Uitleg menu met afbeelding. Elke link heeft 'n bijbehorende vergrote uitsnede

Dit voorbeeld is verouderd

Normaal genomen wordt een voorbeeld vroeger of later geüpdatet. In dit geval kan dat niet, omdat dit voorbeeld stomweg ongeschikt is voor welk touchscreen dan ook. De kern van het voorbeeld is een afbeelding, waarop je heel precies met de muis een onderdeel van een browser kunt aanraken. Het is onmogelijk om datzelfde met een vinger te doen, omdat de aan te raken onderdelen veel te klein zijn. Probeer rechtsonder maar 'ns het juiste rondje te raken met 'n vinger...

In de uitleg wordt nog over code voor oudere versies van Internet Explorer gesproken, maar die code zelf is op de site verwijderd. Het is echter wat zonde van de tijd om elke verwijzing naar die mensenhatende browser uit de tekst te verwijderen, dus her en der zijn die blijven staan.

Omdat het, toen het werd gemaakt, best wel leuk werkte, blijft het gewoon op de site staan. Maar de gebruikte techniek is dus echt volstrekt ongeschikt voor touchscreens, waarop het voorbeeld dan ook niet (goed) zal werken.

Los van de verouderde code kunnen ook de overige teksten in deze uitleg, zoals die over toegankelijkheid, (sterk) verouderd zijn.

Korte omschrijving

Naast een afbeelding staan drie lijsten met genummerde links. De nummers verwijzen naar het bijbehorende onderdeel van de afbeelding. Als je over 'n link hovert, wordt het bijbehorende onderdeel van de afbeelding vergroot.

Op de afbeelding staan getallen, die corresponderen met de links. Als je over 'n getal hovert wordt het bijbehorende onderdeel van de afbeelding vergroot. Bij klikken op 'n getal wordt de bijbehorende link gevolgd.

Opmerkingen

In totaal zijn er 57 stukjes van de afbeelding die vergroot worden weergegeven. Dat zouden 57 afbeeldingen zijn die elk apart moeten worden aangeroepen, waaronder veel heel erg kleine. Daarom heb ik de meeste kleine afbeeldingen aan elkaar geknoopt en worden die in één keer gedownload. Een serie op deze manier gecombineerde afbeeldingen heet een 'sprite'.

Alleen de grote afbeelding die je ziet bij het openen van de pagina wordt altijd gedownload. De andere afbeeldingen worden pas gedownload als je over de erbij horende link hovert of als de link focus heeft.

Omdat ik geen zin had om 36 pagina's te maken (eentje achter elke link), verkleuren alle links nadat je er eentje hebt geopend. Alleen nummer 3 heeft 'n eigen pagina, zodat je het verschil tussen 'n niet-bezochte en 'n bezochte link nog kunt zien. Als je achter elke link 'n eigen pagina zou stoppen, verkleurt alleen de bezochte link die bij die pagina hoort.

Als je de verkleuring van de links ongedaan wilt maken, moet je de geschiedenis van je browser legen.

Zonder css krijg je de afbeelding op het scherm, met daaronder drie rijen links. De achterliggende pagina's blijven dus redelijk toegankelijk zonder css. Hoewel zonder css natuurlijk wel de pop-ups missen.

Screenreaders en dergelijke lezen, afhankelijk van programma en instellingen, de titels of de schermtekst van de rijen links voor. Ook hiervoor is dit menu dus toegankelijk, hoewel ook hier de afbeeldingen natuurlijk geen nut hebben.

In Internet Explorer 6 werkt dit voorbeeld wel, maar met 'n paar kleine fouten en afwijkingen. In Internet Explorer 7 is de lay-out iets anders dan in andere browsers. Zie bij Bekende problemen. In Internet Explorer 8 werkt alles zoals het hoort te werken.

Links in deze uitleg, vooral links naar andere sites, kunnen verouderd zijn. Op de pagina met links vind je steeds de meest recente links.

Dit voorbeeld is gemaakt op een systeem met Linux (Kubuntu). Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Visual Studio Code, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.

Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.

