Uitleg horizontaal centreren van pagina of blok-element met bekende breedte

Laatst aangepast: 30 april 2018.

Vijf op verschillende manieren horizontaal gecentreerde blok-elementen

Korte omschrijving

Vijf verschillende manieren om een blok-element met bekende breedte horizontaal te centreren.

Witte blok

Pagina. Met behulp van flexbox horizontaal gecentreerd in het venster van de browser.

Roze blok

Met behulp van margin: 0 auto; horizontaal gecentreerd binnen het witte blok.

Groene blok

Met behulp van display: inline-block; en text-align: center; horizontaal gecentreerd binnen het witte blok.

Blauwe blok

Met behulp van negatieve marge en translateY() binnen het groene blok horizontaal én verticaal gecentreerd.

Onderste oranje blok

Met behulp van position: absolute;, width, margin, right en left binnen het witte blok gecentreerde kopregel.

BELANGRIJK

Deze uitleg hoort bij het voorbeeld dat in de download zit. Het voorbeeld uit de download verschilt iets van het voorbeeld hier op de site. In de download ontbreekt bijvoorbeeld de navigatie voor de site. Ook in de kopregels zit vaak wat verschil. Daarnaast kunnen er nog andere (meestal kleine) verschillen zijn.

Als je deze uitleg leest naast de broncode van het voorbeeld op de site, kan het dus bijvoorbeeld zijn dat 'n <h1> uit de css bij 'n <h2> uit de html hoort. Maar het gaat niet om hele grote, fundamentele afwijkingen.

Als je dit lastig vindt, kun je bovenaan de pagina de hele handel downloaden. In de download zit 'n voorbeeld dat wel naadloos aansluit op de uitleg in de download.

Als je deze handleiding graag uitprint (zonde van het bos), gebruik dan de pdf in de download. Deze pagina is niet geoptimaliseerd voor printen, de pdf kan wel makkelijk worden geprint.

Alles op deze site kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:

* Je gebruikt het materiaal op deze site volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte info zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal van deze site ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.

* Deze uitleg wordt regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan deze uitleg op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat de uitleg afkomstig is van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.

* Het kan zijn dat materiaal is gebruikt dat van anderen afkomstig is. Dat materiaal kan onder een bepaalde licentie vallen, waardoor het mogelijk niet onbeperkt gebruikt mag worden. Als dat zo is, wordt dat vermeld onder Inhoud van de download en licenties.

Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.

Alle code is geschreven in een afwijkende lettersoort en -kleur. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code), is in de hele uitleg onderstippeld blauw. Alle niet-essentiële code is bruin. (In de inhoudsopgave staat alles vanwege de leesbaarheid in een gewone letter.)

Opmerkingen

Links in deze uitleg, vooral links naar andere sites, kunnen verouderd zijn. Op de pagina met links vind je steeds de meest recente links.

Dit voorbeeld is gemaakt op een systeem met Linux (Kubuntu). Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Visual Studio Code, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.

Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.

Achterliggend idee

Een blok-element zoals een <div>, <p> of <h> wordt normaal genomen automatisch even breed als z'n ouder. Dit staat helemaal los van hoeveel inhoud, zoals tekst, er in dat blok-element staat. Als het blok-element geen achtergrond of zoiets heeft, kun je niet zonder meer zien hoe breed het blok-element is: alleen de inhoud van het blok-element, zoals tekst, is zichtbaar.

Om die reden kan een blok-element dus nooit zonder meer gecentreerd worden: het loopt normaal genomen van links tot rechts over de volle breedte van de ouder.

Om een blok-element te kunnen centreren moet je er daarom een breedte aan geven. Die breedte kun je op allerlei manieren opgeven. In het verleden werd voor de breedte vaak een absolute eenheid als px gebruikt. Dat kon ook prima, omdat schermen enigszins dezelfde breedte hadden. Een breedte van bijvoorbeeld 600 px paste overal wel op. Eerdere versies van dit voorbeeld gebruikten een breedte van 500 px.

Inmiddels is er een veel grotere variatie in breedtes, van smartphones tot breedbeeldreuzen. Een breedte van 500 px geeft problemen in browservensters smaller dan 500 px, zoals bijvoorbeeld smartphones die hebben.

Tegenwoordig kun je daarom vaak beter relatieve eenheden zoals em, rem of vw gebruiken. Deze zijn veel makkelijker aan te passen aan de breedte van het browservenster. In dit voorbeeld wordt nog steeds px gebruikt als eenheid voor de breedte, maar met een maximumbreedte in procenten. In smallere vensters wordt het geheel daardoor smaller, waardoor de pagina altijd in het venster past.

Om het blok-element te kunnen centreren, moet het smaller zijn dan z'n ouder. Als het de breedte van de ouder volledig vult, heb je geen ruimte over om te centreren. Daarom wordt de pagina nooit breder dan maximaal 90% van de breedte van het browservenster. Hierdoor is het centreren ook te zien in smalle vensters.

Dit voorbeeld gaat over het centreren van blok-elementen. Het centreren van de inhoud van een blok-element gaat volledig anders. Meestal bestaat die inhoud uit inline-elementen zoals tekst of een afbeelding. Je zou een blok-element kunnen vergelijken met een boekenkast, en een inline-element met de in die kast staande boeken. Je kunt prima boeken in het midden van een boekenkast zetten, los van waar die boekenkast staat. Omgekeerd kun je ook prima een boekenkast netjes in het midden zetten, maar alle boeken rechts in de kast.

Op de pagina over positioneren kun je terecht voor onder andere het centreren van inline-elementen.

Door het verdwijnen van nachtmerriebrowsers als Internet Explorer 6 en door nieuwe mogelijkheden in css, kun je tegenwoordig kiezen uit een heel scala aan mogelijkheden om te centreren. In dit voorbeeld worden vijf van die mogelijkheden gebruikt. Soms is een methode wat ingewikkelder dan nodig is, maar dat is om een voorbeeld ervan te kunnen laten zien. In principe zijn de vijf verschillende manier onderling verwisselbaar, omdat in principe alle manieren bij elk blok-element werken. In principe, want soms zitten er nadelen aan 'n bepaalde manier. Dat ligt bijvoorbeeld aan de rest van de pagina.

De hele pagina zit in een <main> met een witte achtergrond. Die <main> met inhoud wordt met behulp van flexbox gecentreerd. <body> wordt veranderd in een flex container, waarna het witte blok uiterst simpel is te centreren. Zonder gedoe met marges of positioneren of wat dan ook. Flexbox is speciaal voor dit soort dingen bedacht.

Eigenlijk wordt dus niet de hele pagina gecentreerd, maar alleen de witte <main> met inhoud. Maar voor het oog ziet dat eruit, alsof de hele pagina is gecentreerd.

Het roze blok wordt horizontaal gecentreerd met behulp van het al eeuwen bestaande margin: auto 0;. Nog steeds de simpelste methode om een blok-element met breedte horizontaal te centreren. Het auto zorgt ervoor dat de marge links en rechts even groot is, oftewel: het blok wordt horizontaal gecentreerd binnen z'n ouder.

Het groene blok wordt horizontaal gecentreerd door het met display: inline-block; te veranderen in een inline-blok, waarna het met text-align: center; horizontaal gecentreerd kan worden.

Het blauwe blok wordt absoluut gepositioneerd in het middelpunt van het groene blok. Vervolgens wordt het met een negatieve marge de helft van z'n breedte teruggezet naar links, waardoor het horizontaal gecentreerd wordt. Om het blok verticaal te centreren wordt translateY() gebruikt. (Dat verticaal centreren is eigenlijk 'n extraatje op kosten van de zaak, want het gaat in dit voorbeeld om horizontaal centreren.)

Het onderste oranje blok is een absoluut gepositioneerde kopregel, die wordt gecentreerd met behulp van margin: 0 auto;. Een absoluut gepositioneerd element kun je zo eigenlijk niet centreren, maar met een weinig bekende truc kan het toch: het gebruik van right en left. Als je met behulp van left, width en right een onmogelijke combinatie opgeeft, blijkt margin: 0 auto; plotsklaps te werken. En dat is geen hack of zo, deze truc staat keurig in de specificatie.

De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-

Voordat een nieuwe css-eigenschap wordt ingevoerd, is er in de regel een experimentele fase. Browsers passen hetdan al toe, maar met een aangepaste naam. Tijdens deze fase kunnen problemen worden opgelost en worden veldslagenuitgevochten, over hoe de standaard precies moet worden toegepast.

Als iedereen het overal over eens is en alle problemen zijn opgelost, wordt de officiële naam uit de standaard gebruikt.

De belangrijkste browsers hebben elk een eigen voorvoegsel:

Firefox: -moz-, naar de maker: Mozilla.

Op webkit gebaseerde browsers, zoals Google Chrome, Opera, Safari en Android browser: -webkit-.

(Google Chrome is van webkit overgestapt op een eigen weergave-machine: Blink. Blink gaat geen voorvoegsels gebruiken. Het isechter een aftakking van webkit, dus het zal nog wel even duren voor -webkit- hier helemaal uit is verdwenen.Ook Opera gebruikt Blink.)

