In smallere vensters inschuifmenu, in bredere vensters verticaal menu met tekeningen - uitleg

Korte omschrijving

Simpel verticaal menu met links een verticale rij tekeningen. In smallere browservensters worden de links alleen op verzoek getoond.

Opmerkingen

• De afbeeldingen zijn afkomstig van de helaas niet meer bestaande site www.davidpye.com.
• De links staan in een ongeordende lijst <ul>. Dit is verreweg het makkelijkst voor zo'n soort menu. Daarnaast kunnen veel schermlezers en dergelijke een menu in een <ul> herkennen, waardoor de gebruiker het in één keer kan passeren en niet het hele menu krijgt voorgelezen. Een andere mogelijkheid om dat te voorkomen is het gebruik van een zogenaamde skip-link.

Links in deze uitleg, vooral links naar andere sites, kunnen verouderd zijn. Op de pagina met links vind je steeds de meest recente links.

Dit voorbeeld is gemaakt op een systeem met Linux (Kubuntu). Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Visual Studio Code, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.

Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.

Achterliggend idee

In een ongeordende lijst staat een menu met zes links, die bestaan uit een korte tekst met daaronder een afbeelding. Tekst en afbeelding vormen één geheel.

Met behulp van flexbox worden de links onder elkaar neergezet, met daarnaast de belangrijkste inhoud van de pagina.

In smallere browservensters is geen ruimte voor links met afbeeldingen naast of boven de tekst. Daarom wordt in smallere vensters het menu standaard verborgen. Pas na aanvinken van een aankruisvakje wordt het menu getoond. Omdat een aankruisvakje nou niet echt heel mooi is, wordt dit verborgen onder een opgeleukte link.

Door een paar kleine aanpassingen is het menu ook bruikbaar voor schermlezers en gebruikers van de Tab-toets.

De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-

Voordat een nieuwe css-eigenschap wordt ingevoerd, is er in de regel een experimentele fase. Browsers passen het dan al toe, maar met een aangepaste naam. Tijdens deze fase kunnen problemen worden opgelost en worden veldslagen uitgevochten, over hoe de standaard precies moet worden toegepast.

Als iedereen het overal over eens is en alle problemen zijn opgelost, wordt de officiële naam uit de standaard gebruikt.

De belangrijkste browsers hebben elk een eigen voorvoegsel:

Firefox: -moz-, naar de maker: Mozilla.

Op webkit gebaseerde browsers, zoals Edge, Google Chrome, Opera, Safari en Android browser: -webkit-.

(Google Chrome is van webkit overgestapt op een eigen weergave-machine: Blink. Blink gaat geen voorvoegsels gebruiken. Het is echter een aftakking van webkit, dus het zal nog wel even duren voor -webkit- hier helemaal uit is verdwenen. Ook Opera en Edge gebruiken Blink.)

Internet Explorer: -ms-, naar de maker: Microsoft.

Zodra de experimentele fase voorbij is, wordt het voorvoegsel weggelaten. Omdat dat moment niet bij alle browsers hetzelfde is, zet je nu ook al de officiële naam erbij. Deze wordt als laatste opgegeven. Bijvoorbeeld Firefox herkent -moz-appearance. Zodra Firefox appearance gaat herkennen, zal dit moz-appearance overrulen, omdat het er later in staat. Dat ze er beide in staan, is dus geen enkel probleem.

In dit voorbeeld worden appearance en hyphens gebruikt.

Inmiddels is de algemene mening dat 'vendor prefixes', zoals deze voorvoegsels in het Engels heten, geen groot succes zijn. Eén van de grootste problemen: veel sitemakers gebruiken alleen de -webkit-variant. Daar kwamen ze in het verleden nog mee weg, omdat Apple op mobiel zo'n beetje 'n monopolie had. Inmiddels is dat niet meer zo, maar deze gewoonte bestaat nog steeds. Waardoor 'n site alleen in op webkit georiënteerde browsers goed is te bekijken.

Dit is zo'n groot probleem dat andere browsers soms de variant met -webkit- ook maar zijn gaan implementeren, naast de standaard. Want als 'n site het niet goed doet in 'n bepaalde browser, krijgt in de regel niet de site maar de browser de schuld.

Vanwege alle problemen met 'vendor prefixes' worden deze niet meer gebruikt. Nieuwe, experimentele css-eigenschappen zitten inmiddels achter een zogenaamde vlag: de gebruiker moet iets veranderen in de instellingen, waarna de eigenschap gebruikt (en getest) kan worden. Als alles werkt, zoals het hoort te werken, schakelt de browsermaker de vlag standaard in.

Voorlopig zijn we echter nog niet van deze voorvoegsels af. Als je ze gebruikt, gebruik dan álle varianten, en eindig met de variant zonder voorvoegsel, zoals die uiteindelijk ooit gebruikt gaat worden. Als je alleen de -webkit-variant gebruikt, ben je in feite 'n onbetaalde reclamemaker voor Apple.

Semantische elementen en WAI-ARIA

Deze twee onderwerpen zijn samengevoegd, omdat ze veel met elkaar te maken hebben.

Tabindex en Tab-toets

Links, invoervelden in formulieren, en dergelijke kunnen met behulp van de Tab-toets (of een soortgelijke toets) één voor één worden bezocht, in de volgorde waarin ze in de html voorkomen. Shift+Tab-toets keert de volgorde van de Tab-toets om. Dit is een belangrijk hulpmiddel voor mensen die om een of andere reden de muis niet kunnen of willen gebruiken. (En het is vaak ook veel sneller dan de muis, vooral in formulieren.)

In sommige browsers en/of besturingssystemen is dit vreemd genoeg standaard uitgeschakeld en is een zoektocht in de instellingen nodig om dit aan te zetten. Maar gebruikers van de Tab-toets zullen dit al hebben gedaan.

Als je met behulp van de Tab-toets een element hebt bereikt, heeft dit focus: als het een link is en je drukt op Enter, wordt de link gevolgd. Bij een tekstveld kun je tekst gaan invoeren. Enzovoort.

De Tab-toets volgt normaal genomen de volgorde van de elementen in de html. Het maakt niet uit, in welke volgorde ze op het scherm staan. Als je met behulp van css de elementen van plaats verwisselt op het scherm, wordt toch gewoon de volgorde in de html gevolgd.

De volgorde van de Tab-toets kan worden veranderd met behulp van het tabindex-attribuut: <div tabindex="3">. Deze <div> zal nu als derde worden bezocht, ook al krijgt een simpele <div> normaal genomen nooit bezoek van de Tab-toets.

Normaal genomen is het gebruik van een tabindex niet nodig. Het is zeker niet bedoeld om de bezoeker als een kangoeroe op een hindernisbaan van onder via links over rechts naar boven te laten springen. Maar soms kan het handig zijn voor kleinere correcties, als de normale volgorde in de html niet optimaal is. Of om een element bereikbaar te maken voor de Tab-toets, zoals de hierboven genoemde <div>.

Schermlezers blijven altijd de volgorde van de html volgen, dus als de tabindex sterk afwijkt van de volgorde in de html, kan dat behoorlijk verwarrend zijn.

De tabindex kan drie verschillende waarden hebben: -1, 0 of een positief getal.

In principe is de volgorde bij gebruik van de Tab-toets als volgt: eerst worden alle positieve getallen in volgorde afgewerkt. Als twee tabindexen dezelfde waarde hebben, wordt de volgorde in de html aangehouden. Een waarde van '0' wordt, afhankelijk van browser en besturingssysteem, verschillend behandeld, waarover iets hieronder bij Tabindex="0" meer.

Muis, toetsenbord, touchpad en touchscreen

Vroeger, toen het leven nog mooi was en alles beter, waren er alleen monitors. Omdat kinderen daar niet af konden blijven met hun tengels, besloten fabrikanten dan maar touchscreens te gaan maken, omdat je die mag aanraken. Het bleek makkelijker te zijn om volwassenen ook te leren hoe je 'n scherm vies maakt, dan om kinderen te leren met hun vingers van de monitor af te blijven.

