Uitleg menu met verkleurende knoppen met indicatie van huidige, bezochte en onbezochte pagina's

Korte omschrijving

Er worden in totaal maar twee plaatjes gebruikt voor alle knoppen in het menu. De tekst wordt los op de knoppen geprojecteerd: de huidige pagina in rood, onbezochte pagina's in lichtrood en bezochte in lichtgroen. Bij hoveren verkleurt de knop, behalve die van de huidige pagina.

Opmerkingen

Zonder css is dit menu een gewone ongeordende lijst (<ul>) met links, zonder enige verdere opmaak. Het is dus goed toegankelijk voor spraakbrowsers en dergelijke. Dit soort programma's is vaak in staat om een menu in een <ul> te herkennen en eventueel over te slaan. Daarom is het ook goed om menu's zoveel mogelijk in een <ul> te zetten.

Een andere mogelijkheid is om boven het menu een zogenaamde skip-link te zetten, zodat gebruikers van spraakbrowsers en dergelijke in één keer het menu kunnen passeren en snel naar de content kunnen gaan.

Met css aan en plaatjes uit zijn de kleuren bijzonder onduidelijk. Dat zijn ze eigenlijk ook al met plaatjes aan, zeker voor kleurenblinden. Ik heb daar bij het maken volstrekt onvoldoende op gelet. Dit is alleen op te lossen door 'n andere combinatie van kleuren voor de tekst en het maken van nieuwe knoppen in een andere kleur. Voor de techniek van het menu maakt dit verder niet uit, dus ik laat het zo. Op het gebied van kleurencombinaties is dit dus 'n voorbeeld van hoe je kleuren beslist níét moet combineren.

Overigens moet je nooit volledig op plaatjes vertrouwen voor het geven van informatie, want ook door bijvoorbeeld 'n storing bij het opvragen van 'n plaatje kan 'n afbeelding wel 'ns wegvallen.

Links in deze uitleg, vooral links naar andere sites, kunnen verouderd zijn. Op de pagina met links vind je steeds de meest recente links.

Alles op deze site is gemaakt op een systeem met Linux (Kubuntu). Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Komodo Edit, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.

Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.

Achterliggend idee

Heel vaak wordt voor dit soort menu's JavaScript gebruikt. Dat stamt nog uit de tijd dat css nog niet bestond of vrijwel onbruikbaar was doordat browsermakers zich niet aan de standaard hielden.

In dit menu zitten maar twee kleine plaatjes verwerkt: een blauwe en een bruine knop. De teksten staan gewoon los over die knoppen heen, waardoor ze ook heel simpel zijn te veranderen. Bij JavaScript moet je voor elke knop twee plaatjes maken, waarin je tekst moet monteren. Dat is hier dus niet nodig: de tekst in deze knoppen is even makkelijk te wijzigen als alle andere tekst.

In de normale situatie wordt de blauwe knop getoond. Als over de knop wordt gehoverd, verschijnt de bruine knop.

De tekstkleur van de huidige pagina is rood. De tekstkleur van nog niet bezochte pagina's is lichtrood, van bezochte pagina's lichtgroen. Omdat het om gewone losse teksten gaat, zijn opmaak, kleur, en dergelijke heel simpel aan te passen. Ook kunnen de letters gewoon vergroot en verkleind worden.

Alleen :hover of :hover, :focus en :active?

Het eerste deel van deze tekst is voor alle voorbeelden met links en dergelijke hetzelfde, het laatste deel (onder het kopje Speciaal bij dit voorbeeld) is speciaal voor dit voorbeeld.

De meeste mensen openen 'n link door erop te klikken. Er is echter 'n tweede manier: met behulp van de Tab-toets (sommige browsers gebruiken andere toetsen, maar het principe is hetzelfde). Met behulp van de Tab-toets kun je van link naar link 'springen'. Op welke link je staat, wordt door alle browsers aangegeven met een of ander kadertje rondom de link.

