Menu met knoppen met rand, die aangeeft of link al bezocht is of nog niet - uitleg
Laatst aangepast: .

Korte omschrijving
Onder het plaatje zit een link. Zolang de link niet is bezocht, heeft het plaatje een rood kader. Als de link is bezocht, wordt het kader groen.
BELANGRIJK
Deze uitleg hoort bij het voorbeeld dat in de download zit. Het voorbeeld uit de download verschilt iets van het voorbeeld hier op de site. In de download ontbreekt bijvoorbeeld de navigatie voor de site. Ook in de kopregels zit vaak wat verschil. Daarnaast kunnen er nog andere (meestal kleine) verschillen zijn.
Als je deze uitleg leest naast de broncode van het voorbeeld op de site, kan het dus bijvoorbeeld zijn dat 'n <h1> uit de css bij 'n <h2> uit de html hoort. Maar het gaat niet om hele grote, fundamentele afwijkingen.
Als je dit lastig vindt, kun je bovenaan de pagina de hele handel downloaden. In de download zit 'n voorbeeld dat wel naadloos aansluit op de uitleg in de download.
Alles op deze site kan vrij worden gebruikt, met twee beperkingen:
* Je gebruikt het materiaal op deze site volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte info zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal van deze site ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.
* Deze uitleg wordt regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan deze uitleg op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat de uitleg afkomstig is van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.
Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.
Alle code is geschreven in een afwijkende
lettersoort en -kleur. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code), is in de hele uitleg onderstippeld blauw
. Alle niet-essentiële code is bruin
. (In de inhoudsopgave staat alles vanwege de leesbaarheid in een gewone letter.)
Opmerkingen
- Omdat voor de randen om de thumbnails standaard-css-borders worden gebruikt, heb je geen volledige controle over hoe ze precies worden weergegeven. Er zitten kleine verschillen in weergave tussen de verschillende browsers en systemen. Op impressivewebs.com is een hele serie verschillende borderstijlen in verschillende browsers afgebeeld.
- Als een link is bezocht, wordt het kadertje groen. Om het weer rood te krijgen, moet je de geschiedenis van de browser verwijderen.
- Aantal knoppen, grootte en vorm, plaats, enz. kunnen natuurlijk worden aangepast.
Als je in een desktopbrowser met behulp van zoomen het beeld vergroot, heeft dit hetzelfde effect, als wanneer de pagina in een kleiner browservenster wordt getoond. Je kunt hiermee dus kleinere apparaten zoals een tablet of een smartphone simuleren. Maar het blijft natuurlijk wel een simulatie: het is nooit hetzelfde als testen op een écht apparaat. Zo kun je bijvoorbeeld aanrakingen alleen echt testen op een echt touchscreen.
Inmiddels hebben veel browsers mogelijkheden voor het simuleren van weergave op een kleiner scherm in de ontwikkelgereedschappen ingebouwd. Ook dit blijft een simulatie, maar geeft vaak wel een beter beeld dan zoomen.
Links in deze uitleg, vooral links naar andere sites, kunnen verouderd zijn. Op de pagina met links vind je steeds de meest recente links.
Alles op deze site is gemaakt op een systeem met Linux (Kubuntu). Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Komodo Edit, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.
Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.
Achterliggend idee
In een eerdere versie stond een kadertje rondom de link, Als deze nog niet was bezocht. Als de link was bezocht, verdween het kadertje. Maar dit werkt niet meer.
Omdat het kinderlijk eenvoudig was met behulp van JavaScript en css te achterhalen, welke sites iemand had bezocht, kan bij de pseudo-class :visited
alleen nog een heel beperkt aantal eigenschappen worden gebruikt, die allemaal met kleur te maken hebben. border-color
is een eigenschap die nog in alle browsers werkt. (Met enkele beperkingen: de kleur transparent
kan niet worden gebruikt, en ook rgba()
en hsla()
kunnen niet worden gebruikt.)
Op dezelfde manier zijn de mogelijkheden voor iets als a:visited + span
beperkt tot wat hierboven is genoemd, dus ook deze omweg werkt niet.
Dit beperkt de mogelijkheden voor opmaak van een bezochte link dus nogal. Maar deze beperkingen zijn volkomen terecht, omdat het om een joekel van een privacy-lek gaat.
De eerder gebruikte techniek met een verdwijnend kader werkt dus stomweg niet meer.
De thumbnails zijn gewone plaatjes, die in een link worden gezet. Als de link nog niet is bezocht, staat er een rood kader om het plaatje heen. Dit is een standaardrand zoals je die met css kunt maken. Als de link is bezocht, wordt de kleur van het kadertje groen. Dit gebeurt door simpelweg border-color
te veranderen, een eigenschap die nog wel kan worden aangepast bij een bezochte link.
De code aanpassen aan je eigen ontwerp
- Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houdt het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.
-
Gebruik vooral geen FrontPage, Publisher of Word (alle drie van Microsoft). Deze programma's maken niet-standaard code die alleen goed te bekijken is in Internet Explorer. In alle andere browsers zie je grotendeels bagger, áls je al iets ziet.
Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt niet meer onderhouden door Microsoft.
Ook OpenOffice en LibreOffice leveren een uiterst beroerd soort html af. Tekstverwerkers met al hun toeters en bellen zijn gewoon niet geschikt om websites mee te bouwen.
Je kunt natuurlijk ook een goed gratis programma gebruiken. Links naar dat soort programma's vind je op de pagina met links onder Gereedschap → wysiwyg-editor.
Maar het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enz. te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.
-
Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome of Edge, is er 'n hele grote kans dat hij in alle browsers werkt. Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat het de enige grote browser is die niet bij een bedrijf hoort dat vooral op je centen of je data uit is.
Google Chrome wordt ook door veel mensen gebruikt, maar ik heb dus wat moeite met hoe Google je hele surfgedrag, je schoenmaat en de kleur van je onderbroek vastlegt. Daarom gebruik ik Google Chrome zelf alleen om in te testen.
-
Het allereerste dat je moet invoeren, is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.
Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.
-
Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.
Gebruik een 'strict' doctype of (beter!) het doctype voor html5. Deze zijn bedoeld voor nieuwe sites. Het transitional doctype is bedoeld voor al bestaande sites, niet voor nieuwe.
Het transitional doctype staat talloze tags toe, die in html5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is echt alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.
Het strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.
Het doctype voor html5 is uiterst simpel:
<!DOCTYPE html>
. Omdat het doctype voor html5 in alle browsers werkt, zelfs in de gelukkig vrijwel uitgestorven nachtmerrie Internet Explorer 6, is er geen enkele reden dit uiterst simpele doctype niet te gebruiken. - Als tweede voer je de charset in. Dit vertelt de browser, welke tekenset er gebruikt moet worden, zodat letters met accenten en dergelijke overal goed worden weergegeven. Het beste kun je utf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren. In html5 is het simpele
<meta charset="utf-8">
voldoende. - Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden, waar ikzelf op test. Ook van Internet Explorer kun je meerdere versies naast elkaar draaien. Op de pagina met links staan onder de kopjes Gereedschap → Meerdere versies van Internet Explorer draaien en Gereedschap → Weergave testen 'n aantal links die daarbij kunnen helpen. De compatibiliteitsweergave in Internet Explorer is niet geschikt om te testen, omdat deze enigszins verschilt van de weergave in échte browsers.
- Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan met het alleen veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds, of alles nog goed werkt.
-
Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen, zoals je wilt. Ga daarna pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok op de plaats, waar uiteindelijk het menu komt te staan.
Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Zorg eerst dat de blokken werken, zoals je wilt. Dan zul je het daarna gelijk merken, als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat verstoren. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers, of alles nog wel goed werkt.
Je kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br>1<br>2<br>3 enz., tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet ongemerkt drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.
Om de breedte te vullen, kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig, om aan 't einde (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.
- Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, zou ik je aanraden de verschillende delen een achtergrondkleur te geven. Je ziet dan goed, waar 'n deel precies staat. Een achtergrondkleur heeft – anders dan bijvoorbeeld een border – verder geen invloed op de lay-out, dus die is hier heel geschikt voor.
- Als je instellingen verandert in de style, verander er dan maar één, hooguit twee tegelijk. Als je er zeventien tegelijk verandert, is de kans groot dat je niet meer weet, wat je hebt gedaan. En dat je 't dus niet meer terug kunt draaien.
-
margin
,padding
enborder
worden bij de hoogte en breedte van het element opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.css geeft de mogelijkheid om
margin
,padding
enborder
bínnen de breedte en hoogte van de inhoud te zetten met behulp vanbox-sizing
, als je dat handiger vindt. -
In plaats van een absolute eenheid als
px
kun je ook een relatieve eenheid gebruiken, met nameem
. Voordeel vanem
is dat een lettergrootte, regelhoogte, en dergelijke inem
in alle browsers kan worden veranderd. Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeldpx
. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken. Voor weergave in mobiele apparaten zijn relatieve eenheden alsem
vrijwel altijd beter dan vaste eenheden alspx
.Zoomen kan trouwens altijd, ongeacht welke eenheid je gebruikt.
-
Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.
Valiwie???
Valideren is het controleren van je html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.
Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valide code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valide code is over twintig jaar ook nog te bekijken.
Valideren moet trouwens ook niet worden overdreven. Het is een hulpmiddel om echte fouten te vinden, meer niet. Het gaat erom dat je site goed werkt, niet dat je het braafste kind van de klas bent. Als de code niet valideert, maar daar is een goede reden voor, is daar niets op tegen.
Op deze site is alle css en html gevalideerd. Als de code niet helemaal valide is (wat regelmatig voorkomt), staat daar onder Bekende problemen (en oplossingen) de reden van.
Je kunt je css en html valideren als 't online staat, maar ook als het nog in je computer staat.
html kun je valideren op: validator.w3.org/nu.
css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator.
Toegankelijkheid en zoekmachines
Het eerste deel van deze tekst is voor alle voorbeelden hetzelfde. Eventueel specifiek voor dit voorbeeld geldende dingen staan verderop onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.
Toegankelijkheid (in het Engels 'accessibility') is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een schermlezer gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje dat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.
(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)
Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.
Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:
-
Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst wordt gebruikt, als afbeeldingen niet kunnen worden getoond of gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien, als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.
Als een afbeelding alleen maar voor de sier wordt gebruikt, zet je daarbij
alt=""
, om aan te geven dat de afbeelding niet belangrijk is voor het begrijpen van de tekst of zo. - Als uit de tekst bij een link niet duidelijk blijkt, waar de link naartoe leidt, gebruik dan een title bij de link. Een tekst als 'pagina met externe links' is waarschijnlijk duidelijk genoeg, een tekst als alleen 'links' mogelijk niet. Een duidelijke zwart-witregel is niet te geven, omdat dit ook van tekst en dergelijke in de omgeving van de link afhangt.
-
Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze geven te veel problemen, omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk, welke toetsen het zijn.
Op zichzelf zijn accesskeys een heel goed idee. Maar helaas zijn ze ook in html5 volstrekt onvoldoende gedefinieerd. Er is nog steeds geen standaard voor de meest gebruikelijke accesskeys, zoals Zoek of Home.
Er is nog steeds niet vastgelegd, hoe accesskeys zichtbaar gemaakt kunnen worden. Voor de makers van browsers zou dit 'n relatief kleine moeite zijn, voor de makers van 'n site is het bergen extra werk.
Voor mij redenen om accesskeys (vrijwel) niet te gebruiken. Ik kan me wel voorstellen dat ze, op sites die gericht zijn op 'n specifieke groep gebruikers, nog enig nut kunnen hebben. Maar voor algemene sites zou ik zeggen: niet gebruiken.
-
Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je in de meeste browsers door links, invoervelden, en dergelijke lopen. Elke tab brengt je één link, invoerveld, en dergelijke verder, Shift+Tab één plaats terug. Met behulp van
tabindex
kun je de volgorde aangeven, waarin de Tab-toets werkt. Zondertabindex
wordt de volgorde van de html aangehouden bij gebruik van de Tab-toets, maar soms is een andere volgorde logischer.In principe is het beter, als
tabindex
niet nodig is, maar gewoon de volgorde van de html wordt aangehouden. Bij verkeerd gebruik kantabindex
heel verwarrend zijn. Het is niet bedoeld om van de pagina een hindernisbaan voor kangoeroes te maken, waarop van beneden via links over rechts naar boven wordt gesprongen. -
In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn schermlezers en dergelijke zo sterk verbeterd dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als die op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken.
Een andere mogelijkheid is een zogenaamde skip-link: een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat hij normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel gewoon zichtbaar in speciale programma's zoals tekstbrowsers en schermlezers, want die kijken gewoon naar wat er in de broncode staat.
Zo'n link staat boven menu, header, en dergelijke en linkt naar de eigenlijke inhoud van de pagina, zodat mensen met één toetsaanslag naar de eigenlijke inhoud van de pagina kunnen gaan.
Een skip-link is ook nuttig voor gebruikers van de Tab-toets. Zodra de normaal genomen onzichtbare link door het indrukken van de Tab-toets focus krijgt, kun je hem op het scherm plaatsen, waardoor hij zichtbaar wordt. Bij een volgende tab wordt hij dan weer buiten het scherm geplaatst en is dus niet meer zichtbaar, zodat de lay-out niet wordt verstoord.
Op pagina's waar dat nuttig is, wordt op deze site een skip-link gebruikt.
-
Van oorsprong is html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is hij gebruikt voor lay-out. Maar daar is hij dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.
De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een externe stylesheet staan of, als hij alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de <head> van die pagina. Zoekmachines zijn ook niet dol op een oerwoud van inline-stijlen (dat zijn stijlen in de tag zelf:
<div style="...">
.) -
Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enz. Schermlezers en dergelijke kunnen van kop naar kop springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.
Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.
Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.
- <table> is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als hij voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel, zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel 'n lagere plaats in een zoekmachine.
-
Frames horen bij een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. <iframe>'s hebben voor een deel dezelfde nadelen. Eén van die nadelen is dat de verschillende frames voor zoekmachines, schermlezers, en dergelijke als los zand aan elkaar hangen, omdat ze los van elkaar worden weergegeven. Ze staan wel naast elkaar op het scherm, maar er zit intern geen verband tussen.