Internet Explorer: -ms-, naar de maker: Microsoft. (Edge gebruikt geen voorvoegsels, maarvanwege compatibiliteit met oudere sites kunnen er nog wat aanwezig zijn.)

Zodra de experimentele fase voorbij is, wordt het voorvoegsel weggelaten. Omdat dat moment niet bij alle browsers hetzelfde is, zet je nu ook al de officiële naam erbij. Deze wordt als laatste opgegeven. Bijvoorbeeld Android browser herkent -webkit-linear-gradient. Zodra Android browser linear-gradient gaat herkennen, zal dit -webkit-linear-gradient overrulen, omdat het er later in staat. Dat ze er beide in staan, is dus geen enkel probleem.

In dit voorbeeld wordt transform gebruikt.

transform

Op dit moment moet je nog het volgende schrijven:

{-webkit-transform: ...; transform: ...;}

In de toekomst kun je volstaan met:

{transform: ...;}

Inmiddels is de algemene mening dat 'vendor prefixes', zoals deze voorvoegsels in het Engels heten, geen groot succes zijn. Eén van de grootste problemen: veel sitemakers gebruiken alleen de -webkit-variant. Daar kwamen ze in het verleden nog mee weg, omdat Apple op mobiel zo'n beetje 'n monopolie had. Inmiddels is dat niet meer zo, maar deze gewoonte bestaat nog steeds. Waardoor 'n site alleen in op webkit georiënteerde browsers goed is te bekijken.

Dit is zo'n groot probleem dat andere browsers soms de variant met -webkit- ook maar zijn gaan implementeren, aast de standaard. Want als 'n site het niet goed doet in 'n bepaalde browser, krijgt in de regel niet de site maar de rowser de schuld.

Vanwege alle problemen met 'vendor prefixes' worden deze door steeds meer browsers niet meer gebruikt. ieuwe, experimentele css-eigenschappen zitten inmiddels in bijvoorbeeld Firefox, Google Chrome en Safari achter en zogenaamde vlag: de gebruiker moet iets veranderen in de instellingen, waarna de eigenschap gebruikt (en getest) kan orden. Als alles werkt, zoals het hoort te werken, schakelt de browsermaker de vlag standaard in.

Voorlopig zijn we echter nog niet van deze voorvoegsels af. Als je ze gebruikt, gebruik dan álle varianten, en eindig met de ariant zonder voorvoegsel, zoals die uiteindelijk ooit gebruikt gaat worden. Als je alleen de -webkit-variant ebruikt, ben je in feite 'n onbetaalde reclamemaker voor Apple.

Semantische elementen

De meeste elementen die in html worden gebruikt, hebben een semantische betekenis. Dat wil zeggen dat je aan de gebruikte tag al (enigszins) kunt zien, wat voor soort inhoud er in het element staat. In een <h1> staat een belangrijke kop. In een <h2> staat een iets minder belangrijke kop. In een <p> staat een alinea. In een <table> staat een tabel (en geen lay-out, als het goed is!). Enzovoort.

Door het op de goede manier gebruiken van semantische elementen, kunnen zoekmachines, schermlezers, enzovoort de structuur van een pagina begrijpen. De spider van een zoekmachine is redelijk te vergelijken met een blinde. Het is dus ook in je eigen belang om semantische elementen zo goed mogelijk te gebruiken. Een site die toegankelijk is voor mensen met een handicap, is in de regel ook goed te verwerken door een zoekmachine en maakt dus een grotere kans gevonden en bezocht te worden.

Als het goed is, wordt het uiterlijk van de pagina bepaald met behulp van css. Het uiterlijk staat hierdoor (vrijwel) los van de semantische inhoud van de pagina. Met behulp van css kun je een <h1> heel klein weergeven en een <h6> heel groot, terwijl schermlezers, zoekmachines, en dergelijke nog steeds weten dat de <h1> een belangrijke kop is.

Slechts enkele elementen, zoals <div> en <span>, hebben geen semantische betekenis. Daardoor zijn deze elementen uitstekend geschikt om met behulp van css het uiterlijk van de pagina aan te passen: de semantische betekenis verandert niet, maar het uiterlijk wel. Voor een schermlezer of zoekmachine verandert er (vrijwel) niets, voor de gemiddelde bezoeker krijgt het door de css een heel ander uiterlijk.

(De derde laag, naast html voor de inhoud en css voor het uiterlijk, is JavaScript. Die zorgt voor de interactie tussen site en bezoeker. De min of meer strikte scheiding tussen css en html aan de ene kant en JavaScript aan de andere kant is met de komst van css3 en html5 veel vager geworden. Je kunt nu bijvoorbeeld ook met css dingen langzaam verplaatsen en met html deels de invoer in formulieren controleren.)

Html5 heeft een aantal nieuwe elementen, die speciaal zijn bedoeld om de opbouw van een pagina aan te geven. In dit voorbeeld worden hiervan alleen <main> gebruikt. <main> gedraagt zich als een gewone <div>, maar dan een <div> met een semantische betekenis. Hierdoor kunnen schermlezers, zoekmachines, en dergelijke beter zien, hoe de pagina is samengesteld.

<main>

Hierbinnen staat de belangrijkste inhoud van de pagina (in dit voorbeeld is dat de hele pagina).

Met behulp van dit soort nieuwe semantische elementen kan bijvoorbeeld een schermlezer in één keer een heel menu passeren en gelijk naar de echte inhoud gaan. Alleen hadden deze nieuwe elementen tot voor kort één probleem: ze hadden in de praktijk nog weinig nut, omdat schermlezers en dergelijke ze nog niet herkenden. Daarom werd een zogenaamde WAI-ARIA-code toegevoegd aan deze elementen. Dat is een al veel langer bestaande code, die schermlezers en dergelijke wel herkennen. Voor <main> ziet dat er zo uit:

<main role="main">

Inmiddels is dit behoorlijk veranderd. Het advies is nu om deze speciale toevoeging niet meer te gebruiken, omdat de meeste schermlezers en dergelijke dit soort nieuwe elementen inmiddels herkennen.

De code aanpassen aan je eigen ontwerp

Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houd het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.
Gebruik vooral geen FrontPage, Publisher of Word (alle drie van Microsoft). Deze programma's maken niet-standaard code die alleen goed te bekijken is in Internet Explorer. In alle andere browsers zie je grotendeels bagger, áls je al iets ziet.

Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt niet meer onderhouden door Microsoft.

Ook OpenOffice en LibreOffice leveren een uiterst beroerd soort html af. Tekstverwerkers met al hun toeters en bellen zijn gewoon niet geschikt om websites mee te bouwen.

Je kunt natuurlijk ook een goed gratis programma gebruiken. Links naar dat soort programma's vind je op de pagina met links onder Gereedschap → wysiwyg-editor.

Maar het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enzovoort te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.
Als je in een desktopbrowser met behulp van zoomen het beeld vergroot, heeft dit hetzelfde effect, als wanneer de pagina in een kleiner browservenster wordt getoond. Je kunt hiermee dus kleinere apparaten zoals een tablet of een smartphone simuleren. Maar het blijft natuurlijk wel een simulatie: het is nooit hetzelfde als testen op een écht apparaat. Zo kun je bijvoorbeeld aanrakingen alleen echt testen op een echt touchscreen.

Inmiddels hebben veel browsers mogelijkheden voor het simuleren van weergave op een kleiner scherm in de ontwikkelgereedschappen ingebouwd. Ook dit blijft een simulatie, maar geeft vaak wel een beter beeld dan zoomen.
Ik maak zelf het liefst een site in Firefox. Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome of Edge, is er 'n hele grote kans dat hij in alle browsers werkt. Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat het de enige grote browser is die niet bij een bedrijf hoort dat vooral op je centen of je data uit is.

Google Chrome wordt ook door veel mensen gebruikt, maar ik heb dus wat moeite met hoe Google je hele surfgedrag, je schoenmaat en de kleur van je onderbroek vastlegt. Daarom gebruik ik Google Chrome zelf alleen om in te testen.
Het allereerste dat je moet invoeren, is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.

Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.

Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.
Gebruik een 'strict' doctype of (beter!) het doctype voor html5. Deze zijn bedoeld voor nieuwe sites. Het transitional doctype is bedoeld voor al bestaande sites, niet voor nieuwe.

Het transitional doctype staat talloze tags toe, die in html5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is echt alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.

Het strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.

Het doctype voor html5 is uiterst simpel: <!DOCTYPE html>. Omdat het doctype voor html5 in alle browsers werkt, zelfs in de gelukkig vrijwel uitgestorven nachtmerrie Internet Explorer 6, is er geen enkele reden dit uiterst simpele doctype niet te gebruiken.
Als tweede voer je de charset in. Dit vertelt de browser, welke tekenset er gebruikt moet worden, zodat letters met accenten en dergelijke overal goed worden weergegeven. Het beste kun je utf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren. In html5 is het simpele <meta charset="utf-8"> voldoende.
Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden, waar dit voorbeeld in is getest. Ook van Internet Explorer kun je meerdere versies naast elkaar draaien. Op de pagina met links staan onder het kopjes Gereedschap → Weergave en dergelijke testen 'n aantal links die daarbij kunnen helpen. De compatibiliteitsweergave in Internet Explorer is niet geschikt om in te testen, omdat deze enigszins verschilt van de weergave in échte browsers.
Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan met het alleen veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds, of alles nog goed werkt.
Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen, zoals je wilt. Ga daarna pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok op de plaats, waar uiteindelijk het menu komt te staan.
Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Zorg eerst dat de blokken werken, zoals je wilt. Dan zul je het daarna gelijk merken, als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat verstoren. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers, of alles nog wel goed werkt.