Achterliggend idee

Dit leek eigenlijk 'n niet al te ingewikkeld iets. Heb ik me daar even op verkeken... Opera en Internet Explorer 7 vochten op leven en dood met elkaar om de prijs voor het lastigste probleem. (Internet Explorer 7 hééft eigenlijk geen problemen, dat ding ís 'n probleem, met al z'n afwijkingen van de standaard. Opera houdt zich normaal genomen heel goed aan de standaard, dus dit probleem is daar volgens mij echt 'n bug.) De strijd wie de lastigste was is onbeslist geëindigd, maar 't kostte wel de nodige tijd. In de beschrijving van de code kom ik terug op die problemen, want er zijn wat aanpassingen in de css voor nodig om ze te omzeilen.

Op het scherm staat een afbeelding van mijn computer. 't Onderwerp van die afbeelding maakt natuurlijk niets uit. Op die afbeelding heb ik in totaal 56 getallen gemonteerd, die elk via 'n lijntje zijn gekoppeld aan 'n bepaald onderdeel van de tekening. De zwarte getallen horen bij het onderdeel, de bruine horen bij 'n instelscherm of zoiets dat op mijn computer verschijnt als ik op het betreffende onderdeel hover of klik.

Rechts van de afbeelding staan drie ongeordende lijsten. Drie, omdat ik de afbeelding in drie onderdelen heb opgesplitst. Elke lijst heeft een maximum-hoogte en een eigen scrollbalk.

In elk lijst-item van die lijsten staan één of twee links.

De eerste link hoort bij 'n onderdeel van de afbeelding en heeft ook het nummer van dat onderdeel in de link staan. 'n Eventuele tweede link is bruin en heet altijd 'pop'. Deze hoort bij 'n eventueel instelscherm of zoiets dat bij het onderdeel van de afbeelding hoort.

Binnen elke link zit 'n span. Als je over 'n link hovert, of als je daar met de Tab-toets of zo aankomt, wordt die span zichtbaar. In de span zit 'n achtergrond-afbeelding met daarop 'n vergroting van het deel van de afbeelding dat bij de link hoort. Via positioneren wordt die vergroting op 'n (min of meer) logische plaats op de afbeelding neergezet.

Elke link heeft ook nog 'n tweede span. Deze tweede span is altijd zichtbaar. Eigenlijk klopt het woord 'zichtbaar' hier niet helemaal, want deze span is wel altijd actief, maar juist onzichtbaar. Het is een klein vierkantje, dat wordt gepositioneerd boven het nummer dat bij de link hoort. En omdat deze vierkante span binnen de link ligt, reageert deze ook op hoveren. Dus als je over deze span hovert, opent de bijbehorende vergroting ook.

Met 'n beetje uitproberen kun je elk vierkantje precies boven 'n getal op de afbeelding zetten. Als je nu over 'n getal hovert, opent de bijbehorende vergroting dus ook. En als je op 'n getal klikt, wordt de bijbehorende link gevolgd, want daar is het vierkantje in de span gewoon 'n onderdeel van.

Dan zitten er verder nog wat kleine dingen in als 'n verkleuring als er over 'n link (of bijbehorend getal) wordt gehoverd, en 'n hulpschermpje en zo, maar dat is de afdeling toeters en bellen.

Alleen :hover of :hover, :focus en :active?

Het eerste deel van deze tekst is voor alle voorbeelden met links en dergelijke hetzelfde, het laatste deel (onder het kopje Speciaal bij dit voorbeeld) is speciaal voor dit voorbeeld.

De meeste mensen openen 'n link door erop te klikken. Er is echter 'n tweede manier: met behulp van de Tab-toets (sommige browsers gebruiken andere toetsen, maar het principe is hetzelfde). Met behulp van de Tab-toets kun je van link naar link 'springen'. Op welke link je staat, wordt door alle browsers aangegeven met een of ander kadertje rondom de link.

De link met het kadertje eromheen heeft focus. Dat wil zeggen dat je die link volgt als je op de Enter-toets drukt. In principe werkt dit precies hetzelfde als gewoon klikken op de link.