Zo ontstonden touchscreens en kreeg het begrip ellende een geheel nieuwe lading. In de perfecte wereld van vroeger, waarin alleen desktops bestonden, werkten dingen als hoveren, klikken en slepen gewoon. Zonder dat je eerst 'n cursus hogere magie op Zweinstein hoefde te volgen. Zelfs in JavaScript was het nog wel te behappen, ook voor mensen zoals ik die toevallig niet Einstein heten.

Op dit moment kun je computerschermen ruwweg in twee soorten indelen: schermen die worden aangeraakt, en schermen die worden bediend met hulpmiddelen als een toetsenbord, muis of touchpad. Omdat ook computerschermen zich kennelijk vermengen, bestaan er inmiddels ook schermen die zowel van aanraken als van muizen houden.

Hieronder staat een lijstje met dingen die zijn aangepast voor de verschillende soorten schermen, zodat dit voorbeeld overal werkt. Een touchpad werkt ongeveer hetzelfde als een muis. Als hieronder iets over een muis staat, geldt dat ook voor een touchpad.

De code aanpassen aan je eigen ontwerp

• Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houd het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.
• Gebruik geen FrontPage, Publisher of Word (alle drie van Microsoft). Deze programma's maken niet-standaard code die alleen goed te bekijken is in Internet Explorer. In alle andere browsers zie je grotendeels bagger, áls je al iets ziet.

• Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt al jaren niet meer onderhouden door Microsoft.

  Ook OpenOffice en LibreOffice leveren een uiterst beroerd soort html af. Tekstverwerkers met al hun toeters en bellen zijn gewoon niet geschikt om websites mee te bouwen.

  Je kunt beter een goed (gratis) programma gebruiken. Links naar dat soort programma's vind je op de pagina met links onder Gereedschap → wysiwyg-editor.

  Maar het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enzovoort te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.

• Als je in een desktopbrowser met behulp van zoomen het beeld vergroot, heeft dit hetzelfde effect, als wanneer de pagina in een kleiner browservenster wordt getoond. Je kunt hiermee dus kleinere apparaten zoals een tablet of een smartphone simuleren. Maar het blijft natuurlijk wel een simulatie: het is nooit hetzelfde als testen op een écht apparaat. Zo kun je bijvoorbeeld aanrakingen alleen echt testen op een echt touchscreen.

  Inmiddels hebben veel browsers in de ontwikkelgereedschappen mogelijkheden voor het simuleren van weergave op een kleiner scherm ingebouwd. Ook dit blijft een simulatie, maar geeft vaak wel een beter beeld dan zoomen.

• Ik maak zelf het liefst een site in Firefox. Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome of Edge, is er 'n hele grote kans dat hij in alle browsers werkt. Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat het de enige grote browser is die niet bij een bedrijf hoort dat vooral op je centen of je data uit is.

  Google Chrome wordt ook door veel mensen gebruikt, maar ik heb dus wat moeite met hoe Google je hele surfgedrag, je schoenmaat en de kleur van je onderbroek vastlegt. Daarom gebruik ik Google Chrome zelf alleen om in te testen.

• Het allereerste dat je moet invoeren, is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.

  Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.

  Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.

• Gebruik een 'strict' doctype of (beter!) het doctype voor html5. Deze zijn bedoeld voor nieuwe sites. Het transitional doctype is bedoeld voor al bestaande sites, niet voor nieuwe.

  Het transitional doctype staat talloze tags toe, die in html5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is echt alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.

  Het strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.

  Het doctype voor html5 is uiterst simpel: <!doctype html>. Omdat het doctype voor html5 in alle browsers werkt, zelfs in de gelukkig vrijwel uitgestorven nachtmerrie Internet Explorer 6, is er geen enkele reden dit uiterst simpele doctype niet te gebruiken.

• Als tweede voer je de charset in. Dit vertelt de browser, welke tekenset er gebruikt moet worden, zodat letters met accenten en dergelijke overal goed worden weergegeven. Het beste kun je utf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren. In html5 is het simpele <meta charset="utf-8"> voldoende.

• Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden, waar dit voorbeeld in is getest. Ook van Internet Explorer kun je meerdere versies naast elkaar draaien. Op de pagina met links staan onder het kopje Gereedschap → Weergave en dergelijke testen 'n aantal links die daarbij kunnen helpen. De compatibiliteitsweergave in Internet Explorer is niet geschikt om in te testen, omdat deze enigszins verschilt van de weergave in échte browsers.

  (Overigens wordt op deze site alleen nog in Internet Explorer 11 getest. Oudere versies van Internet Explorer worden niet meer ondersteund en zijn daardoor per definitie uiterst onveilig. In Edge, de opvolger van Internet Explorer, wordt wel gewoon getest.)

• Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan met het alleen veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds, of alles nog goed werkt.

• Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen, zoals je wilt. Ga daarna pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok op de plaats, waar uiteindelijk het menu komt te staan.

  Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Zorg eerst dat de blokken werken, zoals je wilt. Dan zul je het daarna gelijk merken, als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat verstoren. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers, of alles nog wel goed werkt.

  e kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br>1<br>2<br>3 enzovoort, tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet ongemerkt drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.

  Om de breedte te vullen, kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig om aan 't eind (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.

• Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, kan het helpen de verschillende delen een achtergrondkleur te geven. Je ziet dan goed, waar 'n deel precies staat. Een achtergrondkleur heeft – anders dan bijvoorbeeld een border – verder geen invloed op de lay-out, dus die is hier heel geschikt voor.
• Als je eigenschappen verandert in de css, verander er dan maar één, hooguit twee tegelijk. Als je er zeventien tegelijk verandert, is de kans groot dat je niet meer weet, wat je hebt gedaan. En dat je 't dus niet meer terug kunt draaien.

• margin, padding en border worden bij de hoogte en breedte van het element opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 px aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.

  Css geeft de mogelijkheid om met behulp van box-sizing de padding en border bínnen de breedte en hoogte van de inhoud te zetten, als je dat handiger vindt.

  Met nieuwere css-eigenschappen als grid en flexbox, die speciaal zijn gemaakt om een lay-out mee te maken, spelen dit soort problemen veel minder. In alle browsers waarop hier nog wordt getest, werken flexbox en grid prima. Maar als je oudere browsers moet ondersteunen, kan dat wel problemen opleveren en moet je ook in die oudere browsers testen.

• In plaats van een absolute eenheid als px kun je ook een relatieve eenheid gebruiken, met name em en rem. Voordeel van em en rem is dat een lettergrootte, regelhoogte, en dergelijke in em en rem in alle browsers kan worden veranderd. Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeld px. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken. Voor weergave in mobiele apparaten zijn relatieve eenheden als em en rem vrijwel altijd beter dan absolute eenheden als px.

  (De minder bekende rem is ongeveer hetzelfde als de em. Alleen is de lettergrootte bij rem gebaseerd op de lettergrootte van het <html>-element, waardoor de rem overal op de pagina precies even groot is. Bij de em kan de lettergrootte worden beïnvloed door de voorouders van het element, bij de rem niet.)

  Zoomen kan trouwens altijd, ongeacht welke eenheid je gebruikt.

• Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.

  Valiwie???

  Valideren is het controleren van je html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.

  Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valide code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valide code is over twintig jaar ook nog te bekijken.

  Valideren moet trouwens ook niet worden overdreven. Het is een hulpmiddel om echte fouten te vinden, meer niet. Het gaat erom dat je site goed werkt, niet dat je het braafste kind van de klas bent. Als de code niet valideert, maar daar is een goede reden voor, is daar niets op tegen. Zeker met nieuwere html en css wil de validator nog wel eens achterlopen, terwijl dat al prima is te gebruiken.

  Op deze site is alle css en html gevalideerd. Als de code niet helemaal valide is (wat regelmatig voorkomt), staat daar onder Bekende problemen (en oplossingen) de reden van.

  Je kunt je css en html valideren als 't online staat, maar ook als het nog in je computer staat.