Je kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br>1<br>2<br>3 enzovoort, tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet ongemerkt drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.

Om de breedte te vullen, kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig om aan 't eind (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.
Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, zou ik je aanraden de verschillende delen een achtergrondkleur te geven. Je ziet dan goed, waar 'n deel precies staat. Een achtergrondkleur heeft – anders dan bijvoorbeeld een border – verder geen invloed op de lay-out, dus die is hier heel geschikt voor.
Als je instellingen verandert in de style, verander er dan maar één, hooguit twee tegelijk. Als je er zeventien tegelijk verandert, is de kans groot dat je niet meer weet, wat je hebt gedaan. En dat je 't dus niet meer terug kunt draaien.
margin, padding en border worden bij de hoogte en breedte van het element opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.

Css geeft de mogelijkheid om met behulp van box-sizing de padding en border bínnen de breedte en hoogte van de inhoud te zetten, als je dat handiger vindt.

Met nieuwere css-eigenschappen als grid en flexbox, die speciaal zijn gemaakt om een lay-out mee te maken, spelen dit soort problemen veel minder. Maar hier moet je weer goed op de ondersteuning door browsers letten, want niet elke browser ondersteunt al alles van deze eigenschappen, en zeker niet foutloos.
In plaats van een absolute eenheid als px kun je ook een relatieve eenheid gebruiken, met name em en rem. Voordeel van em en rem is dat een lettergrootte, regelhoogte, en dergelijke in em en rem in alle browsers kan worden veranderd. Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeld px. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken. Voor weergave in mobiele apparaten zijn relatieve eenheden als em en rem vrijwel altijd beter dan absolute eenheden als px.

(De minder bekende rem is ongeveer hetzelfde als de em. Alleen is de lettergrootte bij rem gebaseerd op de lettergrootte van het <html>-element, waardoor de rem overal op de pagina precies even groot is. Bij de em kan de lettergrootte worden beïnvloed door de voorouders van het element, bij de rem niet.)

Zoomen kan trouwens altijd, ongeacht welke eenheid je gebruikt.
Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.

Valiwie???

Valideren is het controleren van je html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.

Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valide code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valide code is over twintig jaar ook nog te bekijken.

Valideren moet trouwens ook niet worden overdreven. Het is een hulpmiddel om echte fouten te vinden, meer niet. Het gaat erom dat je site goed werkt, niet dat je het braafste kind van de klas bent. Als de code niet valideert, maar daar is een goede reden voor, is daar niets op tegen. Zeker met nieuwere html en css wil de validator nog wel eens achterlopen, terwijl dat al prima is te gebruiken.

Op deze site is alle css en html gevalideerd. Als de code niet helemaal valide is (wat regelmatig voorkomt), staat daar onder Bekende problemen (en oplossingen) de reden van.

Je kunt je css en html valideren als 't online staat, maar ook als het nog in je computer staat.

Html kun je valideren op: validator.w3.org/nu.

Css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator.

Toegankelijkheid en zoekmachines

De tekst in dit hoofdstukje is een algemene tekst, die voor elke pagina geldt. Eventueel specifiek voor dit voorbeeld geldende problemen en eventuele aanpassingen om die problemen te voorkomen staan bij Bekende problemen (en oplossingen).

Toegankelijkheid (in het Engels 'accessibility') is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een schermlezer gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje dat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.

(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)

Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.

Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:

Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst wordt gebruikt, als afbeeldingen niet kunnen worden getoond of gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien, als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.

Als een afbeelding alleen maar voor de sier wordt gebruikt, zet je daarbij alt="", om aan te geven dat de afbeelding niet belangrijk is voor het begrijpen van de tekst of zo.
Als uit de tekst in een link niet duidelijk wordt, waar de link naartoe leidt, gebruik dan een title bij de link. Een tekst als 'pagina met externe links' is waarschijnlijk duidelijk genoeg, een tekst als alleen 'links' mogelijk niet. Een duidelijke zwart-witregel is niet te geven, omdat dit ook van tekst en dergelijke in de omgeving van de link afhangt.
Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze geven te veel problemen, omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk, welke toetsen het zijn.

Op zichzelf zijn accesskeys een heel goed idee. Maar helaas zijn ze ook in html5 volstrekt onvoldoende gedefinieerd. Er is nog steeds geen standaard voor de meest gebruikelijke accesskeys, zoals Zoek of Home.

Er is nog steeds niet vastgelegd, hoe accesskeys zichtbaar gemaakt kunnen worden. Voor de makers van browsers zou dit 'n relatief kleine moeite zijn, voor de makers van 'n site is het bergen extra werk.

Hierdoor zijn accesskeys (vrijwel) niet te gebruiken. Misschien kunnen ze nog enig nut hebben op sites, die gericht zijn op 'n specifieke groep gebruikers. Maar voor algemene sites is het advies: normaal genomen niet gebruiken.
Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je in de meeste browsers door links, invoervelden, en dergelijke lopen. Elke tab brengt je één link, invoerveld, en dergelijke verder, Shift+Tab één plaats terug. Met behulp van het attribuut tabindex kun je de volgorde aangeven, waarin de Tab-toets werkt. Zonder tabindex wordt de volgorde van de html aangehouden bij gebruik van de Tab-toets, maar soms is een andere volgorde logischer.

In principe is het beter, als tabindex niet nodig is, maar gewoon de volgorde van de html wordt aangehouden. Bij verkeerd gebruik kan tabindex heel verwarrend zijn. Het is niet bedoeld om van de pagina een hindernisbaan voor kangoeroes te maken, waarop van beneden via links over rechts naar boven wordt gesprongen.
Als, zoals hierboven beschreven, een gebruiker van de Tab-toets bij een link, invoerveld, en dergelijke is aangekomen, heeft dit element 'focus'. Dit wordt aangegeven door de link, invoerveld, en dergelijke extra te markeren met een kadertje. Dat kadertje mag je alleen weghalen, als op een andere manier wordt duidelijk gemaakt, welk element focus heeft. Een gebruiker van de Tab-toets kan anders niet zien, waar zij of hij zit, en welk element gaat reageren op bijvoorbeeld een Enter.
In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn schermlezers en dergelijke zo sterk verbeterd dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als die op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken.
Een zogenaamde skip-link is vaak nog wel zinvol. Dat is een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat hij normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel gewoon zichtbaar in speciale programma's zoals tekstbrowsers en schermlezers, want die kijken gewoon naar wat er in de broncode staat. (Alleen in de schermlezer TalkBack werkt zo'n buiten het scherm geplaatste link niet. TalkBack leest zo'n link wel voor, maar de link kan niet worden gevolgd, als deze buiten het scherm staat.)

Een skip-link staat bovenaan de pagina, nog boven menu, header, en dergelijke, en linkt naar de eigenlijke inhoud van de pagina. Hierdoor kunnen mensen met één toetsaanslag naar de eigenlijke inhoud van de pagina gaan.

Een skip-link is vooral nuttig voor gebruikers van de Tab-toets. Zodra de normaal genomen onzichtbare link door het indrukken van de Tab-toets focus krijgt, kun je hem op het scherm plaatsen, waardoor hij zichtbaar wordt. Bij een volgende tab wordt hij dan weer buiten het scherm geplaatst en is dus niet meer zichtbaar, zodat de lay-out niet wordt verstoord.

Op pagina's en in voorbeelden waar dat nuttig is, wordt op deze site een skip-link gebruikt. (Althans: nog niet in alle voorbeelden die daarvoor in aanmerking komen, zit een skip-link. Maar geleidelijk aan worden dat er steeds meer.)
Van oorsprong is html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is hij gebruikt voor lay-out. Maar daar is hij dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.

De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een externe stylesheet staan of, als hij alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de <head> van die pagina.
Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enzovoort. Schermlezers en dergelijke kunnen van kop naar kop springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.

Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.

Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.
<table> is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als hij voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel, zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel volstrekte ontoegankelijkheid voor schermlezers en dergelijke en als extra bonus vaak 'n lagere plaats in een zoekmachine.
Frames horen bij een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. <iframe>'s hebben voor een deel dezelfde nadelen. Eén van die nadelen is dat de verschillende frames voor zoekmachines, schermlezers, en dergelijke als los zand aan elkaar hangen, omdat ze los van elkaar worden weergegeven. Ze staan wel naast elkaar op het scherm, maar er zit intern geen verband tussen.

Als je 'n stuk code vaker wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, voeg dat dan in met PHP. Dan wordt de pagina niet pas in de browser, maar al op de server samengesteld. Hierdoor zien zoekmachines, schermlezers, en dergelijke één pagina, net zoals wanneer je maar één pagina met html zou hebben geschreven.