De link met het kadertje eromheen heeft focus. Dat wil zeggen dat je die link volgt als je op de Enter-toets drukt. In principe werkt dit precies hetzelfde als gewoon klikken op de link.

Als iemand geen muis wil of kan gebruiken, bijvoorbeeld door 'n handicap, is deze manier om 'n link te openen erg handig. Als de volgorde van de links in de code niet logisch is, kun je eventueel met behulp van tabindex 'n afwijkende volgorde van de links opgeven. De Tab-toets volgt dan die afwijkende volgorde.

Tot zover is er nauwelijks verschil tussen het gebruik van de Tab-toets of van de muis.

Als je echter extra dingen onder de link hebt gestopt, die pas gaan werken als je over de link hovert, is er wel 'n verschil. Je geeft dat aan met :hover: als je over de link hovert. Met de Tab-toets alleen kun je niet over 'n link hoveren. Dus als er bijvoorbeeld 'n pop-up wordt geopend, zul je die niet zien als je de Tab-toets gebruik om naar 'n link te gaan.

Om dit op te lossen kun je op dezelfde manier als je :hover gebruikt :focus gebruiken: als de link focus heeft. Dat is dus als er 'n kadertje rondom de link staat en de link wordt gevolgd bij het indrukken van Enter.

Door dus a:hover, a:focus {...} te gebruiken, opent bijvoorbeeld 'n pop-up ook als je de Tab-toets gebruikt. Maar er zitten 'n paar adders onder het gras.

* Naast :hover en :focus is er nog :active. Deze laatste zou horen te werken als de muis wordt ingedrukt op de link. Dat werkt ook zo in alle browsers, behalve in Internet Explorer vóór versie 8. In haar onmetelijke wijsheid heeft Microsoft besloten af te wijken van de standaard: :active werkt in oudere versies zoals :focus hoort te werken, en :focus werkt gewoon helemaal niet vóór versie 8. In alle andere browsers werken :focus en :active dus wel volgens de standaard, en met ingang van versie 8 van Internet Explorer houdt Microsoft zich ook eindelijk aan de standaard.

Dat betekent dat je niet kunt volstaan met a:hover, a:focus {...}, maar dat je a:hover, a:focus, a:active {...} moet gebruiken, want anders werkt het niet in Internet Explorer 6 en 7. Het zal nog jaren duren voor deze twee browsers niet meer worden gebruikt, maar omdat Microsoft zich nu eindelijk ook aan de standaard houdt op dit punt, wordt :active nu ook langzaamaan bruikbaar voor waar het voor is bedoeld.

* Belangrijke informatie moet je niet geven via :focus of :active, omdat dit niet werkt als css uit staat.

* Ten slotte kan 'n pop-up of zoiets gruwelijk in de weg komen te staan, bijvoorbeeld door de rest van de pagina af te dekken. Iemand die gewoon de muis kan gebruiken, verplaatst deze even en de pagina is weer zichtbaar. Iemand die moeite heeft met het gebruik van de muis, heeft deze mogelijkheid niet of minder. Als je buiten de link en de daarbij horende pop-up en dergelijke klikt, sluit deze weliswaar, maar dat is nu juist het probleem: mensen die de muis niet goed kunnen gebruiken, hebben nou net daar problemen mee.

Als je via de Terug-toets teruggaat naar de vorige pagina, heeft de link waar je vandaan kwam nog steeds focus, en dus staan pop-up en dergelijke ook nog open. Wat ook heel storend kan zijn als andere delen van de pagina daardoor niet te zien zijn. Op het moment dat ik dit schreef, werkte de Terug-toets bij alle browsers zo, met uitzondering van Google Chrome. Maar 't kan best zijn dat Google Chrome het inmiddels ook doet, of 'n andere juist weer niet, want dit schijnt nogal te veranderen.