Als je 'n stuk code vaker wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, voeg dat dan in met PHP of SSI (Server Side Includes). Dan wordt de pagina niet pas in de browser, maar al op de server samengesteld. Hierdoor zien zoekmachines, schermlezers, en dergelijke één pagina, net zoals wanneer je maar één pagina met html zou hebben geschreven.
- Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van
lang=".."
. Ik doe dat op mijn eigen site maar af en toe, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dat soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal. Maar bij enigszins 'normale' teksten hoor je een taalwisseling aan te geven. - Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap:
<abbr title="ten opzichte van">t.o.v.</abbr>
. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met<abbr>t.o.v.</abbr>
. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n schermlezer 't.o.v.' uit gaat spreken als 'tof', en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken. -
De spider van 'n zoekmachine, schermlezers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoe veel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina, als de plaatjes worden weggehaald. Het zelfde geldt voor die fantastisch mooie flash-pagina's, als daarbij geen voorzieningen voor dit soort programma's zijn aangebracht.
Op Linux kun je met Lynx kijken, hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op invisible-island.net/lynx.
Ook kun je in Windows het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een tekstbrowser en dergelijke hem zien. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk.
-
Ten slotte kun je je pagina nog online laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites. Ik noem er hier enkele.
lowvision.support Laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet. Engelstalig.
wave.webaim.org Deze laat grafisch zien hoe de toegankelijkheid is. Engelstalig.
Op de pagina met links kun je onder Toegankelijkheid links naar testen en dergelijke vinden.
Specifiek voor dit voorbeeld
-
Dit menu is, ondanks het uiterlijk, redelijk goed toegankelijk.
Het hele menu is in een ongeordende lijst <ul> gezet, omdat veel schermlezers en dergelijke een <ul> in één keer kunnen passeren en naar de echte inhoud van de pagina kunnen gaan. (Bijkomend voordeel: menu-ingangen in een <li> zijn makkelijker op te maken.)
Als het om een echt menu gaat, zoals de navigatie op een site, moet de <ul> ook nog binnen een <nav> (een element speciaal voor navigatie) worden geplaatst, waardoor het nog toegankelijker wordt voor schermlezers en dergelijke.
(Een andere mogelijkheid om een menu snel te kunnen passeren is het aanbrengen van een zogenaamde skip-link gelijk voor het menu. Dat is altijd een goed idee, want gebruikers van de Tab-toets moeten anders eerst door elke link heen tabben.)
Binnen de link staat in een <span> tekst, die voorgelezen kan worden door schermlezers. Deze tekst is niet te zien, omdat de afbeelding eroverheen staat. Maar voor schermlezers is dit nu een gewone tekstlink.
Door het toevoegen van
alt=""
aan de <img> wordt de afbeelding door schermlezers volledig genegeerd. Bij de link wordt het title-attribuut niet gebruikt. In een eerder versie werdenalt
entitle
beide gebruikt, maar schermlezers bleken hier nogal verschillend mee om te gaan. Nu lezen schermlezers de link allemaal op dezelfde manier voor. - Zonder css worden de vier afbeeldingen onder elkaar getoond. Aan de linkerkant van elke afbeelding staat de nu zichtbare tekst uit de <span>.
- Als de afbeeldingen niet worden weergegeven, wordt de tekst in de link zichtbaar. De thumbnail is nu een min of meer gewone tekstlink. (Min of meer, want de border blijft wel zichtbaar.)
Getest in
Laatst gecontroleerd op 23 april 2016
Onder dit kopje staat alleen maar, hoe en waarin is getest. Eventuele problemen, ook die met betrekking tot zoomen en lettergroottes, staan hieronder bij Bekende problemen (en oplossingen). Het is belangrijk dat deel te lezen, want uit een test kan ook prima blijken dat iets totaal niet werkt!
Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.
Dit voorbeeld is getest op de volgende systemen:
- Windows 7:
Firefox, UC Browser, Google Chrome, Internet Explorer 9 en 10, in meerdere resoluties. - Windows 8.1:
Bureaublad-versie: Firefox, UC Browser, Google Chrome en Internet Explorer 11, in meerdere resoluties.
Startscherm-versie: Internet Explorer 11. - Windows 10:
Firefox, UC Browser, Google Chrome, Internet Explorer 11, Edge, in meerdere resoluties. - OS X:
Firefox, Safari en Google Chrome, in meerdere resoluties. - Linux:
Firefox en Google Chrome, in meerdere resoluties. - Windows Phone 8.1 in een resolutie van 800x480 (Nokia Lumia 520):
Internet Explorer (portret en landschap).
UC Browser (portret en landschap). - iPad met iOS 9.3.1 in een resolutie van 1024x768 (device-pixel-ratio: 1) (MC979NF):
Safari, Chrome for iOS, UC Browser, Firefox (alle portret en landschap).
Opera mini (turbo mode) portret en landschap. - iPad Air met iOS 9.3.1 in een resolutie van 2048 x 1536 (retina, device-pixel-ratio: 2) (MD785HC/B):
Safari, Chrome for iOS, UC browser, Firefox (alle portret en landschap).
Opera mini (turbo mode) portret en landschap. - Android 4.1.2 in een resolutie van 800x480 (Samsung Galaxy Core i8620):
Chrome, Android browser, UC Browser en Firefox (alle portret en landschap).
Opera mini (besparingsstand hoog) portret en landschap. - Android 4.4.2 in een resolutie van 1280x800 (resolutie: 90-99 dpi) (Samsung Galaxy Tab 3 GT-P521):
Android browser, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
Opera mini (besparingsstand hoog) portret en landschap. - Android 4.4.2 in een resolutie van 2560x1600 (hoge resolutie: 190-199 dpi) (Samsung Galaxy Tab PRO (T520):
Android browser, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
Opera mini (besparingsstand hoog) portret en landschap.
Er is steeds getest met de laatste versie van de browsers op de aan het begin van dit hoofdstukje genoemde controledatum, omdat ik geen zin heb om rekening te houden met mensen die met zwaar verouderde browsers surfen. Dat is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken.
Ik maak één uitzondering: Android browser. Omdat Android vaak niet geüpdatet kan worden, test ik ook nog in oudere versies van Android browser.
In resoluties groter dan 800x600 is ook in- en uitzoomen en – voor zover de browser dat kan – een kleinere en grotere letter getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan 200%.
Er is getest met behulp van muis en toetsenbord, behalve op de iPad, Android en Windows Phone, waar een touchscreen is gebruikt. Op Windows 8.1 en 10 is getest met een touchscreen, met een combinatie van toetsenbord en touchpad, en met een combinatie van toetsenbord en muis.
Als dat relevant is, is op de desktop ook getest, als JavaScript uitstaat. Eventuele problemen staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld. (Op iOS, Android en Windows Phone is niet getest zonder JavaScript, omdat je JavaScript in een toenemend aantal mobiele browsers niet uit kunt zetten. Bovendien is een mobiel apparaat zonder JavaScript niet veel meer dan een duur en groot uitgevallen horloge.)