(Je kunt ook invoegen met behulp van SSI (Server Side Includes). Maar tegenwoordig kun je beter PHP dan SSI gebruiken, omdat SSI min of meer aan het uitsterven is en PHP veel meer mogelijkheden heeft. Op deze site wordt in enkele voorbeelden nog SSI gebruikt, maar zodra die worden bijgewerkt, gaat dat vervangen worden door PHP.)
Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van lang="...". Op deze site gebeurt dat maar af en toe, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dat soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal. Maar bij enigszins 'normale' teksten hoor je een taalwisseling aan te geven.
Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap: <abbr title="ten opzichte van">t.o.v.</abbr>. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met <abbr>t.o.v.</abbr>. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n schermlezer 't.o.v.' uit gaat spreken als 'tof', en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken.
Geef een verandering niet alleen door kleur aan. Een grote groep mensen heeft moeite met het onderscheiden van kleuren en/of het herkennen van kleuren. Verander bijvoorbeeld een ronde rode knop niet in een ronde groene knop, maar in een vierkante groene knop. Door ook de vorm te veranderen, is het herkennen van de verandering niet alleen van een kleur afhankelijk.
Zorg voor voldoende contrast tussen achtergrond- en voorgrondkleur, tussen background-color en color. Soms zie je heel lichtgrijze tekst op een donkergrijze achtergrond, en dan ook nog in een mini-formaat. Dat is dus voor heel veel mensen stomweg volledig onleesbaar. Een uitstekende online contrastchecker is bijvoorbeeld te vinden op snook.ca.
De spider van 'n zoekmachine, schermlezers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoe veel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina, als de plaatjes worden weggehaald. Hetzelfde geldt voor die fantastisch mooie flash-pagina's, als daarbij geen voorzieningen voor dit soort programma's zijn aangebracht.

Op Linux kun je met Lynx kijken, hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op invisible-island.net/lynx.

Ook kun je in Windows het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een tekstbrowser en dergelijke hem zien. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk. (LET OP: kies voor 'Install WebbIE 4 Web Browser Now'. Dat is – op het moment van schrijven – de een na bovenste knop. Als je voor de bovenste download kiest, krijg je 'n hele berg hulpprogramma's erbij, waar je voor het testen niets aan hebt.)
Ten slotte kun je je pagina nog online op toegankelijkheid laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites, zoals:

lowvision.support Laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet. Engelstalig.

wave.webaim.org Deze laat grafisch zien, hoe de toegankelijkheid is. Engelstalig. Deze tester is ook als extensie in Firefox en Google Chrome te installeren.

Op de pagina met links kun je onder Toegankelijkheid links naar meer tests en dergelijke vinden.

Getest in

Laatst gecontroleerd op 30 april 2018.

Onder dit kopje staat alleen maar, hoe en waarin is getest. Alle eventuele problemen, ook die met betrekking tot zoomen, lettergroottes, toegankelijkheid, uitstaan van JavaScript en/of css, enzovoort staan iets hieronder bij Bekende problemen (en oplossingen). Het is belangrijk dat deel te lezen, want uit een test kan ook prima blijken dat iets totaal niet werkt!

Dit voorbeeld is getest op de volgende systemen:

Desktopcomputers

Windows 7 (1280 x 1024 px, resolution: 96 dpi):
Firefox, UC Browser, Google Chrome, Opera en Internet Explorer 11, in grotere en kleinere browservensters.

OS X 10.11.6 ('El Capitan') (1680 x 1050 px, resolution: 96: dpi, device-pixel-ratio: 1):
Firefox, Safari, Opera en Google Chrome, in grotere en kleinere browservensters.

Linux (Kubuntu 14.04 LTS, 'Trusty Tahr') (1280 x 1024 px, resolution: 96 dpi):
Firefox, Opera en Google Chrome, in grotere en kleinere browservensters.

Laptops

Windows 8.1 (1366 x 768 px, resolution: 96 dpi):
Bureaublad-versie: Firefox, UC Browser, Google Chrome, Opera en Internet Explorer 11, in grotere en kleinere browservensters.
Startscherm-versie: Internet Explorer 11.

Windows 10 (1600 x 900 px, resolution: 96 dpi):
Firefox, UC Browser, Google Chrome, Internet Explorer 11, Opera en Edge, in grotere en kleinere browservensters.

Tablets

iPad met iOS 9.3.5 (1024 x768 px, device-pixel-ratio: 1):
Safari, Chrome for iOS, UC Browser, Firefox (alle portret en landschap).
Opera Mini (Opera Turbo) portret en landschap.

iPad met iOS 11.3.1 (2048 x 1536 px, device-pixel-ratio: 2 ('retina'):
Safari, Chrome for iOS, Firefox (alle portret en landschap).
Opera Mini (Opera Turbo) portret en landschap.

Android 4.4.2 ('Kitkat') (1280 x 800 px, resolution: 96 dpi):
Android browser, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.

Android 4.4.2 ('Kitkat') (2560 x 1600 px, resolution: 192 dpi):
Android browser, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.

Android 6.0 ('Marshmallow') (1920 x 1200 px, resolution: 144 dpi):
Dolphin, Samsung Internet, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.

Android 7.0 ('Nougat') (1920 x 1200 px, resolution: 144 dpi):
Dolphin, Samsung Internet, UC Browser, Firefox, Microsoft Edge en Chrome (alle portret en landschap).
Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.

Smartphones

Windows 10 Mobile (1280 x 720 px, resolution: 192 dpi):
Edge en UC browser (portret en landschap).

Android 4.1.2 ('Jelly Bean') (800 x 480 px, resolution: 144 dpi):
Chrome, Android browser, UC Browser en Firefox (alle portret en landschap).
Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.

Android 7.0 ('Nougat') (1280 x 720 px, resolution: 192 dpi):
Dolphin, Samsung Internet, UC Browser, Firefox, Microsoft Edge en Chrome (alle portret en landschap).
Opera Mini (besparingen uitgeschakeld) portret en landschap.

Er is op de aan het begin van dit hoofdstukje genoemde controledatum getest in de meest recente versie van de browser, die op het betreffende besturingssysteem kon draaien. Het aantal geteste browsers en systemen is al tamelijk fors, en als ook nog rekening gehouden moet worden met (zwaar) verouderde browsers, is het gewoon niet meer te doen. Surfen met een verouderde browser is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken.

In- en uitzoomen en – voor zover de browser dat kan – een kleinere en grotere letter zijn ook getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan 200%.

Er is getest met behulp van muis en toetsenbord, behalve op iOS, Android en Windows 10 Mobile, waar een touchscreen is gebruikt. Op Windows 8.1 en 10 is getest met een touchscreen, met een combinatie van toetsenbord en touchpad, en met een combinatie van toetsenbord en muis.

Als JavaScript is gebruikt, is op de desktop ook getest zonder JavaScript. (Op iOS, Android en Windows 10 Mobile is niet getest zonder JavaScript, omdat je JavaScript in een toenemend aantal mobiele browsers niet uit kunt zetten. Bovendien is een mobiel apparaat zonder JavaScript niet veel meer dan een duur en groot uitgevallen horloge.) Ook is getest zonder css en - als afbeeldingen worden gebruikt - zonder afbeeldingen.

Schermlezers en dergelijke

Naast deze 'gewone' browsers is ook getest in Lynx, WebbIE, NVDA, TalkBack, VoiceOver, ChromeVox en Verteller.

Lynx is een browser die alleen tekst laat zien en geen css gebruikt. Er is getest op Linux.

WebbIE is een browser die gericht is op mensen met een handicap. Er is getest op Windows 7. (LET OP: kies voor 'Install WebbIE 4 Web Browser Now'. Dat is – op het moment van schrijven – de een na bovenste knop. Als je voor de bovenste download kiest, krijg je 'n hele berg hulpprogramma's erbij, waar je voor het testen niets aan hebt.)

NVDA is een schermlezer, zoals die door blinden wordt gebruikt. Er is getest op Windows 7 en Windows 10 in combinatie met Firefox.

TalkBack is een in Android ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Chrome op Android 4.4,2, 6.0 en 7.0.

VoiceOver is een in iOS en OS X ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Safari op iOS (9.3.5 en 11.2.6) en OS X 10.11.6.

ChromeVox is een schermlezer in de vorm van een extensie bij Google Chrome. Er is getest op een systeem met Kubuntu Linux 14.04.

Verteller (Narrator) is een in Windows 10 ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Edge.

(Voor alle bovenstaande programma's zijn links naar sites met uitleg e.d. te vinden op de pagina met links onder Toegankelijkheid → Blinden en slechtzienden.)

Als het voorbeeld in deze programma's toegankelijk is, zou het in principe toegankelijk moeten zijn in alle aangepaste browsers en dergelijke. En dus ook voor zoekmachines, want een zoekmachine is redelijk vergelijkbaar met een blinde.

Eventuele problemen in schermlezers (en eventuele aanpassingen om die te voorkomen) staan iets hieronder bij Bekende problemen (en oplossingen).

