Menu met vlaggen met daaronder ronde tekst - uitleg
Laatst aangepast: .

Korte omschrijving
Onder elke vlag zit een link naar het land van die vlag. Onder de vlaggen staat in ronde tekst de naam van het land.
BELANGRIJK
Deze uitleg hoort bij het voorbeeld dat in de download zit. Het voorbeeld uit de download verschilt iets van het voorbeeld hier op de site. In de download ontbreekt bijvoorbeeld de navigatie voor de site. Ook in de kopregels zit vaak wat verschil. Daarnaast kunnen er nog andere (meestal kleine) verschillen zijn.
Als je deze uitleg leest naast de broncode van het voorbeeld op de site, kan het dus bijvoorbeeld zijn dat 'n <h1> uit de css bij 'n <h2> uit de html hoort. Maar het gaat niet om hele grote, fundamentele afwijkingen.
Als je dit lastig vindt, kun je bovenaan de pagina de hele handel downloaden. In de download zit 'n voorbeeld dat wel naadloos aansluit op de uitleg in de download.
Als je deze handleiding graag uitprint (zonde van het bos), gebruik dan de pdf in de download. Deze pagina is niet geoptimaliseerd voor printen, de pdf kan wel makkelijk worden geprint.
Alles op deze site kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:
* Je gebruikt het materiaal op deze site volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte info zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal van deze site ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.
* Deze uitleg wordt min of meer regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan deze uitleg op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat de uitleg afkomstig is van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.
* Het kan zijn dat materiaal is gebruikt dat van anderen afkomstig is. Dat materiaal kan onder een bepaalde licentie vallen, waardoor het mogelijk niet onbeperkt gebruikt mag worden. Als dat zo is, wordt dat vermeld onder Inhoud van de download en licenties.
Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.
Alle code is geschreven in een afwijkende
lettersoort en -kleur. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code), is in de hele uitleg onderstippeld blauw
. Alle niet-essentiële code is bruin
. (In de inhoudsopgave staat alles vanwege de leesbaarheid in een gewone letter.)
Opmerkingen
- De vlaggen zijn afkomstig van cia.gov/the-world-factbook/references/flagsoftheworld en zittein in het publieke domein.
- Voor de ronde tekst onder de vlaggen is alleen css en html gebruikt. Je kunt ook ronde tekst maken met behulp van SVG, en in veel gevallen is dat waarschijnlijk zelfs geschikter en eenvoudiger. Maar dit voorbeeld werkte nou eenmaal al met css, vandaar.
Links in deze uitleg, vooral links naar andere sites, kunnen verouderd zijn. Op de pagina met links vind je steeds de meest recente links.
Dit voorbeeld is gemaakt op een systeem met Linux (KDE neon). Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Visual Studio Code, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.
Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.
Achterliggend idee
Het menu is een gewone <ul> met in elke <li> een link en een afbeelding van een vlag. Bij elke vlag staat een alt-tekst met de naam van het land. Die alt-tekst wordt door schermlezers voorgelezen.
Onder elke vlag staat in ronde tekst in een <span> de naam van het bij die vlag horende land. css heeft geen eigenschap, waarmee je een tekst rond kunt neerzetten. Maar door elke letter zelf ook weer in een eigen <span> te zetten en die <span> met letter met behulp van transform
te draaien en op de juiste plaats neer te zetten, kun je toch ronde tekst maken.
Omdat deze extra tekst voor schermlezers geen enkel nut heeft. wordt deze met behulp van aria-hidden voor schermlezers verborgen.
De spans waar de letters in staan, hebben een bepaalde breedte gekregen. Die breedte is afhankelijk van de lengte van het woord. Omdat de spans met letters bij dezelfde naam allemaal dezelfde breedte hebben, moet een niet-proportioneel (monospaced) font worden gebruikt: de 'i' is even breed als de 'm'. Dit oogt beter bij spans van dezelfde breedte.
In een vorige versie (meer dan tien jaar oud) was die naam van het land verborgen, tot je met de muis over een vlag hoverde. Nu is de naam voortdurend zichtbaar. Op touchscreens leverde de vorige versie te veel problemen op: bij aanraking van een vlag zag je soms heel kort de naam verschijnen, maar gelijk daarna werd de link gevolgd. Dat werkte dus niet, vandaar dat de vlaggen nu gewone links zijn.
Semantische elementen en WAI-ARIA
Deze twee onderwerpen zijn samengevoegd, omdat ze veel met elkaar te maken hebben.
Semantische elementen
De meeste elementen die in html worden gebruikt, hebben een semantische betekenis. Dat wil zeggen dat je aan de gebruikte tag al (enigszins) kunt zien, wat voor soort inhoud er in het element staat. In een <h1> staat een belangrijke kop. In een <h2> staat een iets minder belangrijke kop. In een <p> staat een alinea. In een <table> staat een tabel (en geen lay-out, als het goed is!). Enzovoort.
Door het op de goede manier gebruiken van semantische elementen, kunnen zoekmachines, schermlezers, enzovoort de structuur van een pagina begrijpen. De spider van een zoekmachine is redelijk te vergelijken met een blinde. Het is dus ook in je eigen belang om semantische elementen zo goed mogelijk te gebruiken. Een site die toegankelijk is voor mensen met een handicap, is in de regel ook goed te verwerken door een zoekmachine en maakt dus een grotere kans gevonden en bezocht te worden.
Als het goed is, wordt het uiterlijk van de pagina bepaald met behulp van css. Het uiterlijk staat hierdoor (vrijwel) los van de semantische inhoud van de pagina. Met behulp van css kun je een <h1> heel klein weergeven en een <h6> heel groot, terwijl schermlezers, zoekmachines, en dergelijke nog steeds weten dat de <h1> een belangrijke kop is.
Slechts enkele elementen, zoals <div> en <span>, hebben geen semantische betekenis. Daardoor zijn deze elementen uitstekend geschikt om met behulp van css het uiterlijk van de pagina aan te passen: de semantische betekenis verandert niet, maar het uiterlijk wel. Voor een schermlezer of zoekmachine verandert er (vrijwel) niets, voor de gemiddelde bezoeker krijgt het door de css een heel ander uiterlijk.
(De derde laag, naast html voor de inhoud en css voor het uiterlijk, is JavaScript. Die zorgt voor de interactie tussen site en bezoeker. De min of meer strikte scheiding tussen css en html aan de ene kant en JavaScript aan de andere kant is met de komst van css3 en html5 veel vager geworden. Je kunt nu bijvoorbeeld ook met css dingen langzaam verplaatsen en met html deels de invoer in formulieren controleren.)
Html5 heeft een aantal nieuwe elementen, die speciaal zijn bedoeld om de opbouw van een pagina aan te geven. Deze elementen gedragen zich als een gewone <div>, maar dan een <div> met een semantische betekenis. Hierdoor kunnen schermlezers, zoekmachines, en dergelijke beter zien, hoe de pagina is samengesteld. De meeste schermlezers kunnen dit soort elementen ook gebruiken om snel door de pagina te navigeren. In dit voorbeeld worden hiervan alleen <nav> en <main> gebruikt.
<nav>
Ook <nav> gedraagt zich als een gewone <div>, maar dan een <div> met een semantische betekenis: navigatie. Hierdoor kunnen schermlezers, zoekmachines, en dergelijke gelijk zien dat hierin links zijn ondergebracht, waarmee je naar andere pagina's en dergelijke kunt gaan.
Omdat <nav> alleen aangeeft dat hierin een of andere vorm van navigatie is ondergebracht, maar niet wat voor navigatie, staat in de <nav> de WAI-ARIA-code aria-label"Menu voorbeeld"
. Deze tekst is onzichtbaar, maar wordt door schermlezers toch gewoon voorgelezen.
In het voorbeeld staat maar één soort navigatie, maar bijvoorbeeld op de site staan niet alleen de links van het voorbeeld, maar ook de navigatie voor de site zelf. Door op de site beide <nav>'s van een aria-label
(of een verborgen kopregel <h>) te voorzien, kunnen schermlezers en dergelijke achterhalen, om welke navigatie het gaat.
<main>
Hierbinnen staat de belangrijkste inhoud van de pagina (in dit voorbeeld is dat alleen flauwekultekst).
WAI-ARIA-codes
WAI-ARIA wordt vaak ingekort tot ARIA. Voluit betekent het Web Accessibility Initiative - Accessible Rich Internet Applications.
Er worden in dit voorbeeld twee WAI-ARIA-codes gebruikt: aria-label
en aria-hidden
.
aria-label
Het menu staat binnen een <nav>. Voor schermlezers is daarmee duidelijk dat het om navigatie gaat, maar niet om wat voor soort navigatie. Daarom wordt aan de <nav> een aria-label
toegevoegd:
<nav aria-label="Menu voorbeeld">
De tekst 'Menu voorbeeld' is op het scherm onzichtbaar, maar wordt wel voorgelezen door schermlezers.
aria-hidden
Met behulp van aria-hidden="true"
kan een deel van de code worden verborgen voor schermlezers en dergelijke, zodat dit niet wordt voorgelezen. Op de normale weergave op het scherm heeft dit verder geen enkele invloed.
Onder elke vlag staat de naam van het bijbehorende land. Die naam staat echter ook al als alt-tekst in de link bij de afbeelding met de vlag. Als de tekst onder de vlag ook zou worden voorgelezen, hoor je twee keer de naam van het land.
Bovendien staat elke letter van de naam onder de vlag in een eigen <span>. Afhankelijk van schermlezer en instellingen wordt hierdoor soms de naam niet als naam voorgelezen, maar uitgespeld als afzonderlijke letters.
Daarom wordt deze tweede naam voor schermlezers met aria-hidden="true"
verborgen:
<span class="negen" aria-hidden="true">
De code aanpassen aan je eigen ontwerp
- Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houd het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.
-
Gebruik geen FrontPage, Publisher of Word (alle drie van Microsoft). Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt al jaren niet meer onderhouden door Microsoft.
Ook OpenOffice en LibreOffice leveren een uiterst beroerd soort html af. Tekstverwerkers met al hun toeters en bellen zijn gewoon niet geschikt om websites mee te bouwen.
