Menu met knoppen die verkleuren, afhankelijk van of link al is bezocht - uitleg

Korte omschrijving

Onder het plaatje zit een link. Als de link nog niet is bezocht, heeft het plaatje een rode waas. Als de link is bezocht, krijgt het plaatje een groene waas. Bij hoveren over het plaatje verdwijnt de waas.

Opmerkingen

• Als je 'n link hebt bezocht, verandert de kleur van de waas van rood in groen. Om de oorspronkelijke rode kleur van een onbezochte link weer terug te krijgen, moet je de geschiedenis van je browser verwijderen.
• Aantal knoppen, grootte en vorm, plaats, enz. kunnen natuurlijk worden aangepast.

Links in deze uitleg, vooral links naar andere sites, kunnen verouderd zijn. Op de pagina met links vind je steeds de meest recente links.

Alles op deze site is gemaakt op een systeem met Linux (Kubuntu). Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Komodo Edit, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.

Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.

Achterliggend idee

Ik zal 't maar gelijk opbiechten: bij de Korte omschrijving staat een vuige leugen. Er ligt helemaal geen waas over de afbeelding. Dat kan namelijk helemaal niet meer.

In een eerdere versie van dit voorbeeld werd de thumbnail met behulp van opacity minder zichtbaar gemaakt, als de link was bezocht. Omdat het kinderlijk eenvoudig was met behulp van JavaScript en css te achterhalen, welke sites iemand had bezocht, kan bij de pseudo-class :visited alleen nog een heel beperkt aantal eigenschappen worden gebruikt. Die eigenschappen hebben allemaal met kleur te maken. background-color is een eigenschap die nog in alle browsers werkt. (Met enkele beperkingen: de kleur transparent kan niet worden gebruikt, en ook rgba() en hsla() kunnen niet worden gebruikt.)

Op dezelfde manier zijn de mogelijkheden voor iets als a:visited + span beperkt, tot wat hierboven is genoemd, dus ook deze omweg werkt niet.

Dit beperkt de mogelijkheden voor opmaak van een bezochte link dus nogal. Maar deze beperkingen zijn volkomen terecht, omdat het om een joekel van een privacy-lek gaat.

opacity kan dus niet meer worden gebruikt om de thumb minder zichtbaar te maken, zoals in de eerste versie van dit voorbeeld het geval was. Er kan ook geen filter over de thumbnail worden gelegd of zoiets, als de link is bezocht, want ook dit soort dingen zijn niet meer toegestaan. De afbeelding vervangen door een andere afbeelding als de link is bezocht, kan ook niet meer.

De achtergrondkleur kan echter nog wel worden veranderd. En als je de hele thumb nou enigszins doorzichtig maakt, zie je die achtergrondkleur door de thumb heen. Wat ongeveer hetzelfde effect geeft als een gekleurd filter over de thumb.

De thumbnail is een gewone afbeelding, die in een link wordt gezet. Het formaat is png, omdat je dat enigszins doorzichtig kunt maken, zodat je de achtergrondkleur erdoorheen ziet. Dat ogenschijnlijke rode of groene waas is dus helemaal geen waas, maar de achtergrondkleur die door de thumbnail heen is te zien.

(Een doorzichtige png kun je bijvoorbeeld maken met het grafische programma GIMP, gratis en open source.)

Zolang de link niet is bezocht, is de achtergrondkleur van de thumb rood. Als de link is bezocht, wordt de achtergrondkleur groen. Bij hoveren over de thumb wordt de achtergrondkleur wit, en omdat de thumb niet al te doorzichtig is, lijkt het dan min of meer een gewone afbeelding.

Hierboven staat de thumb met de verschillende achtergrondkleuren, en ook het niet-doorzichtige origineel.

Op touchscreens werkt hoveren niet. In principe zou daardoor de thumbnail altijd rood­ of groenachtig zijn. Dat is echter niet zo. Afhankelijk van besturingssysteem en browser is de achtergrond van de thumbnail soms toch wit. Meer hierover is te vinden bij :hover.

De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-

Voordat een nieuwe css-eigenschap wordt ingevoerd, is er in de regel een experimentele fase. Browsers passen het dan al toe, maar met een aangepaste naam. Tijdens deze fase kunnen problemen worden opgelost en worden veldslagen uitgevochten, over hoe de standaard precies moet worden toegepast.

Als iedereen het overal over eens is en alle problemen zijn opgelost, wordt de officiële naam uit de standaard gebruikt.

De belangrijkste browsers hebben elk een eigen voorvoegsel:

Firefox: -moz-, naar de maker: Mozilla.

Op webkit gebaseerde browsers, zoals Google Chrome, Opera, Safari en Android browser: -webkit-.

(Google Chrome is van webkit overgestapt op een eigen weergave-machine: Blink. Blink gaat geen voorvoegsels gebruiken. Het is echter een aftakking van webkit, dus het zal nog wel even duren voor -webkit- hier helemaal uit is verdwenen. Ook Opera gebruikt Blink.)

Internet Explorer: -ms-, naar de maker: Microsoft.

In dit voorbeeld wordt hyphens gebruikt.

Zodra de experimentele fase voorbij is, wordt het voorvoegsel weggelaten. Omdat dat moment niet bij alle browsers hetzelfde is, zet je nu ook al de officiële naam erbij. Deze wordt als laatste opgegeven. Bijvoorbeeld Android browser herkent -webkit-linear-gradient. Zodra Android browser linear-gradient gaat herkennen, zal dit -webkit-linear-gradient overrulen, omdat het er later in staat. Dat ze er beide in staan, is dus geen enkel probleem.

Inmiddels is de algemene mening dat 'vendor prefixes', zoals deze voorvoegsels in het Engels heten, geen groot succes zijn. Eén van de grootste problemen: veel sitemakers gebruiken alleen de -webkit-variant. Daar kwamen ze in het verleden nog mee weg, omdat Apple op mobiel zo'n beetje 'n monopolie had. Inmiddels is dat niet meer zo, maar deze gewoonte bestaat nog steeds. Waardoor 'n site alleen in op webkit georiënteerde browsers goed is te bekijken.

Dit is zo'n groot probleem dat andere browsers soms de variant met -webkit- ook maar zijn gaan implementeren, naast de standaard. Want als 'n site het niet goed doet in 'n bepaalde browser, krijgt in de regel niet de site maar de browser de schuld.

Voorlopig zijn we echter nog niet van deze voorvoegsels af. Als je ze gebruikt, gebruik dan álle varianten, en eindig met de variant zonder voorvoegsel, zoals die uiteindelijk ooit gebruikt gaat worden. Als je alleen de -webkit-variant gebruikt, ben je in feite 'n onbetaalde reclamemaker voor Apple.

Vanwege alle problemen met 'vendor prefixes' worden deze door steeds meer browsers niet meer gebruikt. Nieuwe, experimentele css-eigenschappen zitten inmiddels in bijvoorbeeld Firefox, Google Chrome en Safari achter een zogenaamde vlag: de gebruiker moet iets veranderen in de instellingen, waarna de eigenschap gebruikt (en getest) kan worden. Als alles werkt, zoals het hoort te werken, schakelt de browsermaker de vlag standaard in.