Als iemand geen muis wil of kan gebruiken, bijvoorbeeld door 'n handicap, is deze manier om 'n link te openen erg handig. Als de volgorde van de links in de code niet logisch is, kun je eventueel met behulp van tabindex 'n afwijkende volgorde van de links opgeven. De Tab-toets volgt dan die afwijkende volgorde.

Tot zover is er nauwelijks verschil tussen het gebruik van de Tab-toets of van de muis.

Als je echter extra dingen onder de link hebt gestopt, die pas gaan werken als je over de link hovert, is er wel 'n verschil. Je geeft dat aan met :hover: als je over de link hovert. Met de Tab-toets alleen kun je niet over 'n link hoveren. Dus als er bijvoorbeeld 'n pop-up wordt geopend, zul je die niet zien als je de Tab-toets gebruik om naar 'n link te gaan.

Om dit op te lossen kun je op dezelfde manier als je :hover gebruikt :focus gebruiken: als de link focus heeft. Dat is dus als er 'n kadertje rondom de link staat en de link wordt gevolgd bij het indrukken van Enter.

Door dus a:hover, a:focus {...} te gebruiken, opent bijvoorbeeld 'n pop-up ook als je de Tab-toets gebruikt. Maar er zitten 'n paar adders onder het gras.

* Naast :hover en :focus is er nog :active. Deze laatste zou horen te werken als de muis wordt ingedrukt op de link. Dat werkt ook zo in alle browsers, behalve in Internet Explorer vóór versie 8. In haar onmetelijke wijsheid heeft Microsoft besloten af te wijken van de standaard: :active werkt in oudere versies zoals :focus hoort te werken, en :focus werkt gewoon helemaal niet vóór versie 8. In alle andere browsers werken :focus en :active dus wel volgens de standaard, en met ingang van versie 8 van Internet Explorer houdt Microsoft zich ook eindelijk aan de standaard.

Dit betekent dat je niet kunt volstaan met a:hover, a:focus {...}, maar dat je a:hover, a:focus, a:active {...} moet gebruiken, want anders werkt het niet in oudere versies van Internet Explorer. Het zal nog jaren duren voor deze oude versies niet meer worden gebruikt, maar omdat Microsoft zich nu eindelijk ook aan de standaard houdt op dit punt, wordt :active nu ook langzaamaan bruikbaar voor waar het voor is bedoeld.

* Belangrijke informatie moet je niet geven via :focus of :active, omdat dit niet werkt als css uit staat.

* Ten slotte kan 'n pop-up of zoiets gruwelijk in de weg komen te staan, bijvoorbeeld door de rest van de pagina af te dekken. Iemand die gewoon de muis kan gebruiken, verplaatst deze even en de pagina is weer zichtbaar. Iemand die moeite heeft met het gebruik van de muis, heeft deze mogelijkheid niet of minder. Als je buiten de link en de daarbij horende pop-up en dergelijke klikt, sluit deze weliswaar, maar dat is nu juist het probleem: mensen die de muis niet goed kunnen gebruiken, hebben nou net daar problemen mee.

Als je via de terug-toets teruggaat naar de vorige pagina, heeft de link waar je vandaan kwam nog steeds focus, en dus staan pop-up en dergelijke ook nog open. Wat ook heel storend kan zijn als andere delen van de pagina daardoor niet te zien zijn. Op het moment dat ik dit schreef, werkte de terug-toets bij alle browsers zo, met uitzondering van Google Chrome. Maar 't kan best zijn dat Google Chrome het inmiddels ook doet, of 'n andere juist weer niet, want dit schijnt nogal te veranderen.

Om al deze redenen is het goed je even af te vragen of de voordelen van 'n pop-up en dergelijke wel opwegen tegen de nadelen. Ik zet zelf mijn eigen overwegingen bij elk voorbeeld steeds even erbij. Wat natuurlijk niet wil zeggen dat je daar geen andere mening over zou kunnen hebben.

Speciaal bij dit voorbeeld

In dit voorbeeld gebruik ik :hover, :focus en :active alle drie, omdat er geen andere onderdelen van de pagina verdwijnen achter de vergrotingen. Het enige dat op deze pagina staat zijn de links en de bijbehorende afbeelding, dus in dit geval vind ik de voordelen van :focus en :active groter dan de mogelijke nadelen.