  Html kun je valideren op: validator.w3.org/nu.

  Css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator.

Toegankelijkheid en zoekmachines

De tekst in dit hoofdstukje is een algemene tekst, die voor elke pagina geldt. Eventueel specifiek voor dit voorbeeld geldende problemen en eventuele aanpassingen om die problemen te voorkomen staan bij Bekende problemen (en oplossingen).

Toegankelijkheid (in het Engels 'accessibility') is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een schermlezer gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje dat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.

(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)

Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.

Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:

• Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst wordt gebruikt, als afbeeldingen niet kunnen worden getoond of gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien, als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.

  Als een afbeelding alleen maar voor de sier wordt gebruikt, zet je daarbij alt="", om aan te geven dat de afbeelding niet belangrijk is voor het begrijpen van de tekst of zo.

• Als uit de tekst in een link niet duidelijk wordt, waar de link naartoe leidt, gebruik dan een title bij de link. Een tekst als 'pagina met externe links' is waarschijnlijk duidelijk genoeg, een tekst als alleen 'links' mogelijk niet. Een duidelijke zwart-witregel is niet te geven, omdat dit ook van tekst en dergelijke in de omgeving van de link afhangt.

• Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze geven te veel problemen, omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk, welke toetsen het zijn.

  Op zichzelf zijn accesskeys een heel goed idee. Maar helaas zijn ze ook in html5 volstrekt onvoldoende gedefinieerd. Er is nog steeds geen standaard voor de meest gebruikelijke accesskeys, zoals Zoek of Home.

  Er is nog steeds niet vastgelegd, hoe accesskeys zichtbaar gemaakt kunnen worden. Voor de makers van browsers zou dit 'n relatief kleine moeite zijn, voor de makers van 'n site is het bergen extra werk.

  Hierdoor zijn accesskeys (vrijwel) niet te gebruiken. Misschien kunnen ze nog enig nut hebben op sites, die gericht zijn op 'n specifieke groep gebruikers. Maar voor algemene sites is het advies: normaal genomen niet gebruiken.

• Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je in de meeste browsers door links, invoervelden, en dergelijke lopen. Elke tab brengt je één link, invoerveld, en dergelijke verder, Shift+Tab één plaats terug. Met behulp van het attribuut tabindex kun je de volgorde aangeven, waarin de Tab-toets werkt. Zonder tabindex wordt de volgorde van de html aangehouden bij gebruik van de Tab-toets, maar soms is een andere volgorde logischer.

  In principe is het beter, als tabindex niet nodig is, maar gewoon de volgorde van de html wordt aangehouden. Bij verkeerd gebruik kan tabindex heel verwarrend zijn. Het is niet bedoeld om van de pagina een hindernisbaan voor kangoeroes te maken, waarop van beneden via links over rechts naar boven wordt gesprongen. (Meer over de Tab-toets is te vinden bij Tabindex en Tab-toets.)

• Als, zoals hierboven beschreven, een gebruiker van de Tab-toets bij een link, invoerveld, en dergelijke is aangekomen, heeft dit element 'focus'. Dit wordt aangegeven door de link, invoerveld, en dergelijke extra te markeren met een kadertje. Dat kadertje mag je alleen weghalen, als op een andere manier wordt duidelijk gemaakt, welk element focus heeft. Een gebruiker van de Tab-toets kan anders niet zien, waar zij of hij zit, en welk element gaat reageren op bijvoorbeeld een Enter. (Meer over focus is te vinden bij focus.)
• In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn schermlezers en dergelijke zo sterk verbeterd dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als die op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken.

• Een zogenaamde skip-link is vaak nog wel zinvol. Dat is een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat hij normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel gewoon zichtbaar in speciale programma's zoals tekstbrowsers en schermlezers, want die kijken gewoon naar wat er in de broncode staat.

  (Alleen in de schermlezer TalkBack op oudere versies van Android werkt zo'n buiten het scherm geplaatste link niet. TalkBack leest zo'n link wel voor, maar de link kan niet worden gevolgd, als deze buiten het scherm staat. Met ingang van versie 9 van Android is dit eindelijk opgelost en werkt een skip-link ook fatsoenlijk in TalkBack.)

  Een skip-link staat bovenaan de pagina, nog boven menu, header, en dergelijke, en linkt naar de eigenlijke inhoud van de pagina. Hierdoor kunnen mensen met één toetsaanslag naar de eigenlijke inhoud van de pagina gaan.

  Een skip-link is vooral nuttig voor gebruikers van de Tab-toets. Zodra de normaal genomen onzichtbare link door het indrukken van de Tab-toets focus krijgt, kun je hem op het scherm plaatsen, waardoor hij zichtbaar wordt. Bij een volgende tab wordt hij dan weer buiten het scherm geplaatst en is dus niet meer zichtbaar, zodat de lay-out niet wordt verstoord.

  Op pagina's en in voorbeelden waar dat nuttig is, wordt op deze site een skip-link gebruikt. (Althans: nog niet in alle voorbeelden die daarvoor in aanmerking komen, zit een skip-link. Maar geleidelijk aan worden dat er steeds meer.)

• Van oorsprong is html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is hij gebruikt voor lay-out. Maar daar is hij dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.

  De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een externe stylesheet staan of, als hij alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de <head> van die pagina.

• Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enzovoort. Schermlezers en dergelijke kunnen van kop naar kop springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.

  Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.

  Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.

• <table> is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als hij voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel, zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel volstrekte ontoegankelijkheid voor schermlezers en dergelijke en als extra bonus vaak 'n lagere plaats in een zoekmachine.

• Frames horen bij een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. <iframe>'s hebben voor een deel dezelfde nadelen. Eén van die nadelen is dat de verschillende frames voor zoekmachines, schermlezers, en dergelijke als los zand aan elkaar hangen, omdat ze los van elkaar worden weergegeven. Ze staan wel naast elkaar op het scherm, maar er zit intern geen verband tussen.

  Als je 'n stuk code vaker wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, voeg dat dan in met PHP. Dan wordt de pagina niet pas in de browser, maar al op de server samengesteld. Hierdoor zien zoekmachines, schermlezers, en dergelijke één pagina, net zoals wanneer je maar één pagina met html zou hebben geschreven.

  (Je kunt ook invoegen met behulp van SSI. Maar tegenwoordig kun je beter PHP dan SSI gebruiken, omdat SSI min of meer aan het uitsterven is en PHP veel meer mogelijkheden heeft. Op deze site wordt in enkele voorbeelden nog SSI gebruikt, maar zodra die worden bijgewerkt, gaat dat vervangen worden door PHP.)

• Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van lang="...". Op deze site gebeurt dat maar af en toe, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dat soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal. Maar bij enigszins 'normale' teksten hoor je een taalwisseling aan te geven.

  Op deze site wordt de lijst op woordenlijst.org gebruikt om te bepalen, of een woord inmiddels 'Nederlands' is. Als het woord in deze lijst voorkomt, wordt geen lang-attribuut gebruikt, ook niet als het woord oorspronkelijk uit een andere taal komt.

• Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap: <abbr title="ten opzichte van">t.o.v.</abbr>. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met <abbr>t.o.v.</abbr>. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n schermlezer 't.o.v.' uit gaat spreken als 'tof', en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken.
• Geef een verandering niet alleen door kleur aan. Een grote groep mensen heeft moeite met het onderscheiden van kleuren en/of het herkennen van kleuren. Verander bijvoorbeeld een ronde rode knop niet in een ronde groene knop, maar in een vierkante groene knop. Door ook de vorm te veranderen, is het herkennen van de verandering niet alleen van een kleur afhankelijk.
• Zorg voor voldoende contrast tussen achtergrond- en voorgrondkleur, tussen background-color en color. Soms zie je heel lichtgrijze tekst op een donkergrijze achtergrond, en dan ook nog in een mini-formaat. Dat is dus voor heel veel mensen stomweg volledig onleesbaar. Een uitstekende online contrastchecker is bijvoorbeeld te vinden op snook.ca.