Om al deze redenen is het goed je even af te vragen of de voordelen van 'n pop-up en dergelijke wel opwegen tegen de nadelen. Ik zet zelf mijn eigen overwegingen bij elk voorbeeld steeds even erbij. Wat natuurlijk niet wil zeggen dat je daar geen andere mening over zou kunnen hebben.

Speciaal bij dit voorbeeld

In dit voorbeeld verandert alleen de kleur van de knop als je over 'n link hovert. Dat levert geen extra informatie op voor mensen die de Tab-toets gebruiken, omdat alle browsers al 'n kadertje rondom de link met focus tekenen. In dit voorbeeld gebruik ik :focus en :active dan ook niet, want het zou alleen maar verwarrend werken en geeft geen enkele extra informatie.

Alleen bij a#dode-knop gebruik ik wel :hover, :focus én :active. Dat is de link naar de pagina waar je al op zit. De daarbij horende knop mag niet verkleuren bij hoveren en de tekst op die knop moet altijd rood zijn.

Ook op touchscreens levert dit verder geen problemen op. Meer hierover staat bij Bekende problemen.

Beschrijving van code en css

	div#header-buiten
	{
	    position: absolute;
	    right: 16px;
	    width: 100%;
	    height: 120px;
	    background: yellow;
	}

	div#header-binnen
	{
	    margin-left: 16px;
	    height: 120px;
	    text-align: center;
	}

ul#menu li a

De links binnen de lijst-items binnen de ongeordende lijst met id="menu".

display: block;

Een <a> is van zichzelf een inline-element. Door er een blok-element van te maken kan ik eigenschappen als breedte en hoogte gebruiken.

width: 129px; height: 31px;

De knop is een achtergrond-afbeelding. Zo'n soort afbeelding heeft geen afmeting, maar vult alleen maar het element waar hij in staat. Bij een link is dat dus alleen maar de hoogte van de tekst in de link. Daarom maak ik de link even breed en hoog als de achtergrond-afbeelding, zodat deze helemaal zichtbaar is.

background-image: url(008-pics/menu-008-knop.png);

De achtergrond-afbeelding. Rondom het blauw van de knop zit een doorzichtige buitenkant, daarom heb ik er hier even 'n lijntje omheen gezet.

Door die doorzichtige achtergrond is er gelijk wat afstand tussen de knoppen. Dat zou ook wel kunnen met 'n marge of zo, maar dit is 'n makkelijke manier. Door de doorzichtige achtergrond heen zie je de kleur van de pagina, waardoor de knoppen ovaal lijken. Terwijl ze in werkelijkheid dus rechthoekig zijn.

text-align: center;

Tekst horizontaal in het midden van de link, en dus van de knop, zetten.

text-decoration: none;

In 'n knop wil ik natuurlijk niet de gebruikelijke lijn onder 'n link.

color: #fce;

Lichtrood, de tekstkleur die hoort bij 'n nog niet bezochte link.

line-height: 31px;

De <a> heeft wel 'n bepaalde hoogte, maar daar trekt de tekst zich niks van aan. Die wordt gewoon bovenaan neergezet, niet netjes in het midden dus.

Tekst wordt altijd in het midden van de regelhoogte neergezet. Als ik dus de regelhoogte even hoog maak als de knop zelf is, dan wordt de tekst automatisch ook in het midden van de knop neergezet, oftewel: verticaal gecentreerd.

De code aanpassen aan je eigen ontwerp

• Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houdt het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.

• Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt al jaren niet meer onderhouden door Microsoft.

  Ook OpenOffice en LibreOffice leveren een uiterst beroerd soort html af. Tekstverwerkers met al hun toeters en bellen zijn gewoon niet geschikt om websites mee te bouwen.

  Je kunt beter een goed (gratis) programma gebruiken. Links naar dat soort programma's vind je op de pagina met links onder Gereedschap → wysiwyg-editor.

  Maar het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enzovoort te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.

• Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome of Edge, is er 'n hele grote kans dat hij in alle browsers werkt. Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat het de enige grote browser is die niet bij een bedrijf hoort dat vooral op je centen of je data uit is.