Ook al blijft een link focus houden, zodra er op de Tab-toets wordt gedrukt of met de muis ergens buiten 'n voor hoveren gevoelige plek wordt geklikt, verdwijnt de vergroting. Hij blijft dus niet hardnekkig in de weg zitten.

Bij het hulpschermpje (achter het vraagteken) gebruik ik alleen :hover, omdat het wel heel irritant kan zijn als dat open blijft staan en 'n groot deel van de afbeelding bedekt.

Beschrijving van code en css

              div#header-buiten {
		position: absolute;
		right: 16px;
		width: 100%;
		height: 120px;
		background: yellow;
	}
	
	div p {
		margin-left: 16px;
		height: 120px;
		text-align: center;
	}

De code aanpassen aan je eigen ontwerp

• Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houdt het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.

• Gebruik vooral geen FrontPage, Publisher of Word (alle drie van Microsoft). Deze programma's maken niet-standaard code die alleen goed te bekijken is in Internet Explorer. In alle andere browsers zie je grotendeels bagger, áls je al iets ziet.

  Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt niet meer onderhouden door Microsoft. Als je beslist iets van Microsoft wilt gebruiken, schaf dan (voor honderden euro's) een nieuwer programma aan, dat zich wel aan de standaarden houdt.

  Maar het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enzovoort te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.

• Ik maak zelf het liefst een site in Firefox. Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome of Edge, is er 'n hele grote kans dat hij in alle browsers werkt. Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat het de enige grote browser is die niet bij een bedrijf hoort dat vooral op je centen of je data uit is.

  Google Chrome wordt ook door veel mensen gebruikt, maar ik heb dus wat moeite met hoe Google je hele surfgedrag, je schoenmaat en de kleur van je onderbroek vastlegt. Daarom gebruik ik Google Chrome zelf alleen om in te testen.

• Het allereerste dat je moet invoeren, is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.

  Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.html.

  Gebruik het volledige doctype, inclusief de url, anders werkt het niet goed.

• Gebruik een 'strict' doctype of het doctype voor html5. Deze zijn bedoeld voor nieuwe sites. Het transitional doctype is bedoeld voor al bestaande sites, niet voor nieuwe. Het transitional doctype staat talloze tags toe, die in html5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is echt alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.

  Het strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.

• Als tweede voer je de charset in. Het beste kun je utf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren.
• Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden waar ikzelf op test. Ook van Internet Explorer kun je meerdere versies naast elkaar draaien. Je kunt daarvoor zoeken op internet en op de pagina met links staan onder de kopjes Gereedschap → Meerdere versies van Internet Explorer draaien en Gereedschap → Weergave testen 'n aantal links die daar ook bij kunnen helpen.
• Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan alleen met het veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds of alles nog goed werkt.

• Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen zoals je wilt, en ga dan pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok voor waar uiteindelijk het menu komt te staan.

  Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Als de blokken eenmaal werken zoals je wilt, zul je het gelijk merken als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat storen. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers of alles nog wel goed werkt.

  Je kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br />1<br />2<br />3 enzovoort, tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.

  Om de breedte te vullen kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig om aan 't einde (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.

• Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, zou ik je aanraden de verschillende delen een achtergrondkleur te geven. Je ziet dan goed waar 'n deel precies staat.
• Als je instellingen verandert in de style, doe er dan maar 1, hooguit 2 tegelijk. Als je er 17 tegelijk verandert moet je niet verbaasd zijn als je niet weet wat er is gebeurd. En als je 't niet meer terug kunt draaien.
• Marges, padding en border worden bij de hoogte en breedte van de inhoud opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er dus bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.
• In plaats van px kun je ook andere maten gebruiken, met name em. Voordeel van em is dat het door de gebruiker kan worden vergroot en verkleind, ook in Internet Explorer (andere browsers hebben meer mogelijkheden op dit gebied). Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeld px. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken.

• Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.

  Valiwie???

  Valideren is het controleren van je (x)html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.

  (x)html kun je valideren op: validator.w3.org

  css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator

  Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valid code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valid code is over twintig jaar ook nog te bekijken.