Naast deze 'gewone' browsers is ook getest in Lynx, WebbIE, NVDA, TalkBack en VoiceOver.
Lynx is een browser die alleen tekst laat zien en geen css gebruikt. Er is getest op Linux.
WebbIE is een browser die gericht is op mensen met een handicap. Er is getest op Windows 7.
NVDA is een schermlezer, zoals die door blinden wordt gebruikt. Er is getest in combinatie met Firefox op Windows 7.
TalkBack is een in Android ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Chrome.
VoiceOver is een in iOS en OS X ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Safari op iOS en OS X.
Als het voorbeeld in deze programma's toegankelijk is, zou het in principe toegankelijk moeten zijn in alle aangepaste browsers en dergelijke. En dus ook voor zoekmachines, want een zoekmachine is redelijk vergelijkbaar met een blinde. Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.
Alleen op de hierboven genoemde systemen en browsers is getest. Er is dus niet getest op bijvoorbeeld 'n Blackberry. De kans is (heel erg) groot dat dit voorbeeld niet (volledig) werkt op niet-geteste systemen en apparaten. Om het wel (volledig) werkend te krijgen, zul je vaak (kleine) wijzigingen en/of (kleine) aanvullingen moeten aanbrengen, bijvoorbeeld met JavaScript.
Er is ook geen enkele garantie dat iets werkt in een andere tablet of smartphone dan hierboven genoemd, omdat fabrikanten in principe de software kunnen veranderen. Dit is anders dan op de desktop, waar browsers altijd (vrijwel) hetzelfde werken, zelfs op verschillende besturingssystemen. Iets wat in Android browser werkt, zal in de regel overal werken in die browser, maar een garantie is er niet. De enige garantie is het daadwerkelijk testen op een fysiek apparaat. En aangezien er duizenden mobiele apparaten zijn, is daar eigenlijk geen beginnen aan.
De html is gevalideerd met de validator van w3c, de css ook. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen (en oplossingen) vermeld.
Nieuwe browsers test ik pas, als ze uit het bèta-stadium zijn, omdat er anders 'n redelijke kans is dat ik 'n bug zit te omzeilen, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt. Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kan ik niet beantwoorden, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enz. in wel geteste browsers: graag!)
Bekende problemen (en oplossingen)
Waarop en hoe is getest, kun je gelijk hierboven vinden bij Getest in.
Als je hieronder geen oplossing vindt voor een probleem dat met dit voorbeeld te maken heeft, kun je op het forum proberen een oplossing te vinden voor je probleem. Om forumspam te voorkomen, moet je je helaas wel registreren, voordat je op het forum een probleem kunt aankaarten.
Er zijn geen bekende problemen. (Helaas zijn er hierdoor ook geen oplossingen.)
Wijzigingen
Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.
:
Nieuw opgenomen.
4 april 2009:
Tekst aangepast voor de nieuw verschenen Internet Explorer 8. De code is niet veranderd.
16 oktober 2009:
Dit menu zat eerst in een aantal div's. Omdat een ongeordende lijst <ul> toegankelijker is voor schermlezers en dergelijke, zit het nu in zo'n lijst. Bijkomend voordeel is dat de css veel korter kon.
12 september 2010:
- In een eerdere versie stond rondom de afbeelding boven een nog niet bezochte link een kadertje, dat verdween als de link was bezocht. Dit werkt niet meer. Hoe het nu is gedaan en de reden hiervoor staat bij Achterliggend idee.
- Ik test niet meer in Internet Explorer 6. Omdat de code totaal is veranderd, weet ik niet zeker of dit nog werkt in die zwaar verouderde browser. Ik denk van wel, maar het is niet getest.
23 april 2016:
Volledig herschreven. Wat hier nogal meevalt, omdat het om heel weinig code gaat.
- Tekst is op tig plaatsen meer of minder aangepast.
- De afbeeldingen hebben betere namen gekregen ('lay-out-twee-kolommen-1.jpg' in plaats van het geheimzinnige '001-t.jpg', bijvoorbeeld).
- xhtml is veranderd naar html.
- In smallere browservensters staan de thumbnails nu (deels) onder elkaar.
- Aanpassingen voor oudere versies van Internet Explorer verwijderd (dat was feitelijk alleen
cursor: pointer;
bij de links). -
De enige echt grotere wijziging betreft toegankelijkheid. In de vorige versie lazen sommige schermlezers de alt-tekst bij de <img> voor, andere de title bij de <a> en sommige beide, afhankelijk van programma en instellingen. Als de afbeelding niet beschikbaar was, stond in sommige browsers de alt-tekst binnen de link, bij sommige browsers stond niets en bij andere een deel van de alt-tekst.
Dat is nu verleden tijd: alles werkt nu in alle browsers en schermlezers op dezelfde manier.
Bij de <img>'s is de alt-tekst vervangen door
alt=""
en bij de <a>'s is de title weggehaald. In plaats hiervan is in de <a> een <span> opgenomen met tekst. Zonder afbeelding zie je nu een min of meer normale link. Schermlezers lezen de tekst uit de <span> voor. Door dealt=""
bij de <img>'s worden deze nu volledig genegeerd door schermlezers.
Inhoud van de download en licenties
De inhoud van deze download kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:
* Sommige onderdelen die van 'n andere site of zo afkomstig zijn, vallen mogelijk onder een of andere licentie. Dat is hieronder bij het betreffende onderdeel te vinden.
* Je gebruikt het materiaal uit deze download volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte code en dergelijke zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal uit deze download ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.
* Dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) wordt regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat voorbeeld, uitleg, en dergelijke afkomstig zijn van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.
Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.
menu-020-dl.html: de pagina met het voorbeeld.
menu-020.pdf: deze uitleg (aangepast aan de inhoud van de download).
menu-020-inhoud-download-en-licenties.txt: een kopie van de tekst onder dit kopje (Inhoud van de download en licenties).
020-css-dl:
menu-020-dl.css: stylesheet voor menu-020-dl.html.
menu-020-hulp-dl.css: stylesheet voor pagina's in 020-files-dl.
020-files-dl:
de pagina's achter de knoppen, in totaal vier html-pagina's.
020-pics:
vier thumbnails.
HTML
De code is geschreven in een afwijkende
lettersoort. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code), is in de hele uitleg onderstippeld blauw
. Alle niet-essentiële code is bruin
. (In de inhoudsopgave staat alles in een gewone letter vanwege de leesbaarheid.)
In de html hieronder wordt alleen de html besproken, waarover iets meer is te vertellen. Een <h1> bijvoorbeeld wordt in de regel niet genoemd, omdat daarover weinig interessants valt te melden. (Als bijvoorbeeld het uiterlijk van de <h1> wordt aangepast met behulp van css, staat dat verderop bij de bespreking van de css.)
Zaken als een doctype
en charset
hebben soms wat voor veel mensen onbekende effecten, dus daarover wordt hieronder wel een en ander geschreven.