Alleen op de hierboven genoemde systemen en browsers is getest. Er is dus niet getest op bijvoorbeeld 'n Blackberry. De kans is (heel erg) groot dat dit voorbeeld niet (volledig) werkt op niet-geteste systemen en apparaten. Om het wel (volledig) werkend te krijgen, zul je vaak (kleine) wijzigingen en/of (kleine) aanvullingen moeten aanbrengen, bijvoorbeeld met JavaScript.

Er is ook geen enkele garantie dat iets werkt in een andere tablet of smartphone dan hierboven genoemd, omdat fabrikanten in principe de software kunnen veranderen. Dit is anders dan op de desktop, waar browsers altijd (vrijwel) hetzelfde werken, zelfs op verschillende besturingssystemen. Iets wat in Android browser werkt, zal in de regel overal werken in die browser, maar een garantie is er niet. De enige garantie is het daadwerkelijk testen op een fysiek apparaat. En aangezien er duizenden mobiele apparaten zijn, is daar eigenlijk geen beginnen aan.

De html is gevalideerd met de validator van w3c, de css ook. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen (en oplossingen) vermeld.

Nieuwe browsers worden pas getest, als ze uit het bèta-stadium zijn. Anders is er 'n redelijke kans dat je tegen 'n bug zit te vechten, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt. Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kunnen niet worden beantwoord, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enzovoort in wel geteste browsers: graag!)

Bekende problemen (en oplossingen)

Waarop en hoe is getest, kun je gelijk hierboven vinden bij Getest in.

Als je hieronder geen oplossing vindt voor een probleem dat met dit voorbeeld te maken heeft, kun je op het forum proberen een oplossing te vinden voor je probleem. Om forumspam te voorkomen, moet je je helaas wel registreren, voordat je op het forum een probleem kunt aankaarten.

Bij toegankelijkheid is er vaak geen goed onderscheid te maken tussen oplossing en probleem. Zonder (heel simpele) aanpassingen heb je vaak 'n probleem, en omgekeerd. Daarom staan bij toegankelijkheid aanpassingen en problemen bij elkaar.

Voor zover van toepassing wordt eerst het ontbreken van JavaScript, css en/of afbeeldingen besproken. Vervolgens problemen en aanpassingen met betrekking tot toegankelijkheid voor specifieke groepen bezoekers, zoals zoomen en andere lettergrootte, Tab-toets, tekstbrowsers en schermlezers. Als laatste volgen algemene problemen in alle of in specifieke browsers.

Als in een onderdeel één of meer problemen wordt besproken, staat in een rood kadertje een korte samenvatting daarvan. Bij een onderwerp over toegankelijkheid zijn er soms geen problemen, maar alleen aanpassingen. In dat geval staat in een groen kadertje 'Geen problemen'.

Zonder css

Geen problemen.

Zonder css staan tekst en kopregels gewoon op het scherm.

Tekstbrowsers

Geen problemen.

Deze constructie heeft geen enkele invloed op tekstbrowsers.

Schermlezers

Geen problemen.

Deze constructie heeft geen enkele invloed op schermlezers.

Zoomen en lettergroottes

Bij een heel grote letter komt de tekst gedeeltelijk verkeerd te staan.

Zoomen levert geen enkel probleem op.

Als de lettergrootte tot meer dan 170% wordt vergroot, komt de witte tekst uit het groene blok gedeeltelijk onder het blauwe blok te staan. Ook komt de tekst uit het onderste oranje blok gedeeltelijk onder het witte blok te staan.

Omdat het in dit voorbeeld om het centreren gaat en dit niet zo belangrijk is, is hier verder niets aan gedaan.

Sommige versies van Android browser, UC browser en Opera Mini op Android 4.1.2 en 4.4.2

Het witte blok (de pagina) wordt niet horizontaal gecentreerd.

Omdat fabrikanten aanpassingen maken aan Android, is niet precies te zeggen, voor welke versies dit geldt. In latere versies van Android speelt dit niet meer.

Deze browsers hebben problemen met het voor het centreren van het witte blok gebruikte flexbox. Sommige van deze browsers ondersteunen een oudere versie van flexbox, maar die is zo slecht geïmplementeerd dat je daar eigenlijk weinig aan hebt.

Je zou dit simpel kunnen opvangen door bij <main>, het witte blok, in de css de regel margin: 0 auto; toe te voegen. Voor de browsers die flexbox ondersteunen is dit overbodig, maar in de hierboven genoemde browsers zou deze toevoeging het witte blok horizontaal centreren.

Internet Explorer 11, dat feest van creatief technische ongein van Microsoft, heeft echter problemen met justify-content. Bij <body> wordt dit gebruikt om <main> horizontaal te centreren. Dat werkt prima, maar als je bij <main> margin: 0 auto; neerzet, werkt justify-content niet meer in Internet Explorer 11. Het witte blok wordt dan niet meer horizontaal gecentreerd, maar helemaal rechts neergezet. Zoals gezegd: een feest van creatieve ongein.

Omdat Internet Explorer 11 veel meer wordt gebuikt dan de snel verdwijnende hierboven genoemde browsers, wint Internet Explorer 11. In Edge werkt justify-content trouwens wel goed.

Mogelijk zou dit op een of andere (ingewikkelde) manier zijn op te lossen, maar er gaat geen tekst of zo verloren. En omdat deze browsers snel aan het verdwijnen zijn, is hier verder geen oplossing voor gezocht.

Het onderste oranje blok staat te ver naar rechts.

Zou je denken, maar dat is niet zo. Het onderste oranje blok wordt gepositioneerd ten opzichte van het venster van de browser en staat precies in het midden van het venster. In browsers die flexbox ondersteunen, staat ook het witte blok <main> in het midden van dat venster. Maar in deze browsers is dat niet zo (meer hierover staat gelijk hierboven).

Het oranje blok staat op de juiste plaats, maar de witte <main> staat te ver naar links.

Dit kun je trouwens simpel corrigeren. Als je aan de css voor <main> position: relative; toevoegt, wordt het onderste oranje blok gepositioneerd ten opzichte van <main> en staat het horizontaal in het midden van <main>. Alleen blijft de hele <main> nog steeds links in het browservenster staan, dat is hier niet mee verholpen.

Wijzigingen

Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.

25 mei 2008:

Nieuw opgenomen.

7 april 2009:

Tekst aangepast aan de nieuw verschenen Internet Explorer 8. De code is niet veranderd.

16 november 2009:

Ik heb jarenlang het woord 'header' gebruikt voor het bovenste deel van de pagina én voor kopregels. Dat is uiterst verwarrend. Geleidelijk aan ben ik dat aan het corrigeren. Bij dit voorbeeld vermeld ik het even speciaal, omdat het woord 'header' hier op nogal wat plaatsen is vervangen door 'kopregel'.

30 oktober 2010:

Op nogal wat plaatsen waar een achtergrondkleur was opgegeven ook een tekstkleur toegevoegd. Dit met het oog op toegankelijkheid.

30 april 2018:

Volledig herschreven. De belangrijkste en/of meest zichtbare wijzigingen:

Alles voor Internet Explorer 10 en eerder verwijderd.
Doctype omgezet naar html5.
<body> achtergrondkleur gegeven (net als op de rest van de site).
Pagina border gegeven.
Selectors ingekort.
Hoogte in px weggehaald of vervangen door hoogte in em.
Op diverse plaatsen maximumbreedte in procenten toegevoegd, zodat in smallere browservensters niet meer horizontaal gescrold hoeft te worden.
Flexbox als methode voor horizontaal centreren toegevoegd.
'Truc' om absoluut gepositioneerd blok-element horizontaal te centreren toegevoegd.
display: inline-block; in combinatie met text-align: center; voor horizontaal centreren toegevoegd.
Aantal nieuwe hoofdstukken, vooral over toegankelijkheid.
Tig kleinere wijzigingen in de tekst.

Inhoud van de download en licenties

De inhoud van deze download kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:

* Sommige onderdelen die van 'n andere site of zo afkomstig zijn, vallen mogelijk onder een of andere licentie. Dat is hieronder bij het betreffende onderdeel te vinden.

* Je gebruikt het materiaal uit deze download volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte code en dergelijke zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal uit deze download ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.

* Dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) wordt regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat voorbeeld, uitleg, en dergelijke afkomstig zijn van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.

Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.

positioneren-034-dl.html: de pagina met het voorbeeld.

positioneren-034.pdf: deze uitleg (aangepast aan de inhoud van de download).

positioneren-034-inhoud-download-en-licenties.txt: een kopie van de tekst onder dit kopje (Inhoud van de download en licenties).

034-css-dl:

positioneren-034-dl.css: stylesheet voor positioneren-034-dl.html.

HTML

De code is geschreven in een afwijkende lettersoort. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code), is in de hele uitleg onderstippeld blauw. Alle niet-essentiële code is bruin. (In de inhoudsopgave staat alles in een gewone letter vanwege de leesbaarheid.)

In de html hieronder wordt alleen de html besproken, waarover iets meer is te vertellen. Een <h1> bijvoorbeeld wordt in de regel niet genoemd, omdat daarover weinig interessants valt te melden. (Als bijvoorbeeld het uiterlijk van de <h1> wordt aangepast met behulp van css, staat dat verderop bij de bespreking van de css.)

