Uitleg verticaal centreren van pagina of blok-element met bekende hoogte

Korte omschrijving

Verticaal centreren van pagina of blok-element met bekende, vaste hoogte.

Gele blok

Pagina. Verticaal binnen het venster van de browser gecentreerd.

Roze blok

Binnen de pagina (gele blok) verticaal gecentreerde div.

Groene blok

Binnen de pagina (gele blok) verticaal gecentreerde div.

Blauwe blok

Binnen het groene blok horizontaal én verticaal gecentreerde div.

Opmerkingen

Deze manier van verticaal centreren werkt alleen maar bij een vaste hoogte van pagina of blok-element. Voor het centreren van andere elementen zie positioneren.

In dit voorbeeld worden alleen divs verticaal gecentreerd, maar je kunt álle blok-elementen met een bekende hoogte op deze manier verticaal centreren.

Alles op deze site is gemaakt op een systeem met Linux (Kubuntu). Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Komodo Edit, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.

Links in deze uitleg, vooral links naar andere sites, kunnen verouderd zijn. Op de pagina met links vind je steeds de meest recente links.

Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.

Achterliggend idee

Met html en css kun je niet simpel de grootte van het venster van de browser meten, zoals bijvoorbeeld met JavaScript kan. Voor de breedte is dat geen probleem: tenzij je iets anders opgeeft wordt standaard het hele venster gebruikt. Als de regel vol is wordt gewoon naar de volgende regel gegaan, en als het venster vol is verschijnt er 'n scrollbalk en kun je naar beneden gaan.

Als je 'n vaste breedte aan de pagina geeft, kun je ook simpel horizontaal centreren.

Verticaal centreren is veel lastiger, want daar is geen simpele opdracht voor. Als de pagina of het blok een vaste hoogte heeft is er gelukkig 'n tamelijk simpele truc om toch verticaal te kunnen centreren.

Stel dat de hoogte 400 px is. Als ik dan de bovenkant van de pagina halverwege het venster van de browser zet, en dan de helft van de hoogte terug omhoog ga - in dit geval 200 px - staat de bovenkant dus 200 px boven de middellijn van het venster, en de onderkant dus daaronder: de pagina is verticaal gecentreerd.

Op dezelfde manier kan ik ook blokken verticaal centreren binnen andere blokken.

Er kleven wel wat nadelen aan deze methode. Om de bovenkant van pagina of blok halverwege het venster van de browser te zetten, móét de pagina of blok een absolute positie hebben. Anders kan ik immers niet de opdracht top: 50% gebruiken.

Bij de pagina is er eigenlijk geen enkel nadeel aan het gebruik van position: absolute; verbonden, mist je op lage schermen let, waarover verderop meer. Maar bij blokken betekent het dat het blok niet meedoet bij de normale opbouw van het scherm. Dat kan lastig zijn, en het is dan ook absoluut nodig de opbouw van de pagina in zoveel mogelijk verschillende browsers te controleren.

Soms kun je ook position: relative; gebruiken, maar ook dat heeft nadelen als je 't veel gebruikt. position: absolute; wordt bepaald ten opzichte van het ouder-element van het blok-element wat je absoluut wilt positioneren (op voorwaarde dat dit ouder-element zelf 'n relatieve, fixed of absolute positie heeft, anders wordt het daarboven liggende ouder-element gebruikt, enz. Als er geen enkel ouder-element is met 'n positie, wordt uiteindelijk het browservenster gebruikt.).

Bij position: relative; wordt de positie bepaald ten opzichte van de normale positie die het blok zou hebben gehad zonder positie. Dus bijvoorbeeld top: 10px betekent dat ten opzichte van de normale positie 10 px omlaag wordt gegaan. Maar de oorspronkelijke ruimte wordt nog steeds in beslag genomen. Andere elementen kijken dan ook niet naar de relatieve positie, maar naar de oorspronkelijke positie. Dat kan tot onverwachte problemen leiden: waarom staat die paragraaf nou opeens 30 px lager? Terwijl erboven 'n lege ruimte zit? Nou, misschien omdat 't element erboven 30 px relatief omhoog is verplaatst.

Ook hier geldt dus dat je zeer goed moet controleren in verschillende browsers.

Uiteindelijk is het gebruik van relative of absolute vaak 'n kwestie van voorkeur.