Deze uitleg hoort bij het voorbeeld dat in de download zit. Het voorbeeld uit de download verschilt iets van het voorbeeld hier op de site. In de download ontbreekt bijvoorbeeld de navigatie voor de site. Ook in de kopregels zit vaak wat verschil. Daarnaast kunnen er nog andere (meestal kleine) verschillen zijn.
Als je deze uitleg leest naast de broncode van het voorbeeld op de site, kan het dus bijvoorbeeld zijn dat 'n <h1> uit de css bij 'n <h2> uit de html hoort. Maar het gaat niet om hele grote, fundamentele afwijkingen.
Als je dit lastig vindt, kun je bovenaan de pagina de hele handel downloaden. In de download zit 'n voorbeeld dat wel naadloos aansluit op de uitleg in de download.
<!DOCTYPE html>
Een document moet met een doctype beginnen om weergaveverschillen tussen browsers te voorkomen. Zonder doctype is de kans op verschillende (en soms volkomen verkeerde) weergave tussen verschillende browsers heel erg groot.
Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.
Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.
Het hier gebruikte doctype is dat van html5. Dit kan zonder enig probleem worden gebruikt: het werkt zelfs in Internet Explorer 6.
<html lang="nl">
De toevoeging lang="nl"
bij <html> geeft aan dat de pagina in het Nederlands is. De taal is van belang voor schermlezers, automatisch afbreken, automatisch genereren van aanhalingstekens, juist gebruik van decimale punt of komma, en dergelijke.
<meta charset="utf-8">
Zorgt dat de browser letters met accenten en dergelijke goed kan weergeven.
utf-8 is de beste charset (tekenset), omdat deze alle talen van de wereld (en nog heel veel andere extra tekens) bestrijkt, maar toch niet meer ruimte inneemt voor de code, dan nodig is. Als je utf-8 gebruikt, hoef je veel minder entiteiten (ä
en dergelijke) te gebruiken, maar kun je bijvoorbeeld gewoon ä gebruiken
Deze regel moet zo hoog mogelijk komen te staan, als eerste regel binnen de <head>, omdat hij anders door sommige browsers niet wordt gelezen.
In html5 hoeft deze regel niet langer te zijn, dan wat hier staat.
<meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1">
Mobiele apparaten variëren enorm in breedte. En dat is een probleem. Sites waren, in ieder geval tot voor kort, gemaakt voor desktopbrowsers. En die hebben, in vergelijking met bijvoorbeeld een smartphone, heel brede browservensters. Hoe moet je op 'n smartphone een pagina weergeven, die is gemaakt voor de breedte van een desktop? Je kunt natuurlijk wachten tot álle sites zijn omgebouwd voor smartphones, tablets, enz., maar dan moet je waarschijnlijk heel erg lang wachten.
Mobiele browsers gokken erop dat een pagina een bepaalde breedte heeft. Safari voor mobiel bijvoorbeeld gaat ervan uit dat een pagina 980 px breed is. De pagina wordt vervolgens zoveel versmald dat hij binnen het venster van het apparaat past. Op een iPhone wordt de pagina dus veel smaller dan op een iPad. Vervolgens kan de gebruiker inzoomen op het deel van de pagina dat hij of zij wil zien.
Dit betekent ook dat bij het openen van de pagina de tekst meestal heel erg klein wordt weergegeven. (Meestal, want niet alle browsers en apparaten doen het op dezelfde manier.) Niet erg fraai, maar bedenk maar 'ns 'n betere oplossing voor bestaande sites.
Nieuwe sites of pagina's kunnen echter wel rekening houden met de veel kleinere vensters van mobiele apparaten. Op deze pagina bijvoorbeeld worden in smallere vensters de thumbnails niet naast, maar onder elkaar gezet.
Maar die stomme mobiele browser weet dat niet, dus die gaat ervan uit dat ook deze pagina 980 px breed is, en verkleint die dan. Dat is ongeveer even behulpzaam als de gedienstige kelner die behulpzaam de stoel naar achteren trekt, net als jij wilt gaan zitten.
Om de door de browser aangeboden hulp vriendelijk maar beslist te weigeren, wordt deze tag gebruikt. Hiermee geef je aan dat de pagina is geoptimaliseerd voor mobiele apparaten.
Een iPad in portretstand bijvoorbeeld is 768 px breed. De kreet width=device-width
zegt tegen de mobiele browser dat de breedte van de weer te geven pagina gelijk is aan de breedte van het apparaat. Voor een iPad in portretstand dus 768 px.
Er staat nog een tweede deel in de tag: initial-scale=1
. Sommige mobiele apparaten zoomen een pagina gelijk in of uit. Ook weer in een poging behulpzaam te zijn. Ook dat is hier niet nodig. Er is ook een instructie om zoomen helemaal onmogelijk te maken, maar die gebruik ik niet. De bezoeker kan zelf nog gewoon zoomen, wat belangrijk is voor mensen die wat slechter zien.
<link rel="stylesheet" href="020-css-dl/menu-020-dl.css">
Dit is een koppeling naar een externe stylesheet (stijlbestand), waarin de css staat. In html5 is de toevoeging type="text/css"
niet meer nodig, omdat dit standaard al zo staat ingesteld. Je moet uiteraard de naam van en het pad naar de stylesheet aanpassen aan de naam en plaats waar je eigen stylesheet staat.
Voordeel van een externe stylesheet is onder andere dat deze geldig is voor alle pagina's, waaraan deze is gelinkt. 'n Verandering in de lay-out hoef je dan maar in één enkele stylesheet aan te brengen, in plaats van in elke pagina apart. Op een grotere site kan dit ontzettend veel werk schelen. Bovendien hoeft de browser zo'n externe stylesheet maar één keer te downloaden, ongeacht hoeveel pagina's er gebruik van maken. Zou je de css in elke pagina opnieuw aanbrengen, dan worden de te downloaden bestanden veel groter.
In dit voorbeeld heeft een extern stylesheet eigenlijk nauwelijks nut, want er is maar één pagina. In dit geval kun je daarom de css beter in de <head> van de html-pagina zelf zetten.
Voor de omvang maakt het hier nauwelijks uit, want de css wordt hoe dan ook altijd precies één keer gedownload, en nooit vaker. Voor het onderhoud maakt het ook geen verschil, want je hoeft de css slechts op één plaats te wijzigen. Maar het scheelt wel een extra aanroep naar de server, omdat geen apart stylesheet hoeft te worden gedownload.
Dat opnemen in de <head> gaat heel simpel: je kopieert gewoon het hele stylesheet en zet die bovenin de <head> van het voorbeeld, tussen <style> en </style>:
<style>
body {color: black;}
(...) rest van de css (...)
div {color: red;}
</style>
Maar zodra een iets groter stylesheet op meerdere pagina's wordt gebruikt, wat meestal het geval zal zijn, is een extern stylesheet beter. Op de site bijvoorbeeld gaat het om tientallen pagina's met dezelfde css.
(De reden dat er toch een extern stylesheet is, terwijl hierboven omstandig wordt beweerd dat dat in dit voorbeeld eigenlijk geen nut heeft: overzichtelijkheid. Nu kun je html en css los van elkaar bekijken.)