• De spider van 'n zoekmachine, schermlezers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoe veel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina, als de plaatjes worden weggehaald.

  Op Linux kun je met Lynx kijken, hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op invisible-island.net/lynx.

  Ook kun je in Windows het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een tekstbrowser en dergelijke hem ziet. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk.

  Ten slotte kun je je pagina nog online op toegankelijkheid laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites, zoals:

  lowvision.support: laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet. Engelstalig.

  wave.webaim.org: deze laat grafisch zien, hoe de toegankelijkheid is. Engelstalig. Deze tester is ook als extensie in Firefox en Google Chrome te installeren.

  Op de pagina met links kun je onder Toegankelijkheid links naar meer tests en dergelijke vinden.

Getest in

Laatst gecontroleerd op 9 november 2020.

Onder dit kopje staat alleen maar, hoe en waarin is getest. Alle eventuele problemen, ook die met betrekking tot zoomen, lettergroottes, toegankelijkheid, uit staan van JavaScript en/of css, enzovoort staan iets hieronder bij Bekende problemen (en oplossingen). Het is belangrijk dat deel te lezen, want uit een test kan ook prima blijken dat iets totaal niet werkt!

Dit voorbeeld is getest op de volgende systemen:

Er is op de aan het begin van dit hoofdstukje genoemde controledatum getest in de meest recente versie van de browser, die op het betreffende besturingssysteem kon draaien. Het aantal geteste browsers en systemen is al tamelijk fors, en als ook nog rekening gehouden moet worden met (zwaar) verouderde browsers, is het gewoon niet meer te doen. Surfen met een verouderde browser is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken.

In- en uitzoomen en – voor zover de browser dat kan – een kleinere en grotere letter zijn ook getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan 200%.

Er is getest met behulp van muis en toetsenbord, behalve op iOS, iPadOs en Android, waar een touchscreen is gebruikt. Op Windows 8.1 en 10 is getest met touchscreen, touchpad, toetsenbord, muis, en – waar dat zinvol was – op een combinatie daarvan.

Als JavaScript is gebruikt, is op de desktop ook getest zonder JavaScript. Op iOS, Android en Windows 10 Mobile is niet getest zonder JavaScript, omdat je JavaScript in een toenemend aantal mobiele browsers niet uit kunt zetten. Bovendien is een mobiel apparaat zonder JavaScript niet veel meer dan een duur en groot uitgevallen horloge. Ook in Edge is niet getest zonder JavaScript, omdat Microsoft het onmogelijk heeft gemaakt dit uit te zetten. Ten slotte is getest zonder css en – als afbeeldingen worden gebruikt – zonder afbeeldingen.

Alleen op de hierboven genoemde systemen en browsers is getest. Er is dus niet getest op bijvoorbeeld 'n Blackberry. Er is een kans dat dit voorbeeld niet (volledig) werkt op niet-geteste systemen en apparaten. Om het wel (volledig) werkend te krijgen, zul je soms (kleine) wijzigingen en/of (kleine) aanvullingen moeten aanbrengen, bijvoorbeeld met JavaScript.

Er is ook geen enkele garantie dat iets werkt in een andere tablet of smartphone dan hierboven genoemd, omdat fabrikanten in principe de software kunnen veranderen. Dit is anders dan op de desktop, waar browsers altijd (vrijwel) hetzelfde werken, zelfs op verschillende besturingssystemen. Iets wat in Samsung Internet op Android werkt, zal in de regel overal werken in die browser, maar een garantie is er niet. De enige garantie is het daadwerkelijk testen op een fysiek apparaat. En aangezien er duizenden mobiele apparaten zijn, is daar geen beginnen aan.

De html is gevalideerd met de html-validator, de css met de css-validator van w3c. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen (en oplossingen) vermeld.

Nieuwe browsers worden pas getest, als ze uit het bèta-stadium zijn. Anders is er 'n redelijke kans dat je tegen 'n bug zit te vechten, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt. Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kunnen niet worden beantwoord, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enzovoort in wel geteste browsers: graag! Dat kan op het forum.)

Bekende problemen (en oplossingen)

Waarop en hoe is getest, kun je gelijk hierboven vinden bij Getest in.

Als je hieronder geen oplossing vindt voor een probleem dat met dit voorbeeld te maken heeft, kun je op het forum proberen een oplossing te vinden voor je probleem. Om forumspam te voorkomen, moet je je helaas wel registreren, voordat je op het forum een probleem kunt aankaarten.

Bij toegankelijkheid is er vaak geen goed onderscheid te maken tussen oplossing en probleem. Zonder (heel simpele) aanpassingen heb je vaak 'n probleem, en omgekeerd. Daarom staan wat betreft toegankelijkheid aanpassingen en problemen hier bij elkaar in dit hoofdstukje.

Voor zover van toepassing wordt eerst het ontbreken van JavaScript, css en/of afbeeldingen besproken. Vervolgens problemen en aanpassingen met betrekking tot toegankelijkheid voor specifieke groepen bezoekers, zoals zoomen en andere lettergrootte, Tab-toets, tekstbrowsers en schermlezers. Als laatste volgen algemene problemen in alle of in specifieke browsers.

Als in een onderdeel geen problemen aanwezig zijn, staat in een smal groen kadertje 'Geen problemen'. Bij een onderwerp over toegankelijkheid zijn er soms geen problemen, maar alleen aanpassingen. Ook in dat geval staat bovenaan in een smal groen kadertje 'Geen problemen'. Daaronder staan dan de aanpassingen.

Als in een onderdeel één of meer problemen worden besproken, staat van elk probleem in een breed rood kadertje een korte samenvatting daarvan.

Als bij het probleem een oplossing wordt gegeven, staat de samenvatting in een rode stippellijn.

Als bij het probleem geen oplossing is gevonden, staat de samenvatting in een rode ononderbroken lijn.

Wijzigingen

Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.

13 oktober 2008:

Nieuw opgenomen.

6 april 2009:

Tekst aangepast aan de nieuw verschenen Internet Explorer 8. De code is niet veranderd.

26 oktober 2020:

• In smallere browservensters wordt het menu alleen op verzoek getoond.
• Opvultekst toegevoegd, zodat de werking in smallere browservensters duidelijker is.
• background-images vervangen door echte afbeeldingen.
• Knoppen verkleuren niet meer, als erover wordt gehoverd.
• xhtml omgezet naar html.
• Skip-link toegevoegd.
• Werkt nu beter in schermlezers.
• Bij links title-attribuut verwijderd.
• Nieuwe hoofdstukken, voornamelijk over toegankelijkheid.
• Tig kleinere wijzigingen in de tekst.
• Alles voor Internet Explorer ouder dan versie 11 verwijderd.

Inhoud van de download en licenties

De inhoud van deze download kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:

* Sommige onderdelen die van 'n andere site of zo afkomstig zijn, vallen mogelijk onder een of andere licentie. Dat is hieronder bij het betreffende onderdeel te vinden.

* Je gebruikt het materiaal uit deze download volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte code en dergelijke zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal uit deze download ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.

* Dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) wordt regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat voorbeeld, uitleg, en dergelijke afkomstig zijn van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.

Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.

menu-045-dl.html: de pagina met het voorbeeld.

menu-045.pdf: deze uitleg (aangepast aan de inhoud van de download).

menu-045-inhoud-download-en-licenties.txt: een kopie van de tekst onder dit kopje (Inhoud van de download en licenties).

HTML

CSS

Technisch gezien is er geen enkel bezwaar om de css in de stylesheet allemaal achter elkaar op één regel te zetten:

div#header-buiten {position: absolute; right: 16px; width: 100%; height: 120px; background: yellow;} div p {margin-left 16px; height: 120px; text-align: center;}

Maar als je dat doet, garandeer ik je hele grote problemen, omdat het volstrekt onoverzichtelijk is. Beter is het om de css netjes in te laten springen:

              div#header-buiten {
            position: absolute;
            right: 16px;
            width: 100%;
            height: 120px;
            background: yellow;
        }

        div p {
            margin-left: 16px;
            height: 120px;
            text-align: center;
        }

Hiernaast is het heel belangrijk voldoende commentaar (uitleg) in de stylesheet te schrijven. Op dit moment weet je waarschijnlijk (hopelijk...), waarom je iets doet. Maar over vijf jaar kan dat volstrekt onduidelijk zijn. Op deze site vind je nauwelijks commentaar in de stylesheets, maar dat heeft een simpele reden: deze uitleg is in feite één groot commentaar.