Tabindex

Links, invoervelden in formulieren, en dergelijke kunnen met behulp van de Tab-toets (of een soortgelijke toets) één voor één worden bezocht, in de volgorde waarin ze in de html voorkomen. Shift+Tab-toets keert de volgorde van de Tab-toets om. Dit is een belangrijk hulpmiddel voor mensen die om een of andere reden de muis niet kunnen of willen gebruiken. (En het is vaak ook veel sneller dan de muis, vooral in formulieren.)

In sommige browsers en/of besturingssystemen is dit vreemd genoeg standaard uitgeschakeld en is een zoektocht in de instellingen nodig om dit aan te zetten. Maar gebruikers van de Tab-toets zullen dit al hebben gedaan.

Als je met behulp van de Tab-toets een element hebt bereikt, heeft dit 'focus': als het een link is en je drukt op Enter, wordt de link gevolgd. Bij een tekstveld kun je tekst gaan invoeren. Enz.

De Tab-toets volgt normaal genomen de volgorde van de elementen in de html. Het maakt niet uit, in welke volgorde ze op het scherm staan. Als je met behulp van css de elementen van plaats verwisselt op het scherm, wordt toch gewoon de volgorde in de html gevolgd.

De volgorde van de Tab-toets kan worden veranderd met behulp van het tabindex-attribuut: <div tabindex="3">. Deze <div> zal nu als derde worden bezocht, ook al krijgt een simpele <div> normaal genomen nooit bezoek van de Tab-toets.

Normaal genomen is het gebruik van een tabindex niet nodig. Het is zeker niet bedoeld om de bezoeker als een kangoeroe op een hindernisbaan van onder via links over rechts naar boven te laten springen. Maar soms kan het handig zijn voor kleinere correcties, als de normale volgorde in de html niet optimaal is. Of om een element bereikbaar te maken voor de Tab-toets, zoals de hierboven genoemde <div>.

Schermlezers blijven altijd de volgorde van de html volgen, dus als de tabindex sterk afwijkt van de volgorde in de html, kan dat behoorlijk verwarrend zijn.

De tabindex kan drie verschillende waarden hebben: -1, 0 of een positief getal.

In principe is de volgorde bij gebruik van de Tab-toets als volgt: eerst worden alle positieve getallen in volgorde afgewerkt. Als twee tabindexen dezelfde waarde hebben, wordt de volgorde in de html aangehouden. Een waarde van '0' wordt, afhankelijk van browser en besturingssysteem, verschillend behandeld, waarover iets hieronder bij Tabindex="0" meer.

Muis, toetsenbord, touchpad en touchscreen

Vroeger, toen het leven nog mooi was en alles beter, waren er alleen monitors. Omdat kinderen daar niet af konden blijven met hun tengels, besloten fabrikanten dan maar touchscreens te gaan maken, omdat je die mag aanraken. Het bleek makkelijker te zijn om volwassenen ook te leren hoe je 'n scherm vies maakt, dan om kinderen te leren met hun vingers van de monitor af te blijven.

Zo ontstonden touchscreens en kreeg het begrip ellende een geheel nieuwe lading. In de perfecte wereld van vroeger, waarin alleen desktops bestonden, werkten dingen als hoveren, klikken en slepen gewoon. Zonder dat je eerst 'n cursus hogere magie op Zweinstein hoefde te volgen. Zelfs in JavaScript was het nog wel te behappen, ook voor mensen zoals ik die toevallig niet Einstein heten.

Op dit moment kun je computerschermen ruwweg in twee soorten indelen: schermen die worden aangeraakt, en schermen die worden bediend met hulpmiddelen als een toetsenbord, muis of touchpad. Omdat ook computerschermen zich kennelijk vermengen, bestaan er inmiddels ook schermen die zowel van aanraken als van muizen houden.

Hieronder staat een lijstje met dingen die zijn aangepast voor de verschillende soorten schermen, zodat dit voorbeeld overal werkt.

De code aanpassen aan je eigen ontwerp

• Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houdt het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.

• Gebruik vooral geen FrontPage, Publisher of Word (alle drie van Microsoft). Deze programma's maken niet-standaard code die alleen goed te bekijken is in Internet Explorer. In alle andere browsers zie je grotendeels bagger, áls je al iets ziet.

  Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt niet meer onderhouden door Microsoft.

  Ook OpenOffice en LibreOffice leveren een uiterst beroerd soort html af. Tekstverwerkers met al hun toeters en bellen zijn gewoon niet geschikt om websites mee te bouwen.

  Je kunt natuurlijk ook een goed gratis programma gebruiken. Links naar dat soort programma's vind je op de pagina met links onder Gereedschap → wysiwyg-editor.

  Maar het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enz. te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.

• Als je in een desktopbrowser met behulp van zoomen het beeld vergroot, heeft dit hetzelfde effect, als wanneer de pagina in een kleiner browservenster wordt getoond. Je kunt hiermee dus kleinere apparaten zoals een tablet of een smartphone simuleren. Maar het blijft natuurlijk wel een simulatie: het is nooit hetzelfde als testen op een écht apparaat. Zo kun je bijvoorbeeld aanrakingen alleen echt testen op een echt touchscreen.

  Inmiddels hebben veel browsers mogelijkheden voor het simuleren van weergave op een kleiner scherm in de ontwikkelgereedschappen ingebouwd. Ook dit blijft een simulatie, maar geeft vaak wel een beter beeld dan zoomen.

• Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome of Edge, is er 'n hele grote kans dat hij in alle browsers werkt. Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat het de enige grote browser is die niet bij een bedrijf hoort dat vooral op je centen of je data uit is.

  Google Chrome wordt ook door veel mensen gebruikt, maar ik heb dus wat moeite met hoe Google je hele surfgedrag, je schoenmaat en de kleur van je onderbroek vastlegt. Daarom gebruik ik Google Chrome zelf alleen om in te testen.

• Het allereerste dat je moet invoeren, is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.

  Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.

• Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.

  Gebruik een 'strict' doctype of (beter!) het doctype voor html5. Deze zijn bedoeld voor nieuwe sites. Het transitional doctype is bedoeld voor al bestaande sites, niet voor nieuwe.

  Het transitional doctype staat talloze tags toe, die in html5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is echt alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.

  Het strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.

  Het doctype voor html5 is uiterst simpel: <!DOCTYPE html>. Omdat het doctype voor html5 in alle browsers werkt, zelfs in de gelukkig vrijwel uitgestorven nachtmerrie Internet Explorer 6, is er geen enkele reden dit uiterst simpele doctype niet te gebruiken.

• Als tweede voer je de charset in. Dit vertelt de browser, welke tekenset er gebruikt moet worden, zodat letters met accenten en dergelijke overal goed worden weergegeven. Het beste kun je utf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren. In html5 is het simpele <meta charset="utf-8"> voldoende.
• Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden, waar ikzelf op test. Ook van Internet Explorer kun je meerdere versies naast elkaar draaien. Op de pagina met links staan onder de kopjes Gereedschap → Meerdere versies van Internet Explorer draaien en Gereedschap → Weergave testen 'n aantal links die daarbij kunnen helpen. De compatibiliteitsweergave in Internet Explorer is niet geschikt om te testen, omdat deze enigszins verschilt van de weergave in échte browsers.
• Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan met het alleen veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds, of alles nog goed werkt.

• Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen, zoals je wilt. Ga daarna pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok op de plaats, waar uiteindelijk het menu komt te staan.

  Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Zorg eerst dat de blokken werken, zoals je wilt. Dan zul je het daarna gelijk merken, als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat verstoren. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers, of alles nog wel goed werkt.

  Je kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br>1<br>2<br>3 enz., tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet ongemerkt drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.

  Om de breedte te vullen, kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig, om aan 't einde (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.

• Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, zou ik je aanraden de verschillende delen een achtergrondkleur te geven. Je ziet dan goed, waar 'n deel precies staat. Een achtergrondkleur heeft – anders dan bijvoorbeeld een border – verder geen invloed op de lay-out, dus die is hier heel geschikt voor.
• Als je instellingen verandert in de style, verander er dan maar één, hooguit twee tegelijk. Als je er zeventien tegelijk verandert, is de kans groot dat je niet meer weet, wat je hebt gedaan. En dat je 't dus niet meer terug kunt draaien.

• margin, padding en border worden bij de hoogte en breedte van het element opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.

  css geeft de mogelijkheid om margin, padding en border bínnen de breedte en hoogte van de inhoud te zetten met behulp van box-sizing, als je dat handiger vindt.

• In plaats van een absolute eenheid als px kun je ook een relatieve eenheid gebruiken, met name em. Voordeel van em is dat een lettergrootte, regelhoogte, en dergelijke in em in alle browsers kan worden veranderd. Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeld px. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken. Voor weergave in mobiele apparaten zijn relatieve eenheden als em vrijwel altijd beter dan vaste eenheden als px.

  Zoomen kan trouwens altijd, ongeacht welke eenheid je gebruikt.

• Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.

  Valiwie???

  Valideren is het controleren van je html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.

  Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valide code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valide code is over twintig jaar ook nog te bekijken.

  Valideren moet trouwens ook niet worden overdreven. Het is een hulpmiddel om echte fouten te vinden, meer niet. Het gaat erom dat je site goed werkt, niet dat je het braafste kind van de klas bent. Als de code niet valideert, maar daar is een goede reden voor, is daar niets op tegen.

  Op deze site is alle css en html gevalideerd. Als de code niet helemaal valide is (wat regelmatig voorkomt), staat daar onder Bekende problemen (en oplossingen) de reden van.

  Je kunt je css en html valideren als 't online staat, maar ook als het nog in je computer staat.

  html kun je valideren op: validator.w3.org/nu.

  css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator.

Toegankelijkheid en zoekmachines

Het eerste deel van deze tekst is voor alle voorbeelden hetzelfde. Eventueel specifiek voor dit voorbeeld geldende dingen staan verderop onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Toegankelijkheid (in het Engels 'accessibility') is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een schermlezer gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje dat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.

(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)

Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.

Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:

• Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst wordt gebruikt, als afbeeldingen niet kunnen worden getoond of gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien, als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.

  Als een afbeelding alleen maar voor de sier wordt gebruikt, zet je daarbij alt="", om aan te geven dat de afbeelding niet belangrijk is voor het begrijpen van de tekst of zo.

• Als uit de tekst bij een link niet duidelijk blijkt, waar de link naartoe leidt, gebruik dan een title bij de link. Een tekst als 'pagina met externe links' is waarschijnlijk duidelijk genoeg, een tekst als alleen 'links' mogelijk niet. Een duidelijke zwart-witregel is niet te geven, omdat dit ook van tekst en dergelijke in de omgeving van de link afhangt.

• Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze geven te veel problemen, omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk, welke toetsen het zijn.

  Op zichzelf zijn accesskeys een heel goed idee. Maar helaas zijn ze ook in html5 volstrekt onvoldoende gedefinieerd. Er is nog steeds geen standaard voor de meest gebruikelijke accesskeys, zoals Zoek of Home.

  Er is nog steeds niet vastgelegd, hoe accesskeys zichtbaar gemaakt kunnen worden. Voor de makers van browsers zou dit 'n relatief kleine moeite zijn, voor de makers van 'n site is het bergen extra werk.

  Voor mij redenen om accesskeys (vrijwel) niet te gebruiken. Ik kan me wel voorstellen dat ze, op sites die gericht zijn op 'n specifieke groep gebruikers, nog enig nut kunnen hebben. Maar voor algemene sites zou ik zeggen: niet gebruiken.

• Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je in de meeste browsers door links, invoervelden, en dergelijke lopen. Elke tab brengt je één link, invoerveld, en dergelijke verder, Shift+Tab één plaats terug. Met behulp van tabindex kun je de volgorde aangeven, waarin de Tab-toets werkt. Zonder tabindex wordt de volgorde van de html aangehouden bij gebruik van de Tab-toets, maar soms is een andere volgorde logischer.

  In principe is het beter, als tabindex niet nodig is, maar gewoon de volgorde van de html wordt aangehouden. Bij verkeerd gebruik kan tabindex heel verwarrend zijn. Het is niet bedoeld om van de pagina een hindernisbaan voor kangoeroes te maken, waarop van beneden via links over rechts naar boven wordt gesprongen.

• In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn schermlezers en dergelijke zo sterk verbeterd dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als die op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken.

  Een andere mogelijkheid is een zogenaamde skip-link: een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat hij normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel gewoon zichtbaar in speciale programma's zoals tekstbrowsers en schermlezers, want die kijken gewoon naar wat er in de broncode staat.

  Zo'n link staat boven menu, header, en dergelijke en linkt naar de eigenlijke inhoud van de pagina, zodat mensen met één toetsaanslag naar de eigenlijke inhoud van de pagina kunnen gaan.

  Een skip-link is ook nuttig voor gebruikers van de Tab-toets. Zodra de normaal genomen onzichtbare link door het indrukken van de Tab-toets focus krijgt, kun je hem op het scherm plaatsen, waardoor hij zichtbaar wordt. Bij een volgende tab wordt hij dan weer buiten het scherm geplaatst en is dus niet meer zichtbaar, zodat de lay-out niet wordt verstoord.

  Op pagina's waar dat nuttig is, wordt op deze site een skip-link gebruikt.

• Van oorsprong is html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is hij gebruikt voor lay-out. Maar daar is hij dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.

  De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een externe stylesheet staan of, als hij alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de <head> van die pagina. Zoekmachines zijn ook niet dol op een oerwoud van inline-stijlen (dat zijn stijlen in de tag zelf: <div style="...">.)

• Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enz. Schermlezers en dergelijke kunnen van kop naar kop springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.

  Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.

  Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.

• <table> is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als hij voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel, zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel 'n lagere plaats in een zoekmachine.

• Frames horen bij een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. <iframe>'s hebben voor een deel dezelfde nadelen. Eén van die nadelen is dat de verschillende frames voor zoekmachines, schermlezers, en dergelijke als los zand aan elkaar hangen, omdat ze los van elkaar worden weergegeven. Ze staan wel naast elkaar op het scherm, maar er zit intern geen verband tussen.