De hulppagina's achter de knoppen hebben een gezamenlijke stylesheet: menu-020-hulp-dl.css. Deze wordt hier verder niet besproken, omdat hij uiterst simpel is. Op de site is deze met de stylesheet voor de pagina's met submenu's gecombineerd tot één gezamenlijke stylesheet.
<img src="020-pics/lay-out-twee-kolommen-1.jpg" width="164" height="147" alt="">
Dit is een doodgewone afbeelding met breedte en hoogte. Het enige bijzondere is het attribuut alt=""
. Normaal genomen wordt bij alt
een omschrijving van de afbeelding opgegeven. Deze omschrijving wordt in veel browsers getoond, als de afbeelding niet kan worden weergegeven. Schermlezers lezen, afhankelijk van de instellingen, de alt-omschrijving voor. Zoekmachines kunnen geen afbeeldingen zien en zijn daardoor ook afhankelijk van de alt-beschrijving.
Dit is hier allemaal niet nodig, omdat binnen de link een <span> met tekst is opgenomen. In die tekst staat, waar de link naar toe gaat. Normaal genomen is die tekst verstopt achter de thumbnail, maar dat maakt voor schermlezers niets uit. Die lezen de tekst gewoon voor. Als de afbeelding niet kan worden weergegeven, is de tekst in de <span> zichtbaar.
Om aan te geven dat de afbeelding alleen een extraatje is en niet essentieel voor de werking van de link, wordt alt=""
toegevoegd aan de <img>. Hierdoor wordt deze door schermlezers volledig genegeerd. Als je alt
alleen weglaat, gaan sommige schermlezers bij gebrek aan meer informatie de naam van de afbeelding voorlezen. Met alt=""
wordt dat voorkomen.
CSS
De code is geschreven in een afwijkende
lettersoort. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code) is in de hele uitleg onderstippeld blauw
. Alle niet-essentiële code is bruin
. (In de inhoudsopgave staat alles in een gewone letter vanwege de leesbaarheid.)
Deze uitleg hoort bij het voorbeeld dat in de download zit. Het voorbeeld uit de download verschilt iets van het voorbeeld hier op de site. In de download ontbreekt bijvoorbeeld de navigatie voor de site. Ook in de kopregels zit vaak wat verschil. Daarnaast kunnen er nog andere (meestal kleine) verschillen zijn.
Als je deze uitleg leest naast de broncode van het voorbeeld op de site, kan het dus bijvoorbeeld zijn dat 'n <h1> uit de css bij 'n <h2> uit de html hoort. Maar het gaat niet om hele grote, fundamentele afwijkingen.
Als je dit lastig vindt, kun je bovenaan de pagina de hele handel downloaden. In de download zit 'n voorbeeld dat wel naadloos aansluit op de uitleg in de download.
Technisch gezien is er geen enkel bezwaar om de css in de stylesheet allemaal achter elkaar op één regel te zetten:
div#header-buiten {position: absolute; right: 16px; width: 100%; height: 120px; background: yellow;} div p {margin-left 16px; height: 120px; text-align: center;}
Maar als je dat doet, garandeer ik je hele grote problemen, omdat het volstrekt onoverzichtelijk is. Beter is het om de css netjes in te laten springen:
div#header-buiten {
position: absolute;
right: 16px;
width: 100%;
height: 120px;
background: yellow;
}
div p {
margin-left: 16px;
height: 120px;
text-align: center;
}
Hiernaast is het heel belangrijk voldoende commentaar (uitleg) in de stylesheet te schrijven. Op dit moment weet je waarschijnlijk (hopelijk...), waarom je iets doet. Maar over vijf jaar kan dat volstrekt onduidelijk zijn. Op deze site vind je nauwelijks commentaar in de stylesheets, maar dat heeft een simpele reden: deze uitleg is in feite één groot commentaar.
Op internet zelf is het goed, als de stylesheet juist zo klein mogelijk is. Dus voor het uploaden kun je normaal genomen het beste het commentaar weer verwijderen. Veel mensen halen zelfs alles wat overbodig is weg, voordat ze de stylesheet uploaden. Inspringingen bijvoorbeeld zijn voor mensen handig, een computer heeft ze niet nodig.
Je hebt dan eigenlijk twee stylesheets. De uitgebreide versie waarin je dingen uitprobeert, verandert, enz., met commentaar, inspringingen, en dergelijke. Dat is de mensvriendelijke versie. Daarnaast is er dan een stylesheet die je op de echte site gebruikt: een gecomprimeerde versie.
Dat comprimeren kun je met de hand doen, maar er bestaan ook hulpmiddelen voor. Als je op internet zoekt naar 'css' en 'compress' of 'comprimeren', vind je tal van sites, waar je dat automatisch kunt laten doen.
(Stylesheets op deze site zijn niet gecomprimeerd. Omdat het vaak juist om de css gaat, wil ik dat mensen zonder al te veel moeite de css kunnen bekijken.)
css voor alle vensters
/* menu-020-dl.css */
Om vergissingen te voorkomen is het een goede gewoonte bovenaan het stijlbestand even de naam neer te zetten. Voor je het weet, zit je anders in het verkeerde bestand te werken.
body
Het element waarbinnen de hele pagina staat. Veel instellingen die hier worden opgegeven, worden geërfd door de nakomelingen van <body>. Ze gelden voor de hele pagina, tenzij ze later worden gewijzigd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de lettersoort, de lettergrootte en de voorgrondkleur.
background: #ff9;
Achtergrondkleurtje.
color: black;
Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.
Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de kleur en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.
Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important
heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.
font-family: Arial, Helvetica, sans-serif;
Lettersoort. Als er geen Arial is, wordt gezocht naar Helvetica. Als dat er ook niet is in ieder geval 'n lettersoort zonder schreef (dwarsstreepjes).
margin: 0; padding: 0;
Verschillende browsers hebben verschillende standaard-instellingen hiervoor. Door ze gewoon op 0 te zetten, zijn ze overal hetzelfde.
h1
Alle <h1>'s. Dat is er maar eentje: de belangrijkste kop op de pagina.
font-size: 1em;
Van zichzelf heeft een <h1> een veel grotere letter. Hier wordt dat veranderd in 'n normale lettergrootte. Voor grotere browservensters wordt dit later weer vergroot.
Als eenheid wordt de relatieve eenheid em
gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px
niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.
text-align: center;
Tekst horizontaal centreren.
margin: 0;
Van zichzelf heeft een <h1> een marge aan boven- en onderkant. Die is hier niet welkom.
#knoppen
Het element met id="knoppen". Dit is de <ul>, waarbinnen de knoppen staan.
list-style-type: none;
Bolletjes en dergelijke bij de lijst-items verwijderen.
margin: 0 auto; padding: 0;
De standaard-instellingen van marge en padding bij een lijst verschillen bij de diverse browsers. Door ze hier op te geven, zijn ze overal hetzelfde.
Geen padding.
Bij marge zijn onder en links niet ingevuld, daardoor krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 auto 0 auto
in de volgorde boven – rechts – onder – links. Boven en onder geen marge, links en rechts auto
. Dat betekent hier: evenveel. Oftewel: de lijst en dus de inhoud daarvan staat altijd horizontaal gecentreerd, ongeacht de grootte van het venster van de browser. (Dit centreren wordt pas zichtbaar in bredere vensters, waarvoor verderop de breedte van de <ul> wordt beperkt.)