  Google Chrome wordt ook door veel mensen gebruikt, maar ik heb dus wat moeite met hoe Google je hele surfgedrag, je schoenmaat en de kleur van je onderbroek vastlegt. Daarom gebruik ik Google Chrome zelf alleen om in te testen.

• Het allereerste dat je moet invoeren is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.

  Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.html.

  Gebruik het volledige doctype, inclusief de url, anders werkt het niet goed.

• Gebruik een 'strict' doctype of het doctype voor html5. Deze zijn bedoeld voor nieuwe sites. Het transitional doctype is bedoeld voor al bestaande sites, niet voor nieuwe. Het transitional doctype staat talloze tags toe, die in html5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is echt alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.

  Het strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.

• Als tweede voer je de charset in. Het beste kun je utf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren.
• Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden waar ikzelf op test. Ook van Internet Explorer kun je meerdere versies naast elkaar draaien. Je kunt daarvoor zoeken op internet en op de pagina met links staan onder de kopjes Gereedschap → Meerdere versies van Internet Explorer draaien en Gereedschap → Weergave testen 'n aantal links die daar ook bij kunnen helpen.
• Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan alleen met het veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds of alles nog goed werkt.

• Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen zoals je wilt, en ga dan pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok voor waar uiteindelijk het menu komt te staan.

  Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Als de blokken eenmaal werken zoals je wilt, zul je het gelijk merken als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat storen. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers of alles nog wel goed werkt.

  Je kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br />1<br />2<br />3 enz., tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.

  Om de breedte te vullen kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig om aan 't einde (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.

• Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, zou ik je aanraden de verschillende delen een achtergrondkleur te geven. Je ziet dan goed waar 'n deel precies staat.
• Als je instellingen verandert in de style, doe er dan maar 1, hooguit 2 tegelijk. Als je er 17 tegelijk verandert moet je niet verbaasd zijn als je niet weet wat er is gebeurd. En als je 't niet meer terug kunt draaien.
• Marges, padding en border worden bij de hoogte en breedte van de inhoud opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er dus bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.
• In plaats van px kun je ook andere maten gebruiken, met name em. Voordeel van em is dat het door de gebruiker kan worden vergroot en verkleind, ook in Internet Explorer (andere browsers hebben meer mogelijkheden op dit gebied). Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeld px. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken.

• Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.

  Valiwie???

  Valideren is het controleren van je (x)html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.

  Je kunt je css en (x)html zowel valideren als 't online staat, als wanneer 't nog in je computer staat.

  (x)html kun je valideren op: validator.w3.org

  css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator

  Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valid code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valid code is over twintig jaar ook nog te bekijken.

Toegankelijkheid en zoekmachines

Het eerste deel van deze tekst is voor alle voorbeelden hetzelfde. Eventueel specifiek voor dit voorbeeld geldende dingen staan verderop onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Toegankelijkheid (accessibility in het Engels) is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een spraakbrowser gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje wat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat dus gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.

(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)

Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.

Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:

• Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst is wat wordt gebruikt als afbeeldingen niet kunnen worden gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.
• Gebruik bij een link een title, waarin je omschrijft waar de link naar toe leidt.

• Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze gaven te veel problemen omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk welke toetsen het zijn.

  In de komende html5 waren ze eerst niet toegestaan, maar inmiddels lijkt het erop dat ze toch worden toegestaan, maar op 'n andere manier dan in html 4.01. Ik ga ze zelf pas weer gebruiken als duidelijk is hoe ze gaan werken, en als ze beter zijn uitgedacht dan in html 4.01 het geval was, want bij een goede toepassing is het op zich een heel goed idee.

• Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je in de meeste browsers door de links lopen. Elke tab brengt je één link verder, Shift+Tab één link terug. Met behulp van tabindex kun je de volgorde aangeven waarin de Tab-toets werkt. Zonder tabindex wordt de volgorde van de code aangehouden, maar soms is een andere volgorde logischer.