Bij het verticaal centreren van de buitenste div, waarbinnen de hele pagina staat, kan zich een apart probleem voordoen. De div, en daarmee de pagina, komt half boven en half onder het midden van het browservenster te staan. Als de div aan de onderkant lager dan dat venster komt, verschijnt gewoon een verticale scrollbalk. Maar als de div boven de bovenkant van het browservenster uitkomt, verschijnt geen scrollbalk. Wat aan de bovenkant 'uitsteekt', is volledig onzichtbaar.

Daarom wordt de buitenste div pas verticaal gecentreerd, als met behulp van de nieuwe css3-regel @media is gecontroleerd op voldoende hoogte.

Beschrijving van code en css

	div#header-buiten
	{
	    position: absolute;
	    right: 16px;
	    width: 100%;
	    height: 120px;
	    background: yellow;
	}

	div#header-binnen
	{
	    margin-left: 16px;
	    height: 120px;
	    text-align: center;
	}

Media queries en Internet Explorer 8

In css3 zijn de @media-regels fors uitgebreid. Met behulp van @media kunnen nu dingen als de breedte en hoogte van het browservenster worden opgevraagd. Afhankelijk van het resultaat kan dan bepaalde css juist wel of juist niet worden gebruikt.

Helaas kan Internet Explorer 8 hier niet mee overweg, en omdat Microsoft bestaande browsers nooit update (op veiligheidsupdates na), zal dit ook niet veranderen. Wat Microsoft kennelijk niet kan, heeft een aantal programmeurs zelf dan maar geprobeerd voor elkaar te krijgen. Met behulp van JavaScript kunnen ook deze browsers gebruik maken van media queries.

Helemaal probleemloos werkt dit bepaald niet. Omdat de code van deze browsers geheim is en er bergen afwijkingen en bugs in zitten, werkt dit JavaScript ook niet altijd, of soms zelfs helemaal niet.

Er zijn twee veel gebruikte JavaScripts om media queries te kunnen gebruiken: css3-mediaqueries-js en respond.js. Op deze pagina gebruik ik css3-mediaqueries.js.

In de <head> staat het volgende stukje code:

Dit eigenaardige stukje code heet een 'conditional comment' en wordt door alle browsers gezien als commentaar, omdat het tussen <!-- en --> staat. Maar Internet Explorer herkent het, door de extra toevoegingen, als speciaal voor Internet Explorer bedoeld en zal het dus uitvoeren. Het is veiliger dan een zogenaamde 'hack', waarbij vaak gebruik wordt gemaakt van 'n fout (bug) in de browser. Dit is opzettelijk aangebracht door Microsoft en zal dus blijven bestaan, terwijl 'n bug gerepareerd kan worden.

Het is belangrijk dat de spaties in <!--[if IE 8]> en <![endif]--> precies zo worden overgenomen zoals ze hier staan. IE 8 geeft aan dat dit alleen voor Internet Explorer versie 8 is bedoeld.

De toevoeging type="text/javascript" bij <script> is in html5 niet meer nodig, omdat dit de standaardinstelling is.

css3-mediaqueries.js is het in de download bijgesloten JavaScript, dat ervoor zorgt dat Internet Explorer 8 met media queries uit de voeten kan.

Omdat dit soort scripts regelmatig wordt bijgewerkt, is het uitermate belangrijk dat je zelf dit script ophaalt van css3-mediaqueries-js en niet gewoon het script uit de download gebruikt.

Het gebruik van dit soort scripts kan tot de wildste problemen lijden, zie voor een voorbeeld bij Bekende problemen.

De code aanpassen aan je eigen ontwerp

• Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houdt het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.

• Gebruik vooral geen FrontPage, Publisher of Word (alle drie van Microsoft). Deze programma's maken niet-standaard code die alleen goed te bekijken is in Internet Explorer. In alle andere browsers zie je grotendeels bagger, áls je al iets ziet.

  Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt niet meer onderhouden door Microsoft. Als je beslist iets van Microsoft wilt gebruiken, schaf dan (voor honderden euro's) een nieuwer programma aan, dat zich wel aan de standaarden houdt.

  Je kunt natuurlijk ook een goed gratis programma gebruiken. Links naar dat soort programma's vind je op de pagina met links onder Gereedschap → wysiwyg-editor.