Op internet zelf is het goed, als de stylesheet juist zo klein mogelijk is. Dus voor het uploaden kun je normaal genomen het beste het commentaar weer verwijderen. Veel mensen halen zelfs alles wat overbodig is weg, voordat ze de stylesheet uploaden. Inspringingen bijvoorbeeld zijn voor mensen handig, een computer heeft ze niet nodig.

Je hebt dan eigenlijk twee stylesheets. De uitgebreide versie waarin je dingen uitprobeert, verandert, enzovoort, met commentaar, inspringingen, en dergelijke. Dat is de mensvriendelijke versie. Daarnaast is er dan een stylesheet die je op de echte site gebruikt: een gecomprimeerde versie.

Dat comprimeren kun je met de hand doen, maar er bestaan ook hulpmiddelen voor. Op de pagina met links kun je onder het kopje Gereedschap → Snelheid, testen, gzip, comprimeren (inclusief theorie) links naar sites vinden, waar je bestanden kunt comprimeren.

(Stylesheets op deze site zijn niet gecomprimeerd. Omdat het vaak juist om de css gaat, kunnen mensen dan zonder al te veel moeite de css bekijken.)

css voor alle vensters

/* menu-045-dl.css */

Om vergissingen te voorkomen is het een goede gewoonte bovenaan het stijlbestand even de naam neer te zetten. Voor je het weet, zit je anders in het verkeerde bestand te werken.

body

Het element waarbinnen de hele pagina staat. Veel instellingen die hier worden opgegeven, worden geërfd door de nakomelingen van <body>. Ze gelden voor de hele pagina, tenzij ze later worden gewijzigd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de lettersoort, de lettergrootte en de voorgrondkleur.

background: #ff9;

Achtergrondkleurtje.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.

Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.

max-width: 1500px;

Maximumbreedte.

Om in brede browservensters een wel heel enthousiaste regellengte te voorkomen, wordt een maximumbreedte opgegeven.

font-family: Arial, Helvetica, sans-serif;

Als Arial is geïnstalleerd op de machine van de bezoeker, wordt deze gebruikt, anders Helvetica. Als die ook niet wordt gevonden, wordt in ieder geval een schreefloze letter (zonder dwarsstreepjes) gebruikt.

margin: 0 auto;

Omdat voor onder en links geen waarde is opgegeven, krijgen deze automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 auto 0 auto in de volgorde boven – rechts – onder – links. Boven en onder geen marge, rechts en links auto, wat hier hetzelfde betekent als evenveel. Hierdoor staat <body>, en daarmee de hele pagina, altijd horizontaal gecentreerd binnen z'n ouder.

De ouder van <body> is <html>. Omdat <html> het buitenste element is, wordt dit normaal genomen even breed als het venster van de browser. Hierdoor staat <main> uiteindelijk altijd horizontaal gecentreerd binnen het venster, ongeacht hoe breed dit is.

header

Alle <header>'s.

Binnen de <header> staan dingen als de skip-link en het menu. Het is een soort <div> met een speciale betekenis. Een uitgebreidere beschrijving staat bij <header>.

position: relative;

Om nakomelingen te kunnen positioneren ten opzichte van <header>, moet <header. zelf een andere positie dan statisch hebben. Omdat verder niets wordt opgegeven voor top en dergelijke, heeft dit geen enkele invloed op <header> zelf.

#skippy

Alle elementen met id="skippy". Dit is een skip-link, waarmee gebruikers van schermlezers en de Tab-toets in één keer het hele menu kunnen passeren. (Deze skip-link werkt niet in oudere versies van iOS en Android. Meer daarover is te vinden bij Bekende problemen (en oplossingen) onder het kopje Schermlezers.)

background: white;

Witte achtergrond.

Dit wordt tot de essentiële code gerekend, omdat de tekst in de skip-link anders nauwelijks is te lezen.

width: 10em;

Breedte.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij een vaste eenheid als px de breedte niet mee verandert met de lettergrootte. Zoomen kan altijd, ongeacht de eenheid die je gebruikt.

font-size: 1.5em;

Grotere letter dan normaal.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

line-height: 5em;

Regelhoogte. Omdat geen gewone hoogte is opgegeven, is dit tevens de hoogte van de link.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px de regelhoogte niet mee verandert met de lettergrootte. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

text-align: center;

Tekst horizontaal centreren.

border: red solid 3px;

Opvallende rode rand.

position: absolute;

Om de <a> op de juiste plaats neer te kunnen zetten.

Er wordt gepositioneerd ten opzichte van het 'containing block'. Dat is de eerste voorouder die zelf een bepaalde eigenschap heeft, zoals een andere positie dan statisch. Hier is dat <header>, die bij header een relatieve positie heeft gekregen.

Een <a> is van zichzelf een inline-element, waardoor eigenschappen als breedte niet gebruikt kunnen worden. Door de <a> absoluut te positioneren verandert deze in een soort blok-element, waardoor dit soort eigenschappen wel is te gebruiken.

top: 20px;

20 px vanaf de bovenkant neerzetten.

left: -20000px;

Ver links buiten het scherm parkeren, waardoor de link onzichtbaar is. Als de link door gebruik van de Tab-toets de focus krijgt, wordt deze bij #skippy:focus binnen het scherm gezet en daarmee zichtbaar.

z-index: 30;

Normaal genomen worden elementen in de volgorde van de html op het scherm gezet. Wat later in de html staat, wordt over eerdere elementen gezet. Om te zorgen dat de skip-link altijd bovenaan staat, krijgt deze een hogere z-index.

Een z-index werkt alleen in bepaalde omstandigheden. Eén van die omstandigheden is een absolute positie. Die is iets hierboven aan de <input> gegeven, dus dat is geregeld.

nav

Alle <nav>'s. Dat is er hier maar één: het menu staat erin.

position: fixed;

Er wordt gepositioneerd ten opzichte van het 'containing block'. Dat is bij een fixed positie normaal genomen het venster van de browser. Hierdoor scrolt de <nav> niet mee met de pagina.

top: 1rem;

Bovenaan de pagina staat een menubalk. Daarom wordt de <nav> iets lager neergezet. Als het menu wordt geopend, komt dit nu onder de menubalk te staan.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid rem gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px de afstand van de bovenkant niet mee verandert met de lettergrootte. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid wordt gebruikt.

De minder bekende rem is ongeveer hetzelfde als de em. Alleen is de lettergrootte bij rem gebaseerd op de lettergrootte van het <html>-element, waardoor de rem overal op de pagina precies even groot is, ook als de bezoeker de lettergrootte heeft veranderd. Bij de em kan de lettergrootte worden beïnvloed door de voorouders van het element, bij de rem niet.

#navigatie-vb

Het element met id="navigatie-vb. Dit is een <h2>, waarin voor schermlezers de functie van het menu staat: 'Navigatie voorbeeld'.

position: absolute;

Om de <h2> op de juiste plaats neer te kunnen zetten.

Er wordt gepositioneerd ten opzichte van het 'containing block'. Dat is de eerste voorouder die zelf een bepaalde eigenschap heeft, zoals een andere positie dan statisch. Hier is dat <nav>, die bij nav een fixed positie heeft gekregen.

left: -20000px;

Ver links buiten het scherm parkeren. De <h2> is nu niet zichtbaar op het scherm, maar wordt door schermlezers gewoon voorgelezen.

#checkbox-voor-smal

Het element met id="checkbox-voor-smal". Als deze <input type="checkbox"> is aangevinkt, wordt in smallere browservenster het menu getoond.