Je kunt beter een goed (gratis) programma gebruiken. Links naar dat soort programma's vind je op de pagina met links onder Gereedschap → wysiwyg-editor en Gereedschap → Editors en IDE's.
Maar het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enzovoort te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.
-
Als je in een desktopbrowser met behulp van zoomen het beeld vergroot, heeft dit hetzelfde effect, als wanneer de pagina in een kleiner browservenster wordt getoond. Je kunt hiermee dus kleinere apparaten zoals een tablet of een smartphone simuleren. Maar het blijft natuurlijk wel een simulatie: het is nooit hetzelfde als testen op een écht apparaat. Zo kun je bijvoorbeeld aanrakingen alleen echt testen op een echt touchscreen.
Inmiddels hebben veel browsers in de ontwikkelgereedschappen mogelijkheden voor het simuleren van weergave op een kleiner scherm ingebouwd. Ook dit blijft een simulatie, maar geeft vaak wel een beter beeld dan zoomen.
-
Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome, Vivaldi of Edge, is er 'n hele grote kans dat die in alle browsers werkt. Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat het een van de weinige browsers is, die niet bij een bedrijf hoort dat vooral op je centen of je data uit is.
Google Chrome wordt ook door veel mensen gebruikt, maar ik heb dus wat moeite met hoe Google je hele surfgedrag, je schoenmaat en de kleur van je onderbroek vastlegt. Daarom gebruik ik Google Chrome zelf alleen om in te testen.
-
Het allereerste dat je moet invoeren, is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.
Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.
Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.
-
Gebruik het doctype voor html5. Dit is bedoeld voor nieuwe sites.
Het oudere transitional doctype staat talloze tags toe, die in html5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.
Het (ook al oudere) strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.
Het doctype voor html5 is uiterst simpel:
<!doctype html>
. Omdat het doctype voor html5 in alle browsers werkt, zelfs in de gelukkig vrijwel uitgestorven nachtmerrie Internet Explorer 6, is er geen enkele reden dit uiterst simpele doctype niet te gebruiken. - De eerste regel binnen de <head> moet de charset zijn. Dit vertelt de browser, welke tekenset er gebruikt moet worden, zodat letters met accenten en dergelijke overal goed worden weergegeven. Het beste kun je utf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren. In html5 is het simpele
<meta charset="utf-8">
voldoende. - Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden, waar dit voorbeeld in is getest.
- Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan met het alleen veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds, of alles nog goed werkt.
-
Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen, zoals je wilt. Ga daarna pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok op de plaats, waar uiteindelijk het menu komt te staan.
Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Zorg eerst dat de blokken werken, zoals je wilt. Dan zul je het daarna gelijk merken, als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat verstoren. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers, of alles nog wel goed werkt.
Je kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br>1<br>2<br>3 enzovoort, tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet ongemerkt drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.
Om de breedte te vullen, kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig om aan 't eind (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.
- Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, kan het helpen de verschillende delen een achtergrondkleur of een outline te geven. Je ziet dan goed, waar 'n deel precies staat. Een achtergrondkleur en een outline hebben - anders dan bijvoorbeeld een border - verder geen invloed op de lay-out, dus die zijn hier heel geschikt voor.
- Als je eigenschappen verandert in de css, verander er dan maar één, hooguit twee tegelijk. Als je er zeventien tegelijk verandert, is de kans groot dat je niet meer weet, wat je hebt gedaan. En dat je 't dus niet meer terug kunt draaien.
-
margin
,padding
enborder
worden bij de breedte en hoogte van het element opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 px aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.Css geeft de mogelijkheid om met behulp van
box-sizing
de padding en border bínnen de breedte en hoogte van de inhoud te zetten, als je dat handiger vindt.Met nieuwere css-eigenschappen als grid en flexbox, die speciaal zijn gemaakt om een lay-out mee te maken, spelen dit soort problemen veel minder. In alle browsers waarop hier nog wordt getest, werken flexbox en grid prima. Maar als je oudere browsers moet ondersteunen, kan dat wel problemen opleveren en moet je ook in die oudere browsers testen.
-
In plaats van een absolute eenheid als
px
kun je ook een relatieve eenheid gebruiken, met nameem
enrem
. Voordeel vanem
enrem
is dat een lettergrootte, regelhoogte, en dergelijke inem
enrem
in alle browsers kan worden veranderd. Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeldpx
. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken. Voor weergave in mobiele apparaten zijn relatieve eenheden alsem
enrem
vrijwel altijd beter dan absolute eenheden alspx
.(De minder bekende
rem
is ongeveer hetzelfde als deem
. Alleen is de lettergrootte bijrem
gebaseerd op de lettergrootte van het <html>-element, waardoor derem
overal op de pagina precies even groot is. Bij deem
kan de lettergrootte worden beïnvloed door de voorouders van het element, bij derem
niet.)Zoomen kan trouwens altijd, ongeacht welke eenheid je gebruikt.
-
Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.
Valiwie???
Valideren is het controleren van je html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.
Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valide code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valide code is over twintig jaar ook nog te bekijken.
Valideren moet trouwens ook niet worden overdreven. Het is een hulpmiddel om echte fouten te vinden, meer niet. Het gaat erom dat je site goed werkt, niet dat je het braafste kind van de klas bent. Als de code niet valideert, maar daar is een goede reden voor, is daar niets op tegen. Zeker met nieuwere html en css wil de validator nog wel eens achterlopen, terwijl dat al prima is te gebruiken.
Op deze site is alle css en html gevalideerd. Als de code niet helemaal valide is (wat regelmatig voorkomt), staat daar onder Bekende problemen (en oplossingen) de reden van.
Je kunt je css en html valideren als 't online staat, maar ook als het nog in je computer staat.
Html kun je valideren op: validator.w3.org/nu.
Css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator.
Toegankelijkheid en zoekmachines
De tekst in dit hoofdstukje is een algemene tekst, die voor elke pagina geldt. Eventueel specifiek voor dit voorbeeld geldende problemen en eventuele aanpassingen om die problemen te voorkomen staan bij Bekende problemen (en oplossingen).
Toegankelijkheid (in het Engels 'accessibility') is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een schermlezer gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje dat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.
(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)
Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.
Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:
-
Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst wordt gebruikt door schermlezers en als afbeeldingen niet kunnen worden getoond of gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien, als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.
Als een afbeelding alleen maar voor de sier wordt gebruikt, zet je daarbij
alt=""
, om aan te geven dat de afbeelding niet belangrijk is voor het begrijpen van de tekst of zo. -
Gebruik in links een tekst die duidelijk aangeeft, waar de link naartoe gaat. Een tekst als 'pagina met externe links' is waarschijnlijk duidelijk genoeg, een tekst als alleen 'links' waarschijnlijk niet. Een duidelijke zwart-witregel is niet te geven, omdat dit ook van tekst en dergelijke in de omgeving van de link afhangt.
Schermlezers kunnen een lijst van alle links in de pagina weergeven, en een duidelijke tekst is daarbij belangrijk. Alleen 'volgende' zegt niets, als dat in 'n lijst met alleen links staat.
-
Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze geven te veel problemen, omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk, welke toetsen het zijn.
Op zichzelf zijn accesskeys een heel goed idee. Maar helaas zijn ze ook in html5 volstrekt onvoldoende gedefinieerd. Er is nog steeds geen standaard voor de meest gebruikelijke accesskeys, zoals Zoek of Home.
Er is nog steeds niet vastgelegd, hoe accesskeys zichtbaar gemaakt kunnen worden. Voor de makers van browsers zou dit 'n relatief kleine moeite zijn, voor de makers van 'n site is het bergen extra werk.
Hierdoor zijn accesskeys (vrijwel) niet te gebruiken. Misschien kunnen ze nog enig nut hebben op sites, die gericht zijn op 'n specifieke groep gebruikers. Maar voor algemene sites is het advies: normaal genomen niet gebruiken.
-
Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je door links, invoervelden, en dergelijke lopen. Elke tab brengt je één link, invoerveld, en dergelijke verder, Shift+Tab één plaats terug. Met behulp van het attribuut
tabindex
kun je de volgorde aangeven, waarin de Tab-toets werkt. Zondertabindex
wordt de volgorde van de html aangehouden bij gebruik van de Tab-toets, maar soms is een andere volgorde logischer.In principe is het beter, als
tabindex
niet nodig is, maar gewoon de volgorde van de html wordt aangehouden. Bij verkeerd gebruik kantabindex
heel verwarrend zijn. Het is niet bedoeld om van de pagina een hindernisbaan voor kangoeroes te maken, waarop van beneden via links over rechts naar boven wordt gesprongen. - Als, zoals hierboven beschreven, een gebruiker van de Tab-toets bij een link, invoerveld, en dergelijke is aangekomen, heeft dit element 'focus'. Dit wordt aangegeven door de link, invoerveld, en dergelijke extra te markeren met een kadertje. Dat kadertje mag je alleen weghalen, als op een andere manier wordt duidelijk gemaakt, welk element focus heeft. Een gebruiker van de Tab-toets kan anders niet zien, waar die zit, en welk element gaat reageren op bijvoorbeeld een Enter.
- In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn schermlezers en dergelijke zo sterk verbeterd dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als die op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken. Schermlezers houden namelijk altijd de volgorde van de html aan en niet een eventueel afwijkende volgorde op het scherm.
-
Een zogenaamde skip-link is vaak nog wel zinvol. Dat is een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat die normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel gewoon zichtbaar in speciale programma's zoals tekstbrowsers en schermlezers, want die kijken gewoon naar wat er in de broncode staat.
(Alleen in de schermlezer TalkBack op oudere versies van Android werkt zo'n buiten het scherm geplaatste link niet. TalkBack leest zo'n link wel voor, maar de link kan niet worden gevolgd, als deze buiten het scherm staat. Met ingang van versie 8.1 van Android is dit eindelijk opgelost en werkt een skip-link ook fatsoenlijk in TalkBack.)
Een skip-link staat bovenaan de pagina, nog boven menu, header, en dergelijke, en linkt naar de eigenlijke inhoud van de pagina. Hierdoor kunnen mensen met één toetsaanslag naar de eigenlijke inhoud van de pagina gaan.