• In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn screenreaders en dergelijke zo verbeterd, dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken.

  Een andere mogelijkheid is een zogenaamde skip-link: een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat hij normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel zichtbaar te maken in speciale programma's zoals spraakbrowsers. Die link staat boven het menu en linkt naar de inhoud van de pagina, zodat mensen met één klik het hele menu kunnen passeren.

• Van oorsprong was html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is hij gebruikt voor lay-out. Maar daar is hij dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.

  De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een extern stylesheet staan of, als hij alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de head van die pagina. Zoekmachines zijn ook niet dol op een oerwoud van inline-stijlen (dat zijn stijlen in de tag zelf: <div style="...">.)

• Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enz. Spraakbrowsers en dergelijke kunnen van kopregel naar kopregel springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.

  Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.

  Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.

• Een table is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als hij voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel 'n lagere plaats in een zoekmachine.

• Frames horen bij een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. <iframe>'s hebben voor een deel dezelfde nadelen. Eén van die nadelen is dat de verschillende frames voor zoekmachines, schermlezers, en dergelijke als los zand aan elkaar hangen, omdat ze los van elkaar worden weergegeven. Ze staan wel naast elkaar op het scherm, maar er zit intern geen verband tussen.

  Als je 'n stuk code vaker wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, voeg dat dan in met PHP of SSI. Dan wordt de pagina niet pas in de browser, maar al op de server samengesteld. Hierdoor zien zoekmachines, schermlezers, en dergelijke één pagina, net zoals wanneer je maar één pagina met html zou hebben geschreven.

  (Je kunt beter PHP dan SSI gebruiken, omdat SSI min of meer aan het uitsterven is en PHP veel meer mogelijkheden heeft. Op deze site wordt in enkele voorbeelden nog SSI gebruikt, maar zodra die worden bijgewerkt, gaat dat vervangen worden door PHP.)

• Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van lang="..". Ik doe dat op mijn eigen site maar af en toe, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dit soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal.
• Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap: <abbr title="en dergelijke">e.d.</abbr>. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met <abbr>e.d.</abbr>. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n spraakbrowser e.d. uit gaat spreken als Ed, en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken.

• De spider van 'n zoekmachine, spraakbrowsers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoe veel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina als de plaatjes worden weggehaald. Het zelfde geldt voor die fantastisch mooie flash-pagina's, als daarbij geen voorzieningen voor dit soort programma's zijn aangebracht.

  Op Linux kun je met Lynx kijken hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op csant.info/lynx.

  In Windows kun je ook het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een spraakbrowser en dergelijke hem zien. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk.

  Ten slotte kun je je pagina nog online laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites. Ik noem er hier enkele. Helaas zijn ze bijna allemaal Engelstalig.

  lowvision.support: laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet. Engelstalig.

  wave.webaim.org Deze laat grafisch zien hoe de toegankelijkheid is. Heel erg duidelijk, maar bij grotere pagina's wordt 't al snel erg chaotisch.

Specifiek voor dit voorbeeld

Deze constructie heeft geen invloed op de toegankelijkheid.

Getest in

Laatst gecontroleerd op 20 december 2012.

(Internet Explorer 6 is voor het laatst gecontroleerd op 19 april 2010 en Internet Explorer 7 en Safari voor Windows op 4 juli 2011. Op Internet Explorer 6 en 7 test ik niet meer, en Safari voor Windows wordt niet meer gemaakt. Maar omdat de code nauwelijks is veranderd, neem ik aan dat dit voorbeeld ook nog werkt in deze browsers.)

Onder dit kopje staat alleen maar, hoe en waarin is getest. Eventuele problemen, ook die met betrekking tot zoomen en lettergroottes, staan hieronder bij Bekende problemen. Het is belangrijk dat te lezen, want uit een test kan ook prima blijken dat iets totaal niet werkt!

Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan onderaan Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Dit voorbeeld is getest op de volgende systemen:

• Windows XP:
  Firefox, Opera, Safari en Google Chrome in een resolutie van 1440x900.
  Internet Explorer 8 in de resoluties 800x600, 1024x768, 1280x1024 en 1440x900.
  Internet Explorer 7 in de resoluties 800x600, 1024x768 en 1280x1024.
• Windows 7:
  Firefox, Opera, Safari, Google Chrome en Internet Explorer 9 in de resoluties 800x600, 1024x768 en 1280x1024.
• OS X:
  Firefox, Opera, Safari en Google Chrome in de resolutie 1024x768.
• Linux:
  Firefox, Opera en Google Chrome in de resoluties 800x600, 1024x768 en 1280x1024.
• iPad met iOS 6.0.1 in een resolutie van 1024x768 (MC979NF):
  Safari (portret en landschap).
  Opera Mini (portret en landschap).
  Chrome for IOS (portret en landschap).
• Android 4.0.3 in een resolutie van 1024x768 (CRESTA CTP888):
  Android browser, Opera Mobile, Firefox en Chrome voor mobiel (alles portret en landschap).
• Android 2.3.6 in een resolutie van 320x240 (Samsung Galaxy Y GT-S5360):
  Android browser (portret en landschap).
  Opera Mobile (éénkolomsstand aan/uit, portret en landschap).
  Opera Mini (éénkolomsstand aan/uit, portret en landschap). Deze browser is een apart geval. De opgevraagde site wordt gedownload via de servers van Opera, waarbij het in zo'n klein venster normaal is dat (het grootste deel van) de lay-out wordt verwijderd. Daarom wordt bij deze browser alleen gekeken, of er geen content (tekst en dergelijke) verloren gaat.

Er is steeds getest met de laatste versie van de browsers op de hierboven genoemde controledatum, omdat ik geen zin heb om rekening te houden met mensen die met zwaar verouderde browsers surfen. Dat is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken.

In resoluties groter dan 800x600 is ook in- en uitzoomen en - voor zover de browser dat kan - een kleinere en grotere letter getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan tot 200%.

Er is getest met behulp van muis en toetsenbord, behalve op de iPad en Android, waar een touchscreen is gebruikt.

Naast deze 'gewone' browsers is ook getest in Lynx, WebbIE, NVDA en Fangs Screen Reader Emulator. Lynx is een browser die alleen tekst laat zien en geen css gebruikt. WebbIE is een browser die gericht is op mensen met een handicap. NVDA is een screenreader, zoals die door blinden wordt gebruikt. Fangs Screen Reader Emulator is een extensie bij Firefox, die de pagina laat zien, zoals een screenreader hem ziet.

Als het voorbeeld in deze vier programma's toegankelijk is, zou het in principe toegankelijk moeten zijn in alle aangepaste browsers en dergelijke. En dus ook voor zoekmachines, want een zoekmachine is redelijk vergelijkbaar met een blinde. Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan onderaan Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Alleen op de hierboven genoemde systemen en browsers is getest. Er is dus niet getest op bijvoorbeeld 'n Blackberry. De kans is (heel erg) groot dat dit voorbeeld niet (volledig) werkt op niet-geteste systemen en apparaten. Om het wel (volledig) werkend te krijgen, zul je vaak (kleine) wijzigingen en/of (kleine) aanvullingen moeten aanbrengen, bijvoorbeeld met JavaScript.

Er is ook geen enkele garantie dat iets werkt in een andere tablet of smartphone dan hierboven genoemd, omdat fabrikanten in principe de software kunnen veranderen. Dit is anders dan op de desktop, waar browsers altijd (vrijwel) hetzelfde werken, zelfs op verschillende besturingssystemen. Iets wat in Android browser werkt, zal in de regel overal werken in die browser, maar een garantie is er niet. De enige garantie is het daadwerkelijk testen op een fysiek apparaat. En aangezien er duizenden mobiele apparaten zijn, is daar eigenlijk geen beginnen aan.