Zaken als een doctype en charset hebben soms wat voor veel mensen onbekende effecten, dus daarover wordt hieronder wel een en ander geschreven.

<!DOCTYPE html>

Een document moet met een doctype beginnen om weergaveverschillen tussen browsers te voorkomen. Zonder doctype is de kans op verschillende (en soms volkomen verkeerde) weergave tussen verschillende browsers heel erg groot.

Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.

Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.

Het hier gebruikte doctype is dat van html5. Dit kan zonder enig probleem worden gebruikt: het werkt zelfs in Internet Explorer 6.

<html lang="nl">

De toevoeging lang="nl" bij <html> geeft aan dat de pagina in het Nederlands is. De taal is van belang voor schermlezers, automatisch afbreken, automatisch genereren van aanhalingstekens, juist gebruik van decimale punt of komma, en dergelijke.

<meta charset="utf-8">

Zorgt dat de browser letters met accenten en dergelijke goed kan weergeven.

utf-8 is de beste charset (tekenset), omdat deze alle talen van de wereld (en nog heel veel andere extra tekens) bestrijkt, maar toch niet meer ruimte inneemt voor de code, dan nodig is. Als je utf-8 gebruikt, hoef je veel minder entiteiten (ä en dergelijke) te gebruiken, maar kun je bijvoorbeeld gewoon ä gebruiken.

Deze regel moet zo hoog mogelijk komen te staan, als eerste regel binnen de <head>, omdat hij anders door sommige browsers niet wordt gelezen.

In html5 hoeft deze regel niet langer te zijn, dan wat hier staat.

<meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1">

Mobiele apparaten variëren enorm in grootte. En dat is een probleem. Sites waren, in ieder geval tot voor kort, gemaakt voor desktopbrowsers. En die hebben, in vergelijking met bijvoorbeeld een smartphone, heel brede browservensters. Hoe moet je op 'n smartphone een pagina weergeven, die is gemaakt voor de breedte van een desktop? Je kunt natuurlijk wachten tot álle sites zijn omgebouwd voor smartphones, tablets, enzovoort, maar dan moet je waarschijnlijk heel erg lang wachten.

Mobiele browsers gokken erop dat een pagina een bepaalde breedte heeft. Safari voor mobiel bijvoorbeeld gaat ervan uit dat een pagina 980 px breed is. De pagina wordt vervolgens zoveel versmald dat hij binnen het venster van het apparaat past. Op een iPhone wordt de pagina dus veel smaller dan op een iPad. Vervolgens kan de gebruiker inzoomen op het deel van de pagina dat hij of zij wil zien.

Dit betekent ook dat bij het openen van de pagina de tekst meestal heel erg klein wordt weergegeven. (Meestal, want niet alle browsers en apparaten doen het op dezelfde manier.) Niet erg fraai, maar bedenk maar 'ns 'n betere oplossing voor bestaande sites.

Nieuwe sites of pagina's kunnen echter wel rekening houden met de veel kleinere vensters van mobiele apparaten. In dit voorbeeld bijvoorbeeld wordt de pagina nooit breder dan het venster.

Maar die stomme mobiele browser weet dat niet, dus die gaat ervan uit dat ook deze pagina 980 px breed is, en verkleint die dan. Dat is ongeveer even behulpzaam als de gedienstige kelner die behulpzaam de stoel naar achteren trekt, net als jij wilt gaan zitten.

Om de door de browser aangeboden hulp vriendelijk maar beslist te weigeren, wordt deze tag gebruikt. Hiermee geef je aan dat de pagina is geoptimaliseerd voor mobiele apparaten.

Een iPad in portretstand bijvoorbeeld is 768 px breed. De kreet width=device-width zegt tegen de mobiele browser dat de breedte van de weer te geven pagina gelijk is aan de breedte van het apparaat. Voor een iPad in portretstand dus 768 px.

Er staat nog een tweede deel in de tag: initial-scale=1. Sommige mobiele apparaten zoomen een pagina gelijk in of uit. Ook weer in een poging behulpzaam te zijn. Ook dat is hier niet nodig. Er is ook een instructie om zoomen helemaal onmogelijk te maken, maar die gebruik ik niet. De bezoeker kan zelf nog gewoon zoomen, wat belangrijk is voor mensen die wat slechter zien.

<link rel="stylesheet" href="034-css-dl/tekst-034-dl.css">

Dit is een koppeling naar een externe stylesheet (stijlbestand), waarin de css staat. In html5 is de toevoeging type="text/css" niet meer nodig, omdat dit standaard al zo staat ingesteld. Je moet uiteraard de naam van en het pad naar de stylesheet aanpassen aan de naam en plaats, waar je eigen stylesheet staat.

Voordeel van een externe stylesheet is onder andere dat deze geldig is voor alle pagina's, waaraan deze is gelinkt. 'n Verandering in de lay-out hoef je dan maar in één enkele stylesheet aan te brengen, in plaats van in elke pagina apart. Op een grotere site kan dit ontzettend veel werk schelen. Bovendien hoeft de browser zo'n externe stylesheet maar één keer te downloaden, ongeacht hoeveel pagina's er gebruik van maken. Zou je de css in elke pagina opnieuw aanbrengen, dan worden de te downloaden bestanden veel groter.

In dit voorbeeld heeft een extern stylesheet eigenlijk geen nut, omdat er maar één pagina is die dit stylesheet gebruikt. In dit geval kun je de css beter in de <head> van de html-pagina zelf zetten. Voor de omvang maakt het hier niets uit, want de css wordt hoe dan ook altijd precies één keer gedownload, en nooit vaker. Voor het onderhoud maakt het ook geen verschil, want ook hier hoef je de css maar op één plaats te wijzigen. Maar het scheelt wel een extra aanroep naar de server, omdat geen apart stylesheet hoeft te worden gedownload.

Dat opnemen in de <head> gaat heel simpel: je kopieert gewoon het hele stylesheet en zet die bovenin de <head>, tussen <style> en </style>:

<style> body {color: black;} (...) rest van de css (...) div {color: red;} </style>

Maar zodra een stylesheet op meerdere pagina's wordt gebruikt, wat meestal het geval zal zijn, is een extern stylesheet beter.

(De reden dat er toch een extern stylesheet is, terwijl hierboven omstandig wordt beweerd dat dat in dit voorbeeld eigenlijk geen nut heeft: overzichtelijkheid. Nu kun je html en css los van elkaar bekijken.)

CSS

De code is geschreven in een afwijkende lettersoort. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code) is in de hele uitleg onderstippeld blauw. Alle niet-essentiële code is bruin. (In de inhoudsopgave staat alles in een gewone letter vanwege de leesbaarheid.)

Technisch gezien is er geen enkel bezwaar om de css in de stylesheet allemaal achter elkaar op één regel te zetten:

div#header-buiten {position: absolute; right: 16px; width: 100%; height: 120px; background: yellow;} div p {margin-left 16px; height: 120px; text-align: center;}

Maar als je dat doet, garandeer ik je hele grote problemen, omdat het volstrekt onoverzichtelijk is. Beter is het om de css netjes in te laten springen:

              div#header-buiten {
            position: absolute;
            right: 16px;
            width: 100%;
            height: 120px;
            background: yellow;
        }

        div p {
            margin-left: 16px;
            height: 120px;
            text-align: center;
        }

Hiernaast is het heel belangrijk voldoende commentaar (uitleg) in de stylesheet te schrijven. Op dit moment weet je waarschijnlijk (hopelijk...), waarom je iets doet. Maar over vijf jaar kan dat volstrekt onduidelijk zijn. Op deze site vind je nauwelijks commentaar in de stylesheets, maar dat heeft een simpele reden: deze uitleg is in feite één groot commentaar.

Op internet zelf is het goed, als de stylesheet juist zo klein mogelijk is. Dus voor het uploaden kun je normaal genomen het beste het commentaar weer verwijderen. Veel mensen halen zelfs alles wat overbodig is weg, voordat ze de stylesheet uploaden. Inspringingen bijvoorbeeld zijn voor mensen handig, een computer heeft ze niet nodig.

Je hebt dan eigenlijk twee stylesheets. De uitgebreide versie waarin je dingen uitprobeert, verandert, enzovoort, met commentaar, inspringingen, en dergelijke. Dat is de mensvriendelijke versie. Daarnaast is er dan een stylesheet die je op de echte site gebruikt: een gecomprimeerde versie.

Dat comprimeren kun je met de hand doen, maar er bestaan ook hulpmiddelen voor. Op de pagina met links kun je onder het kopje Gereedschap → Snelheid, testen, gzip, comprimeren (inclusief theorie) links naar sites vinden, waar je bestanden kunt comprimeren.

(Stylesheets op deze site zijn niet gecomprimeerd. Omdat het vaak juist om de css gaat, kunnen mensen dan zonder al te veel moeite de css bekijken.)