Een skip-link is vooral nuttig voor gebruikers van de Tab-toets. Zodra de normaal genomen onzichtbare link door het indrukken van de Tab-toets focus krijgt, kun je de link op het scherm plaatsen, waardoor deze zichtbaar wordt. Bij een volgende tab wordt de link dan weer buiten het scherm geplaatst en is dus niet meer zichtbaar, zodat de lay-out niet wordt verstoord.
-
Van oorsprong is html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is deze gebruikt voor lay-out. Maar daar is de taal dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.
De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een extern stijlbestand staan of, als deze alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de <head> van die pagina.
-
Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enzovoort. Schermlezers en dergelijke kunnen van kop naar kop springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.
Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.
Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.
- <table> is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als <table> voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een papieren krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel, zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel volstrekte ontoegankelijkheid voor schermlezers en dergelijke en als extra bonus vaak 'n lagere plaats in een zoekmachine.
-
Frames horen bij een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. <iframe>'s hebben voor een deel dezelfde nadelen. Eén van die nadelen is dat de verschillende frames voor zoekmachines, schermlezers, en dergelijke als los zand aan elkaar hangen, omdat ze los van elkaar worden weergegeven. Ze staan wel naast elkaar op het scherm, maar er zit intern geen verband tussen.
Als je 'n stuk code vaker wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, voeg dat dan in met PHP. Dan wordt de pagina niet pas in de browser, maar al op de server samengesteld. Hierdoor zien zoekmachines, schermlezers, en dergelijke één pagina, net zoals wanneer je maar één pagina met html zou hebben geschreven.
(Je kunt ook invoegen met behulp van SSI. Maar tegenwoordig kun je beter PHP dan SSI gebruiken, omdat SSI min of meer aan het uitsterven is en PHP veel meer mogelijkheden heeft.)
-
Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van
lang="..."
. Op deze site gebeurt dat lang niet overal, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dat soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal. Maar bij enigszins 'normale' teksten hoor je een taalwisseling aan te geven.Op deze site wordt de lijst op woordenlijst.org gebruikt om te bepalen, of een woord inmiddels 'Nederlands' is. Als het woord in deze lijst voorkomt, wordt geen
lang
-attribuut gebruikt, ook niet als het woord oorspronkelijk uit een andere taal komt. - Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap:
<abbr title="ten opzichte van">t.o.v.</abbr>
. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met<abbr>t.o.v.</abbr>
. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n schermlezer 't.o.v.' uit gaat spreken als 'tof', en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken. - Geef een verandering niet alleen door kleur aan. Een grote groep mensen heeft moeite met het onderscheiden van kleuren en/of het herkennen van kleuren. Verander bijvoorbeeld een ronde rode knop niet in een ronde groene knop, maar in een vierkante groene knop. Door ook de vorm te veranderen, is het herkennen van de verandering niet alleen van een kleur afhankelijk.
- Zorg voor voldoende contrast tussen achtergrond- en voorgrondkleur, tussen
background-color
encolor
. Soms zie je heel lichtgrijze tekst op een donkergrijze achtergrond, en dan ook nog in een mini-formaat. Dat is dus voor heel veel mensen stomweg volledig onleesbaar. Op de pagina met links staat onder het kopje Toegankelijkheid → Contrast en kleurenblindheid een hele serie sites, waar je kunt controleren of het contrast groot genoeg is. -
De spider van 'n zoekmachine, schermlezers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoe veel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina, als de plaatjes worden weggehaald.
Op Linux kun je met Lynx kijken, hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op invisible-island.net/lynx.
Ook kun je in Windows het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een tekstbrowser en dergelijke deze ziet. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk.
Ten slotte kun je je pagina nog online op toegankelijkheid laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites, zoals:
lowvision.support: laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet. Engelstalig.
wave.webaim.org: deze laat grafisch zien, hoe de toegankelijkheid is. Engelstalig. Deze tester is ook als extensie in Firefox en Google Chrome te installeren.
Op de pagina met links kun je onder Toegankelijkheid links naar meer tests en dergelijke vinden.
Getest in
Laatst gecontroleerd op 20 augustus 2024.
Onder dit kopje staat alleen maar, hoe en waarin is getest. Alle eventuele problemen, ook die met betrekking tot zoomen, lettergroottes, toegankelijkheid, uit staan van JavaScript en/of css, enzovoort staan iets hieronder bij Bekende problemen (en oplossingen). Het is belangrijk dat deel te lezen, want uit een test kan ook prima blijken dat iets totaal niet werkt!
Dit voorbeeld is getest op de volgende systemen:
Desktopcomputers
Linux (KDE neon 6.0) (2560 x 1080 px, resolutie: 96 ppi):
Firefox, Google Chrome en Vivaldi, in grotere en kleinere browservensters.
In Vivaldi is ook ruimtelijke navigatie ('Spatial Navigation') getest.
Laptops
Windows 10 (1600 x 900 px, resolutie: 106 ppi):
Firefox, Google Chrome en Edge, in grotere en kleinere browservensters.
OS X 11.7.10 ('Big Sur') (1440 x 900 px, resolutie: 96 ppi):
Firefox, Safari, Google Chrome en Microsoft Edge, in grotere en kleinere browservensters.
OS X 14.6.1 ('Sonoma') (2500 x 1600 px, resolutie: 227 ppi):
Firefox, Safari, Google Chrome en Microsoft Edge, in grotere en kleinere browservensters.
Tablets
iPad met iOS 12.5.7 (2048 x 1536 px, device-pixel-ratio: 2:
Safari, Chrome, Firefox en Microsoft Edge (alle portret en landschap).
iPad met iPadOS 17.6 (2160 x 1620 px, resolutie: 264 ppi):
Safari, Chrome, Firefox en Microsoft Edge (alle portret en landschap).
Android 6.0 ('Marshmallow') (1920 x 1200 px, resolutie: 224 ppi):
Samsung Internet, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
Android 8.1 ('Oreo') (1920 x 1200 px, resolutie: 218 ppi):
Samsung Internet, Firefox, Microsoft Edge en Chrome (alle portret en landschap).
Android 13 ('Tiramisu') (2000 x 1200 px, resolutie: 225 ppi):
Samsung Internet, Firefox, Microsoft Edge en Chrome (alle portret en landschap).
Smartphones
iPhone met iOS 15.8.3 (1334 x 750 px, resolutie: 326 ppi):
Safari, Chrome, Firefox en Microsoft Edge (alle portret en landschap).
iPhone met iOS 17.6 (1334x750, resolutie: 326 ppi): Safari, Chrome, Firefox en Microsoft Edge (alle portret en landschap).
Android 7.0 ('Nougat') (1280 x 720 px, resolutie: 294 ppi):
Samsung Internet, Firefox, Microsoft Edge en Chrome (alle portret en landschap).
Android 9.0 ('Pie') (1920 x 1080 px, resolutie: 424 ppi):
Samsung Internet, Firefox, Microsoft Edge en Chrome (alle portret en landschap).
Android 14 ('Upside Down Cake') (2408 x 1080 px, resolutie: 401 ppi):
Samsung Internet, Firefox, Microsoft Edge en Chrome (alle portret en landschap).
Er is op de aan het begin van dit hoofdstukje genoemde controledatum getest in de meest recente versie van de browser, die op het betreffende besturingssysteem kon draaien. Het aantal geteste browsers en systemen is al tamelijk fors, en als ook nog rekening gehouden moet worden met (zwaar) verouderde browsers, is het gewoon niet meer te doen. Surfen met een verouderde browser is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken.
In- en uitzoomen en - voor zover de browser dat kan - een kleinere en grotere letter zijn ook getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan 200%.
Er is getest met behulp van muis en toetsenbord, behalve op iOS, iPadOs en Android, waar een touchscreen is gebruikt. Op Windows 10 is getest met touchscreen, touchpad, toetsenbord, muis, en - waar dat zinvol was - op een combinatie daarvan. Op OS X 11.7.10 en 14.6.1 is getest met (een combinatie van) toetsenbord, touchpad en muis.
Als in een voorbeeld JavaScript is gebruikt, is ook getest of het werkt zonder JavaScript. Dat is alleen gedaan in de browsers, waarin in de instellingen JavaScript kan worden uitgeschakeld.
Ook is getest zonder css en - als afbeeldingen worden gebruikt - zonder afbeeldingen.
Schermlezers en dergelijke
Naast deze 'gewone' browsers is ook getest in Lynx, WebbIE, NVDA, TalkBack, VoiceOver, Orca en Verteller.
Lynx is een browser die alleen tekst laat zien en geen css gebruikt. Er is getest op Linux.
WebbIE. is een browser die gericht is op mensen met een handicap. Er is getest op Windows 10.
NVDA is een schermlezer, zoals die door blinden wordt gebruikt. Er is getest op Windows 10 in combinatie met Firefox.
TalkBack is een in Android ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Chrome op Android 6.0, 7.0, 8.1, 9, 13 en 14
VoiceOver is een in iOS en OS X ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Safari op iOS 12.5.7 en 15.8.3 en 17.6, iPadOS 17.6, OS X 11.7.10 en 14.6.1
Orca is een schermlezer voor Linux. Er is getest in combinatie met Firefox op KDE Neon 6.0.
Verteller (Narrator) is een in Windows 10 ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Edge.
(Voor de bovenstaande programma's zijn links naar sites met uitleg en dergelijke te vinden op de pagina met links onder Toegankelijkheid → Schermlezers, tekstbrowsers, en dergelijke.)
Als het voorbeeld in deze programma's toegankelijk is, zou het in principe toegankelijk moeten zijn in alle aangepaste browsers en dergelijke. En dus ook voor zoekmachines, want een zoekmachine is redelijk vergelijkbaar met een blinde.
Eventuele problemen in schermlezers (en eventuele aanpassingen om die te voorkomen) staan iets hieronder bij Bekende problemen (en oplossingen).
Waar dat zinvol was, is ook nog getest op combinaties als een grote letter in een schermlezer met toetsenbordbediening.
Alleen op de hierboven genoemde systemen en browsers is getest. Er is dus niet getest op bijvoorbeeld 'n Blackberry. Er is een kans dat dit voorbeeld niet (volledig) werkt op niet-geteste systemen en apparaten. Om het wel (volledig) werkend te krijgen, zul je soms (kleine) wijzigingen en/of (kleine) aanvullingen moeten aanbrengen, bijvoorbeeld met JavaScript.