Toegankelijkheid en zoekmachines

Eventuele opmerkingen specifiek voor dit voorbeeld staan bij Opmerkingen.

Toegankelijkheid (accessibility in het Engels) is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een schermlezer gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje wat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat dus gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.

(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)

Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.

Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:

• Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst is wat wordt gebruikt als afbeeldingen niet kunnen worden gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.
• Gebruik bij een link een title, waarin je omschrijft waar de link naar toe leidt.

• Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze gaven te veel problemen omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk welke toetsen het zijn.

  In de komende html5 waren ze eerst niet toegestaan, maar inmiddels lijkt het erop dat ze toch worden toegestaan, maar op 'n andere manier dan in html 4.01. Ik ga ze zelf pas weer gebruiken als duidelijk is hoe ze gaan werken, en als ze beter zijn uitgedacht dan in html 4.01 het geval was, want bij een goede toepassing is het op zich een heel goed idee.

• Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je in de meeste browsers door de links lopen. Elke tab brengt je één link verder, Shift+Tab één link terug. Met behulp van tabindex kun je de volgorde aangeven waarin de Tab-toets werkt. Zonder tabindex wordt de volgorde van de code aangehouden, maar soms is een andere volgorde logischer.

• In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn screenreaders en dergelijke zo verbeterd, dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken.

  Een andere mogelijkheid is een zogenaamde skip-link: een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat hij normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel zichtbaar te maken in speciale programma's zoals schermlezers. Die link staat boven het menu en linkt naar de inhoud van de pagina, zodat mensen met één klik het hele menu kunnen passeren.

• Van oorsprong was html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is hij gebruikt voor lay-out. Maar daar is hij dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.

  De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een extern stylesheet staan of, als hij alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de head van die pagina. Zoekmachines zijn ook niet dol op een oerwoud van inline-stijlen (dat zijn stijlen in de tag zelf: <div style="...">.)

• Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enzovoort. Schermlezers en dergelijke kunnen van kopregel naar kopregel springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.

  Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.

  Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.

• Een table is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als hij voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel 'n lagere plaats in een zoekmachine.

• Frames horen bij een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. <iframe>'s hebben voor een deel dezelfde nadelen. Eén van die nadelen is dat de verschillende frames voor zoekmachines, schermlezers, en dergelijke als los zand aan elkaar hangen, omdat ze los van elkaar worden weergegeven. Ze staan wel naast elkaar op het scherm, maar er zit intern geen verband tussen.

  Als je 'n stuk code vaker wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, voeg dat dan in met PHP of SSI. Dan wordt de pagina niet pas in de browser, maar al op de server samengesteld. Hierdoor zien zoekmachines, schermlezers, en dergelijke één pagina, net zoals wanneer je maar één pagina met html zou hebben geschreven.

  (Je kunt beter PHP dan SSI gebruiken, omdat SSI min of meer aan het uitsterven is en PHP veel meer mogelijkheden heeft. Op deze site wordt in enkele voorbeelden nog SSI gebruikt, maar zodra die worden bijgewerkt, gaat dat vervangen worden door PHP.)

• Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van lang="..". Ik doe dat op mijn eigen site maar af en toe, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dit soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal.
• Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap: <abbr title="en dergelijke">e.d.</abbr>. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met <abbr>e.d.</abbr>. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n schermlezer e.d. uit gaat spreken als Ed, en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken.

• De spider van 'n zoekmachine, schermlezers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoe veel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina als de plaatjes worden weggehaald. Het zelfde geldt voor die fantastisch mooie flash-pagina's, als daarbij geen voorzieningen voor dit soort programma's zijn aangebracht.

  Op Linux kun je met Lynx kijken hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op csant.info/lynx.

  In Windows kun je ook het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een schermlezer en dergelijke hem zien. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk.

  Ten slotte kun je je pagina nog online laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites. Ik noem er hier enkele. Helaas zijn ze bijna allemaal Engelstalig.

  toptal.com/designers/colorfilter Laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet.

  wave.webaim.org Deze laat grafisch zien hoe de toegankelijkheid is. Heel erg duidelijk, maar bij grotere pagina's wordt 't al snel erg chaotisch.