/* positioneren-034-dl.css */

Om vergissingen te voorkomen is het een goede gewoonte bovenaan het stijlbestand even de naam neer te zetten. Voor je het weet, zit je anders in het verkeerde bestand te werken.

body

Het element waarbinnen de hele pagina staat. Veel instellingen die hier worden opgegeven, worden geërfd door de nakomelingen van <body>. Ze gelden voor de hele pagina, tenzij ze later worden gewijzigd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de lettersoort, de lettergrootte en de voorgrondkleur.

background: #ff9;

Achtergrondkleurtje.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.

Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.

display: flex;

Hiermee wordt <body> in een zogenaamde 'flex container' veranderd. Dit maakt het veel makkelijker om de directe kinderen van dit element, de 'flex items', op een bepaalde plaats neer te zetten.

Alleen <main> is in dit voorbeeld een direct kind van <body>. Alle andere html-elementen in dit voorbeeld zijn weliswaar nakomelingen van <body>, maar het zijn geen directe kinderen. Directe kinderen van een flex container veranderen in een 'flex item'.

Omdat <main> een flex item is, is het dodelijk simpel het op allerlei plaatsen binnen <body> neer te zetten. Ook horizontaal centreren is een fluitje van een cent, zoals gelijk hieronder blijkt.

justify-content: center;

Met deze opdracht worden de directe kinderen van een flex container horizontaal gecentreerd. In dit geval is de flex container <body>, die hier gelijk boven met display: flex; in een flex container is veranderd.

In dit voorbeeld is alleen <main> een direct kind van <body>. Daarom wordt <main> horizontaal gecentreerd binnen <body>, ongeacht de breedte van <body>.

(Zouden er meer directe kinderen van <body> zijn, dan zouden deze allemaal samen horizontaal worden gecentreerd. Met een andere waarde dan 'center' zou je ze bijvoorbeeld gelijkmatig binnen <body> kunnen verdelen.)

<body> is een blok-element en wordt daarom normaal genomen automatisch even breed als z'n ouder <html>. Omdat <html> het buitenste element is, wordt dit normaal genomen even breed als het venster van de browser. Hierdoor staan uiteindelijk de directe kinderen van <body> (hier alleen <main>) horizontaal gecentreerd binnen het venster, ongeacht de breedte van het venster. En daarmee ook alles wat binnen <main> staat, oftewel: de hele pagina.

Cholerische types kunnen hier terecht opmerken dat het dus weer 'ns allemaal belazerij is. De pagina wordt helemaal niet horizontaal gecentreerd. Alleen <main> wordt horizontaal gecentreerd. De geachte cholerici hebben volkomen gelijk. Maar dit is css: het gaat erom, wat je ziet. En niet wat er gebeurt. Je gaat bij Hans Klok toch ook niet onder het zagen bloeddorstig roepen dat ze niet echt doormidden wordt gezaagd en dat je je geld terug wilt?

font-family: Arial, Helvetica, sans-serif;

Als Arial is geïnstalleerd op de machine van de bezoeker, wordt deze gebruikt, anders Helvetica. Als die ook niet wordt gevonden, wordt in ieder geval een schreefloze letter (zonder dwarsstreepjes) gebruikt.

margin: 0;

Slim om te doen vanwege verschillen tussen browsers.

padding: 20px 0;

Omdat voor onder en links niets is opgegeven, krijgen onder en links automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 20px 0 20px 0 in de volgorde boven – rechts – onder – links.

De padding aan de bovenkant zorgt voor wat afstand tussen de bovenkant van het venster van de browser en de <main> met de pagina. De padding aan de onderkant is niet van belang.

main

Alle <main>'s. Dat is er maar één. Hierbinnen staat de hele pagina. (Het is ook deze <main> die feitelijk horizontaal wordt gecentreerd, maar voor het oog is het de hele pagina.)

background: white;

Witte achtergrond.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

Dit is ook al bij <body> opgegeven, maar sommige mensen hebben bij álle elementen de kleuren veranderd. Het heeft immers weinig zin, als ze dat alleen bij de body doen, terwijl de sitebouwer de kleuren ook bij bijvoorbeeld de paragrafen heeft aangepast.

display: block;

Oudere browsers kennen <main> niet. Een onbekend element wordt standaard als inline-element weergegeven. Daarom wordt hier expliciet opgegeven, dat <main> een blok-element is. Hierdoor kunnen eigenschappen als breedte worden gebruikt.

width: 500px;

Breedte.

max-width: 90%;

Hier gelijk boven wordt een breedte van 500 px opgegeven. In browservensters smaller dan 500 px zou daardoor horizontaal moeten worden gescrold om de hele pagina te kunnen zien. Om dat te voorkomen wordt hier een maximumbreedte opgegeven.

Een breedte in procenten is normaal genomen ten opzichte van de ouder van het element. Die ouder is <body>, een blok-element. Een blok-element wordt normaal genomen automatisch even breed als z'n ouder. De ouder van <body> is <html>. Omdat <html> het buitenste element is, wordt dat normaal genomen even breed als het venster van de browser. Uiteindelijk wordt <main> hierdoor nooit breder dan 90% van de breedte van het venster, ongeacht de breedte van het venster.

De maximumbreedte is hier geen 100%, maar 90%. Daardoor zie je ook in smallere browservensters dat de pagina is gecentreerd. Als de pagina de volle breedte van het venster zou vullen, zou je dat centreren niet meer zien. En dit voorbeeld gaat nou juist over horizontaal centreren.

height: 28em;

Hoogte.

In het algemeen is het geen goed idee om aan een blok-element met tekst een hoogte te geven. Een blok-element wordt automatisch precies hoog genoeg om de inhoud ervan weer te kunnen geven. Als je er een hoogte aan geeft, loop je het risico dat het element te hoog of te laag wordt. Daardoor kan bijvoorbeeld een achtergrondkleur of border te hoog of te laag komen te staan.

Deze pagina zit echter wat vreemd in elkaar, omdat het een pagina met voorbeelden is. Het onderste oranje blok is absoluut gepositioneerd, om ook een voorbeeld met een absolute positie te kunnen laten zien. Absoluut gepositioneerde elementen tellen niet mee voor de hoogte van hun ouder. Op de afbeelding is te zien dat het onderste oranje blok daardoor gedeeltelijk onder <main> komt te staan. Door aan <main> een hoogte te geven, wordt dat voorkomen.

Als eenheid is de relatieve eenheid em gebruikt, zodat de hoogte mee verandert met de lettergrootte. Bij een absolute eenheid als px zou dat niet gebeuren. Als je de letters vergroot tot meer dan 170%, komt echter het onderste oranje blok toch nog onder <main> te staan. Op een 'echte' site zou je dit netter moeten oplossen.

text-align: center;

Alle inline-elementen horizontaal centreren. Omdat deze eigenschap erfelijk is, geldt dit voor álle nakomelingen van <main>, tenzij dit wordt gewijzigd.

De naam van deze eigenschap is wat ongelukkig gekozen, want niet alleen tekst, maar álle inline-elementen worden gecentreerd. Ook bijvoorbeeld een <img>. Bij #groen wordt de groene <div> met display: inline-block; veranderd in een soort combinatie van een inline- en een blok-element. Daardoor werkt deze eigenschap ook bij de groene <div>.

border: black solid 1px;

Zwart randje.

h1

Alle <h1>'s. Dat is er maar één, waarin de belangrijkste kopregel van de pagina staat. Het is hier het bovenste oranje blok.

background: orange;

Oranje achtergrond.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

font-size: 1.3em;

Van zichzelf is een <h1> tamelijk onbescheiden groot. Hier wordt de lettergrootte iets verminderd.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

margin-top: 0;

Van zichzelf heeft een <h1> een marge aan boven- en onderkant. De marge aan de bovenkant wordt hier verwijderd.

#roze

Het element met id="roze". De roze <div>.

background: #f6c;

Roze achtergrondkleur

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

width: 200px;

Breedte.

margin: 0 auto;

Omdat voor onder en links geen waarde is opgegeven, krijgen onder en links dezelfde waarden als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 auto 0 auto in de volgorde boven – rechts – onder – links.

Boven en onder geen marge.

Links en rechts auto, wat hier hetzelfde betekent als evenveel. Hierdoor staat div#roze altijd horizontaal gecentreerd binnen z'n ouder <main>, ongeacht de breedte van <main>.

Deze manier van horizontaal centreren van een blok-element werkt alleen, als het te centreren element een breedte heeft.

padding: 5px;

Kleine afstand tussen tekst in en rand van de <div>.

h2, h3

Alle <h2>'s en <h3>'.

font-weight: normal;

Standaard is een <h> vet. Hier wordt dat veranderd in normaal.

font-size: 1em;

Standaard hebben een <h2> een <h3> een grotere letter. Hier wordt dat teruggebracht tot een gewone lettergrootte.

margin: 0;

Standaard hebben een <h2> en een <h3> een marge aan boven- en onderkant. Hier wordt die verwijderd.

#groen

Het element met id="groen". De groene <div>.

background: green;

Groene achtergrond.

color: white;

Witte voorgrondkleur. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

display: inline-block;

Een <div> is een blok-element. Hiermee wordt div#groen veranderd in een soort kruising tussen een inline- en een blok-element. De <div> komt bijvoorbeeld niet op een nieuwe regel te staan, maar eigenschappen als breedte en hoogte kunnen wel worden gebruikt. Bij een echt inline-element kunnen dat soort eigenschappen niet worden gebruikt.