Er is ook geen enkele garantie dat iets werkt in een andere tablet of smartphone dan hierboven genoemd, omdat fabrikanten in principe de software kunnen veranderen. Dit is anders dan op de desktop, waar browsers altijd (vrijwel) hetzelfde werken, zelfs op verschillende besturingssystemen. Iets wat in Samsung Internet op Android werkt, zal in de regel overal werken in die browser, maar een garantie is er niet. De enige garantie is het daadwerkelijk testen op een fysiek apparaat. En aangezien er duizenden mobiele apparaten zijn, is daar geen beginnen aan.
De html is gevalideerd met de html-validator, de css met de css-validator van w3c. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen (en oplossingen) vermeld.
Nieuwe browsers worden pas getest, als ze uit het bèta-stadium zijn. Anders is er 'n redelijke kans dat je tegen 'n bug zit te vechten, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt.
Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kunnen niet worden beantwoord, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enzovoort in wel geteste browsers: graag! Dat kan op het forum.)
Bekende problemen (en oplossingen)
Waarop en hoe is getest, kun je gelijk hierboven vinden bij Getest in.
Als je hieronder geen oplossing vindt voor een probleem dat met dit voorbeeld te maken heeft, kun je op het forum proberen een oplossing te vinden voor je probleem. Om forumspam te voorkomen, moet je je helaas wel registreren, voordat je op het forum een probleem kunt aankaarten.
Bij toegankelijkheid is er vaak geen goed onderscheid te maken tussen oplossing en probleem. Zonder (heel simpele) aanpassingen heb je vaak 'n probleem, en omgekeerd. Daarom staan wat betreft toegankelijkheid aanpassingen en problemen hier bij elkaar in dit hoofdstukje.
Voor zover van toepassing wordt eerst het ontbreken van JavaScript, css en/of afbeeldingen besproken. Vervolgens problemen en aanpassingen met betrekking tot toegankelijkheid voor specifieke groepen bezoekers, toetsenbordnavigatie, tekstbrowsers, schermlezers en zoomen en andere lettergrootte.
Als in een onderdeel geen problemen aanwezig zijn, staat in een smal groen kadertje 'Geen problemen'. Bij een onderwerp over toegankelijkheid zijn er soms geen problemen, maar alleen aanpassingen. Ook in dat geval staat bovenaan in een smal groen kadertje 'Geen problemen'. Daaronder staan dan de aanpassingen.
Als in een onderdeel één of meer problemen worden besproken, staat van elk probleem in een breed rood kadertje een korte samenvatting daarvan.
Als bij het probleem een oplossing wordt gegeven, staat de samenvatting in een rode stippellijn. Bij een onderwerp over toegankelijkheid zijn er soms, naast de opgeloste problemen, ook aanpassingen. In dat geval staan staan die aanpassingen boven de kadertjes met opgeloste problemen.
Als bij het probleem geen oplossing is gevonden, staat de samenvatting in een rode ononderbroken lijn. Bij een onderwerp over toegankelijkheid zijn er soms, naast de problemen, ook aanpassingen. In dat geval staan staan die aanpassingen boven de kadertjes met problemen.
Zonder css
Geen problemen.
Zonder css verschijnt een verticaal rijtje vlaggen met naast elke vlag de naam van het land in gewone rechte tekst.
Zonder afbeeldingen
Geen problemen.
In plaats van de vlag wordt de alt-tekst met de naam van het land getoond. Onderstreept, want de vlag zit in een link. Onder de vlaggen staat de naam in ronde tekst.
Zonder css én zonder afbeeldingen
Geen problemen.
In plaats van de naam wordt de alt-tekst met de naam van het land getoond. Onderstreept, want de vlag zit in een link. Naast elke vlag staat de naam in gewone rechte tekst.
Tekstbrowsers
Geen problemen.
WebbIE toont alleen de alt-tekst bij de vlaggen en niet de met aria-hidden verborgen naam onder de vlaggen.
Lynx toont de alt-tekst en de onder de vlag staande naam, maar alleen de alt-tekst werkt als link, want alleen die zit in de link.
Schermlezers
Geen problemen.
WebbIE toont alleen de alt-tekst bij de vlaggen en niet de met aria-hidden verborgen naam onder de vlaggen.
Lynx toont de alt-tekst en de onder de vlag staande naam, maar alleen de alt-tekst werkt als link, want alleen die zit in de link.
Wijzigingen
Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.
:
Nieuw opgenomen.
22 mei 2011:
Internet Explorer 9 in de tekst verwerkt.
8 mei 2012:
- Bij <style> overal
type="text/css"
weggehaald. Bij html5 is dit de standaardinstelling. - Hoofdstukje Getest in volledig vervangen.
- Hoofdstuk Touchscreen toegevoegd.
- Bij Bekende problemen (en oplossingen) stukjes over Firefox en Safari Zoomen toegevoegd.
7 augustus 2024:
Volledig herschreven. Alleen de belangrijkste wijzigingen staan hieronder.
- Alles voor Internet Explorer verwijderd (dat halveerde de css).
- Namen onder de vlaggen zijn nu altijd zichtbaar en niet alleen bij hoveren over de vlaggen. Op touchscreens leverde dat problemen op, omdat bij aanraking de link gelijk werd gevolgd.
- Selectors zoveel mogelijk ingekort.
- Meeste classes vervangen door
:nth-of-type()
. - Alleen voorvoegsels voor specifieke browsers verwijderd (
-webkit-
en dergelijke) - Namen onder de vlaggen blijven nu beter leesbaar bij grotere letter.
- Border om vlaggen toegevoegd.
- Hoofdstukken die met hoveren te maken hadden verwijderd.
- Nieuwe hoofdstuk over semantische elementen en WAI-ARIA.
- Tig kleinere wijzigingen.
Inhoud van de download en licenties
De inhoud van deze download kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:
* Sommige onderdelen die van 'n andere site of zo afkomstig zijn, vallen mogelijk onder een of andere licentie. Dat is hieronder bij het betreffende onderdeel te vinden.
* Je gebruikt het materiaal uit deze download volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte code en dergelijke zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal uit deze download ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.
* Dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) wordt min of meer regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat voorbeeld, uitleg, en dergelijke afkomstig zijn van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.
Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.
menu-093-dl.html: de pagina met het voorbeeld.
menu-093.pdf: deze uitleg (aangepast aan de inhoud van de download).
menu-093-inhoud-download-en-licenties.txt: een kopie van de tekst onder dit kopje (Inhoud van de download en licenties).
093-css-dl:
menu-093-dl.css: stijlbestand voor afbeelding-039-dl.html.
menu-093-01-dl.html: stijlbestand voor pagina achter de links.
093-files:
menu-093-01-dl.html: pagina achter de links.
093-pics:
Acht vlaggen van acht landen.
De vlaggen zijn afkomstig van cia.gov/the-world-factbook/references/flags-of-the-world en zitten in het publieke domein.
HTML
De code is geschreven in een afwijkende
lettersoort. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code), is in de hele uitleg onderstippeld blauw
. Alle niet-essentiële code is bruin
. (In de inhoudsopgave staat alles in een gewone letter vanwege de leesbaarheid.)
In de html hieronder wordt alleen de html besproken, waarover iets meer is te vertellen. Een <h1> bijvoorbeeld wordt in de regel niet genoemd, omdat daarover weinig interessants valt te melden. (Als bijvoorbeeld het uiterlijk van de <h1> wordt aangepast met behulp van css, staat dat verderop bij de bespreking van de css.)
Zaken als een doctype
en charset
hebben soms wat voor veel mensen onbekende effecten, dus daarover wordt hieronder wel een en ander geschreven.
Omdat de html voor de hulppagina's achter de links heel simpel is, wordt die hier niet besproken.
<!doctype html>
Een document moet met een doctype beginnen om weergaveverschillen tussen browsers te voorkomen. Zonder doctype is de kans op verschillende (en soms volkomen verkeerde) weergave tussen verschillende browsers heel erg groot.
Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.
Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.
Het hier gebruikte doctype is dat van html5. Dit kan zonder enig probleem worden gebruikt: het werkt zelfs in Internet Explorer 6.
<html lang="nl">
Het attribuut lang="nl"
bij <html> geeft aan dat de pagina in het Nederlands is. De taal is van belang voor schermlezers, automatisch afbreken, automatisch genereren van aanhalingstekens, juist gebruik van decimale punt of komma, en dergelijke.
<meta charset="utf-8">
Zorgt dat de browser letters met accenten en dergelijke goed kan weergeven.
utf-8 is de beste charset (tekenset), omdat deze alle talen van de wereld (en nog heel veel andere extra tekens) bestrijkt, maar toch niet meer ruimte inneemt voor de code, dan nodig is. Als je utf-8 gebruikt, hoef je veel minder entiteiten (ä
en dergelijke) te gebruiken, maar kun je bijvoorbeeld gewoon ä gebruiken.
Deze regel moet zo hoog mogelijk komen te staan, als eerste regel binnen de <head>, omdat de regel anders door sommige browsers niet wordt gelezen.
In html5 hoeft deze regel niet langer te zijn, dan wat hier staat.
<meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1">
Mobiele apparaten variëren enorm in grootte. En dat is een probleem. Sites waren, in ieder geval tot enkele jaren geleden, gemaakt voor desktopbrowsers. En die hebben, in vergelijking met bijvoorbeeld een smartphone, heel brede browservensters. Hoe moet je op 'n smartphone een pagina weergeven, die is gemaakt voor de breedte van een desktop? Je kunt natuurlijk wachten tot álle sites zijn omgebouwd voor smartphones, tablets, enzovoort, maar dan moet je waarschijnlijk heel erg lang wachten.
Mobiele browsers gokken erop dat een pagina een bepaalde breedte heeft. Safari voor mobiel bijvoorbeeld gaat ervan uit dat een pagina 980 px breed is. De pagina wordt vervolgens zoveel versmald dat deze binnen het venster van het apparaat past. Op een iPhone wordt de pagina dus veel smaller dan op een iPad. Vervolgens kan de gebruiker inzoomen op het deel van de pagina dat deze wil zien.