  Als je 'n stuk code vaker wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, voeg dat dan in met PHP of SSI (Server Side Includes). Dan wordt de pagina niet pas in de browser, maar al op de server samengesteld. Hierdoor zien zoekmachines, schermlezers, en dergelijke één pagina, net zoals wanneer je maar één pagina met html zou hebben geschreven.

• Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van lang="..". Ik doe dat op mijn eigen site maar af en toe, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dat soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal. Maar bij enigszins 'normale' teksten hoor je een taalwisseling aan te geven.
• Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap: <abbr title="ten opzichte van">t.o.v.</abbr>. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met <abbr>t.o.v.</abbr>. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n schermlezer 't.o.v.' uit gaat spreken als 'tof', en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken.

• De spider van 'n zoekmachine, schermlezers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoe veel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina, als de plaatjes worden weggehaald. Het zelfde geldt voor die fantastisch mooie flash-pagina's, als daarbij geen voorzieningen voor dit soort programma's zijn aangebracht.

  Op Linux kun je met Lynx kijken, hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op invisible-island.net/lynx.

  Ook kun je in Windows het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een tekstbrowser en dergelijke hem zien. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk.

• Ten slotte kun je je pagina nog online laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites. Ik noem er hier enkele.

  lowvision.support Laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet. Engelstalig.

  wave.webaim.org Deze laat grafisch zien hoe de toegankelijkheid is. Engelstalig.

  Op de pagina met links kun je onder Toegankelijkheid links naar testen en dergelijke vinden.

Specifiek voor dit voorbeeld

• Zonder css staat de tekst uit span#link-tekst op het scherm, met rechts daarvan de thumbnail, en daar weer rechts van de tekst onder de thumbnail. De links werken gewoon, maar het ziet er wat chaotisch uit.

• Veel mensen gaan met de Tab-toets (of een soortgelijke toets) van link naar link. De link die focus heeft (als je op Enter drukt, wordt die link gevolgd) wordt automatisch door de browser gemarkeerd met een kadertje.

  Rondom een thumbnail is dit kadertje in sommige browsers erg onduidelijk. Hierdoor kan het moeilijk zijn om te zien, welke link focus heeft. Daarom is een extra duidelijke gestippelde zware outline gegeven aan de link die focus heeft.

• Voor gebruikers van de Tab-toets is een zogenaamde skip-link aangebracht. Hiermee kan in één keer naar de belangrijkste inhoud van de pagina worden gegaan, zonder dat elke link eerst moet worden bezocht met de Tab-toets. (Bij drie links is dat niet zo belangrijk, bij een menu met zestig links dat elke pagina terugkomt wel.)
• Onder de thumbnails is een tekst aangebracht in span#link-tekst. Deze tekst wordt door schermlezers voorgelezen, zodat duidelijk is, waar de link naar toe leidt. Omdat de tekst door de thumb wordt afgedekt, is deze verder niet storend.
• Binnen de <nav> met het menu is voor schermlezers een <h2> geplaatst, zodat duidelijk is waar het menu voor is. Deze <h2> is links buiten het scherm geparkeerd en daardoor onzichtbaar.
• Voor kleurenblinden is dit voorbeeld volledig waardeloos: het contrast tussen rood en groen is veel en veel te laag. Bovendien worden rood en groen niet goed onderscheiden bij sommige soorten kleurenblindheid. Dit is overigens niet anders dan bij een gewone onderstreepte link.

Getest in

Laatst gecontroleerd op 14 juni 2016

Onder dit kopje staat alleen maar, hoe en waarin is getest. Eventuele problemen, ook die met betrekking tot zoomen en lettergroottes, staan hieronder bij Bekende problemen (en oplossingen). Het is belangrijk dat deel te lezen, want uit een test kan ook prima blijken dat iets totaal niet werkt!

Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Dit voorbeeld is getest op de volgende systemen:

• Windows 7:
  Firefox, UC Browser, Google Chrome, Internet Explorer 9 en 10, in meerdere resoluties.
• Windows 8.1:
  Bureaublad-versie: Firefox, UC Browser, Google Chrome en Internet Explorer 11, in meerdere resoluties.
  Startscherm-versie: Internet Explorer 11.
• Windows 10:
  Firefox, UC Browser, Google Chrome, Internet Explorer 11, Edge, in meerdere resoluties.
• OS X:
  Firefox, Safari en Google Chrome, in meerdere resoluties.
• Linux:
  Firefox en Google Chrome, in meerdere resoluties.
• Windows Phone 8.1 in een resolutie van 800x480 (Nokia Lumia 520):
  Internet Explorer (portret en landschap).
  UC Browser (portret en landschap).
• iPad met iOS 9.3.2 in een resolutie van 1024x768 (device-pixel-ratio: 1) (MC979NF):
  Safari, Chrome for iOS, UC Browser, Firefox (alle portret en landschap).
  Opera mini (turbo mode) portret en landschap.
• iPad Air met iOS 9.3.2 in een resolutie van 2048 x 1536 (retina, device-pixel-ratio: 2) (MD785HC/B):
  Safari, Chrome for iOS, UC browser, Firefox (alle portret en landschap).
  Opera mini (turbo mode) portret en landschap.
• Android 4.1.2 in een resolutie van 800x480 (Samsung Galaxy Core i8620):
  Chrome, Android browser, UC Browser en Firefox (alle portret en landschap).
  Opera mini (besparingsstand hoog) portret en landschap.
• Android 4.4.2 in een resolutie van 1280x800 (resolutie: 90-99 dpi) (Samsung Galaxy Tab 3 GT-P521):
  Android browser, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
  Opera mini (besparingsstand hoog) portret en landschap.
• Android 4.4.2 in een resolutie van 2560x1600 (hoge resolutie: 190-199 dpi) (Samsung Galaxy Tab PRO (T520):
  Android browser, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
  Opera mini (besparingsstand hoog) portret en landschap.

Er is steeds getest met de laatste versie van de browsers op de aan het begin van dit hoofdstukje genoemde controledatum, omdat ik geen zin heb om rekening te houden met mensen die met zwaar verouderde browsers surfen. Dat is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken.

Ik maak één uitzondering: Android browser. Omdat Android vaak niet geüpdatet kan worden, test ik ook nog in oudere versies van Android browser.

In resoluties groter dan 800x600 is ook in- en uitzoomen en – voor zover de browser dat kan – een kleinere en grotere letter getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan 200%.

Er is getest met behulp van muis en toetsenbord, behalve op de iPad, Android en Windows Phone, waar een touchscreen is gebruikt. Op Windows 8.1 en 10 is getest met een touchscreen, met een combinatie van toetsenbord en touchpad, en met een combinatie van toetsenbord en muis.

Als dat relevant is, is op de desktop ook getest, als JavaScript uitstaat. Eventuele problemen staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld. (Op iOS, Android en Windows Phone is niet getest zonder JavaScript, omdat je JavaScript in een toenemend aantal mobiele browsers niet uit kunt zetten. Bovendien is een mobiel apparaat zonder JavaScript niet veel meer dan een duur en groot uitgevallen horloge.)

Naast deze 'gewone' browsers is ook getest in Lynx, WebbIE, NVDA, TalkBack en VoiceOver.

