven en onder geen marge.
Rechts en links auto
auto, wat hier hetzelfde betekent als evenveel. Hierdoor staat <body> altijd horizontaal gecentreerd binnen z'n ouder <html>, ongeacht de breedte van <html>. Omdat <html> het buitenste element is, wordt dit normaal genomen even breed als het venster van de browser. Hierdoor staat <body> altijd horizontaal gecentreerd in het venster, ongeacht de breedte van het venster.
Deze manier van horizontaal centreren van een blok-element werkt alleen, als het te centreren blok-element een breedte heeft.
position: relative;

<main>, de rechterkolom en één van de kinderen van <body>, is bij main absoluut gepositioneerd op 6,5 rem vanaf links, zodat er ruimte is voor de groene linkerkolom. Omdat <main> geen voorouders heeft die zelf een positie hebben, wordt <main> gepositioneerd ten opzichte van het venster van de browser.
Dat werkt prima in vensters smaller dan 1282 px, maar hier werkt dat niet meer, omdat <main> nu ten opzichte van <body>, ten opzichte van de pagina, moet worden gepositioneerd.
De afbeelding is gemaakt in een browservenster van 1920 px breed. <body> is 1280 px breed en staat horizontaal gecentreerd. Maar <main>, het oranje vlak, staat nog steeds op 6,5 rem vanaf de linkerkant van het venster: veel te ver naar links.
Door <body> een relatieve positie te geven, wordt <main> niet meer gepositioneerd ten opzichte van het browservenster, maar ten opzichte van <body>. Waardoor <main> en daarmee de rechterkolom weer rechts van de linkerkolom komt te staan.
Omdat verder niets voor top
en dergelijke wordt opgegeven, heeft dit verder geen enkele invloed op <body> zelf.
header
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)
header {background: yellow; color: black; text-align: center; margin-top: 40px; border-bottom: black solid 1px; padding: 3px;}
header {box-sizing: border-box; height: 6.5rem; overflow: auto; margin-top: 0; border-right: black solid 1px; position: fixed; right: 0; left: 0; z-index: 100;}
Alle <header>'s. Hier is maar één <header> aanwezig.
width: 1280px;
Breedte. Een uitgebreider verhaal staat iets hieronder bij left: 50%;
.
border-left: black solid 1px;
Randje links.
left: 50%;
Linkerkant halverwege het venster van de browser zetten.
Omdat <header> eerder bij header fixed is gepositioneerd, geldt deze positie ten opzichte van het venster van de browser.
Eerder is ook right: 0;
opgegeven: rechterkant helemaal rechts in het browservenster zetten.
Hierdoor zijn de volgende eigenschappen nu gelijktijdig geldig: left: 50%; width: 1280px; right: 0;
. Dit is een onmogelijke combinatie. Stel dat het browservenster 2000 px breed is, dan wordt left hier: left: 1000px;
. In combinatie met right: 0;
is <header> dan 1000 px breed, terwijl een breedte van 1280 px is opgegeven. Alleen als het venster toevallig precies 2560 px breed is, past dit.
Als left
, width
en right
in combinatie met elkaar onmogelijk zijn, wordt right
genegeerd. Wat je dan overhoudt, kan wel: left: 50%; width: 1280px;
. (Je kunt right: 0;,
als je dat wilt, veranderen in right: auto;
, maar nodig is dat dus niet.)
-webkit-transform: translateX(-50%); transform: translateX(-50%);
Hier staat in feite twee keer hetzelfde: transform: translateX(-50%);
. Waarom dat zo is, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.
Hierboven is met left: 50%;
<header> halverwege het venster van de browser neergezet. Maar <header> moet niet halverwege het venster staan, maar uitgelijnd met de rest van de pagina.
<header> staat halverwege het browservenster. Als je <header> dus de helft van z'n breedte terug naar links zet, staat de helft links van het midden en de helft rechts van het midden van het venster. Oftewel: <header> staat, net als de rest van de pagina, horizontaal gecentreerd.
Dat is wat hier gebeurt: met de transform
-functie translateX()
wordt een element horizontaal verplaatst. Bij een negatief percentage is de verplaatsing naar links, precies wat nodig is. -50% verplaatst <header> de helft van z'n eigen breedte naar links, waardoor <header> horizontaal gecentreerd staat.
nav
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)
nav {-webkit-animation: bugfix-0 infinite 1s; position: fixed; top: 41px; -webkit-transform: translateX(-100%); transform: translateX(-100%); -webkit-transition: 0.3s; transition: 0.3s;}
nav {background: #0f0; color: black; width: 12em; overflow: auto; border-right: black solid 1px; position: fixed; top: 6.5em; bottom: 0; z-index: 50; -webkit-transform: translateX(0); transform: translateX(0);}
Alle <nav>'s. Dat is er in dit voorbeeld maar één: het menu met knoppen.
border-left: black solid 1px;
Randje links.