Dit betekent ook dat bij het openen van de pagina de tekst meestal heel erg klein wordt weergegeven. (Meestal, want niet alle browsers en apparaten doen het op dezelfde manier.) Niet erg fraai, maar bedenk maar 'ns 'n betere oplossing voor bestaande sites.
Nieuwe sites of pagina's kunnen echter wel rekening houden met de veel kleinere vensters van mobiele apparaten. In dit voorbeeld bijvoorbeeld wordt de positie van de knoppen aangepast aan de breedte van het venster.
Maar die stomme mobiele browser weet dat niet, dus die gaat ervan uit dat ook deze pagina 980 px breed is, en verkleint die dan. Dat is ongeveer even behulpzaam als de gedienstige kelner die behulpzaam de stoel naar achteren trekt, net als jij wilt gaan zitten.
Om de door de browser aangeboden hulp vriendelijk maar beslist te weigeren, wordt deze tag gebruikt. Hiermee geef je aan dat de pagina is geoptimaliseerd voor mobiele apparaten.
De kreet width=device-width
zegt tegen de mobiele browser dat de breedte van de weer te geven pagina gelijk is aan de breedte van het apparaat. Als een iPad in portretstand bijvoorbeeld 768 px breed is, wordt de pagina ook 768 px breed.
Er staat nog een tweede deel in de tag: initial-scale=1
. Sommige mobiele apparaten zoomen een pagina gelijk in of uit. Ook weer in een poging behulpzaam te zijn. Ook dat is hier niet nodig. Er is ook een instructie om zoomen helemaal onmogelijk te maken, maar die wordt niet gebruikt. De bezoeker kan zelf nog gewoon zoomen, wat belangrijk is voor mensen die wat slechter zien.
<link rel="stylesheet" href="093-css-dl/menu-093-dl.css">
Dit is een koppeling naar een extern stijlbestand, waarin de css staat. In html5 is de toevoeging type="text/css"
niet meer nodig, omdat dit standaard al zo staat ingesteld. Je moet uiteraard de naam van en het pad naar het stijlbestand aanpassen aan de naam en plaats, waar je eigen stijlbestand staat.
Voordeel van een extern stijlebestand is onder andere dat deze geldig is voor alle pagina's, waaraan deze is gelinkt. 'n Verandering in de lay-out hoef je dan maar in één enkel stijlbestand aan te brengen, in plaats van in elke pagina apart. Op een grotere site kan dit ontzettend veel werk schelen. Bovendien hoeft de browser zo'n extern stijlbestand maar één keer te downloaden, ongeacht hoeveel pagina's er gebruik van maken. Zou je de css in elke pagina opnieuw aanbrengen, dan worden de te downloaden bestanden veel groter.
In dit voorbeeld heeft een extern stijlbestand eigenlijk geen nut, omdat er maar één pagina is die dit stijlbestand gebruikt. In dit geval kun je de css beter in de <head> van de html-pagina zelf zetten. Voor de omvang maakt het hier niets uit, want de css wordt hoe dan ook altijd precies één keer gedownload, en nooit vaker. Voor het onderhoud maakt het ook geen verschil, want ook hier hoef je de css maar op één plaats te wijzigen. Maar het scheelt wel een extra aanroep naar de server, omdat geen apart stijlbestand hoeft te worden gedownload.
Dat opnemen in de <head> gaat heel simpel: je kopieert gewoon het hele stijlbestand en zet dat bovenin de <head>, tussen <style> en </style>:
<style>
body {color: black;}
(...) rest van de css (...)
div {color: red;}
</style>
Maar zodra een stijlbestand op meerdere pagina's wordt gebruikt, wat meestal het geval zal zijn, is een extern stijlbestand beter.
(De reden dat er toch externe stijlbestanden zijn, terwijl hierboven omstandig wordt beweerd dat dat in dit voorbeeld eigenlijk geen nut heeft: overzichtelijkheid. Nu kun je html en css los van elkaar bekijken.)
De hulppagina achter de knoppen heeft een eigen stijlbestand: menu-093-hulp-dl.css. Dit wordt hier verder niet besproken, omdat de css voor de hulppagina uiterst simpel is. Op de site is deze met het stijlbestand voor het voorbeeld zelf (en nog andere pagina's) gecombineerd tot één gezamenlijk stijlbestand.
<span class="negen" aria-hidden="true">
Onder elke vlag staat een naam van een land binnen een <span> met class="zes", "acht", "negen" of "dertien". Die naam staat ook al in de alt-tekst bij de vlag. Schermlezers lezen de naam in de alt-tekst voor. Om te voorkomen dat ze de naam nog 'n keer voorlezen, wordt deze verborgen met aria-hidden
. Meer hierover bij WAI-ARIA-codes.
<main lang="la">
De <main> met de eigenlijke inhoud van de pagina. Hier is dat alleen Latijnse opvultekst. De taal is van belang voor schermlezers, automatisch afbreken, automatisch genereren van aanhalingstekens, juist gebruik van decimale punt of komma, en dergelijke. Daarom wordt met lang="la"
aangegeven dat de tekst binnen Latijn is. (En verbazingwekkend genoeg blijkt een schermlezer als NVDA dat dan, voor zover dat te beoordelen is, op de juiste manier voor te lezen.)
CSS
De code is geschreven in een afwijkende
lettersoort. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code) is in de hele uitleg onderstippeld blauw
. Alle niet-essentiële code is bruin
. (In de inhoudsopgave staat alles in een gewone letter vanwege de leesbaarheid.)
Omdat deze site nou eenmaal (voornamelijk) op css is gericht, wordt hieronder álle css besproken.
De css voor de hulppagina's achter de links is heel simpel, daarom wordt die hier niet besproken.
Technisch gezien is er geen enkel bezwaar om de css in het stijlbestand allemaal achter elkaar op één regel te zetten:
div#header-buiten {position: absolute; right: 16px; width: 100%; height: 120px; background: yellow;} div p {margin-left 16px; height: 120px; text-align: center;}
Maar als je dat doet, krijg je gegarandeerd hele grote problemen, omdat het volstrekt onoverzichtelijk is. Beter is het om de css netjes in te laten springen:
div#header-buiten {
position: absolute;
right: 16px;
width: 100%;
height: 120px;
background: yellow;
}
div p {
margin-left: 16px;
height: 120px;
text-align: center;
}
Hiernaast is het heel belangrijk voldoende commentaar (uitleg) in het stijlbestand te schrijven. Op dit moment weet je waarschijnlijk (hopelijk...), waarom je iets doet. Maar over vijf jaar kan dat volstrekt onduidelijk zijn. Op deze site vind je nauwelijks commentaar in de stijlbestanden, maar dat heeft een simpele reden: deze uitleg is in feite één groot commentaar.
Op internet zelf is het goed, als het stijlbestand juist zo klein mogelijk is. Dus voor het uploaden kun je normaal genomen het beste het commentaar weer verwijderen. Veel mensen halen zelfs alles wat overbodig is weg, voordat ze het stijlbestand uploaden. Inspringingen bijvoorbeeld zijn voor mensen handig, een computer heeft ze niet nodig.
Je hebt dan eigenlijk twee stijlbestanden. De uitgebreide versie waarin je dingen uitprobeert, verandert, enzovoort, met commentaar, inspringingen, en dergelijke. Dat is de mensvriendelijke versie. Daarnaast is er dan een stijlbestand dat je op de echte site gebruikt: een gecomprimeerde versie.
Dat comprimeren kun je met de hand doen, maar er bestaan ook hulpmiddelen voor. Op de pagina met links kun je onder het kopje Gereedschap → Snelheid testen en verbeteren, gzip, CLS, comprimeren (inclusief theorie), en dergelijke links naar sites vinden, waar je bestanden kunt comprimeren.
(Stijlbestanden op deze site zijn niet gecomprimeerd. Omdat het vaak juist om de css gaat, kunnen mensen dan zonder al te veel moeite de css bekijken.)
/* menu-093-dl.css */
Om vergissingen te voorkomen is het een goede gewoonte bovenaan het stijlbestand even de naam neer te zetten. Voor je het weet, zit je anders in het verkeerde bestand te werken.
body
Het element waarbinnen de hele pagina staat. Veel instellingen die hier worden opgegeven, worden geërfd door de nakomelingen van <body>. Ze gelden voor de hele pagina, tenzij ze later worden gewijzigd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de lettersoort, de lettergrootte en de voorgrondkleur.
background: #ff9;
Achtergrondkleurtje.
color: black;
Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.
Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.
Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond‑ en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important
heeft gebruikt in een eigen stijlbestand, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond‑ en voorgrondkleur geen van beide.
font-family: Arial, Helvetica, sans-serif;
Als Arial is geïnstalleerd op de machine van de bezoeker, wordt deze gebruikt, anders Helvetica. Als die ook niet wordt gevonden, wordt in ieder geval een schreefloze letter (zonder dwarsstreepjes) gebruikt.
font-size: 110%;
Iets groter dan standaard. 't Zal de leeftijd zijn, maar de standaardgrootte is wat klein.
Als eenheid wordt de relatieve eenheid %
gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px
niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.
margin: 0;
Standaardmarge verwijderen.
ul
Alle <ul>'s. Dat is er maar één, waarbinnen het menu zit.
Door het menu in een <ul> te zetten, kan elke link in een eigen <li> worden gezet. Samen met alles wat eventueel bij die link hoort, zoals hier de naam onder de vlag. Dit maakt het opmaken van de links veel eenvoudiger. Bovendien kunnen schermlezers makkelijk naar een <ul> navigeren en krijgen ze extra informatie over de inhoud van de <ul>, zoals het aantal <li>'s.
background: white;
Witte achtergrond.
color: black;
Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.
Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.
Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond‑ en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important
heeft gebruikt in een eigen stijlbestand, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond‑ en voorgrondkleur geen van beide.
Dit is ook al bij <body> opgegeven, maar sommige mensen hebben bij álle elementen de kleuren veranderd. Het heeft immers weinig zin, als ze dat alleen bij de body doen, terwijl de sitebouwer de kleuren ook bij bijvoorbeeld de paragrafen heeft aangepast.
display: flex;
De waarde flex
is onderdeel van een hele reeks eigenschappen en waarden, die bij elkaar 'flexbox' worden genoemd. Met display: flex;
wordt de <ul> in een zogenaamde 'flex container' veranderd. Dit maakt het veel makkelijker om de directe kinderen van dit element, de 'flex items', op een bepaalde plaats neer te zetten. De directe kinderen van <ul> zijn hier de acht <li>'s met in elk daarvan een link met een vlag en een daaronder staande naam.