Getest in

Laatst gecontroleerd op 13 december 2011.

(Internet Explorer 6 is voor het laatst gecontroleerd op 26 december 2009. Op deze browser test ik niet meer. Maar omdat de code niet is veranderd, neem ik aan dat dit voorbeeld ook nog werkt in Internet Explorer 6.)

Dit voorbeeld is getest in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome, Internet Explorer 6, 7, 8 en 9 in de resoluties 800x600, 1024x768, 1280x1024 en 1440x900. Steeds met de laatste versie van die browsers, omdat ik geen zin heb om rekening te houden met mensen die met zwaar verouderde browsers surfen. Dat is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken. In de resoluties 1024x768, 1280x1024 en 1440x900 is ook in- en uitzoomen en een kleinere en grotere letter getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan tot 200%.

Eventuele problemen met betrekking tot zoomen en lettergrootte staan bij Bekende problemen.

Naast deze 'gewone' browsers is ook getest in Lynx, WebbIE, Jaws en Fangs Screen Reader Emulator. Lynx is een browser die alleen tekst laat zien en geen css gebruikt. WebbIE is een browser die gericht is op mensen met een handicap. Jaws is een screenreader, zoals die door blinden wordt gebruikt. Fangs Screen Reader Emulator is een extensie bij Firefox die de pagina laat zien zoals een screenreader hem ziet.

Als het voorbeeld in deze vier programma's toegankelijk is, zou het in principe toegankelijk moeten zijn in alle aangepaste browsers en dergelijke. En dus ook voor zoekmachines, want een zoekmachine is redelijk vergelijkbaar met een blinde. Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid van dit voorbeeld staan bij Opmerkingen.

Dit voorbeeld is niet getest op geschiktheid voor mobiele apparaten (hier worden geen laptop/notebook/netbook en dergelijke mee bedoeld, want die gedragen zich als een gewone desktopcomputer). Er wordt in veel voorbeelden css en/of html gebruikt, waar niet elk mobiel apparaat mee uit de voeten zal kunnen. En lang niet alles is geschikt voor schermen met een breedte van minder dan 800 px.

Dingen die problemen zouden kunnen opleveren, zijn onder andere een te grote breedte, het gebruik van (te veel) afbeeldingen en/of css en html die niet (volledig) wordt ondersteund, zoals :hover, float en position.

Onder Opmerkingen staat mogelijk nog wat meer over de geschiktheid van dit voorbeeld voor mobiele apparaten.

(Terzijde: de site zelf is zeker niet geschikt voor kleine mobieltjes. Dat gaat ook niet veranderen. Ik kan me namelijk niet voorstellen dat iemand zo masochistisch is 'n uitleg van tientallen schermen op 'n klein mobieltje te gaan lezen. Voor de site zelf is een minimale breedte van 800 px vereist.)

De html is gevalideerd met de validator van w3c, de css ook. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen vermeld.

Nieuwe browsers test ik pas als ze uit het bèta-stadium zijn, omdat er anders 'n redelijke kans is dat ik 'n bug zit te omzeilen, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt. Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kan ik niet beantwoorden, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enzovoort in wel geteste browsers: graag!)

Wijzigingen

Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.

8 februari 2009:

Nieuw opgenomen.

31 maart 2009:

Tekst aangepast aan de nieuw verschenen Internet Explorer 8. De code is hetzelfde gebleven.

3 januari 2011:

Voor Opera stuk tekst toegevoegd bij Bekende problemen.

13 december 2011:

• Voor Opera stuk tekst toegevoegd bij Bekende problemen.
• Idem voor Firefox en Safari.

10 december 2021

Waarschuwing dat dit voorbeeld is verouderd toegevoegd.

Bekende problemen

Alle browsers

Dit voorbeeld wordt niet meer bijgewerkt. Het werkt niet (goed) op touchscreens. Meer details zijn te vinden bij Dit voorbeeld is verouderd.

Internet Explorer 6

De hieronder staande (kleine) problemen kunnen allemaal worden verholpen, maar dat mag de liefhebber doen. Ik vind 't goed genoeg zo voor deze verouderde browser.