JavaScript
De code is geschreven in een afwijkende
lettersoort. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code) is in de hele uitleg blauw
gekleurd. Alle niet-essentiële code is bruin
. (In de inhoudsopgave staat alles in een gewone letter vanwege de leesbaarheid.)
Bij de uitleg van deze code zijn allerlei haakjes en dergelijke grotendeels weggelaten, want dat voert hier te ver. Als je je in dat soort dingen wilt verdiepen, kun je beter naar sites gaan die meer voor JavaScript zijn bedoeld.
Als je onderstaande code ergens aanraakt of ‑klikt, ga je rechtstreeks naar de bijbehorende uitleg.
<script>
function corrigeerScrollen(e) {
var header = document.getElementsByTagName("header")[0].offsetHeight,
key = e.which;
if ((key === 33) || (e.shiftKey && key === 32)) {
e.preventDefault();
window.scrollBy(0, -(window.innerHeight - header – 50));
} else if (key === 34 || key === 32) {
e.preventDefault();
window.scrollBy(0, window.innerHeight - header – 50);
}
}
document.addEventListener("keydown", corrigeerScrollen);
</script>
Als je bovenstaande code ergens aanraakt of ‑klikt, ga je rechtstreeks naar de bijbehorende uitleg.
Sommige mensen gebruiken niet de muis, maar de spatiebalk, Shift+Spatiebalk, PgDn en PgUp om de pagina steeds een browservenster omhoog of omlaag te scrollen. Dat kan in dit voorbeeld ook. Alleen is er dan één probleem: de pagina wordt inderdaad netjes de hoogte van een venster omlaag of omhoog gescrold. Maar dat is voor de kolom in <main>, waar het eigenlijk om gaat bij scrollen, te veel. Want boven die kolom staat nog een fixed gepositioneerde header.
Als de hoogte van het browservenster wordt gescrold, wordt hierdoor de kolom te veel gescrold. De afstand waarover de kolom moet worden gescrold, is de hoogte van het venster, min de hoogte van de header. Daar zorgt dit script voor.
Als dit script op meerdere pagina's wordt gebruikt, kan het ook als een extern script worden gebruikt: <script src="pad-naar-script/script.js"></script>
In dat geval moet <script> helemaal onderaan de pagina worden gezet, gelijk boven </body>. Het script zoekt namelijk elementen in de pagina op, en als die nog niet zijn gemaakt door de browser, gaat het mis. Bovendien stopt de opbouw van de pagina, zodra de browser een script ontmoet, omdat het script eerst wordt uitgevoerd. Het zou immers kunnen dat het script (heel) belangrijk is voor de weergave. Dat is hier niet het geval. Door het script onderaan de pagina te zetten, voorkom je ook die in dit geval overbodige vertraging.
<script> en </script>
Dit is gewone html: het zijn de openings- en sluittag voor het script. In html5 is de toevoeging type="text/javascript"
niet meer nodig.
function corrigeerScrollen(e) {
function
: het sleutelwoord waarmee het begin van een functie wordt aangegeven. Een functie is een stukje bij elkaar horende code.
corrigeerScrollen
: de naam van de functie. Als het beestje geen naam heeft, kun je het ook niet aanroepen en heb je er dus niets aan. (Dit klopt niet helemaal. JavaScript kent ook equivalenten van 'hé!', 'hé, jij daar!', 'hé, jij daar in die zwarte jas', en dergelijke, maar die worden hier niet gebruikt. En het is zo al ingewikkeld genoeg.)
(e)
: tja, die haakjes horen nou eenmaal zo na de naam van een functie. Behalve dat het gewoon zo hoort, kun je hier ook van alles in stoppen om door te geven aan de code in het binnenste van de functie. In dit geval wordt e
doorgegeven.
e
is een zogenaamd object. In een object zitten allerlei gegevens over hoe de functie is aangeroepen (over dat aanroepen later meer). In dit geval wordt deze functie aangeroepen door het indrukken van een toets. In e
zit bijvoorbeeld, welke toets dat is. En of toevallig ook Shift is ingedrukt. En nog 'n waanzinnige hoop andere informatie, waarvan het overgrote deel hier verder niet wordt gebruikt.