In dit geval komen de acht <li>'s naast elkaar te staan, omdat dat de standaardinstelling van flex-direction
is. Met flex-direction
kan de richting van de 'hoofdas' (in het Engels 'main axis') worden opgegeven: regel of kolom. De andere richting heet 'dwarsas' (in het Engels 'cross axis'). De standaardinstelling is flex-direction: row;
, en die wordt hier niet aangepast.
Zou je hier flex-direction: column;
gebruiken, dan zouden de flex items onder elkaar komen te staan.
De waarde van flex-direction
is ook van belang voor een aantal andere eigenschappen van flexbox, zoals het hieronder gebruikte justify-content
.
justify-content: space-around;
\Met behulp van deze eigenschap worden de flex items, de acht <li>'s met de links en de namen, verdeeld in de richting van de hoofdas van de flex container. Hier is die richting horizontaal. Met de waarde space-around
wordt de overblijvende vrije ruimte in <ul> gelijk verdeeld tussen en naast de acht <li>'s. De ruimte tussen twee <li>'s is overal even groot, en links en rechts van de buitenste twee <li>'s staat een lege ruimte die half zo breed is als de ruimte tussen twee <li>'s.
Het aantal <li>'s dat naast elkaar op één regel past, is afhankelijk van de breedte van het browservenster en, afhankelijk van browser en besturingssysteem, of er wordt ingezoomd (vergroot). De verdeling van de <li>'s zoals hierboven beschreven, wordt hieraan automatisch aangepast: de ruimte tussen de <li>'s blijft altijd even groot, en de ruimte links en rechts van de buitenste <li>'s blijft altijd de helft van die ruimte.
flex-wrap: wrap;

De standaardwaarde bij flex-wrap
is no‑wrap
: zet alle flex items, hier de acht <li>'s binnen de <ul>, naast elkaar op één regel. Als ze niet meer op één regel passen, maak ze dan smaller. In dit geval kunnen de <li>'s niet smaller worden gemaakt, omdat aan sommige elementen binnen de <li>'s een breedte is gegeven. In dat geval komen de flex items, de <li>'s, buiten de <ul> te staan.
Dat is wat op de afbeelding gebeurt: de acht <li>'s zijn te breed voor de <ul>. Omdat de <ul> zelf niet breder wordt, is de witte achtergrond niet overal meer aanwezig.
(Dat de meest linkse vlag links buiten de <ul> komt te staan en de meest rechtse rechts buiten de <ul>, is een bijwerking van het gelijk hierboven opgegeven justify-content: space-around;
. Zonder die regel zou de meest linkse vlag gewoon binnen de <ul> staan en zouden er rechts twee vlaggen buiten de <ul> staan. Overigens ligt dit ook aan de browser: dit is zoals Firefox het weergeeft, maar Google Chrome zet de linkervlag binnen de <ul> en de twee meest rechtse vlaggen rechts buiten de <ul>.)
De waarde wrap
voorkomt dat de <li>'s buiten de <ul> komen te staan: als de <li>'s niet meer naast elkaar op één regel passen, worden ze op meerdere regels gezet.
(Overigens kun je ook bijvoorbeeld opgeven dat slechts één of enkele <li>'s smaller mogen worden. Maar dat soort eigenschappen van flexbox worden hier niet gebruikt.)
list-style-type: none;
De standaardbolletjes en dergelijke bij de <li>'s weghalen.
border: black solid 1px;
Zwart randje.
padding: 5px 0 0;
Omdat voor links geen waarde is opgegeven, krijgt links dezelfde waarde als rechts. Hier staat dus eigenlijk 5px 0 0 0
in de volgorde boven – rechts – onder – links. Dit geeft een kleine afstand tussen de bovenkant van de <ul> en de bovenste rij vlaggen.
li
Alle <li>'s. In elke <li> zit een link met een vlag met een daaronder staande naam.
<li>'s zijn blok-elementen en worden daarom normaal genomen op een nieuwe regel gezet. Maar omdat ouder <ul> iets hierboven met display: flex;
in een flex container is veranderd, zijn de <li>'s veranderd in flex items. En die staan naast elkaar, als je dat niet aanpast.
text-align: center;
Tekst in de <li>'s horizontaal centreren. Of eigenlijk: inline-elementen binnen de <li>'s horizontaal centreren.
Elke naam zit binnen een <span>. Een <span> is een inline-element en wordt dus horizontaal gecentreerd binnen de <li>, en daardoor de daarin zittende naam ook.
Ook afbeeldingen zijn inline-elementen, dus ook deze worden horizontaal gecentreerd binnen de <li>.
Omdat de vlaggen smaller zijn dan de namen, komen de vlaggen nu netjes in het midden van de namen te staan.
(Ook de <span>'s met de afzonderlijke elementen zijn inline-elementen. Maar die zijn zo smal, dat deze regel daar nauwelijks invloed op heeft.)
padding-bottom: 20px;
Ruimte aan de onderkant.
Dit geeft wat ruimte tussen de verschillende regels met vlaggen en tekst, en tussen de onderste regel en de onderkant van de <ul>.
li div
Alle <div>'s binnen een <li>.
Binnen elke <li> zit één <div>. Binnen elk van die <div>'s zit een een <span> met de link en de vlag, en een <span> met de naam van het land.
width: 140px;

De link met de vlag en de <span> met de naam van het land zijn beide inline-elementen. Daarom komen ze normaal genomen naast elkaar te staan, zoals op de afbeelding is te zien.
Door de <li>'s een breedte te geven, wordt dit voorkomen: de link en de <span> met de naam passen nu niet meer naast elkaar. Hierdoor komt de <span> met de naam niet meer naast, maar op een nieuwe regel onder de link met de de vlag te staan.
li img
Alle <img>'s binnen een <li>. Binnen elke <li> zit één afbeelding: de vlag.
border: black solid 1px;
Zwart randje.
li span
Alle <span>'s binnen een <li>.
Binnen elke <li> zit één <span> met de naam van het land. Binnen die <span> zit elke letter van de naam weer in een eigen <span>.
display: inline-block;
Een <span> is van zichzelf een inline-element. Hierdoor zijn eigenschappen als breedte niet te gebruiken. Een inline-block is een soort kruising tussen een inline- en een blok-element. Het komt niet op een nieuwe regel te staan, maar eigenschappen als hoogte en breedte zijn wel te gebruiken.
font-family: "Lucida Console", "Courier New", FreeMono, monospaced;
Dit zijn alle drie niet-proportionele fonts: de letter 'm' heeft evenveel ruimte als de letter 'i'. De spans waar de letters in staan, staan op een denkbeeldige ronde lijn. Door alle spans even breed te maken, is de verdeling over die denkbeeldige ronde lijn beter. Maar dan moet je wel een niet-proportionele letter gebruiken, anders ziet het er niet goed uit.
Als Lucida Console aanwezig is op de computer van de bezoeker, wordt die gebruikt. Als die er niet is, wordt gekeken of Courier New is geïnstalleerd. Als ook die niet is geïnstalleerd, wordt FreeMono gebruikt. Als ook die niet wordt gevonden, wordt in ieder geval een niet-proportioneel (monospaced) font gebruikt.
Met deze drie fonts wordt (vrijwel) elke computer met Windows, Apple en Linux gedekt.
Lucida Console is op (vrijwel) elke computer met Windows geïnstalleerd.
Courier New is op (vrijwel) elke computer geïnstalleerd.
FreeMono is op (vrijwel) elke computer met Linux geïnstalleerd.
Lucida Console staat vooraan, omdat die op Windows beter oogt dan Courier New.
position: relative;
Door de <span>'s een relatieve positie te geven, kan deze worden verplaatst. Die verplaatsing is ten opzichte van de <span> zelf en wordt later voor de afzonderlijke <span>'s opgegeven.
.negen, .acht
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
li span {display: inline-block; font-family: "Lucida Console", "Courier New", FreeMono, monospaced; position: relative;}
De elementen met class="negen" en class="acht". Dit zijn de <span>'s, waarin namen met negen of acht letters zitten.
top: -4px;
De <span>'s 4 px naar boven verplaatsen.
De <span>'s met namen met zes letters worden niet verplaatst, de <span>'s met namen met dertien letters worden later op een andere hoogte gezet. Hoewel de namen dus op een andere hoogte staan, lijken ze nu voor het oog juist meer op dezelfde hoogte te staan.
.negen span
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
li span {display: inline-block; font-family: "Lucida Console", "Courier New", FreeMono, monospaced; position: relative;}
De <span>'s binnen de elementen met class="negen".
Binnen span.negen
zitten de namen met negen letters. Elk van deze letters zit weer in een eigen <span>.
width: 15px;
Breedte.
Elke <span> met een letter krijgt een breedte. Die breedte is afhankelijk van het aantal letters, waaruit de naam bestaat. Door deze breedte afhankelijk te maken van het aantal letters in de naam, kunnen de letters beter worden verdeeld. (Deze breedte is bedoeld voor de namen met negen letters, voor andere namen wordt de breedte later aangepast aan het aantal letters in de naam.)
margin-left: calc(0.1em – 4px);
Hier gelijk boven is aan de <span>'s met de afzonderlijke letters een breedte van 15 px gegeven. Bij deze breedte wordt de naam in verhouding tot namen met een ander aantal letters te breed. Je zou de breedte kunnen verminderen, maar dan staan de letters bij een grotere lettergrootte (veel) te dicht op elkaar. Dit wordt opgelost door de <span>'s met de letters een stukje naar links te verplaatsen.
Maar als die verplaatsing naar links altijd even groot zou zijn, komen de letters bij een grotere lettergrootte te dicht op elkaar te staan. Daarom wordt de verplaatsing naar links mede afhankelijk gemaakt van de lettergrootte.
Met behulp van calc()
kunnen berekeningen worden gemaakt. In dit geval wordt de linkermarge berekend.
0.1em
: een tiende van de lettergrootte. Hoe groter de letter, hoe groter deze waarde.