Lynx is een browser die alleen tekst laat zien en geen css gebruikt. Er is getest op Linux.

WebbIE is een browser die gericht is op mensen met een handicap. Er is getest op Windows 7.

NVDA is een schermlezer, zoals die door blinden wordt gebruikt. Er is getest in combinatie met Firefox op Windows 7.

TalkBack is een in Android ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Chrome.

VoiceOver is een in iOS en OS X ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Safari op iOS en OS X.

Als het voorbeeld in deze programma's toegankelijk is, zou het in principe toegankelijk moeten zijn in alle aangepaste browsers en dergelijke. En dus ook voor zoekmachines, want een zoekmachine is redelijk vergelijkbaar met een blinde. Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Alleen op de hierboven genoemde systemen en browsers is getest. Er is dus niet getest op bijvoorbeeld 'n Blackberry. De kans is (heel erg) groot dat dit voorbeeld niet (volledig) werkt op niet-geteste systemen en apparaten. Om het wel (volledig) werkend te krijgen, zul je vaak (kleine) wijzigingen en/of (kleine) aanvullingen moeten aanbrengen, bijvoorbeeld met JavaScript.

Er is ook geen enkele garantie dat iets werkt in een andere tablet of smartphone dan hierboven genoemd, omdat fabrikanten in principe de software kunnen veranderen. Dit is anders dan op de desktop, waar browsers altijd (vrijwel) hetzelfde werken, zelfs op verschillende besturingssystemen. Iets wat in Android browser werkt, zal in de regel overal werken in die browser, maar een garantie is er niet. De enige garantie is het daadwerkelijk testen op een fysiek apparaat. En aangezien er duizenden mobiele apparaten zijn, is daar eigenlijk geen beginnen aan.

De html is gevalideerd met de validator van w3c, de css ook. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen (en oplossingen) vermeld.

Nieuwe browsers test ik pas, als ze uit het bèta-stadium zijn, omdat er anders 'n redelijke kans is dat ik 'n bug zit te omzeilen, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt. Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kan ik niet beantwoorden, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enz. in wel geteste browsers: graag!)

Bekende problemen (en oplossingen)

Waarop en hoe is getest, kun je gelijk hierboven vinden bij Getest in.

Als je hieronder geen oplossing vindt voor een probleem dat met dit voorbeeld te maken heeft, kun je op het forum proberen een oplossing te vinden voor je probleem. Om forumspam te voorkomen, moet je je helaas wel registreren, voordat je op het forum een probleem kunt aankaarten.

Wijzigingen

Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.

2 januari 2008:

Nieuw opgenomen.

22 september 2010:

Voorbeeld is totaal herschreven en ook fors veranderd, omdat opacity om veiligheidsredenen niet meer werkt in combinatie met de pseudo-class :visited. Voor de reden zie In een eerdere versie...

Omdat de code toch totaal anders werd, heb ik gelijk de hele uitleg herschreven naar zoals ik het tegenwoordig doe.

14 juni 2016:

Voorbeeld is totaal herschreven.

• Alles voor Internet Explorer 9 en eerder is verwijderd.
• De tekst is op tig plaatsen aangepast, met name over touchscreens en toegankelijkheid.
• De toegankelijkheid is verbeterd. Schermlezers lazen soms de alt-tekst bij de thumbnail voor, soms de title bij de link, en soms beide. Alt-tekst en title zijn weggehaald en er is een tekst in een <span> toegevoegd, die normaal genomen wordt verborgen door de thumbnail. Schermlezers lezen nu allemaal alleen die tekst voor.
• Er wordt gebruik gemaakt van de nieuwe html5-elementen <nav> en <main>.
• De weergave is geschikt gemaakt voor smalle vensters zoals smartphones.
• De rode en groene achtergrond zijn iets minder rood en groen gemaakt.

Inhoud van de download en licenties

De inhoud van deze download kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:

* Sommige onderdelen die van 'n andere site of zo afkomstig zijn, vallen mogelijk onder een of andere licentie. Dat is hieronder bij het betreffende onderdeel te vinden.

* Je gebruikt het materiaal uit deze download volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte code en dergelijke zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal uit deze download ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.

* Dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) wordt regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat voorbeeld, uitleg, en dergelijke afkomstig zijn van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.

Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.

menu-022-dl.html: de pagina met het voorbeeld.

menu-022.pdf: deze uitleg (aangepast aan de inhoud van de download).

menu-022-inhoud-download-en-licenties.txt: een kopie van de tekst onder dit kopje (Inhoud van de download en licenties).

HTML

CSS

Technisch gezien is er geen enkel bezwaar om de css in de stylesheet allemaal achter elkaar op één regel te zetten:

Maar als je dat doet, garandeer ik je hele grote problemen, omdat het volstrekt onoverzichtelijk is. Beter is het om de css netjes in te laten springen:

              div#header-buiten {
            position: absolute;
            right: 16px;
            width: 100%;
            height: 120px;
            background: yellow;
        }

        div p {
            margin-left: 16px;
            height: 120px;
            text-align: center;
        }

Hiernaast is het heel belangrijk voldoende commentaar (uitleg) in de stylesheet te schrijven. Op dit moment weet je waarschijnlijk (hopelijk...), waarom je iets doet. Maar over vijf jaar kan dat volstrekt onduidelijk zijn. Op deze site vind je nauwelijks commentaar in de stylesheets, maar dat heeft een simpele reden: deze uitleg is in feite één groot commentaar.

Op internet zelf is het goed, als de stylesheet juist zo klein mogelijk is. Dus voor het uploaden kun je normaal genomen het beste het commentaar weer verwijderen. Veel mensen halen zelfs alles wat overbodig is weg, voordat ze de stylesheet uploaden. Inspringingen bijvoorbeeld zijn voor mensen handig, een computer heeft ze niet nodig.

Je hebt dan eigenlijk twee stylesheets. De uitgebreide versie waarin je dingen uitprobeert, verandert, enz., met commentaar, inspringingen, en dergelijke. Dat is de mensvriendelijke versie. Daarnaast is er dan een stylesheet die je op de echte site gebruikt: een gecomprimeerde versie.

Dat comprimeren kun je met de hand doen, maar er bestaan ook hulpmiddelen voor. Als je op internet zoekt naar 'css' en 'compress' of 'comprimeren', vind je tal van sites, waar je dat automatisch kunt laten doen.

(Stylesheets op deze site zijn niet gecomprimeerd. Omdat het vaak juist om de css gaat, wil ik dat mensen zonder al te veel moeite de css kunnen bekijken.)

css voor alle vensters

/* menu-022-dl.css */

Om vergissingen te voorkomen is het een goede gewoonte bovenaan het stijlbestand even de naam neer te zetten. Voor je het weet, zit je anders in het verkeerde bestand te werken.

body

Het element waarbinnen de hele pagina staat. Veel instellingen die hier worden opgegeven, worden geërfd door de nakomelingen van <body>. Ze gelden voor de hele pagina, tenzij ze later worden gewijzigd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de lettersoort, de lettergrootte en de voorgrondkleur.

background: #ff9;

Achtergrondkleurtje.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond- en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.

Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.

font-family: Arial, Helvetica, sans-serif;

Als Arial is geïnstalleerd op de machine van de bezoeker, wordt deze gebruikt, anders Helvetica. Als die ook niet wordt gevonden, wordt in ieder geval een schreefloze letter (zonder dwarsstreepjes) gebruikt.

margin: 0; padding: 0;

Slim om te doen vanwege verschillen tussen browsers.

#skippy

Het element met id="skippy". Dit is een zogenaamde skip-link. Het geeft aan gebruikers van de Tab-toets de mogelijkheid in één keer het menu te passeren, zonder dat ze tig keer de Tab-toets moeten indrukken. Meer over het nut van skip-link is te vinden bij <a id="skippy" href="#content" title="Gelijk naar content">Skip menu</a>.

Deze link is natuurlijk absoluut foeilelijk. En dat is precies de bedoeling: nu valt hij goed op.

background: white;

Witte achtergrond.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond- en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.

Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.

Dit is ook al bij <body> opgegeven, maar sommige mensen hebben bij álle elementen de kleuren veranderd. Het heeft immers weinig zin, als ze dat alleen bij de body doen, terwijl de sitebouwer de kleuren ook bij bijvoorbeeld de paragrafen heeft aangepast.

width: 10em;

Forse breedte, zodat de skip-link goed opvalt.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, zodat de breedte mee verandert met de lettergrootte.

font-size: 1.5em;

Grote letter, ook weer in het kader van opvallen.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

(In dit geval maakt het trouwens weinig uit, omdat de letter al behoorlijk groot is. Maar het gebruik van relatieve maten voor lettergroottes is een goede gewoonte.)

line-height: 5em;

Regelhoogte. Tekst wordt normaal genomen automatisch in het midden van de regelhoogte gezet, waardoor de tekst netjes verticaal wordt gecentreerd.

Omdat geen hoogte is opgegeven voor #skippy, is dit tevens de hoogte van #skippy.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de regelhoogte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de regelhoogte wordt gebruikt.

text-align: center;

Tekst horizontaal centreren.

border: red solid 3px;

Rode rand rondom de link.

position: absolute;

Om de skip-link op de juiste plaats neer te kunnen zetten.

Er wordt gepositioneerd ten opzichte van de eerste voorouder die zelf is gepositioneerd. Als die er niet is, zoals hier het geval is, wordt gepositioneerd ten opzichte van het venster van de browser.

Een <a> is van zichzelf een inline-element. Daardoor kunnen eigenschappen als breedte niet worden gebruikt. Door de link absoluut te positioneren verandert deze in een soort blok-element, waardoor dit soort eigenschappen wel gebruikt kunnen worden.

top: 20px;

20 px vanaf de bovenkant van het venster van de browser.

left: -20000px;

Ver links buiten het scherm parkeren, zodat hij normaal genomen onzichtbaar is. Alleen als de Tab-toets wordt ingedrukt en de link focus krijgt, wordt de link op het scherm geplaatst en zichtbaar. Dat gebeurt gelijk hieronder bij a#skippy:focus.

Je zou de link ook met display: none; of visibility: hidden; kunnen verbergen, maar dan negeren schermlezers de link volledig. Als de link niet wordt verborgen, maar buiten het scherm wordt gepositioneerd, lezen schermlezers de link gewoon voor.

z-index: 50;

Om zeker te zijn dat de skip-link altijd zichtbaar is (als hij binnen het scherm wordt gezet) en niet onder 'n ander element verdwijnt, krijgt de link een vrij hoge z-index.

Een z-index werkt alleen in sommige omstandigheden, zoals bij een gepositioneerd element. Iets hierboven is het element absoluut gepositioneerd, dus dat is geregeld.

#skippy:focus

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

#skippy {background: white; color: black; width: 10em; height: 5em; font-size: 1.5em; line-height: 5em; text-align: center; border: red solid 3px; position: absolute; top: 20px; left: -20000px; z-index: 50;}

Als het element met id="skippy" focus heeft. a#skippy is een skip-link, waarmee in één keer het menu kan worden gepasseerd en gelijk naar de belangrijkste inhoud van de pagina kan worden gegaan.

left: 100px;

Iets hierboven is de skip-link met left: -20000px; links buiten het scherm geparkeerd. Als de link door het indrukken van de Tab-toets focus heeft gekregen, wordt de link binnen het scherm gezet op 100 px van de linkerkant van het venster van de browser.

nav

Alle <nav>'s. Dat is er hier maar eentje: het element waarbinnen de thumbnails staan.

<nav> is een element uit html5. Het is bedoeld om de navigatie van een site, van een pagina, en dergelijke in te zetten. Schermlezers (en zoekmachines) herkennen dit soort elementen, waardoor de pagina toegankelijker wordt.

width: 720px;

Breedte.

max-width: 96%;

Hierboven is een breedte van 720 px opgegeven. Dat is te breed voor browservensters smaller dan 720 px. Daarom wordt hier een maximumbreedte opgegeven.

Een breedte in procenten is altijd ten opzichte van de ouder van het element. Dat is hier <body>, een blok-element. Een blok-element wordt normaal genomen automatisch even breed als z'n ouder. De ouder van <body> is <html>, het hoogste element en ook een blok-element. Omdat <html> het hoogste element is, wordt dit normaal genomen even breed als het venster van de browser.

<nav> wordt hierdoor uiteindelijk niet breder dan 96% van de breedte van het venster. Door als maximumbreedte geen 100% maar 96% te nemen, blijft er l4% over voor wat afstand links en rechts tussen de tekst en dergelijke en de buitenkant van het venster.

margin: 0 auto;

Omdat voor onder en links geen waarde is ingevuld, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 auto 0 auto in de volgorde boven – rechts – onder – links.

Boven en onder geen marge.

Links en rechts auto. Dat betekent hier: evenveel. De marge links en rechts is altijd even groot, ongeacht de breedte van het browservenster. Oftewel: <nav> staat altijd horizontaal gecentreerd.

Deze manier van horizontaal centreren van een blok-element werkt alleen, als het blok-element een breedte heeft.

h2

Alle <h2>'. Dat is er hier maar eentje: bovenin <nav>. Deze kop is aangebracht voor schermlezers. Hij wordt links buiten het scherm geparkeerd, waardoor je hem niet ziet. Maar schermlezers lezen hem gewoon voor. Hierdoor weet de gebruiker, waarvoor het bijbehorende menu is bedoeld.

position: absolute;

Om de <h2> op de juiste plaats neer te kunnen zetten. Er wordt gepositioneerd ten opzichte van de eerste voorouder die zelf een positie heeft. Als die er niet is, zoals hier het geval is, wordt gepositioneerd ten opzichte van het venster van de browser.

left: -20000px;

Ver links buiten het scherm parkeren, zodat de <h2> onzichtbaar is. Voor een schermlezer maakt dat niets uit, de kop wordt gewoon voorgelezen.

Je kunt de <h2> ook verbergen met display: none; of visibility: hidden;, maar dan negeren schermlezers de kop volledig.

#knoppen

Het element met id="knoppen". Dit is de ongeordende lijst, waarbinnen de links met de thumbnails staan.

list-style: none;

De gebruikelijke balletjes en dergelijke van een <ul> zijn hier niet welkom.

margin: 0; padding: 0;

De standaard-instellingen hiervan verschillen bij de diverse browsers. Door ze op 0 te zetten, zijn ze overal hetzelfde.