Heel formeel is e
eigenlijk geen object, maar is e
een parameter, iets dat wordt doorgegeven aan de functie, zodat het binnen die functie gebruikt kan worden. e
is de naam van het object, en de inhoud van e
is een object. Om het object iets te kunnen vragen, of het iets te laten doen, moet het beestje 'n naam hebben: e
.
De naam e
voor het object is ook niet verplicht, maar 'n soort afspraak, zodat code makkelijker door anderen is te begrijpen. Maar als je het object niet e
, maar 'watIsHetWarm' wilt noemen, is daar technisch geen enkel bezwaar tegen. Het is dan wel verstandig een cursus zelfverdediging te volgen, voor het geval iemand anders ooit je code moet bekijken.
(e
is een afkorting van 'event', gebeurtenis. De functie reageert op een gebeurtenis, in dit geval het indrukken van een toets. In e
zit het object dat bij díé gebeurtenis hoort. Bij bijvoorbeeld een muisklik krijg je een ander object met andere informatie dan bij het indrukken van een toets.)
{
: geeft het begin van de code binnen de functie aan. Aan het eind van de functie staat een bijbehorende }
.
var header = document.getElementsByTagName("header").[0].offsetHeight,
key = e.which;
In dit deel van de functie worden een paar dingen voorbereid. Het doel van deze functie is het corrigeren van de afstand van het scrollen bij gebruik van de spatiebalk, Shift+Spatiebalk, PgDn en PgUp. Om dat te kunnen doen, moeten eerst wat gegevens worden opgezocht, zoals de hoogte van de header. En als die gevonden zijn, moeten ze worden bewaard op een manier, waar het script iets mee kan. En die voor mensen ook nog enigszins begrijpelijk is. Dat gebeurt hier. Het écht uitvoerende deel van de functie, waarin het scrollen daadwerkelijk wordt gecorrigeerd, volgt later.
Het is gebruikelijk dit soort voorbereidende zaken bovenin de functie te zetten.
Deze regel valt in twee delen uiteen, die worden gescheiden door een komma. Het eerste deel begint met var
. Dit sleutelwoord var
wordt automatisch ook voor het tweede deel geplaatst, omdat dit tweede deel volgt op een komma. Door die komma weet het script dat het hier om twee bij elkaar horende delen van één regel gaat.
Na het tweede deel staat een puntkomma: dit is het echte einde van deze regel code. In gewone tekst zou je hier een punt gebruiken.
Het is gebruikelijk zo'n tweede, derde, ... deel op een nieuwe regel te laten beginnen en iets in te laten springen. Zo zie je in één oogopslag dat het sleutelwoord var
voor beide delen geldt, dat hier twee variabelen worden aangemaakt.
var header =
: met het sleutelwoord var
wordt aangegeven dat het erop volgende woord de naam van een 'variabele' is. Een variabele is een soort portemonnee: er kan van alles in zitten, en de inhoud kan veranderen.
Gelijk na var
volgt de naam van de variabele. Dat is hier 'header'. In 'header' wordt dus iets opgeborgen. Omdat de variabele een naam heeft ('header'), kan de rest van de functie de variabele aanroepen bij deze naam. Net zoals je iemand die 'Marie' heet kunt aanroepen met 'Marie', ongeacht of Marie aardig, onaardig, muzikaal of arrogant is, ongeacht de 'inhoud' van Marie.
Achter het isgelijkteken staat, wat er in de variabele 'header' opgeslagen gaat worden.
document
: dit is gewoon 'n soort wegwijzer, zodat de browser weet in welke 'afdeling' hij het erachter staande kan vinden.
getElementsByTagName
: dit is wat uit de 'afdeling' document
gebruikt moet worden: de functie getElementsByTagName()
. Een functie is gewoon een naam voor een stukje bij elkaar horende code. Met behulp van de functie getElementsByTagName()
kun je op de pagina zoeken naar elementen met een bepaalde tag, bijvoorbeeld alle <div>'s of alle <p>'s.
Tussen de haakjes staat, naar welke tag gezocht moet worden. De tag staat tussen aanhalingstekens, zodat het script weet dat het hier om een letterlijke tekst gaat.
"header"
: in dit geval wordt gezocht naar de tag 'header'.
[0]
: Als de tags zijn gevonden, worden die als het ware opgeborgen in de variabele 'header'. Niet alleen de tags zelf, maar ook allerlei dingen van de tags worden in 'header' opgeborgen, zoals de positie op het scherm, de hoogte, de achtergrondkleur, enzovoort. Als je nu iets van een tag wilt weten, zoals de hoogte ervan, kun je dat opzoeken in 'header'.