4px
: gewoon een vaste grootte: altijd 4 px.
De berekening wordt hier gemaakt met twee verschillende eenheden: em
en px
. Dat kan niet, eerst moeten alle eenheden worden omgerekend naar dezelfde eenheid. Daarom rekent de browser de eenheid em
om naar de eenheid px
.
Bij het schrijven van de code kan dat omrekenen niet, omdat je niet weet hoe groot de lettergrootte is. Je kunt wel een lettergrootte opgeven, maar de bezoeker kan dat aanpassen. Maar op het moment van weergave weet de browser de lettergrootte wel.
De berekening wordt dan een tiende van die lettergrootte in px, min 4 px.
Bij een standaard lettergrootte van 16 px is 0,1 em een tiende keer 16 = 1,6 px. Min 4 px wordt dat -2,4 px: de <span>'s met de afzonderlijke letters worden worden 2,4 px naar links verplaatst.
Bij een lettergrootte van twee keer de standaard lettergrootte is 0,1 een tiende van 32 = 3,2 px. Min 4px wordt dat -0,8 px. De verplaatsing naar links is nu kleiner, zodat de letters niet te dicht op elkaar komen te staan.
.negen span:first-of-type
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
li span {display: inline-block; font-family: "Lucida Console", "Courier New", FreeMono, monospaced; position: relative;}
.negen span {width: 15px; margin-left: calc(0.1em – 4px);}
Kinderen van dezelfde ouder kunnen worden geteld, net zoals dat bij kinderen uit een gezin het geval is: eerste kind, tweede kind, derde kind, enzovoort. Je kunt ook alleen 'n bepaald soort element tellen, net zoals je alleen kinderen van jonger of ouder dan zes jaar kunt tellen. Met de pseudo-class :nth-of-type()
worden alleen elementen van een bepaald soort geteld. Omdat het vaak voorkomt dat je het eerste element van 'n bepaald type wilt hebben, heeft dat een aparte pseudo-class, het in deze selector gebruikte :first-of-type
.
.negen
: de elementen met class="negen". De <span>'s waarin namen met een lengte van negen letters zitten.
span
: alle <span>'s binnen .negen. Binnen elk van deze <span>'s zit één letter.
:first-of-type
: het element met een bepaald volgnummer. In dit geval wordt geen volgnummer gebruikt, maar een speciaal voor het eerste element bedoelde pseudo-class: :first-of-type
. Voor alle latere elementen gebruik je 'n soortgelijke pseudo-class, maar dan met een volgnummer: :nth-of-type()
. Tussen de haakjes komt het volgnummer. :nth-of-type(1)
is precies hetzelfde als :first-of-type
, maar de laatste is wat mensvriendelijker.
Omdat voor :first-of-type
(of voor latere elementen :nth-of-type()
) een span
staat, worden alleen <span>'s geteld. Als binnen span.negen 327 <strong>'s zitten, tellen die niet mee. Hadden ze maar 'n <span> moeten zijn.
De hele selector in gewone taal: elke eerste <span> binnen span.negen
. Dit zijn de <span>'s, waarin de eerste letter van een naam met negen letters zit.
De pseudo-class :first-of-type
(of :nth-of-type())
kan onverwachte bijwerkingen hebben. In dit geval zit er maar één serie <span>'s in span.negen
. Maar als binnen een van die <span>'s weer een of meer andere <span>'s zitten, zou deze selector ook voor de eerste <span> van elk van die <span>'s gelden. (Dit zou je in dit geval kunnen oplossen door het toevoegen van >
: .negen > span:first-of-type
. Dan geldt de selector alleen voor directe kinderen van span.negen
, en niet voor eventueel weer daarin geneste <span>'s.
transform: rotate(46deg);
Draai de <span>, en daarmee ook de daarin zittende letter, 46 graden met de klok mee.
negen span:nth-of-type(2)
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
li span {display: inline-block; font-family: "Lucida Console", "Courier New", FreeMono, monospaced; position: relative;}
.negen span {width: 15px; margin-left: calc(0.1em – 4px);}
Elke tweede <span> binnen span.negen
. Dit zijn de <span>'s, waarin de tweede letter van een naam met negen letters zit. Een uitgebreidere beschrijving van deze selector staat gelijk hierboven bij .negen span:first-of-type.
top: 8px;

De <span>, en daarmee ook de daarin zittende letter, 8 px naar beneden verplaatsen.
Als je de letters alleen zou draaien en niet zou verplaatsen, krijg je wat op de afbeelding is te zien: een recht stuk tekst met gedraaide letters.
transform: rotate(36deg);
Draai de <span>, en daarmee ook de daarin zittende letter, 36 graden met de klok mee.
.negen span:nth-of-type(3)
{top: 14px; transform: rotate(20deg);}
.negen span:nth-of-type(4)
{top: 18px; transform: rotate(13deg);}
.negen span:nth-of-type(5)
{top: 20px;}
.negen span:nth-of-type(6)
{top: 18px; transform: rotate(-13deg);}
.negen span:nth-of-type(7)
{top: 14px; transform: rotate(-20deg);}
.negen span:nth-of-type(8)
{top: 8px; transform: rotate(-36deg);}
.negen span:last-of-type
{transform: rotate(-46deg);
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
li span {display: inline-block; font-family: "Lucida Console", "Courier New", FreeMono, monospaced; position: relative;}
.negen span {width: 15px; margin-left: calc(0.1em – 4px);}
De <span>'s met de derde tot en met de negende letter van de namen met negen letters. Een uitgebreidere beschrijving van deze selectors staat bij .negen span:first-of-type.
De laatste selector hierboven .negen span:last-of-type
is bedoeld voor de laatste (de negende) <span> en werkt net zo als :first-of-type
, maar dan voor de laatste <span>.
De css voor deze derde tot en met negende letter werkt precies hetzelfde als die voor de tweede letter bij .negen span:nth-of-type(2), lleen zijn positie en draaiing anders.
De derde, vierde en vijfde letter worden steeds iets lager gezet. De zesde, zevende en achtste worden weer steeds iets minder naar beneden gezet. De negende letter wordt, net als de eerste letter, helemaal niet verplaatst. Bij elkaar levert dit de ronding op.
De derde en vierde letter worden steeds iets minder met de klok mee gedraaid dan de eerste en tweede letter. De middelste letter (de vijfde) wordt helemaal niet gedraaid. De zesde tot en met negende letter worden weer steeds iets meer gedraaid, maar nu tegen de klok in, omdat de waarde negatief is.
.zes span
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
li span {display: inline-block; font-family: "Lucida Console", "Courier New", FreeMono, monospaced; position: relative;}
De <span>'s binnen de elementen met class="zes".
Binnen span.zes
zitten de namen met zes letters. Elk van deze letters zit weer in een eigen <span>.
width: 16px;
Breedte.
Elke <span> met een letter krijgt een breedte. Die breedte is afhankelijk van het aantal letters, waaruit de naam bestaat. Door deze breedte afhankelijk te maken van het aantal letters in de naam, kunnen de letters beter worden verdeeld.
.zes span:first-of-type
{transform: rotate(35deg);}
.zes span:nth-of-type(2)
{top: 7px; transform: rotate(20deg);}
.zes span:nth-of-type(3)
{top: 11px; transform: rotate(7deg);}
.zes span:nth-of-type(4)
{top: 11px; transform: rotate(-7deg);}
.zes span:nth-of-type(5)
{top: 7px; transform: rotate(-20deg);}
.zes span:last-of-type
{transform: rotate(-35deg);
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
li span {display: inline-block; font-family: "Lucida Console", "Courier New", FreeMono, monospaced; position: relative;}
.zes span {width: 16px;}
De <span>'s met de eerste tot en met de zesde letter van de namen met zes letters.
De selectors en de css werken precies hetzelfde als bij de namen met negen letters, waarvan de beschrijving hierboven bij .negen span:first-of-type en verder staat. Alleen zijn de waarden voor top
en transform
anders. En uiteraard zijn er geen negen, maar slechts zes <span>'s met letters.
.dertien
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
li span {display: inline-block; font-family: "Lucida Console", "Courier New", FreeMono, monospaced; position: relative;}
De elementen met class="dertien". De <span>'s met namen van dertien letters.
(Er is er maar één naam met een lengte van dertien letters: 'Liechtenstein'. Maar het zouden er net zo goed meer kunnen zijn, daarom gaat de beschrijving uit van meerdere namen met een lengte van dertien letters.)
width: calc(130px + 2em);

Bij li div hebben de <div>'s waarin de <span>'s met de namen staan een breedte van 140 px gekregen. Als de letters worden vergroot, is dat voor de namen met dertien letters te smal. De laatste letter komt dan op een nieuwe regel te staan, zoals op de afbeelding is te zien.
De breedte voor namen met dertien letters gewoon altijd groter maken werkt niet, want dan is de breedte weer te groot bij een kleine lettergrootte, en dat levert weer andere problemen op. Daarom wordt de verplaatsing naar links mede afhankelijk gemaakt van de lettergrootte.
Met behulp van calc()
kunnen berekeningen worden gemaakt. In dit geval wordt de breedte berekend.
130px
: gewoon een vaste grootte: altijd 130 px.
2em
: twee keer de lettergrootte. Hoe groter de letter, hoe groter deze waarde.
De berekening wordt hier gemaakt met twee verschillende eenheden: px
en em
. Dat kan niet, eerst moeten alle eenheden worden omgerekend naar dezelfde eenheid. Daarom rekent de browser de eenheid em
om naar de eenheid px
.
Bij het schrijven van de code kan dat omrekenen niet, omdat je niet weet hoe groot de lettergrootte is. Je kunt wel een lettergrootte opgeven, maar de bezoeker kan dat aanpassen. Maar op het moment van weergave weet de browser de lettergrootte wel.
De berekening wordt dan 130 px plus twee keer de lettergrootte in px.
Bij een standaard lettergrootte van 16 px is 2 em 32 px. 130 px + 32 px = 162 px: de <span> wordt 162 px breed.
Bij een lettergrootte van twee keer de standaard lettergrootte is 2 em 64 px. 130 px + 64 px = 194 px. De <span> wordt 194 px breed.