-moz-appearance: none; -webkit-appearance: none; appearance: none;

Hier staat in feite drie keer hetzelfde: appearance: none;. Waarom dat zo is, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.

Een aankruisvakje werkt in de schermlezers TalkBack op Android 6 en eerder en in VoiceOver op iOS 12 en eerder alleen, als de <input> binnen het browservenster staat. (In alle andere geteste schermlezers werkt de <input> ook, als de <input> onzichtbaar buiten het venster staat.) Daarom wordt het aankruisvakje binnen het venster gezet.

Het aankruisvakje dat wordt gebruikt om het menu te openen is nou niet echt wonderschoon. Daarom wordt het aankruisvakje verborgen met behulp van bovenstaande regel. De standaardweergave wordt hierdoor uitgeschakeld, waarna er (bijna) niets meer overblijft van het aankruisvakje.

width: 1px; height: 1px;

In sommige browsers wordt met behulp van de regel gelijk hierboven de standaardweergave wel verwijderd, maar het aankruisvakje blijft toch nog duidelijk zichtbaar. Hier wordt het heel klein gemaakt, waardoor het feitelijk onzichtbaar wordt.

Breedte en hoogte helemaal verwijderen kan niet, want ook dan werkt het niet meer in de schermlezers TalkBack op Android 6 en eerder en in VoiceOver op iOS 12 en eerder.

position: fixed;

Er wordt gepositioneerd ten opzichte van het 'containing block'. Dat is bij een fixed positie normaal genomen het venster van de browser. Hierdoor scrolt de <input> niet mee met de pagina.

Een <input> is van zichzelf een inline-element. Hierdoor zijn eigenschappen als breedte en hoogte niet te gebruiken. Door de <input> fixed te positioneren verandert het in een soort blok-element, waardoor deze eigenschappen wel zijn te gebruiken.

top: 10px; left: 10px;

10 px vanaf de bovenkant en vanaf links neerzetten. Nu staat het op dezelfde hoogte als de tekst in de bij de <input> horende <label> en is volledig onzichtbaar.

z-index: 20;

Normaal genomen worden elementen in de volgorde van de html op het scherm gezet. Wat later in de html staat, wordt over eerdere elementen gezet. Om te zorgen dat de <input> altijd bovenaan staat, krijgt deze een hogere z-index. Als de <input> niet bovenaan staat, werkt deze niet in de schermlezers TalkBack op Android 6 en eerder en in VoiceOver op iOS 12 en eerder.

Een z-index werkt alleen in bepaalde omstandigheden. Eén van die omstandigheden is een fixed positie. Die is iets hierboven aan de <input> gegeven, dus dat is geregeld.

#menubalk-voor-smal

Het element met id="menubalk-voor-smal". Dit is een <div>, waarbinnen de <label> voor input#checkbox-voor-smal staat.

Je zou de bij deze <label> horende <input> binnen de <label> kunnen zetten:

<label id="toon-menu" aria-hidden="true">Menu <input id="checkbox-voor-smal" type="checkbox" aria-label="Vink aan om menu te openen"></label>

Om het menu te openen wordt echter verderop de selector #checkbox-voor-smal:checked ~ ul gebruikt. En een selector met ~ werkt alleen, als de elementen voor en na de ~ dezelfde ouder hebben. Als de <input> binnen de <label> wordt gezet, hebben input#checkbox-voor-smal en ul niet meer dezelfde ouder, waardoor die selector niet meer werkt. Daarom wordt in dit geval de <label> na de erbij horende <input> gezet.

background: linear-gradient(to bottom, #fff, #ccc);

Als achtergrond wordt een gradiënt gebruikt: een verlopende kleur.

Je kunt een gradiënt zelf uitvogelen, maar vaak is het makkelijker om gebruik te maken van een gradiënt-editor. Op de pagina met links zijn onder het kopje CSS → Online uitproberen, code genereren, en dergelijke links naar gradiënt-editors te vinden.

In dit geval is geen gradiënt-editor gebruikt, omdat het hier om een heel simpele gradiënt gaat.

linear-gradient valt in een aantal delen uiteen:

to bottom: de kant waar de gradiënt naartoe gaat. Omdat alleen de onderkant is opgegeven, loopt de gradiënt loodrecht van boven naar onder. Eigenlijk hoeft to bottom niet te worden opgegeven, want dat is de standaardwaarde: van boven naar beneden. Voor de duidelijkheid is dat toch gedaan.

#fff: de eerste kleur is #fff (wit). Omdat geen plaats is opgegeven, begint de gradiënt helemaal bovenaan met deze kleur. (Je kunt ook #fff 0% opgeven, maar dat is precies hetzelfde.)

#ccc: de tweede (en laatste) kleur is #ccc (lichtgrijs). Omdat geen plaats is opgegeven, eindigt de gradiënt helemaal onderaan met deze kleur. (Je kunt ook #ccc 100% opgeven, maar dat is precies hetzelfde.)

De geleidelijke overgang van de kleur #fff helemaal bovenaan naar hier #ccc aan de onderkant wordt door de browser geregeld.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.

Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.

Dit is ook al bij <body> opgegeven, maar sommige mensen hebben bij álle elementen de kleuren veranderd. Het heeft immers weinig zin, als ze dat alleen bij de body doen, terwijl de sitebouwer de kleuren ook bij bijvoorbeeld de paragrafen heeft aangepast.

width: 100%;

Bij een fixed gepositioneerd element is een breedte in procenten ten opzichte van het venster van de browser. De <div> is dus altijd even breed als het venster, ongeacht de breedte van het venster.

line-height: 1.85rem;

Regelhoogte. Omdat geen gewone hoogte is opgegeven, is dit ook de hoogte van de <div>.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid rem gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px de regelhoogte niet mee verandert met de lettergrootte. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

De minder bekende rem is ongeveer hetzelfde als de em. Alleen is de lettergrootte bij rem gebaseerd op de lettergrootte van het <html>-element, waardoor de rem overal op de pagina precies even groot is, ook als de bezoeker de lettergrootte heeft veranderd. Bij de em kan de lettergrootte worden beïnvloed door de voorouders van het element, bij de rem niet.

border-bottom: black solid 1px;

Zwart randje aan de onderkant.

position: fixed;

Er wordt gepositioneerd ten opzichte van het 'containing block'. Dat is bij een fixed positie normaal genomen het venster van de browser. Hierdoor scrolt div#menubalk-voor-smal niet mee met de pagina.

top: 0;

Bovenaan het venster van de browser neerzetten.

z-index: 10;

Normaal genomen worden elementen in de volgorde van de html op het scherm gezet. Wat later in de html staat, wordt over eerdere elementen gezet. Om te zorgen dat de <div> altijd bovenaan staat, krijgt deze een hogere z-index.

Een z-index werkt alleen in bepaalde omstandigheden. Eén van die omstandigheden is een fixed positie. Die is iets hierboven aan de <div> gegeven, dus dat is geregeld.

#toon-menu

Het element met id="toon-menu". De <label> die bij input#checkbox-voor-menu hoort. De <input> kan ook worden bediend door deze <label> aan te raken of aan te klikken.

In deze <label> staat het woordje 'Menu '.

font-size: 0.9em;

ets kleinere letter dan normaal.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

text-decoration: underline;

Door de tekst te onderstrepen gaat de <label> op een link lijken, waardoor het duidelijk zal zijn dat het menu wordt geopend en gesloten door aanraken van of klikken op de <label>.

margin-left: 4px;

Kleine afstand tussen tekst in en linkerkant van de <label>.

#toon-menu::after

#toon-menu: het element met id="toon-menu". De <label> die hoort bij input#checkbox-voor-smal, waarmee in smallere browservensters het menu kan worden getoond en verborgen.