  Maar het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enz. te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.

• Ik maak zelf het liefst een site in Firefox. Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome of Edge, is er 'n hele grote kans dat hij in alle browsers werkt. Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat het de enige grote browser is die niet bij een bedrijf hoort dat vooral op je centen of je data uit is.

  Google Chrome wordt ook door veel mensen gebruikt, maar ik heb dus wat moeite met hoe Google je hele surfgedrag, je schoenmaat en de kleur van je onderbroek vastlegt. Daarom gebruik ik Google Chrome zelf alleen om in te testen.

• Het allereerste dat je moet invoeren is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.

  Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.html.

  Gebruik het volledige doctype, inclusief de url, anders werkt het niet goed.

• Gebruik een 'strict' doctype of het doctype voor html5. Deze zijn bedoeld voor nieuwe sites. Het transitional doctype is bedoeld voor al bestaande sites, niet voor nieuwe. Het transitional doctype staat talloze tags toe, die in html5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is echt alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.

  Het strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.

• Als tweede voer je de charset in. Het beste kun je utf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren.
• Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden waar ikzelf op test. Ook van Internet Explorer kun je meerdere versies naast elkaar draaien. Je kunt daarvoor zoeken op internet en op de pagina met links staan onder de kopjes Gereedschap → Meerdere versies van Internet Explorer draaien en Gereedschap → Weergave testen 'n aantal links die daar ook bij kunnen helpen.
• Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan alleen met het veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds of alles nog goed werkt.

• Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen zoals je wilt, en ga dan pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok voor waar uiteindelijk het menu komt te staan.

  Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Als de blokken eenmaal werken zoals je wilt, zul je het gelijk merken als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat storen. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers of alles nog wel goed werkt.

  Je kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br>1<br>2<br>3 enz., tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.

  Om de breedte te vullen kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig om aan 't einde (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.

• Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, zou ik je aanraden de verschillende delen een achtergrondkleur te geven. Je ziet dan goed waar 'n deel precies staat.
• Als je instellingen verandert in de style, doe er dan maar 1, hooguit 2 tegelijk. Als je er 17 tegelijk verandert moet je niet verbaasd zijn als je niet weet wat er is gebeurd. En als je 't niet meer terug kunt draaien.
• Marges, padding en border worden bij de hoogte en breedte van de inhoud opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er dus bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.
• In plaats van px kun je ook andere maten gebruiken, met name em. Voordeel van em is dat het door de gebruiker kan worden vergroot en verkleind, ook in Internet Explorer (andere browsers hebben meer mogelijkheden op dit gebied). Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeld px. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken.

• Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.

  Valiwie???

  Valideren is het controleren van je (x)html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.

  Je kunt je css en (x)html zowel valideren als 't online staat, als wanneer 't nog in je computer staat.

  (x)html kun je valideren op: validator.w3.org

  css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator

  Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valid code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valid code is over twintig jaar ook nog te bekijken.

Toegankelijkheid en zoekmachines

Het eerste deel van deze tekst is voor alle voorbeelden hetzelfde. Eventueel specifiek voor dit voorbeeld geldende dingen staan verderop onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Toegankelijkheid (accessibility in het Engels) is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een spraakbrowser gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje wat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat dus gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.

(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)

Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.

Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:

• Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst is wat wordt gebruikt als afbeeldingen niet kunnen worden gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.
• Gebruik bij een link een title, waarin je omschrijft waar de link naar toe leidt.

• Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze gaven te veel problemen omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk welke toetsen het zijn.

  In de komende html5 waren ze eerst niet toegestaan, maar inmiddels lijkt het erop dat ze toch worden toegestaan, maar op 'n andere manier dan in html 4.01. Ik ga ze zelf pas weer gebruiken als duidelijk is hoe ze gaan werken, en als ze beter zijn uitgedacht dan in html 4.01 het geval was, want bij een goede toepassing is het op zich een heel goed idee.

• Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je in de meeste browsers door de links lopen. Elke tab brengt je één link verder, Shift+Tab één link terug. Met behulp van tabindex kun je de volgorde aangeven waarin de Tab-toets werkt. Zonder tabindex wordt de volgorde van de code aangehouden, maar soms is een andere volgorde logischer.

• In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn screenreaders en dergelijke zo verbeterd, dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken.