Nu passen de dertien letters ook bij een vergroting van 200% binnen de <span>, en bij een kleinere of geen vergroting ontstaan geen problemen.
margin-left: -0.8em;

Hier gelijk boven zijn de <span>'s met namen met dertien letters breder gemaakt. Hierdoor komen ze gedeeltelijk over de naam rechts ervan te staan, zoals op de afbeelding is te zien.
Op de afbeelding zijn de letters tot 200% vergroot en staan de namen daadwerkelijk over elkaar heen. Blij kleinere lettergroottes staan de namen niet altijd over elkaar heen, maar staat 'Liechtenstein' wel te veel naar rechts.
Daarom worden de <span>'s met de afzonderlijke letters naar links verplaatst. Naar links, want de waarde is negatief.
Als eenheid wordt de relatieve eenheid em
gebruikt, zodat de marge mee verandert met de lettergrootte: hoe groter de letter, hoe meer de <span> naar links wordt verplaatst. Daardoor komt de naam nooit over de naam rechts ervan te staan.
Bij gebruik van een absolute eenheid zoals px
zou de marge niet mee veranderen met de lettergrootte. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de marge wordt gebruikt.
top: -8px;

De namen met dertien letters hebben een grotere boog dan de namen met minder letters. Hierdoor komen de middelste letters lager te staan dan die van de andere namen, zoals op de afbeelding is te zien. Door de <span> 8 px naar boven te verplaatsen, komt de onderkant van alle namen op ongeveer gelijke hoogte te staan.
Aan de bovenkant levert dit geen problemen op, want de <span> is zo breed dat de buitenste letters nog steeds ver genoeg links en rechts van de vlag komen te staan.
.dertien span
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
li span {display: inline-block; font-family: "Lucida Console", "Courier New", FreeMono, monospaced; position: relative;}
De <span>'s binnen de elementen met class="dertien".
Binnen span.dertien
zitten de namen met dertien letters. Elk van deze letters zit weer in een eigen <span>.
width: 14px;
Breedte.
Elke <span> met een letter krijgt een breedte. Die breedte is afhankelijk van het aantal letters, waaruit de naam bestaat. Door deze breedte afhankelijk te maken van het aantal letters in de naam, kunnen de letters beter worden verdeeld.
margin-left: calc(0.1em – 4px);
Hier gelijk boven is aan de <span>'s met de afzonderlijke letters een breedte van 14 px gegeven. Hierdoor wordt de totale breedte van de <span>'s te groot en komen er letters op de volgende regel te staan. Je zou de breedte kunnen verminderen, maar dan staan de letters bij een grotere lettergrootte (veel) te dicht op elkaar. Dit wordt opgelost door de <span>'s met de letters een stukje naar links te verplaatsen.
Maar als die verplaatsing naar links altijd even groot zou zijn, komen de letters bij een grotere lettergrootte te dicht op elkaar te staan. Daarom wordt de verplaatsing naar links met behulp van calc()
mede afhankelijk gemaakt van de lettergrootte. Hoe dit precies werkt, staat beschreven bij margin-left: calc(0.1em – 4px);.
.dertien span:first-of-type
{top: 2px; transform: rotate(40deg);}
.dertien span:nth-of-type(2)
{top: 10px; transform: rotate(32deg);}
.dertien span:nth-of-type(3)
{top: 15px; transform: rotate(24deg);}
.dertien span:nth-of-type(4)
{top: 20px; transform: rotate(21deg);}
.dertien span:nth-of-type(5)
{top: 24px; transform: rotate(18deg);}
.dertien span:nth-of-type(6)
{top: 26px; transform: rotate(8deg);}
.dertien span:nth-of-type(7)
{top: 27px;}
.dertien span:nth-of-type(8)
{top: 26px; transform: rotate(-8deg);}
.dertien span:nth-of-type(9)
{top: 24px; transform: rotate(-18deg);}
.dertien span:nth-of-type(10)
{top: 20px; transform: rotate(-21deg);}
.dertien span:nth-of-type(11)
{top: 15px; transform: rotate(-24deg);}
.dertien span:nth-of-type(12)
{top: 10px; transform: rotate(-32deg);}
.dertien span:last-of-type
{top: 2px; transform: rotate(-40deg);}
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
li span {display: inline-block; font-family: "Lucida Console", "Courier New", FreeMono, monospaced; position: relative;}
.dertien span {width: 14px; margin-left: calc(0.1em – 4px);}
De <span>'s met de eerste tot en met de dertiende letter van de namen met dertien letters.
De selectors en de css werken precies hetzelfde als bij de namen met negen letters, waarvan de beschrijving hierboven bij .negen span:first-of-type en verder staat. Alleen zijn de waarden voor top
en transform
anders. En uiteraard zijn er geen negen, maar dertien <span>'s met letters. Verder zijn de eerste en laatste letter hier ook iets naar beneden verplaatst, omdat dat beter oogt bij namen met dertien letters.
.acht span
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
li span {display: inline-block; font-family: "Lucida Console", "Courier New", FreeMono, monospaced; position: relative;}
De <span>'s binnen de elementen met class="acht".
Binnen span.acht
zitten de namen met acht letters. Elk van deze letters zit weer in een eigen <span>.
width: 14px;
Breedte.
Elke <span> met een letter krijgt een breedte. Die breedte is afhankelijk van het aantal letters, waaruit de naam bestaat. Door deze breedte afhankelijk te maken van het aantal letters in de naam, kunnen de letters beter worden verdeeld.
.acht span:first-of-type
{transform: rotate(45deg);}
.acht span:nth-of-type(2)
{top: 7px; transform: rotate(35deg);}
.acht span:nth-of-type(3)
{top: 13px; transform: rotate(25deg);}
.acht span:nth-of-type(4)
{top: 16px; transform: rotate(7deg);}
.acht span:nth-of-type(5)
{top: 16px; transform: rotate(-7deg);}
.acht span:nth-of-type(6)
{top: 13px; transform: rotate(-25deg);}
.acht span:nth-of-type(7)
{top: 7px; transform: rotate(-35deg);}
.acht span:last-of-type
{transform: rotate(-45deg);}
Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.
li span {display: inline-block; font-family: "Lucida Console", "Courier New", FreeMono, monospaced; position: relative;}
.acht span {width: 14px;}
De <span>'s met de eerste tot en met de achtste letter van de namen met acht letters.
De selectors en css werken precies hetzelfde als bij de namen met negen letters, waarvan de beschrijving hierboven bij .negen span:first-of-type en verder staat. Alleen zijn de waarden voor top
en transform
anders. En uiteraard zijn er geen negen, maar acht <span>'s met letters.
main
Alle <main>'s. Dat is er maar één: de belangrijkste inhoud van de pagina staat erin. Hier is dat Latijnse flauwekultekst.
background: white;
Witte achtergrond.
color: black;
Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.
Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.
Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond‑ en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important
heeft gebruikt in een eigen stijlbestand, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond‑ en voorgrondkleur geen van beide.
Dit is ook al bij <body> opgegeven, maar sommige mensen hebben bij álle elementen de kleuren veranderd. Het heeft immers weinig zin, als ze dat alleen bij de body doen, terwijl de sitebouwer de kleuren ook bij bijvoorbeeld de paragrafen heeft aangepast.
width: 800px;
Breedte.
Deze breedte is hetzelfde als de bij nav aan het menu gegeven breedte.
max-width: 90vw;
Hier gelijk boven is een breedte van 800 px opgegeven. In browservensters smaller dan 800 px zou hierdoor horizontaal gescrold moeten worden om alles te zien. In sommige browsers op sommige systemen verschijnt daarbij een horizontale scrollbalk. Om dat te voorkomen, wordt hier een maximumbreedte opgegeven.
De eenheid vw
is gebaseerd op de breedte van het venster van de browser. 1 vw is 1% van de breedte van het venster, en 90 vw is 90% van de breedte. De <nav> met het menu wordt hierdoor nooit breder dan 90% van de breedte van het venster, ongeacht de breedte van het venster.
Ook deze maximumbreedte is weer het zelfde als de bij nav voor het menu opgegeven maximumbreedte.
box-sizing: border-box;
Hierboven zijn een breedte en maximumbreedte opgegeven. Deze zijn hetzelfde als de bij nav opgegeven breedte en maximumbreedte voor het menu.
Hieronder worden links en rechts een border van 1 px en een padding van 6 px aan <main> gegeven. Standaard worden deze bij de breedte opgeteld, waardoor de breedte van <main> geen 800 px, maar 1 + 6 + 800 + 6 + 1 = 814 px zou worden.
Met de hier opgegeven waarde bij box-sizing
komen border en padding bínnen de opgegeven breedte te staan, waardoor <main> altijd dezelfde breedte heeft als de <nav> met het menu.
margin: 20px auto;
Omdat voor onder en links geen waarden zijn opgegeven, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 20px auto 20px auto
in de volgorde boven – rechts – onder – links.
Boven en onder een marge van 20 px. Links en rechts auto
, wat hier hetzelfde betekent als evenveel. Hierdoor komt <main> altijd horizontaal gecentreerd binnen ouder <body> te staan. <body> is een blok-element en wordt daardoor normaal genomen automatisch even breed als de ouder ervan: <html>. Omdat <html> het buitenste element is, wordt dit normaal genomen even breed als het venster van de browser.
Hierdoor staat <main> uiteindelijk altijd horizontaal gecentreerd binnen het venster van de browser, ongeacht de breedte van het venster. En daarmee ook de in <main> zittende tekst.
Deze manier van horizontaal centreren van een blok-element werkt alleen, als het blok-element een breedte heeft, want anders zou het normaal genomen even breed worden als de ouder ervan. Dat is geregeld, want iets hierboven heeft <main> zowel een breedte van 786 px als een maximumbreedte van 90 vw gekregen.
border: black solid 1px;
Zwart randje.
padding: 0 6px;
Omdat voor onder en links geen waarden zijn opgegeven, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 6px 0 6px
in de volgorde boven – rechts – onder – links.
Boven en onder geen padding. Omdat de in <main> zittende <p>'s standaard al een marge hebben aan boven‑ en onderkant, is er al wat afstand tussen de tekst en de boven‑ en onderkant van <main>.
Links en rechts is die afstand er nog niet, daarom wordt daar een padding van 6 px gegeven.