::after: met behulp van ::after wordt bij het element label#menubalk-voor-smal een pseudo-element gemaakt. Dit pseudo-element wordt gebruikt om het woordje 'openen' weer te geven.

content: "openen";

In smallere browservensters is het menu bij openen van de pagina verborgen. In label#toon-menu staat het woordje 'Menu '. Hier wordt daar het woordje 'openen' achter gezet. Zodra het menu wordt getoond, wordt bij #checkbox-voor-smal:checked + #menubalk-voor-smal #toon-menu::after 'openen' vervangen door 'sluiten'.

nav ul

Alle <ul>'s binnen een <nav>. Dat is er hier maar één: de <ul> met het menu.

(Je zou hier kunnen volstaan met de selector ul, maar vaak zullen op een pagina meerdere <ul>'s aanwezig zijn. Daarom wordt hier voor de zekerheid aangegeven dat het expliciet om de <ul> binnen de <nav> gaat.)

background: rgba(255, 255, 255, 0.8);

Vaak wordt voor 'n kleur de hexadecimale notatie gebruikt, iets als color: #33ab01;. Daarbij worden niet alleen cijfers, maar ook letters gebruikt. 0 tot en met 9 werken precies hetzelfde als altijd, maar na de 9 komen nog A, B, C, D, E en F.

Als je telt, is 't dus: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F 10 11 12, enzovoort. Daarbij is A gelijk aan het tientallige 10, B aan 11, enzovoort. Op deze manier kun je met twee cijfers en/of letters 256 mogelijkheden aangeven: van 00 tot en met FF.

De eerste drie getallen bij rgba() geven de kleur aan. Deze lopen van 0 tot en met 255, dus ook hiermee kun je 256 mogelijkheden aangeven. En omdat er drie getallen zijn levert dat 256 x 256 x 256 = 16.777.216 mogelijke kleuren op, net iets meer dan het aantal kleurpotloden in de gemiddelde kleurdoos van 'n kind.

De notatie bij rgba() geeft dus precies evenveel mogelijkheden als de hexadecimale.

Het eerste getal staat voor rood, het tweede voor groen en het derde voor blauw (feitelijk de Engelse namen, maar de eerste letter is toevallig in het Nederlands hetzelfde). Uit deze drie kleuren zijn alle kleuren op een monitor opgebouwd.

255 wil zeggen volledig aanwezig, 0 wil zeggen helemaal ontbrekend.

255, 255, 255 levert wit op, 0, 0, 0 zwart.

In plaats van getallen mag je ook percentages gebruiken, bijvoorbeeld: rgba(10%, 20%, 100%, 0.3).

Omdat in dit voorbeeld drie keer 255 is opgegeven, levert dit een witte kleur op.

Het vierde getal staat voor het alfa-kanaal. Hiermee wordt de doorzichtigheid aangegeven. Dit getal loopt van 0 naar 1. Volledig doorzichtig is 0, volledig ondoorzichtig is 1.

Het getal voor het alfa-kanaal wordt als decimale breuk aangegeven, dus bijvoorbeeld 0.5 wil zeggen halfdoorzichtig. Let erop dat je 'n punt gebruikt, de Amerikaanse manier om breuken aan te geven. Als je 'n komma gebruikt, denkt de browser dat er twee verschillende getallen staan.

In dit voorbeeld is deze achtergrondkleur enigszins doorzichtig: 0.8. Hierdoor zie je de tekst onder het menu nog enigszins door de achtergrond heen, maar zijn de afbeeldingen en tekst in de links toch goed zichtbaar.

display: flex;

De waarde flex is onderdeel van een hele reeks eigenschappen en waarden, die bij elkaar 'flexbox' worden genoemd. Met display: flex; wordt de <ul> in een zogenaamde 'flex container' veranderd. Dit maakt het veel makkelijker om de directe kinderen van dit element, de 'flex items', op een bepaalde plaats neer te zetten. De directe kinderen van <main> zijn hier de zes <li>'s met de links.

In dit geval komen de zes <li>'s naast elkaar te staan, omdat dat de standaardinstelling van flex-direction is. Zou je hier flex-direction: column; gebruiken, dan zouden flex items onder elkaar komen te staan.

flex-wrap: wrap;

De standaardwaarde bij flex-wrap is no‑wrap: zet alle flex items, hier de zes <li>'s binnen de <ul>, naast elkaar op één regel. Als het niet meer op één regel past, maak ze dan smaller.

In dit geval gebeurt dat niet, omdat binnen de <li>'s afbeeldingen met staan met een breedte van 100 px. Maar wat er nu gebeurt, is zo mogelijk nog rampzaliger: in browservensters smaller dan 600 px verdwijnen de links aan de rechterkant gewoon buiten het venster. Omdat de <nav>, waarbinnen het hele menu staat, bij nav fixed is gepositioneerd, kan ook niet worden gescrold om de verdwenen links binnen het venster te krijgen. Bovendien zou dit ook heel onhandig zijn. Eén of meer links zijn nu gewoon volledig onbereikbaar.

De waarde wrap voorkomt al deze ellende: als de <li>'s niet meer naast elkaar op één regel passen, worden ze op meerdere regels gezet.

list-style-type: none;

De gebruikelijke balletjes en dergelijke bij een <ul> verwijderen.

padding: 0;

Sommige browsers geven standaard een padding aan de <ul>. Weghalen.

transform: translateX(-20000px);

De <ul> 20000 px naar links verplaatsen. Daarmee komt de <ul> – en daarmee ook alles wat erin zit – ver buiten het scherm te staan en wordt onzichtbaar.

Bij #checkbox-voor-smal:checked ~ ul wordt de <ul> met transform: translateX(0); binnen het scherm gezet, waardoor deze zichtbaar wordt.

nav li

Alle <li>'s binnen een <nav>. Hier is maar één <nav> aanwezig: de <nav> met het menu.

(Je zou hier kunnen volstaan met de selector li, maar vaak zullen op een pagina meerdere <ul>'s en daarmee meerdere series <li>'s aanwezig zijn. Daarom wordt hier voor de zekerheid aangegeven dat het expliciet om de <li>'s binnen de <nav> gaat.)

background: white; Witte achtergrond.

Eerder is aan de <ul> bij nav ul een witte achtergrond gegeven. Daardoor hebben ook de in de <ul> zittende <li>'s een witte achtergrond. Maar die achtergrond is enigszins doorzichtig.

Binnen de <ul> is dat prima, maar binnen de <li>'s is dat storend. De afbeeldingen hebben een doorzichtige achtergrond, waardoor de tekst achter het menu ook door de afbeeldingen heen zichtbaar wordt, zoals op de afbeelding is te zien. Ook de tekst in de links wordt lastiger te lezen. Daarom krijgen de <li>'s hier een ondoorzichtige witte achtergrond.

width: 100px;

Breedte.

In elke <li> zit tekst en een <img>. Dat zijn allebei inline-elementen. Normaal genomen worden die daarom achter elkaar op dezelfde regel gezet, zoals op de afbeelding is te zien.

De afbeeldingen zijn 100 px breed. Door de <li> ook 100 px breed te maken, passen tekst en afbeelding niet meer op dezelfde regel. Hierdoor komen de afbeeldingen nu op een nieuwe regel te staan, onder de tekst.

font-size: 0.8em;

Kleinere letter dan normaal.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

text-align: center;

Tekst horizontaal centreren.

border: black solid 1px;

Zwart randje rondom de <li>'s, en daarmee rondom de tekst en de afbeelding in de links.

margin: 3px 0 0 3px;

Kleine marge aan de boven- en linkerkant, zodat de <li>'s – en daarmee de erin zittende links – niet helemaal tegen elkaar aan komen te staan.

border-radius: 15px;

Ronde hoeken.

Omdat voor alle hoeken één maat is opgegeven, worden dit vier cirkelvormige hoeken. De naam border-radius is wat ongelukkig gekozen, want ook achtergrondkleur en afbeeldingen krijgen ronde hoeken.

padding-top: 3px;

Kleine afstand aan de bovenkant tussen inhoud en buitenkant van de <li>'s.

nav a

Alle <a>'s binnen een <nav>. Hier is maar één <nav> aanwezig: de <nav> met het menu.