In het voorbeeld is maar één <header> aanwezig. Maar een browser is nou eenmaal nogal rechtlijnig en star, dus ondanks dat er maar één <header> is, wordt toch een lijst met alle <header>'s gemaakt. Die lijst heeft hier dus maar één item, maar dat maakt de browser niet uit. Regels zijn regels en een lijst is een lijst.
Omdat 'header' een lijst is, moet je met een volgnummer aangeven, welk item uit die lijst je wilt gebruiken. Ook als die lijst dus maar één item heeft, want je bent rechtlijnig of je bent het niet. Mensen beginnen meestal te tellen met '1', maar een computer is ook daar star in: '0' is het eerste getal, dus daar wordt mee begonnen. Daar komt [0]
vandaan: het volgnummer staat tussen teksthaken, en het volgnummer van het eerste item, de eerste <header>, is '0'.
var header = document.getElementsByTagName("header")[0]
: dit hele deel bij elkaar betekent niet meer dan: zoek alle <header>'s op, stop die in een lijst en stop die lijst in 'header', en gebruik van die lijst het eerste item.
Omdat er maar één <header> op de pagina aanwezig is, is dat per definitie de juiste <header>.
Van die <header> moet de hoogte worden opgevraagd, want die moet worden afgetrokken van de hoogte van het browservenster. De uitkomst daarvan is de hoogte, waarmee <main> met de kolom moet worden gescrold.
Tot nu toe zijn allerlei gegevens uit <header> opgeslagen in de variabele 'header'. Maar die gegevens zijn niet allemaal nodig, het gaat alleen maar om de hoogte van <header>. Daarom is het het makkelijkst om dat hier gelijk af te handelen, en de rest van de overbodige gegevens helemaal niet te gebruiken of zelfs maar op te slaan in 'header'. Daarvoor dient het laatste stukje van de regel:
offsetHeight
: dit is in JavaScript hetzelfde, als wat in css height
is. Met één verschil: het zijn altijd pixels. In browservensters minimaal 760 px breed heeft <header> een hoogte van 6,5 rem, maar dat maakt niet uit. Op het moment dat het wordt opgevraagd, berekent de browser de hoogte van <header> en slaat dit op in pixel. Intern werkt de browser altijd met de eenheid px. En omdat het script de informatie van de browser krijgt, krijgt het script de hoogte in px
en niet in rem
. Dit is uiterst handig, want nu hoeven we zelf geen rekening te houden met verschillende eenheden.
Uiteindelijk wordt in de variabele 'header' dus maar één ding opgeslagen: de hoogte van <header> in pixels.
(Terzijde: dit is een waanzinnig uitgebreid verhaal voor het opvragen van één simpel dingetje. Maar omdat heel veel dingen op een soortgelijke manier werken, kun je veel meer dan je zou denken, als je eenmaal een bepaalde hoeveelheid basiskennis van JavaScript hebt.)
key = e.which;
Het tweede deel van de regel.
key =
: in deze variabele wordt weer iets opgeslagen.
e
: dit is het door de toetsaanslag doorgegeven object, waarin allerlei informatie over de toetsaanslag is opgeslagen.
which
: in de eigenschap van e
met deze naam zit het nummer van de ingedrukte toets. Elke toets heeft een eigen volgnummer. De spatiebalk bijvoorbeeld heeft nummer 32.
In latere code wordt de variabele key
gebruikt, maar je had daar ook steeds e.which
kunnen gebruiken, omdat daarin precies hetzelfde nummer zit als in key
. Maar meestal wordt zoiets als e.which
vervangen door iets korters als key
, omdat de code anders lastig leesbaar wordt.
;
: Dit geeft het einde van de regel aan.
Alle variabelen die de functie verderop nodig heeft, zijn hiermee gemaakt:
'header' bevat de hoogte van <header> in pixel.
'key' bevat het volgnummer van de ingedrukte toets.
Nu deze gegevens zijn gevonden en opgeslagen, kunnen ze gebruikt gaan worden om de hoogte van het scrollen te corrigeren. Daarvoor zorgt de rest van deze functie.
if ((key === 33) || (e.shiftKey && key === 32)) {
Er moet alleen iets gebeuren, als de spatiebalk, Shift+Spatiebalk, PgUp of PgDn zijn ingedrukt. Het is hartstikke leuk als je de 'a' indrukt, maar voor het scrollen is dat totaal oninteressant. Daarom wordt eerst gekeken, of een van de voor het scrollen interessante toetsen is ingedrukt.
Als een bepaalde toets is ingedrukt, moet er iets gebeuren. Bij PgDn en de spatiebalk moet de pagina omlaag scrollen, bij PgUp en Shift+Spatiebalk omhoog.
PgUp en PgDn zijn simpel, want die hebben eigen volgnummers (33 en 34).