De html is gevalideerd met de validator van w3c, de css ook. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen vermeld.

Nieuwe browsers test ik pas, als ze uit het bèta-stadium zijn, omdat er anders 'n redelijke kans is dat ik 'n bug zit te omzeilen, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt. Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kan ik niet beantwoorden, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enz. in wel geteste browsers: graag!)

Bekende problemen

Waarop en hoe is getest, kun je gelijk hierboven vinden bij Getest in.

Als je hieronder geen oplossing vindt voor een probleem dat met dit voorbeeld te maken heeft, kun je op het forum proberen een oplossing te vinden voor je probleem. Om forumspam te voorkomen, moet je je helaas wel registreren, voordat je op het forum een probleem kunt aankaarten.

Wijzigingen

Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.

Oktober 2007:

Nieuw opgenomen.

9 januari 2009:

Bij div#menu a (de tekst op de knoppen in in het menu) font-weight: 700; (vet) weggehaald, omdat Google Chrome, waar nu ook op wordt getest, vet weergaf als moddervet.

Omdat de tekst hierdoor iets minder ruimte innam, kon ook letter-spacing: -0.03em; (letters iets dichter op elkaar dan normaal) weg.

6 april 2009:

Tekst aangepast aan de nieuw verschenen Internet Explorer 8. De code is hetzelfde gebleven.

7 september 2009:

Bij het maken van dit voorbeeld heb ik volstrekt onvoldoende op toegankelijkheid voor spraakbrowsers en dergelijke gelet. Om dat (enigszins) te verbeteren heb ik 'n paar kleine wijzigingen aangebracht. Als gevolg daarvan is wel zo'n beetje de hele uitleg herschreven.

• Het hele menu is in een <ul> gezet. Daardoor is het zonder css een gewone ongeordende lijst met links. Veel speciale programma's als spraakbrowsers kunnen dit soort menu's in een <ul> herkennen en eventueel overslaan, zodat ze niet helemaal worden voorgelezen.

• Met css aan, maar zonder afbeeldingen, viel de tekst op de knoppen volkomen weg, omdat die dezelfde kleur had als de achtergrond van de pagina. Soms maak ik fouten die echt geniaal van suffigheid zijn. De kleuren zijn nu enigszins aangepast, zodat ze met css aan maar zonder plaatjes enigszins te zien zijn. Maar nog steeds niet echt duidelijk.

  De kleuren blijven een hopeloos slechte combinatie, ook met de plaatjes aan, zeker voor kleurenblinden. Ik heb alleen geen zin om nieuwe knoppen te maken, dus zie dit maar als 'n voorbeeld hoe je kleuren níét moet combineren.

• Kleine wijziging: bij de knop die bij de huidige pagina hoort, en die dus geen echte link is, verandert de cursor niet meer in een handje.

20 december 2012:

• Hoofdstukje Getest in volledig vervangen.
• Tig kleinere wijzigingen in de tekst.
• Bij Bekende problemen stukjes over Android en iOS toegevoegd.

• Om dit voorbeeld ook op kleinere schermen te kunnen laten zien, zijn er op de site wat kleine wijzigingen aangebracht. Deze wijzigingen zitten niet in de download.

  Bij menu en tekst is een maximumbreedte van 100% toegevoegd. Dit voorkomt de noodzaak van scrollen in smallere vensters. De knoppen staan hier, als ze niet naast elkaar passen, onder elkaar.

  Er is een viewport-tag toegevoegd toegevoegd aan de head, om aan te geven dat de pagina niet hoeft te worden aangepast door mobiele browsers, omdat de pagina zelf al is aangepast.

  Deze twee kleine wijzigingen zijn zeker niet voldoende om zo'n menu in een 'echte' site geschikt te maken voor smalle vensters, want bezoekers zullen waarschijnlijk niet gelukkiger worden van een menu met 38 knoppen die onder elkaar staan...