Deze manier van horizontaal centreren van een blok-element werkt alleen, als het te centreren blok-element een breedte heeft.
li
Alle lijst-items. Elke link met bijbehorende afbeelding en dergelijke staat in een eigen <li>.
width: 200px;
Van de <li> zie je niets, alleen wat erin zit zie je. Dat zijn onder andere de afbeeldingen, die 164 px breed zijn. Daar komt nog een border links en rechts van 8 px breed bij, wat de totale breedte van de afbeeldingen 180 px maakt.
Als je de <li> 20 px breder maakt en de afbeeldingen horizontaal centreert, ontstaat tussen de afbeeldingen een lege ruimte van 20 px. (Dat die afstand eigenlijk geen afstand tussen de afbeeldingen is, maar een lege ruimte binnen de <li>, maakt niets uit: het gaat erom, wat je ziet.)
text-align: center;

Tekst horizontaal centreren. Een <img> is, net als tekst, een inline-element. Weliswaar een inline-element met wat aparte eigenschappen, maar het blijft een inline-element. Daardoor werkt dit ook voor <img>'s en staan de afbeeldingen nu horizontaal gecentreerd binnen de <li>'s.
Op de afbeelding hebben de <li>'s even een zwarte outline gekregen, waardoor beter te zien is dat de <img>'s horizontaal binnen de <li>'s zijn gecentreerd.
De afbeelding is wat verkleind, maar als je goed kijkt, zie je onder de thumbs een kleine lege ruimte. Welkom in de wondere wereld van css.
Omdat een <img> een inline-element is, krijgt deze een regelhoogte. Zo'n regelhoogte loopt altijd door tot iets onder de basislijn van de tekst, zodat letters als de 'g' en de 'j' ook op de regel passen. Diezelfde regelhoogte is normaal genomen ook bij een <img> aanwezig. Hierdoor verschijnt onder de thumbnails een klein kiertje. Dat er helemaal geen 'g' of 'j' aanwezig is, maakt niets uit. Een fundamentalistische gelovige (van welke richting dan ook) is een wonder van geestelijke soepelheid vergeleken met de stompzinnige rechtlijnigheid van een browser.
margin: 10px auto;
Omdat voor onder en links geen waarde is opgegeven, krijgen deze automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 10px auto 10px auto
in de volgorde boven – rechts – onder – links.
auto
betekent hier het zelfde als evenveel: de afbeelding staat altijd horizontaal gecentreerd binnen de <li>, waar de afbeelding in staat.
De marge aan boven- en onderkant zorgt voor wat afstand tussen de thumbs, als deze onder elkaar worden neergezet. In bredere browservenster staan ze naast elkaar, maar daarin heb je geen last van deze marges. Althans: niet op deze pagina.
Mocht je de marges gaan nameten, dan zou je kunnen denken dat ik 'n partijtje loop te jokkebrokken: er zit helemaal geen 20 px tussen de thumbs, maar ongeveer 13 px. Als twee marges aan boven- en onderkant tegen elkaar aan komen te staan, worden deze over elkaar heen gezet. De marge van 10 px aan de bovenkant wordt dus óver de marge van 10 px aan de onderkant gezet, waardoor de 2 x 10 px toch 'n marge van slechts 10 px oplevert.
Die ongeveer 3 px extra is de regelhoogte, waarover hier gelijk boven bij text-align: center;
meer staat.
(Dat over elkaar heen zetten van verticale marges is iets, waar de meeste mensen enorm aan moeten wennen. Meestal is het echter precies, wat je wilt.)
a span
Alle <span>'s binnen een <a>. Dit zijn de <span>'s binnen de links, waarin tekst staat die bruikbaar is voor schermlezers, of als de afbeelding niet wordt weergegeven.
(Dit is een wat listige selector, omdat hij wel heel algemeen is. Als waar dan ook op de pagina toevallig een <span> binnen een <a> staat, valt die hier ook onder. Ook een <span> waarmee bijvoorbeeld een taalverandering wordt aangegeven. Normaal genomen zou je deze selector daarom iets specifieker maken. Op de site bijvoorbeeld speelt dit, omdat daar ook in het navigatiemenu voor de site zelf <span>'s binnen een <a> staan. Op de site is daarom als selector #knoppen a span
gebruikt.)

Op de afbeelding is te zien, hoe dit er zonder afbeelding uitziet. De link is nu een gewone link met tekst. De weergave van de border varieert. Op de afbeelding links is Google Chrome te zien: de border staat rondom de niet aanwezige thumbnail. Op de afbeelding rechts is Firefox te zien: de border is samengeklapt tot 'n soort mislukte puntmuts.
(Firefox is overigens de enige browser die dit zo mallotig afhandelt. Als een afbeelding een alt-tekst heeft, ook al is dat zoals hier alt=""
, dan wordt geen icoontje voor een missende afbeelding weergegeven, maar alleen de alt-tekst. Ook worden de afmetingen van de afbeelding genegeerd, vandaar dat de border in Firefox in elkaar klapt. Je kunt dit met het speciaal voor Firefox bedoelde -moz-force-broken-image-icon: 1;
veranderen, zodat Firefox zich net zoals alle ander browsers gedraagt. Maar Mozilla zelf waarschuwt tegen het gebruik daarvan, dus dat doen we maar niet. Meer hierover op developer.mozilla.org.)
width: 164px;
De thumbnails zijn 164 px breed. Die breedte is opgegeven in de html en dus altijd beschikbaar, of de afbeelding nu wordt weergegeven of niet. Door de <span> met de tekst even breed te maken, komt de tekst nooit buiten de voor de thumbnail beschikbare ruimte te staan.
text-decoration: underline;
Iets hieronder wordt de <span> absoluut gepositioneerd. Absoluut gepositioneerde tekst binnen een link wordt niet onderstreept. Daardoor is niet duidelijk dat het om een link gaat. Hiermee wordt de tekst toch onderstreept, waarmee het er als een gewone link uitziet.
margin: 30px 8px 8px;
Omdat voor links geen waarde is opgegeven, krijgt links automatisch dezelfde waarde als rechts. Hier staat dus eigenlijk 30px 8px 8px 8px
in de volgorde boven – rechts – onder – links.
De border rondom de afbeelding is 8 px breed. Door een marge van 8 px aan te brengen, wordt voorkomen dat de tekst mogelijk onder die border komt te staan. Op de afbeelding iets hoger zijn de tekst binnen de <span> en de border te zien. Als een browser de border rondom de niet aanwezige thumbnail zet, zoals op de afbeelding Google Chrome doet, zou zonder deze marge de tekst gedeeltelijk onder de border komen te staan.