De spatiebalk is wat lastiger, want die heeft weliswaar ook een eigen volgnummer (32), maar met alleen de spatiebalk ga je omlaag, en met Shift+Spatiebalk ga je omhoog. Je kunt dus niet simpelweg kijken, of de spatiebalk is ingedrukt, want dat is in beide gevallen zo. Maar je kunt wel kijken, of Shift is ingedrukt, want dat is maar in één geval zo.
Daarom moet eerst worden gekeken, of Shift+Spatiebalk is ingedrukt, en pas daarna of de spatiebalk (zonder Shift) is ingedrukt. Als je eerst kijkt, of de spatiebalk (pagina omlaag scrollen) is ingedrukt, en dan pas of Shift+Spatiebalk (pagina omhoog scrollen) is ingedrukt, zal Shift+Spatiebalk nooit worden bereikt.
if()
: als. Er gebeurt alleen iets, als wat tussen de haakjes staat waar is. Als dat zo is, wordt het deel tussen de verderop staande {}
uitgevoerd. Als het niet waar is, gebeurt er verder niets. In dit geval staat het deel tussen {}
over meerdere regels, maar dat is alleen maar om het leesbaarder voor mensen te maken.
Het eerste haakje staat gelijk na de if
, het bijbehorende afsluitende haakje staat aan het eind, gelijk voor de {
.
(key === 33)
: in key
is het volgnummer van de ingedrukte toets opgeslagen. 33 hoort bij PgUp: een browservenster omhoog scrollen. In normale mensentaal staat hier: als toets nummer 33 (PgUp) is ingedrukt. Er staan drie isgelijktekens, maar dat is gewoon iets technisch van JavaScript. Daarmee geef je aan dat het écht écht écht hetzelfde moet zijn.
Het geheel staat tussen haakjes, omdat er nog een tweede mogelijkheid volgt. Hier wordt gekeken of PgUp is ingedrukt, maar als Shift+Spatiebalk is ingedrukt, moet dat hetzelfde worden behandeld. Dat deel komt nog. De haakjes geven aan dat dit deel van de voorwaarde bij elkaar hoort, het voorkomt mogelijke verwarring met de rest van de voorwaarden. En het is leesbaarder voor mensen, omdat die ook gelijk zien dat dit bij elkaar hoort.
||
: dit is JavaScriptiaans voor 'of'. Ziet er 'n beetje vreemd uit, maar vast niet vreemder dan het Chinese teken voor 'of'. Gewoon een afspraak: zo schrijf je 'of' in JavaScript.
(e.shiftKey && key === 32)
: dit is de tweede mogelijkheid: Shift+Spatiebalk.
e.shiftKey
: dit is informatie uit het aan de functie doorgegeven object dat in e
is opgeslagen. Dit is alleen waar, als de Shift-toets is ingedrukt. Als dat niet zo is, wordt niet verder gekeken, want dan kan Shift+Spatiebalk ook nooit waar zijn.
&&
: hiermee wordt in JavaScript aangegeven dat het deel voor de &&
waar moet zijn, én het deel achter de &&
. In dit geval: Shift én de spatiebalk moeten zijn ingedrukt. Het is gewoon een wat eigenaardige manier om 'én' te zeggen.
key === 32
: in key
is het volgnummer van de ingedrukte toets opgeslagen. 32 hoort bij de spatiebalk. In normale mensentaal staat hier: als toets nummer 32 (Spatiebalk) is ingedrukt. Er staan drie isgelijktekens, maar dat is gewoon iets technisch van JavaScript. Daarmee geef je aan dat het écht écht écht hetzelfde moet zijn.
(e.shiftKey && key == 32)
staat tussen haakjes, omdat er ook een eerste mogelijkheid was: PgUp. Hier wordt gekeken of Shift+Spatiebalk is ingedrukt, maar als PgUp is ingedrukt, moet die hetzelfde worden behandeld. Dat deel is al eerder afgehandeld. De haakjes geven aan dat dit deel van de voorwaarde bij elkaar hoort, het voorkomt mogelijke verwarring met de rest van de voorwaarden. En het is leesbaarder voor mensen, omdat die ook gelijk zien dat dit bij elkaar hoort.
{
: hiermee wordt het begin aangekondigd van de code die moet worden uitgevoerd, als aan de voorwaarde is voldaan (als PgUp of Shift+Spatiebalk is ingedrukt).