Hele lage afbeeldingen, zoals de horizontale scrollbalk, worden drie keer weergegeven. Om een of andere reden vergroot Internet Explorer 6 de hoogte bij dit soort constructies altijd tot 'n bepaald minimum, dus de achtergrond-afbeelding wordt herhaald. Als je no-repeat toevoegt, zit er 'n enorme opening tussen afbeelding en rode kader, dus dat schiet ook niet op.

Dit is op te lossen door iets van margin te gebruiken in plaats van hoogte of zo, maar ik vind, samen met 'n snel groeiende groep sitemakers, dat mensen gewoon maar hun browser moeten updaten als ze alle toeters en bellen willen.

Bij de link met nummer 1 horen twee sluitknoppen te verschijnen. Er verschijnt er bij Internet Explorer 6 maar eentje. Ook dit is op te lossen met enig geknutsel, succes!

De links met 'pop' zijn zwart, net als de 'gewone' links. In alle andere browsers zijn ze bruin. Door in plaats van :first-child 'n class te gebruiken bij de links, kun je dit oplossen, als je dat wilt.

Door die spontane minimum-hoogte van Internet Explorer 6 zijn de voor hoveren gevoelige plekjes onder de getallen 'n paar px te hoog. Maar dat valt eigenlijk nauwelijks op.

Internet Explorer 7

Bij alle browsers staat de link met 'pop' vrij dicht achter de 'gewone' link. Bij Internet Explorer 7 staat deze helemaal rechts. Eigenlijk geen probleem, maar 'n iets andere lay-out. De reden staat bij Speciaal voor Internet Explorer 7.

Opera

• Bij hoge uitzondering maakte Opera er hier echt 'n potje van. Het enige wat hiervan nog zichtbaar is, is de ruimte onder de links in elke lijst. Als je door de links scrolt, zit er aan de onderkant 'n vrij grote lege ruimte, die geen enkel nut heeft. Dit levert verder geen echte problemen op. De reden hiervan staat bij float: right;.

• Aanvulling 3 januari 2011:

  De bij float: right; speciaal voor Opera benodigde code is niet meer nodig. Maar omdat het werkt, laat ik het staan.

  In plaats hiervan is echter een nieuw iets opgetreden bij het gebruik van Control+↓ (Opera's manier om van link naar link te gaan). Als je bij de onderste links in de lijsten aankomt, verschuift de volledige pagina naar boven. Bij herladen is de hele pagina weer zichtbaar.

  Omdat Shift + pijltjes (spatial navigation) wel goed werkt, ga ik hier verder niets aan doen. De meeste gebruikers van Opera die problemen met de muis hebben, zullen Shift + pijltjes gebruiken, dus 'n echt probleem zal dit niet zijn.

  De code van dit voorbeeld is nogal ingewikkeld, en het wijzigen en testen ervan kost volgens mij meer tijd, dan dit kleine probleem rechtvaardigt.

• Aanvulling 13 december 2011:

  Inmiddels werkt alles zoals het hoort te werken. Geen lege ruimte meer onderaan de links, en de pagina verspringt niet meer als je bij de onderste link aankomt.

Safari en Firefox

Als de letters meer dan 185% vergroot worden, valt het laatste woord van 'Firefox draaiend op Kubuntu' weg. Als je alleen zoomt, gaat het wel goed. Omdat alleen Safari en Firefox de tekst zo sterk kunnen vergroten, speelt dit probleem alleen in deze browsers.

Inhoud van de download en licenties

De inhoud van deze download kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:

* Sommige onderdelen die van 'n andere site of zo afkomstig zijn, vallen mogelijk onder een of andere licentie. Dat is hieronder bij het betreffende onderdeel te vinden.

* Je gebruikt het materiaal uit deze download volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte code en dergelijke zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal uit deze download ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.

* Dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) wordt min of meer regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat voorbeeld, uitleg, en dergelijke afkomstig zijn van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.

Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.

menu-054-dl.html: de pagina met het voorbeeld.

menu-054.pdf: deze uitleg (aangepast aan de inhoud van de download).

menu-054-inhoud-download-en-licenties.txt: een kopie van de tekst onder dit kopje (Inhoud van de download en licenties).