De grotere marge aan de bovenkant is voor het icoontje, waarmee veel browsers aangeven dat de afbeelding niet kan worden weergegeven. Dit staat meestal bovenin de ruimte voor de afbeelding, zodat de tekst daar nu onder komt te staan.
position: absolute;
Absoluut positioneren. Omdat verder geen waarden voor top
en dergelijke zijn opgegeven, heeft dit geen invloed op de positie van de <span>. Maar het zorgt er wel voor dat de in de html op de <span> volgende <img> de <span> volledig negeert. Hierdoor wordt de <img> over de <span> met de tekst gezet. De tekst is nu niet zichtbaar, behalve als de afbeelding niet wordt weergegeven.
Een <span> is van zichzelf een inline-element. Hierdoor zijn eigenschappen als breedte niet te gebruiken. Door de <span> absoluut te positioneren, wordt het een soort blok-element, waardoor eigenschappen als breedte wel zijn te gebruiken.
img
Alle <img>'s. Dat zijn hier alleen de vier thumbnails.
position: relative;

De <img> staat in de html onder de <span> met de tekst. Normaal genomen zou de <img> daardoor onder de tekst worden gezet. Omdat de <span> echter hierboven absoluut is gepositioneerd, wordt de <img> gewoon over de <span> heen gezet, alsof deze niet bestaat.
De <img> staat dan wel op dezelfde plaats, maar dat betekent nog niet dat hij de tekst ook afdekt. Een gepositioneerd element wordt altijd boven een niet-gepositioneerd element gezet. En de <span> is hierboven absoluut gepositioneerd. De arme <img> heeft geen positie en wordt dus genadeloos onderdrukt door de <span>. Op de afbeelding is dit te zien: de <span> met positie staat plompverloren bovenop de <img> zonder positie. (Op de een of andere manier doet me dit denken aan de manier, waarop het goed gepositioneerde Monsanto over een Indiase boer zonder positie heen walst.)
Door de <img> een positie te geven, vervalt dit verschil en komt de <img> boven de <span> te staan. Oftewel: boeren aller landen verenigt u en schop Monsanto en consorten eruit.
#nr-001 img
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
img {position: relative;}
Alle <img>'s binnen het element met id="nr-001". Het element met id="nr-001" is de eerste link. Daarbinnen zit maar één <img>: de eerste thumbnail.
border: red inset 8px;
Rode border aan alle kanten 8 px breed met als stijl 'inset'.
#nr-002 img
{border: red outset 8px;}
#nr-003 img
{border: red groove 8px;}
#nr-004 img
{border: red ridge 8px;}
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
img {position: relative;}
Precies hetzelfde verhaal als iets hierboven bij #nr-001 img, alleen gaat het hier om de tweede, derde en vierde thumbnail, en is de stijl van de border anders.
#nr-001:visited img, #nr-002:visited img, #nr-003:visited img, #nr-004:visited img
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
img {position: relative;}
#nr-001 img {border: red inset 8px;}
#nr-002 img {border: red outset 8px;}
#nr-003 img {border: red groove 8px;}
#nr-004 img {border: red ridge 8px;}
De afbeeldingen binnen de elementen met id="nr-001", id="nr-002", id="nr-003" en id="nr-004". De id's horen bij de eerste tot en met de vierde link. Binnen elke link zit één <img>: de thumbnail.
Doe iets met deze <img>, maar alleen als de link bezocht (:visited
) is.
border-color: green;
Eerder is een rode border-color
opgegeven. Als de link is bezocht, wordt deze veranderd in een groene kleur. Stijl en breedte van de border blijven hetzelfde.
css voor vensters minimaal 400 px breed
@media screen and (min-width: 400px)
De css die hier tot nu toe staat, geldt voor alle browservensters.
De css die binnen deze media query staat, geldt alleen voor vensters die minimaal 400 px breed zijn. Deze vensters zijn breed genoeg om twee thumbnails naast elkaar te zetten.
@media
: geeft aan dat het om css gaat die alleen van toepassing is, als aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Al langer bestond de mogelijkheid om met behulp van zo'n @media-regel css voor bijvoorbeeld printers op te geven. css3 heeft dat uitgebreid tot bepaalde fysieke eigenschappen, zoals de breedte en hoogte van het venster van de browser.
screen
: deze regel geldt alleen voor schermweergave.
and
: er komt nog een voorwaarde, waaraan moet worden voldaan.
(min-width: 400px)
: het venster moet minimaal 400 px breed zijn. Is het venster smaller, dan wordt de css die binnen deze media-regel staat genegeerd.
Gelijk na deze regel komt een {
te staan, en aan het einde van de css die binnen deze regel valt een bijbehorende afsluitende }
. Die zijn in de regel hierboven weggevallen, maar het geheel ziet er zo uit:
@media screen and (min-width: 400px) {
body {color: silver;}
(...) rest van de css voor deze @media-regel (...)
footer {color: gold;}
}
Voor de eerste css binnen deze media-regel staat dus een extra {
, en aan het eind staat een extra }
.
#knoppen
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)
#knoppen {width: 100%; max-width: 200px; list-style-type: none; margin: 0 auto; padding: 0;}
Het element met id="knoppen". Dit is de <ul>, waarbinnen de knoppen staan.
width: 400px;
De <li>'s zijn 200 px breed. Als de <ul> 400 px breed wordt gemaakt, passen er twee <li>'s naast elkaar. Waardoor er nu twee thumbnails naast elkaar op het scherm staan.
li
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)
li {width: 200px; text-align: center; margin: 10px auto;}
Alle lijst-items.
float: left;
Een <li> is een blok-element. Daardoor komt elke <li> op een nieuwe regel te staan. Door ze naar links te floaten, worden er zoveel mogelijk <li>'s op dezelfde regel gezet. Omdat de <ul> 400 px breed is en de <li> 200 px, passen er twee <li>'s naast elkaar.
css voor vensters minimaal 800 px breed
@media screen and (min-width: 800px)
De opbouw van deze regel staat beschreven bij @media screen and (min-width: 400px). Er is één verschil: het browservenster moet minimaal 800 px breed zijn.
In vensters van deze breedte kunnen de vier thumbnails naast elkaar worden gezet.
h1
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)
h1 {font-size: 1em; text-align: center; margin: 0;}
Alle <h1>'s. Dat is er maar eentje: de belangrijkste kop op de pagina.
font-size: 1.3em;
In deze grotere browservensters is ruimte genoeg voor een grotere letter.
Als eenheid wordt de relatieve eenheid em
gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px
niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.
font-weight: normal;
Een grotere letter én vet is wel heel erg opvallend en past niet bij mijn – al zeg ik het zelf – aangeboren bescheidenheid. Daarom wordt de letter niet-vet weergegeven.
padding-top: 10px;
Kleine afstand tussen <h1> en bovenkant van het venster van de browser.
#knoppen
Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat. (Alleen wat binnen deze media query geldig is, wordt binnen dit blokje herhaald.)
#knoppen {width: 100%; max-width: 200px; list-style-type: none; margin: 0 auto; padding: 0;}
#knoppen {max-width: 400px;}
Het element met id="knoppen". Dit is de <ul>, waarbinnen de knoppen staan.
width: 800px;
De <li>'s zijn 200 px breed. Als de <ul> 800 px breed wordt gemaakt, passen er vier <li>'s naast elkaar. Waardoor alle vier de thumbnails naast elkaar op het scherm staan.