#knoppen li

De lijst-items binnen het element met id="knoppen". Binnen elk lijst-item staat een link met bijbehorende thumbnail en dergelijke.

text-align: center;

Onder de thumbs staat een klein onderschrift. Het is netjes, als dat horizontaal onder de thumb wordt gecentreerd.

Een <li> is een blok-element en krijgt daarom normaal genomen dezelfde breedte als zijn ouder. Dat is hier ul#knoppen. Een <ul> is ook weer een blok-element en wordt daarom normaal genomen ook weer even breed als z'n ouder, hier <nav>.

Bij nav heeft <nav> een maximumbreedte van 96% van het venster van de browser gekregen. Hierdoor wordt ook de <li> nooit breder dan die 96%.

Door de tekst horizontaal te centreren binnen de <li>, staat deze altijd horizontaal gecentreerd binnen het venster van de browser. Bij #knoppen a wordt de link, met daarin onder andere de thumbnail, ook horizontaal gecentreerd binnen de <li>. Hierdoor staan de thumbnail en de daaronder staande tekst beide horizontaal gecentreerd binnen de <li>, en dus altijd netjes onder elkaar.

(Voor browservensters minimaal 765 px breed wordt dit later veranderd: daarin staan de drie <li>'s niet onder, maar naast elkaar.)

margin: 20px 30px;

Omdat voor onder en links geen waarde is ingevuld, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 20px 30px 20px 30px in de volgorde boven – rechts – onder – links.

In browservensters smaller dan 765 px staan de <li>'s onder elkaar. De marge van 20 px boven en onder geeft wat ruimte tussen de <li>'s, en dus tussen de daarin zittende thumbnails.

Als je de marge gaat nameten, zul je zien dat die in werkelijkheid 20 px is. Verticale marges die tegen elkaar aan komen te staan, zoals hier de marge aan de onder‑ en bovenkant van twee opeenvolgende <li>'s, worden gecombineerd. De 2 x 20 px wordt daardoor uiteindelijk slechts 20 px.

In browservensters breder dan 765 px komen de <li>'s naast elkaar te staan. De marge van 35 px links en rechts geeft wat ruimte tussen de <li>'s, en dus tussen de daarin zittende thumbs. Anders dan bij de verticale marges worden horizontale marges niet gecombineerd. Tussen de <li>'s zit dus 2 x 35 = 70 px marge.

#knoppen a

De links binnen het element met id="knoppen". Dat zijn hier de drie links met de thumbnails.

display: block;

Een link is van zichzelf een inline-element. Daardoor kunnen eigenschappen als hoogte en breedte niet worden gebruikt. Die hoogte en breedte zijn onder andere nodig, omdat bij #knoppen a:focus een outline aan de link wordt gegeven.

Inline-elementen staan, net als gewone woorden, op dezelfde regel naast elkaar. Tot de regel vol is. Als de <a> een inline-element zou blijven, wordt deze daardoor op dezelfde regel gezet als het op bijvoorbeeld de eerste <a> volgende 'Eerste pagina', zoals op de afbeelding is te zien.

Als de <a> wordt veranderd in een blok-element, komt 'eerste pagina' op de volgende regel te staan: onder de thumbnail in plaats van ernaast.

width: 180px; height: 161px;

De thumbnails zijn 180 px breed en 161 px hoog. Door de <a> even groot te maken als de erin zittende thumbnail, staat de bij #knoppen a:focus opgegeven outline bij de <a> ook gelijk netjes om de thumbnail.

margin: 0 auto;

Omdat voor onder en links geen waarden zijn opgegeven, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 auto 0 auto in de volgorde boven – rechts – onder – links. Boven en onder geen marge. Links en rechts auto, wat hier hetzelfde betekent als evenveel. Ongeacht de breedte van de <li>, de ouder van de <a>, staat de <a> altijd horizontaal gecentreerd. En dus ook de in de <a> zittende thumbnail en dergelijke.

position: relative;

In de <a> zit een span#link-tekst, waarin tekst voor schermlezers en dergelijke zit. Die hebben niets aan een afbeelding, maar door deze tekst weten ze toch waar de link naartoe gaat. Deze tekst wordt met behulp van een absolute positie onder de thumbnail gezet, waardoor hij onzichtbaar is en de lay-out niet verstoort.

Om #link-tekst te kunnen positioneren ten opzichte van de <a>, moet de <a> zelf een positie hebben. Omdat verder niets wordt opgegeven voor top en dergelijke, heeft dit geen enkele invloed op de <a> zelf.

#knoppen a img

Alle afbeeldingen binnen een link, die weer binnen het element met id="knoppen" zit. Dat zijn hier de drie thumbnails.

De thumbnails zijn een klein beetje doorschijnend gemaakt en de achtergrondkleur is vrijwel helemaal weggehaald. Hierdoor wordt een aan <img> gegeven achtergrondkleur door de thumbnail heen zichtbaar. Het lijkt alsof er een rood of groen filter over de thumbnail ligt, maar dat is niet zo: het is de achtergrondkleur van de <img> die verandert. Vanwege privacy-problemen kunnen bij een bezochte link nog maar enkele eigenschappen worden aangepast, en filters horen daar niet bij. De achtergrondkleur kan nog wel worden gewijzigd, en daar wordt gebruik van gemaakt.

background: tomato;

Roodachtige achtergrond. tomato is iets minder knalrood dan het in een eerdere versie gebruikte red. Dit is de standaardachtergrond. Zodra de link is bezocht, wordt deze kleur veranderd in groen.

border: none;

In oudere browsers kreeg een afbeelding binnen een link automatisch een border. Inmiddels is dat alleen nog zo in Internet Explorer versie 10 en eerder. Weg ermee.

(Die border is echt weerzinwekkend lelijk. Ik vermoed dat op een of andere Bilderbergconferentie een geheime wedstrijd is uitgeroepen, welke browser de lelijkste border kon maken. Die wedstrijd is met vlag en wimpel gewonnen door eerdere incarnaties van Opera: ongelooflijk breed en wanstaltig keihard­knalstaal­blauw (op die naam ga ik patent aanvragen). Wat hier ooit het nut van is geweest, is mij een raadsel. En volgens mij iedereen. Gelukkig is het kreng vrijwel uitgeroeid.)

position: relative;

Onder de <img>, de thumbnail, ligt een span#link-tekst verborgen. Daarin zit tekst voor schermlezers en dergelijke. Deze tekst hoeft niet zichtbaar te zijn, hij moet alleen worden voorgelezen.

#link-tekst wordt met behulp van position: absolute; op de juiste plaats neergezet. Een absolute positie heeft als – in dit geval ongewilde – bijwerking dat het element met de absolute positie boven elementen zonder positie wordt geplaatst. Op de afbeelding is de tekst 'Pagina achter eerste knop' uit span#link-tekst hierdoor bovenop de thumbnail gezet. En hoe poëtisch die tekst ook is, al zeg ik het zelf, dit is toch niet helemaal de bedoeling.