De hele regel in normale mensentaal: als PgUp is ingedrukt, of als Shift én de spatiebalk zijn ingedrukt, voer dan de code tussen de {}
uit.
e.preventDefault();
Dit deel van het script wordt alleen uitgevoerd, als aan deze eerder gestelde voorwaarde is voldaan:
– PgUp of Shift+Spatiebalk is ingedrukt.
e
: dit is weer het aan de functie doorgegeven object dat hoort bij het indrukken van een toets. In dat object zit niet alleen informatie, er zitten ook wat handige stukjes code in, die je kant en klaar kunt gebruiken.
preventDefault()
: dit is zo'n in e
zittend stukje code, dat kant-en-klaar is te gebruiken (eigenlijk is ook dit weer een functie, een functie die bij e
hoort): voorkom het uitvoeren van de standaardactie.
De standaardactie bij indrukken van PgUp of Shift+Spatiebalk is het omhoog scrollen van de pagina. Maar dat is nou net wat niet goed gebeurt, dus het eerste wat moet gebeuren, is het uitschakelen daarvan. Het is een beetje zinloos om zo meteen de juiste afstand te gaan scrollen, als de browser zelf de zaak zojuist al heeft verpest.
Als hier verder geen code zou volgen, zou deze functie niets meer doen dan omhoog scrollen bij PgUp en Shift+Spatiebalk uitschakelen.
window.scrollBy(0, -(window.innerHeight - header – 50));
Dit deel van het script wordt alleen uitgevoerd, als aan deze eerder gestelde voorwaarde is voldaan:
– PgUp of Shift+Spatiebalk is ingedrukt.
window.scrollBy()
: window
is weer de 'afdeling' die aan de browser vertelt, waar het deel erachter is te vinden. Dat deel is in dit geval scrollBy()
: scrol een bepaalde afstand. De afstand die gescrold moet worden, en in welke richting, staat tussen de haakjes.
(Ook scrollBy()
is weer een functie, eentje die bij het window
-object hoort. Het voert te ver om hier verder op in te gaan, maar mogelijk begin je al 'n enkel patroon te ontdekken: achter elk functie staan haakjes, en tussen die haakjes kunnen eventueel extra parameters voor de functie staan. Als je dat soort patronen eenmaal 'n beetje begint te herkennen, wordt JavaScript opeens veel leesbaarder.)
0,
: voor de komma staat de te scrollen afstand in horizontale richting. Hier wordt alleen in verticale richting gescrold, dus die afstand is 0. De komma is er alleen om de scheiding tussen scrollen in horizontale en verticale richting aan te geven.
-()
: tussen de haakjes staat de berekening voor de correctie: window.innerHeight – header – 50
. Maar omdat het hier om een verplaatsing naar boven gaat, moet de te scrollen afstand negatief zijn. Door de berekening tussen haakjes te zetten en voor de haakjes een minteken te zetten, wordt de uitkomst van de berekening negatief gemaakt en weet de browser dat er omhoog gescrold moet worden.
window.innerHeight
: window
is weer 'n soort wegwijzer, zodat de browser weet in welke 'afdeling' het erachter staande zit. innerHeight
is de hoogte van het venster van de browser in pixel, inclusief een eventuele horizontale scrollbalk. innerHeight
bevat alleen het getal, zonder toevoeging van 'px' of zoiets.
header
: in deze variabele is in het begin van de functie de hoogte van <header> in px opgeslagen.
window.innerHeight – header
: de hoogte van het browservenster, min de hoogte van <header>. Dit is de afstand die gescrold moet worden om te zorgen dat niet meer wordt gescrold dan de hoogte van de kolom in <main>.
-50
: het laatste stukje van de berekening. Zoals bij alle waarden is ook hier weer geen eenheid gebruikt. Hier gelijk boven is de hoogte van het venster van de browser, minus de hoogte van <header>, berekend. Maar normaal genomen scrolt de browser niet die afstand, maar ongeveer drie regels minder. Dan kun je makkelijker vinden, waar je was gebleven met lezen.
De 50 hier staat voor 50 px, hoewel je die eenheid dus weglaat. 50 px is ongeveer de hoogte van drie regels bij 'n gangbare lettergrootte voor 'n website. Als je het helemaal absurd perfect wilt doen, zou je de hoogte van de regelhoogte kunnen opvragen, want die verandert bij een andere lettergrootte.
Maar dat is echt overdreven, want 50 px is prima. Zelfs bij een lettergrootte van 200% is dit nog voldoende, om iets minder dan de hoogte van de kolom in <main> te scrollen.
Als je de hele berekening achter elkaar zet, staat hier: scrol de hoogte van het browservenster omhoog, maar trek daar eerst de hoogte van <header> en 50 px extra af. Omhoog, want de uitkomst van de berekening wordt negatief gemaakt.