  Een andere mogelijkheid is een zogenaamde skip-link: een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat hij normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel zichtbaar te maken in speciale programma's zoals spraakbrowsers. Die link staat boven het menu en linkt naar de inhoud van de pagina, zodat mensen met één klik het hele menu kunnen passeren.

• Van oorsprong was html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is hij gebruikt voor lay-out. Maar daar is hij dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.

  De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een extern stylesheet staan of, als hij alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de head van die pagina. Zoekmachines zijn ook niet dol op een oerwoud van inline-stijlen (dat zijn stijlen in de tag zelf: <div style="...">.)

• Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enz. Spraakbrowsers en dergelijke kunnen van kopregel naar kopregel springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.

  Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.

  Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.

• Een table is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als hij voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel 'n lagere plaats in een zoekmachine.

• Frames zijn een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. iframes hebben voor een deel dezelfde nadelen.

  Als je 'n stuk code vaak wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, include dat dan met PHP of SSI. Dan ziet iedereen (ook 'n zoekmachines dus!) alles als één pagina in plaats van als los zand aan elkaar hangende teksten.

• Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van lang="..". Ik doe dat op mijn eigen site maar af en toe, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dit soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal.
• Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap: <abbr title="en dergelijke">e.d.</abbr>. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met <abbr>e.d.</abbr>. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n spraakbrowser e.d. uit gaat spreken als Ed, en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken.

• De spider van 'n zoekmachine, schermlezers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoe veel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina, als de plaatjes worden weggehaald.

  Op Linux kun je met Lynx kijken, hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op invisible-island.net/lynx.

  Ook kun je in Windows het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een tekstbrowser en dergelijke hem ziet. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk.

  Ten slotte kun je je pagina nog online op toegankelijkheid laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites, zoals:

  lowvision.support: laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet. Engelstalig.

  wave.webaim.org: deze laat grafisch zien, hoe de toegankelijkheid is. Engelstalig. Deze tester is ook als extensie in Firefox en Google Chrome te installeren.

  Op de pagina met links kun je onder Toegankelijkheid links naar meer tests en dergelijke vinden.

Specifiek voor dit voorbeeld

Deze constructie heeft geen enkele invloed op de toegankelijkheid.

Getest in

Laatst gecontroleerd op 7 december 2012.

Onder dit kopje staat alleen maar, hoe en waarin is getest. Eventuele problemen, ook die met betrekking tot zoomen en lettergroottes, staan hieronder bij Bekende problemen. Het is belangrijk dat te lezen, want uit een test kan ook prima blijken dat iets totaal niet werkt!

Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan onderaan Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Dit voorbeeld is getest op de volgende systemen:

• Windows XP:
  Firefox, Opera en Google Chrome in een resolutie van 1440x900.
  Internet Explorer 8 in de resoluties 800x600, 1024x768, 1280x1024 en 1440x900.
• Windows 7:
  Firefox, Opera, Google Chrome en Internet Explorer 9 in de resoluties 800x600, 1024x768 en 1280x1024.
• OS X:
  Firefox, Opera, Safari en Google Chrome in de resolutie 1024x768.
• Linux:
  Firefox, Opera en Google Chrome in de resoluties 800x600, 1024x768 en 1280x1024.
• iPad met iOS 6.0.1 in een resolutie van 1024x768 (MC979NF):
  Safari (portret en landschap).
  Opera Mini (portret en landschap).
  Chrome for IOS (portret en landschap).
• Android 4.0.3 in een resolutie van 1024x768 (CRESTA CTP888):
  Android browser, Opera Mobile, Firefox en Chrome voor mobiel (alles portret en landschap).
• Android 2.3.6 in een resolutie van 320x240 (Samsung Galaxy Y GT-S5360):
  Android browser (portret en landschap).
  Opera Mobile (éénkolomsstand aan/uit, portret en landschap).
  Opera Mini (éénkolomsstand aan/uit, portret en landschap). Deze browser is een apart geval. De opgevraagde site wordt gedownload via de servers van Opera, waarbij het in zo'n klein venster normaal is dat (het grootste deel van) de lay-out wordt verwijderd. Daarom wordt bij deze browser alleen gekeken, of er geen content (tekst en dergelijke) verloren gaat.