Door de <img> zelf ook een positie te geven, wordt dit voorkomen. Omdat niets voor top en dergelijke wordt opgegeven, heeft dit verder geen enkele invloed op de thumbnail.

#knoppen a:visited img

Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

#knoppen a img {background: tomato; border: none; position: relative;}

Alle afbeeldingen binnen een link, die weer binnen het element met id="knoppen" zit. Maar alleen als de link bezocht (:visited) is. Dat zijn hier de drie thumbnails.

background: mediumspringgreen;

De thumb is een png die een klein beetje doorzichtig is gemaakt. Daardoor zie je de achtergrondkleur van de <img> enigszins door de thumb heen, wat het effect heeft van een filter over de thumbnail.

Bij #knoppen a img hebben de thumbnails een rode achtergrondkleur gekregen. Als de link is bezocht, krijgt de daarin zittende thumbnail hier een groene achtergrond­kleur.

#knoppen a:hover img

Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

#knoppen a img {background: tomato; border: none; position: relative;}

#knoppen a:visited img {background: mediumspringgreen;}

Alle afbeeldingen binnen een link, die weer binnen het element met id="knoppen" staat. Maar alleen als over de link wordt gehoverd (:hover). Dat zijn hier de drie thumbnails.

background: white;

De thumb is een png die een klein beetje doorzichtig is gemaakt. Daardoor zie je de achtergrondkleur van de <img> enigszins door de thumb heen, wat het effect heeft van een filter over de thumbnail.

Bij #knoppen a img hebben de thumbnails een rode achtergrondkleur gekregen. Als de link is bezocht, krijgt de daarin zittende thumbnail bij #knoppen a:visited img een groene achtergrondkleur. Hier krijgt de thumbnail bij hoveren over de link een witte achtergrondkleur, waardoor deze er vrijwel normaal uitziet.

Bij Zolang de link niet is... zijn de verschillende achtergrondkleuren te zien.

Op een touchscreen kun je niet hoveren. Toch heeft de thumbnail daar af en toe, afhankelijk van systeem en browser, een witte achtergrond. Meer daarover is te vinden bij :hover.

#knoppen a:focus

Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

#knoppen a {display: block; width: 180px; height: 161px; margin: 0 auto; position: relative;}

Als een link binnen het element met id="knoppen" focus heeft.

Veel mensen gebruiken niet de muis, maar de Tab-toets of iets soortgelijks om van link naar link te gaan. Bijvoorbeeld vanwege een handicap, maar ook omdat dat vaak veel sneller werkt dan de muis. Alle browsers geven via een kadertje om een link aan, welke link focus heeft. Als een link focus heeft en je drukt op Enter, wordt de link gevolgd.

Bij gebruik van een afbeelding is niet in alle browsers duidelijk te zien, welke link focus heeft. Daarom regel wordt het kadertje hier duidelijker gemaakt.

outline: black dotted 3px;

Zwarte stippellijn van 3 px dik.

Anders dan border neemt outline geen ruimte in. Als je een border van 3 px toevoegt, wordt het element 6 px breder en schuiven de buur-elementen op. Bij outline blijven andere elementen gewoon op hun plaats staan, de outline wordt – als dat nodig zou zijn – gewoon over de buren heen gezet.

.link-tekst

De elementen met class="link-tekst". In elke link zit een <span> met tekst, die het doel van de link omschrijft. Deze <span> zit verborgen onder de thumbnail. Hij is bedoeld voor schermlezers en dergelijke, die nu de bestemming van de link voor kunnen lezen.

background: white;

Als om een of andere reden de thumbnail niet wordt getoond, is de tekst binnen deze <span> zichtbaar. Voor de duidelijkheid wordt er een witte achtergrond aan gegeven.

Als je een achtergrondkleur opgeeft, is het normaal genomen een goede gewoonte met color ook een voorgrondkleur (dat is ook de kleur van de tekst) op te geven. Als een gebruiker zelf de kleuren heeft aangepast in een eigen stylesheet, loop je anders het risico dat het contrast te klein wordt. Hier wordt dat niet gedaan, omdat anders het kleurverschil voor een bezochte link en dergelijke verdwijnt.

width: 138px;

De thumbnails zijn 180 px breed. De <span> met tekst wordt wat smaller gemaakt, omdat anders bij een grotere letter in sommige browsers de tekst breder wordt dan de thumbnail.

text-decoration: underline;

De <span> wordt iets hieronder absoluut gepositioneerd. Een absoluut gepositioneerd element wordt niet onderstreept, ook niet als het binnen een <a> staat. Daarom wordt dat hier expliciet opgegeven. Nu ziet de tekst – als deze niet wordt afgedekt door de thumbnail – er als een gewone link uit.

-moz-hyphens: auto; -ms-hyphens: auto; -webkit-hyphens: auto; hyphens: auto;

Hier staat in feite vier keer hetzelfde: hyphens: auto;. Waarom dat zo is, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.

Als de tekst wordt vergroot, kan de tekst breder worden dan de thumbnail. Daarom wordt automatisch afbreken aangezet. (Hier valt dat trouwens wel mee, omdat de woorden vrij kort zijn.)

position: absolute;

Om de tekst op de juiste plaats neer te kunnen zetten.

Er wordt gepositioneerd ten opzichte van de eerste voorouder die zelf een positie heeft. Dat is hier de <a>, waarbinnen deze <span> staat.

Een <span> is van zichzelf een inline-element. Daardoor kunnen eigenschappen als breedte niet worden gebruikt. Door de <span> absoluut te positioneren verandert deze in een soort blok-element, waardoor dit soort eigenschappen wel is te gebruiken.

left: 0;

Helemaal links in de <a> zetten.

main

Alle <main>'s. Dat is er maar eentje. Hierbinnen staat de belangrijkste inhoud van de pagina. In dit geval is dat alleen Latijnse opvultekst.

display: block;

<main> is een blok-element. Oudere browsers kennen het echter niet. Een onbekend element wordt standaard als een inline-element weergegeven. Hier wordt dat gecorrigeerd voor die oudere browsers.

width: 760px;

Breedte.

max-width: 96%;

Een breedte in procenten is altijd ten opzichte van de ouder van het element. Dat is hier <body>, een blok-element. Een blok-element wordt normaal genomen automatisch even breed als z'n ouder. De ouder van <body> is <html>, het hoogste element en ook een blok-element. Omdat <html> het hoogste element is, wordt dit normaal genomen even breed als het venster van de browser.

<main> wordt hierdoor uiteindelijk niet breder dan 96% van de breedte van het venster. Door als maximumbreedte geen 100% maar 96% te nemen, blijft er 4% over voor wat afstand links en rechts tussen de tekst en dergelijke en de buitenkant van het venster.

margin: 0 auto;

Omdat voor onder en links geen waarde is ingevuld, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 auto 0 auto in de volgorde boven – rechts – onder – links.

Boven en onder geen marge.

Links en rechts auto. Dat betekent hier: evenveel. De marge links en rechts is altijd even groot, ongeacht de breedte van het browservenster. Oftewel: <main> staat altijd horizontaal gecentreerd.

Deze manier van horizontaal centreren van een blok-element werkt alleen, als het blok-element een breedte heeft.