En door de voorafgaande if
wordt dit alleen gedaan, als PgUp of Shift+Spatiebalk is ingedrukt.
} else if (key === 34 || key === 32) {
Bij de if
hierboven is gekeken, of PgUp of Shift+Spatiebalk is ingedrukt. Nu wordt gekeken of mogelijk PgDn of de spatiebalk (zonder Shift) is ingedrukt. Dat gebeurt ook weer met een soort if
: else if
('als het anders zo is dat'). Als dit ook niet zo is, wordt er verder helemaal niets gedaan. Als een andere toets is ingedrukt, doet deze functie dus gewoon helemaal niets. (Je kunt if
nog op allerlei andere manieren uitbreiden, maar dat gebeurt hier niet. Dit is een hele simpele if
: slechts twee mogelijkheden.)
}
: dit hoort eigenlijk nog bij de eerste if
. Het is de afsluitende accolade die bij de openings- accolade aan het eind van de regel met if
hoort. Het is gewoonte die op zo'n manier neer te zetten.
else if
: als je alle tussenliggende code even weglaat en alleen op de if
's let, staat hier:
if
(als PgUp of Shift+Spatiebalk is ingedrukt)
doe iets
else if
(als anders PgDn of de spatiebalk is ingedrukt)
doe iets anders
En dat is het. Meer mogelijkheden zijn er niet. Daardoor worden andere ingedrukte toetsen genegeerd, want die voldoen niet aan de voorwaarde van if
of else if
.
(key === 34 || key === 32)
: de voorwaarde van de else if
. In key
is het volgnummer van de ingedrukte toets opgeslagen. 34 hoort bij PgDn: een browservenster omlaag scrollen. 32 hoort bij de spatiebalk, ook een venster omlaag scrollen. Er staan drie isgelijktekens, maar dat is gewoon iets technisch van JavaScript. Daarmee geef je aan dat het écht écht écht hetzelfde moet zijn.
In het midden staat ||
, dat betekent 'of'. In normale mensentaal staat hier: als toets nummer 34 (PgDn) óf toets nummer 32 (Spatiebalk) is ingedrukt. De hele voorwaarde staat weer tussen haakjes, want dat is nou eenmaal een van de regels van JavaScript.
{
: hiermee wordt het begin aangekondigd van de code die moet worden uitgevoerd, als aan de voorwaarde is voldaan (als PgDn of de spatiebalk is ingedrukt).
In normale mensentaal staat hier: als PgDn of de spatiebalk is ingedrukt.
e.preventDefault();
Dit deel van het script wordt alleen uitgevoerd, als aan deze eerder gestelde voorwaarde is voldaan:
– PgDn of de spatiebalk is ingedrukt.
e
: dit is weer het aan de functie doorgegeven object dat hoort bij het indrukken van een toets. In dat object zit niet alleen informatie, er zitten ook wat handige stukjes code in, die je kant en klaar kunt gebruiken.
preventDefault()
: dit is zo'n in e
zittend stukje code, dat kant-en-klaar is te gebruiken (eigenlijk is ook dit weer een functie, een functie die bij e
hoort): voorkom het uitvoeren van de standaardactie.
De standaardactie bij indrukken van PgDn of de spatiebalk is het omlaag scrollen van de pagina. Maar dat is nou net wat niet goed gebeurt, dus het eerste wat moet gebeuren, is het uitschakelen daarvan. Het is een beetje zinloos om zo meteen de juiste afstand te gaan scrollen, als de browser zelf de zaak zojuist al heeft verpest.
Als hier verder geen code zou volgen, zou deze functie niets meer doen dan omlaag scrollen bij PgDn en de spatiebalk uitschakelen.
window.scrollBy(0, window.innerHeight - header – 50);
Dit deel van het script wordt alleen uitgevoerd, als aan deze eerder gestelde voorwaarde is voldaan:
– PgDn of de spatiebalk is ingedrukt.
Hier wordt berekend, hoeveel er gecorrigeerd moet worden bij het scrollen. Die correctie is bij naar beneden scrollen precies hetzelfde als bij naar boven scrollen. Alleen de richting is anders. De beschrijving van de berekening is te vinden bij window.scrollBy(0, -(window.innerHeight - header – 50));. Het enige verschil: daar staat een minteken voor (window.innerHeight – header – 50)
, omdat daar omhoog gescrold moet worden, en omhoog scrollen geef je aan met een negatief getal. En de berekening staat daar tussen haakjes, omdat eerst de berekening moet worden uitgevoerd en pas daarna voor de uitkomst van die berekening het minteken moet worden geplaatst.