(Je zou hier kunnen volstaan met de selector a, maar vaak zullen op een pagina meerdere <a>'s aanwezig zijn. Daarom wordt hier voor de zekerheid aangegeven dat het expliciet om de <a>'s binnen de <nav> gaat.)

color: black;

Standaard is de kleur van tekst in een <a> blauw. Dat is hier niet nodig, het is zo al duidelijk dat het hier om links gaat. Bovendien is in dit geval de blauwe kleur foeilelijk.

text-decoration: none;

Standaard wordt tekst in een link onderstreept. Ook dat is hier niet nodig en ook dat is hier foeilelijk.

nav img

Alle <img>'s binnen een <nav>. Hier is maar één <nav> aanwezig: de <nav> met het menu.

(Je zou hier kunnen volstaan met de selector img, maar vaak zullen op een pagina meerdere <img>'s aanwezig zijn. Daarom wordt hier voor de zekerheid aangegeven dat het expliciet om de <img>'s binnen de <nav> gaat.)

margin-top: -20px;

Door bij nav li een breedte van 100 px aan de <li>'s te geven, komen tekst en afbeelding in de <li> niet naast elkaar, maar onder elkaar te staan. Dat ziet er wat vreemd uit, want boven sommige afbeeldingen ontstaan relatief hoge witte ruimtes.

Door de <img>'s met een negatieve marge aan de bovenkant 20 px naar boven te verplaatsen, sluiten tekst en afbeeldingen in de links beter op elkaar aan.

main

Alle <main>'s. Dat is er maar één, de belangrijkste inhoud van de pagina staat erin. Hier is dat alleen opvultekst.

background: white;

Witte achtergrond.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.

Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.

Dit is ook al bij <body> opgegeven, maar sommige mensen hebben bij álle elementen de kleuren veranderd. Het heeft immers weinig zin, als ze dat alleen bij de body doen, terwijl de sitebouwer de kleuren ook bij bijvoorbeeld de paragrafen heeft aangepast.

display: block;

Ouder browsers kennen <main> niet. Onbekende elementen worden standaard als inline-element weergegeven. Nu is <main> overal een blok-element.

margin: 2.2rem 3px 3px;

Omdat voor links geen waarde is opgegeven, krijgt link automatisch dezelfde waarde als rechts. Hier staat dus eigenlijk 2.2rem 3px 3px 3px in de volgorde boven – rechts – onder – links.

Aan de bovenkant een marge van 2,2 rem, aan de andere drie kanten een marge van 3 px.

Als eenheid wordt aan de bovenkant de relatieve eenheid rem gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px de hoogte van de marge niet mee verandert met de lettergrootte. Hierdoor zou, als de lettergrootte wordt verhoogd, <main> onder de menubalk aan de bovenkant kunnen komen te staan, want deze heeft bij #menubalk-voor-smal een regelhoogte van 1,85 rem gekregen.

Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid wordt gebruikt.

De minder bekende rem is ongeveer hetzelfde als de em. Alleen is de lettergrootte bij rem gebaseerd op de lettergrootte van het <html>-element, waardoor de rem overal op de pagina precies even groot is, ook als de bezoeker de lettergrootte heeft veranderd. Bij de em kan de lettergrootte worden beïnvloed door de voorouders van het element, bij de rem niet.

border: black solid 1px;

Zwart randje.

padding: 5px;

Aan alle kanten wat afstand tussen tekst in en buitenkant van <main>.

h1

Alle <h1>'s. Dat is er maar één: de belangrijkste kopregel.

font-size: 1.2em;

Een <h1> heeft van zichzelf een wel heel erg grote letter. Dat wordt hier teruggebracht tot een kleine vergroting.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

margin-top: 0;

Een <h1> heeft van zichzelf een marge aan boven- en onderkant. De marge aan de bovenkant wordt hier weggehaald.

-ms-hyphens: auto; -webkit-hyphens: auto; hyphens: auto;

Hier staat in feite drie keer hetzelfde: hyphens: auto;. Waarom dat zo is, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.

Hiermee wordt automatisch afbreken van woorden aangezet. Dit voorkomt in smallere browservensters lelijke open ruimtes. Op de afbeelding staat automatisch afbreken links aan en rechts uit. Hoewel een browser soms op vreemde plaatsen afbreekt ('inschuifme-nu'), ziet het er rechts nog steeds beter uit dan links.

Automatisch afbreken werkt alleen, als bij <body> het lang-attribuut wordt gebruikt om de taal van het document aan te geven (en eventueel een andere taal bij elementen met een afwijkende taal).

De meeste browsers ondersteunen dit inmiddels of binnenkort. Eventueel zou je aan de html op bepaalde plaatsen nog ­ kunnen toevoegen voor browsers die afbreken niet ondersteunen: inschuif­menu. Nu wordt 'inschuifmenu', als dat zo uitkomt, afgebroken tussen 'inschuif' en 'menu', waarbij dan ook een koppelteken verschijnt.

#checkbox-voor-smal:checked + #menubalk-voor-smal #toon-menu::after

Voor dit pseudo-element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

#toon-menu::after {content: "openen";}

#checkbox-voor-smal:checked: het element met id="checkbox-voor-smal", maar alleen als dit is aangevinkt. Als deze <input> is aangevinkt, wordt in smallere browservensters het menu getoond.

+: het element achter de + moet in de html direct volgen op het element voor de +. In dit geval gaat het om div#menubalk-voor-smal die gelijk op input#checkbox-voor-smal volgt. Beide elementen moeten ook nog dezelfde ouder hebben. Dat is hier het geval, ze hebben beide als ouder <nav>.

#menubalk-voor-smal: de <div> waarin de <label> met het woordje 'Menu ' zit.

#toon-menu: het element met id="toon-menu" binnen div#menubalk-voor-smal. Dit is de <label> die bij input#checkbox-voor-smal hoort.

::after: met behulp van ::after wordt bij het element label#toon-menu een pseudo-element gemaakt. Dit pseudo-element wordt gebruikt om het woordje 'sluiten' weer te geven.

De hele selector in gewone mensentaal: doe iets met het pseudo-element bij label#toon-menu binnen div#menubalk-voor-smal, maar alleen als de direct daarvoor zittende input#checkbox-voor-smal is aangevinkt.

content: "sluiten";

Bij het openen van de pagina in smallere browservensters is het menu verborgen. Achter het woordje 'Menu ' in label#toon-menu staat dan het woordje 'openen'. Als input#checkbox-voor-smal is aangevinkt, wordt het menu getoond. Het woordje 'openen' wordt nu vervangen door 'sluiten'.

#checkbox-voor-smal:checked ~ ul

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

nav ul {background: rgba(255, 255, 255, 0.8); display: flex; flex-wrap: wrap; list-style-type: none; padding: 0; transform: translateX(-20000px);}

#checkbox-voor-smal:checked: het element met id="checkbox-voor-smal", maar alleen als dit is aangevinkt. Als deze <input> is aangevinkt, wordt in smallere browservensters het menu getoond.

~: het hierachter staande element moet ergens in de html staan, na het hiervoor staande element. Het hoeft er, anders dan bij de +, niet gelijk op te volgen, als het maar ergens na het eerste element in de html staat.

De enige voorwaarde is verder dat het voor en het na de ~ staande element dezelfde ouder hebben. Dat is hier het geval: input#checkbox-voor-smal voor de ~ en ul na de ~ hebben beide als ouder de <nav>.

De hele selector in normale mensentaal: die iets met de <ul> die ergens in de html op input#checkbox-voor-smal volgt, maar alleen als die <input> is aangevinkt.

transform: translateX(0);

Eerder is de <ul> met het menu bij nav ul met transform: translateX(‑20000px); onzichtbaar links buiten het scherm geparkeerd. Nu wordt de <ul>, en daarmee het menu, binnen het scherm gezet, waardoor dit zichtbaar wordt.

De hele opmaak is al eerder geregeld, alleen het zichtbaar maken gebeurt hier.