Omdat div#groen nu een soort inline-element is, werkt het bij main opgegeven text-align: center; nu ook voor div#groen de <div> staat horizontaal gecentreerd binnen <main>.

width: 300px;

Breedte.

max-width: 90%;

Een maximumbreedte in procenten is normaal genomen ten opzichte van de ouder van het element, dat is hier <main>.

Bij main is ervoor gezorgd dat <main> nooit breder dan 90% van het venster van de browser kan worden. In heel smalle vensters kan <main> daardoor minder dan 300 px breed worden.

Hier gelijk boven heeft div#groen een breedte van 300 px gekregen. In heel smalle browservensters zou div#groen even breed of zelfs breder dan <main> kunnen worden. Met deze maximumbreedte blijft div#groen altijd 10% smaller dan <main>, waardoor ook in smallere browservensters zichtbaar blijft dat deze <div> horizontaal is gecentreerd.

height: 15em;

Hoogte.

Deze pagina zit echter wat vreemd in elkaar, omdat het een pagina met voorbeelden is. Het blauwe blok is absoluut gepositioneerd, om ook een voorbeeld met een absolute positie te kunnen laten zien. Absoluut gepositioneerde elementen tellen niet mee voor de hoogte van hun ouder. Hierdoor zou div#groen niet hoger worden dan nodig is, om de erin zittende tekst weer te geven.

Op de afbeelding is te zien dat het blauwe blok daardoor gedeeltelijk boven en onder div#groen komt te staan. Door een hoogte op te geven, wordt dat voorkomen.

Als eenheid is de relatieve eenheid em gebruikt, zodat de hoogte mee verandert met de lettergrootte. Bij een absolute eenheid als px zou dat niet gebeuren.

margin: 20px 0;

Omdat voor onder en links geen waarde is opgegeven, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 20px 0 20px 0 in de volgorde boven – rechts – onder – links.

Boven en onder een marge van 20 px voor wat afstand tot de roze <div> boven en de oranje kopregel onder div#groen, rechts en links geen marge.

padding: 5px;

Kleine afstand tussen tekst in en buitenkant van div#groen.

position: relative;

Om nakomelingen van div#groen te kunnen positioneren ten opzichte van de <div>, moet de <div> zelf een positie hebben. Omdat verder niets wordt opgegeven voor top en dergelijke, heeft dit geen invloed op de <div> zelf.

#groen h2

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

h2, h3 {font-weight: normal; font-size: 1em; text-align: center; padding: 5px;}

Alle <h2>'s binnen het element met id="groen". Binnen div#groen staat slechts één <h2>.

font-size: 1.3em;

Eerder is de lettergrootte van alle <h2>'s teruggebracht tot een normale lettergrootte. Hier wordt de lettergrootte van deze <h2> weer vergroot.

#blauw

Het element met id="blauw". De blauwe <div>

background: #0ff;

Blauwe achtergrondkleur.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

width: 150px;

Breedte.

padding: 5px;

Kleine afstand tussen tekst in en buitenkant van div#blauw.

position: absolute;

Om de <div> op de juiste plaats neer te kunnen zetten.

Er wordt gepositioneerd ten opzichte van de eerste voorouder die zelf een andere positie dan static heeft. Dat is hier div#groen, die bij #groen relatief is gepositioneerd.

top: 50%; left: 50%;

Verticaal en horizontaal halverwege div#groen neerzetten. De linkerbovenhoek van div#blauw staat nu verticaal en horizontaal precies in het midden van div#groen.

Omdat procenten zijn gebruikt, staat de linkerbovenhoek altijd in het midden van div#groen, ongeachte de breedte en hoogte van div#groen.

margin-left: -75px;

div#blauw heeft iets hierboven een breedte van 150 px gekregen en is gelijk hierboven precies in het midden van div#groen neergezet. Als je nu div#blauw de helft van z'ne breedte naar links terugzet, staat de helft van div#blauw links van het midden van div#groen en de helft rechts ervan. Oftewel: div#blauw staat horizontaal gecentreerd binnen div#groen.

-webkit-transform: translateY(-50%); transform: translateY(-50%);

Hier staat in feite twee keer hetzelfde: transform: translateY(-50%);. Waarom dat zo is, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.

De bovenkant van div#blauw is iets hierboven met top: 50%; halverwege div#groen gezet.

De breedte van div#groen is bekend, want die is iets hierboven met width: 150px; opgegeven. Voor de hoogte is het 'n ander verhaal, want die is niet opgegeven. De hoogte van div#blauw is daardoor afhankelijk van de hoeveelheid inhoud van de <div>. Ook de lettergrootte heeft invloed op de hoogte: een grotere letter zal meer hoogte nodig hebben.

Omdat de hoogte niet bekend is, kun je niet precies met px of zo opgeven hoeveel div#blauw naar boven moet worden verplaatst om de <div> verticaal binnen div#groen te centreren.

Met translateY() wordt een element verticaal verplaatst. Met een positieve waarde wordt naar beneden verplaatst, met een negatieve waarde naar boven. Met translateY(-50%) wordt de <div> precies de helft van z'n hoogte naar boven verplaatst. Vaak heeft een percentage betrekking op de ouder van het element, maar een percentage bij translate() heeft betrekking op de hoogte (of breedte) van het element zelf.

Bij het maken van de pagina is de precieze hoogte van div#groen onbekend, maar bij het weergeven van de pagina weet de browser die hoogte wel. Daarom wordt div#blauw altijd precies de helft van z'n eigen hoogte naar boven verplaatst, ongeacht de hoogte van de <div>. Als de bezoeker bijvoorbeeld de lettergrootte zou veranderen, wordt ook de verplaatsing onmiddellijk aangepast.

main p

Alle <p>'s in <main>.

margin: 0;

Een <p> heeft van zichzelf marges aan boven- en onderkant, die worden hier verwijderd.

h4

Alle <h4>'s. Dat is er hier maar eentje: het onderste oranje blok.

background: orange;

Oranje achtergrond.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

width: 260px;

Breedte.

font-weight: normal;

Een <h> heeft normaal genomen vette tekst, dat wordt hier veranderd in gewone tekst.

text-align: left;

Bij main is text-align: center; opgegeven. Die eigenschap is erfelijk en geldt ook voor de tekst in deze <h4>. Hiermee wordt de tekst in de <h4> weer gewoon links uitgelijnd.

margin: 0 auto;

Omdat voor onder en links geen waarden zijn opgegeven, krijgen deze automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 auto 0 auto in de volgorde boven – rechts – onder – links.

Boven en onder geen marge, links en rechts auto, wat hier hetzelfde betekent als evenveel. Oftewel: de <h4> staat altijd gecentreerd ten opzichte van z'n ouder <main>, het witte blok.

Maar hier doet zich een eigenaardig verschijnsel voor. De <h4> wordt iets hieronder absoluut gepositioneerd, en bij een absoluut gepositioneerd element werkt de truc om met auto te centreren normaal genomen niet. Hier werkt die echter toch.

Iets hieronder wordt met right: 0; en left: 0; opgegeven dat de <h4> van de linker- tot de rechterkant van <main> moet lopen. Iets hierboven is echter een breedte van 240 px opgegeven. <main> is maximaal 500 px breed, maar hoe dan ook altijd breder dan 240 px. Hier wordt dus een onmogelijke opdracht gegeven.

Als <main> bijvoorbeeld 400 px breed is en de <h4> moet van left: 0; tot right: 0; lopen, én heeft vanwege de width: 240px; een breedte van 240 px, dan kan aan één van die drie eigenschappen onmogelijk worden voldaan.

De browser raakt hier dermate van in de war, dat right: 0; en left: 0; gewoon worden genegeerd en margin: 0 auto; toch werkt. Oftewel: bij een absolute positie werkt margin: 0 auto; niet, tenzij je ook left: 0; en right: 0; opgeeft.

(Deze weinig bekende truc werkt trouwens ook bij position: fixed;. Je kunt de horizontale plaatsing nog beïnvloeden door bij right of left een andere waarde dan 0 in te vullen. En het is ook niet zo dat de browser in de war raakt. Dit staat gewoon in de specificatie. Alleen is het zo weerzinwekkend technisch opgeschreven dat naar verluidt zelfs Einstein het pas na 38 keer lezen begreep.)

padding: 5px;

Kleine afstand tussen tekst in en buitenkant van de <h4>.

position: absolute;

Om de <h4> op de juiste positie neer te kunnen zetten. Er wordt gepositioneerd ten opzichte van de eerste voorouder die zelf een andere positie dan 'static' heeft. Als die er niet is, zoals hier het geval is, wordt gepositioneerd ten opzichte van het venster van de browser.

right: 0; left: 0;

right: 0; en left: 0; worden hier alleen gebruikt, om de <h4> horizontaal te centreren. Hoe dat precies werkt, is iets hierboven te vinden bij margin 0 auto;.