Hier moet naar beneden worden gescrold, en daarvoor gebruik je 'n gewoon positief getal. Het minteken voor (window.innerHeight
ontbreekt hier dus.
document.addEventListener("keydown", corrigeerScrollen);
Dit is de laatste regel uit het script. Als je goed op de {
(openen van 'n bij elkaar horend stukje code) en de }
(afsluiten van 'n bij elkaar horend stukje code) let, zie je dat deze regel buiten de code valt die bij de functie hoort, want hij staat buiten de afsluitende }
van de functie.
Het verschil: een functie wordt – tenzij je dat anders regelt – alleen uitgevoerd, als daar specifiek opdracht voor wordt gegeven. Als de functie wordt aangeroepen met de naam van de functie, hier corrigeerScrollen()
. Deze regel staat niet binnen een functie en wordt daarom altijd uitgevoerd, zonder aanroepen. Zodra de browser deze regel ziet, wordt die enthousiast uitgevoerd.
document
: dit is eigenlijk ook weer de 'afdeling', waar de rest van de regel bij hoort. Hierboven is dat steeds 'afdeling' genoemd, om het niet al te ingewikkeld te maken, maar eigenlijk is dat niet helemaal correct. Het is inderdaad 'n soort 'afdeling', waarin je kant-en-klare functies en andere code kunt vinden, allerlei informatie, enzovoort. In document
is de hele pagina opgeslagen op een voor JavaScript toegankelijke manier. Officieel heet document
geen 'afdeling', maar 'object'.
Maar daarnaast kun je document
ook code laten uitvoeren, die dan bijvoorbeeld iets laat veranderen op de pagina. En dat is wat hier gaat gebeuren. Geen echt zichtbare verandering, maar er gebeurt wel iets met de pagina.
addEventListener
: er wordt een zogenaamde 'eventlistener' gekoppeld aan wat hiervoor staat. In dit geval is dat document
, de hele pagina. De eventlistener wordt dus aan de hele pagina gekoppeld. Het maakt niet uit waar het plaatsvindt, als het maar ergens binnen de pagina is. Je kunt een eventlistener ook aan bijvoorbeeld alleen <header> koppelen, of aan alleen één bepaalde <p>, maar hier wordt met document
de hele pagina bestreken.
Dat is ook de bedoeling, want er gaat geluisterd worden of een toets is ingedrukt. En als die toets de spatiebalk, PgDn of PgUp is, gaat daar iets mee gebeuren: de hoogte van het scrollen wordt gecorrigeerd. Het maakt niet uit, waar je op de pagina bent, als een van die toetsen wordt ingedrukt. Daarom wordt de eventlistener aan de hele pagina, aan document
gekoppeld.
De gebeurtenis zelf, de 'event', kan van alles zijn: het indrukken van een toets, klikken, scrollen, de video is afgespeeld, van alles. Tussen de haakjes van addEventListener()
staat, naar welke soort gebeurtenis moet worden geluisterd, en wat er moet gebeuren, als die gebeurtenis zich voordoet. Zeg maar 'n soort rampenplan: áls gebeurtenis is 'doodsmak', dán handeling 'bel 112'.
keydown
: tussen aanhalingstekens, zodat het script weet dat dit een letterlijke naam is (dit is gewoon weer een van de taalkundige regels van JavaScript). Dit is de naam van de gebeurtenis, waarnaar wordt geluisterd, waarop wordt gewacht: 'keydown'. Toets indrukken, in het Nederlands.
corrigeerScrollen
: deze naam staat niet tussen aanhalingstekens, omdat het hier niet om een letterlijke naam of zo gaat. De naam verwijst naar een 'functie', iets wat moet gebeuren. Die functie staat hierboven en is al afgehandeld. De naam ervan is 'corrigeerScrollen'.
(Probeer op dit moment vooral niet de logica van wel of geen aanhalingstekens te begrijpen. Het makkelijkste is om dat soort dingen maar gewoon te accepteren. Nederlands heeft ook zo z'n eigenaardigheden...)
;
: aan het eind van elke regel staat een puntkomma. Daarmee geef je aan, dat de regel is afgelopen. In een gewoon boek zou je hier een punt gebruiken, om aan te geven dat een nieuwe zin begint.
De hele regel nog eens samengevat: als een toets wordt ingedrukt, voer dan de functie 'corrigeerScrollen' uit. Die functie wordt bij élke ingedrukte toets uitgevoerd, of dat nou PgDn, 'a', of '7' is. Een eventlistener is wat dommig, die kan daar geen onderscheid in maken. De functie corigeerScrollen()
kijkt, wélke toets is ingedrukt en of er echt iets moet gebeuren of niet.