Er is steeds getest met de laatste versie van de browsers op de hierboven genoemde controledatum, omdat ik geen zin heb om rekening te houden met mensen die met zwaar verouderde browsers surfen. Dat is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken.

In resoluties groter dan 800x600 is ook in- en uitzoomen en - voor zover de browser dat kan - een kleinere en grotere letter getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan tot 200%.

Er is getest met behulp van muis en toetsenbord, behalve op de iPad en Android, waar een touchscreen is gebruikt.

Naast deze 'gewone' browsers is ook getest in Lynx, WebbIE, NVDA en Fangs Screen Reader Emulator. Lynx is een browser die alleen tekst laat zien en geen css gebruikt. WebbIE is een browser die gericht is op mensen met een handicap. NVDA is een screenreader, zoals die door blinden wordt gebruikt. Fangs Screen Reader Emulator is een extensie bij Firefox, die de pagina laat zien, zoals een screenreader hem ziet.

Als het voorbeeld in deze vier programma's toegankelijk is, zou het in principe toegankelijk moeten zijn in alle aangepaste browsers en dergelijke. En dus ook voor zoekmachines, want een zoekmachine is redelijk vergelijkbaar met een blinde. Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan onderaan Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Alleen op de hierboven genoemde systemen en browsers is getest. Er is dus niet getest op bijvoorbeeld 'n Blackberry. De kans is (heel erg) groot dat dit voorbeeld niet (volledig) werkt op niet-geteste systemen en apparaten. Om het wel (volledig) werkend te krijgen, zul je vaak (kleine) wijzigingen en/of (kleine) aanvullingen moeten aanbrengen, bijvoorbeeld met JavaScript.

Er is ook geen enkele garantie dat iets werkt in een andere tablet of smartphone dan hierboven genoemd, omdat fabrikanten in principe de software kunnen veranderen. Dit is anders dan op de desktop, waar browsers altijd (vrijwel) hetzelfde werken, zelfs op verschillende besturingssystemen. Iets wat in Android browser werkt, zal in de regel overal werken in die browser, maar een garantie is er niet. De enige garantie is het daadwerkelijk testen op een fysiek apparaat. En aangezien er duizenden mobiele apparaten zijn, is daar eigenlijk geen beginnen aan.

De html is gevalideerd met de validator van w3c, de css ook. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen vermeld.

Nieuwe browsers test ik pas, als ze uit het bèta-stadium zijn, omdat er anders 'n redelijke kans is dat ik 'n bug zit te omzeilen, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt. Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kan ik niet beantwoorden, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enz. in wel geteste browsers: graag!)

Bekende problemen

Waarop en hoe is getest, kun je gelijk hierboven vinden bij Getest in.

Als je hieronder geen oplossing vindt voor een probleem dat met dit voorbeeld te maken heeft, kun je op het forum proberen een oplossing te vinden voor je probleem. Om forumspam te voorkomen, moet je je helaas wel registreren, voordat je op het forum een probleem kunt aankaarten.

Internet Explorer 8

In dit voorbeeld wordt voor Internet Explorer 8 het JavaScript css3-mediaqueries gebruikt, omdat deze browser anders de css binnen de @media-regel niet kan lezen. Dit soort scripts is fantastisch, maar werkt niet altijd feilloos. Dat komt niet doordat het script zo slecht in elkaar zit, maar doordat de broncode van Internet Explorer geheim is, zodat je nooit zeker kunt weten dat iets in elke situatie goed werkt.

Daarnaast stelt Microsoft er een eer in de grootste bugfabriek ter wereld te hebben, waardoor er een compleet rijksmuseum aan bugs, onderbroekenlol en morele verloedering in Internet Explorer terecht is gekomen.

Op de site zijn de voorbeelden voorzien van navigatieknoppen. Door het gebruik van css3-mediaqueries.js valt de inhoud van de linkerknop weg. Pas als ik erop klik, of als ik het venster van de browser van grootte verander, worden de links binnen de knop zichtbaar.

Die knop heeft een breedte van 11 em. Als ik die breedte weghaal, is alles gewoon zichtbaar. En ook als ik de links in de knop bijvoorbeeld absoluut of fixed positioneer. Maar dat levert weer andere problemen op.

De inhoud wordt echter ook zichtbaar als ik in plaats van simpel width: 11em; de volgende complete onzin in de css zet:

Deze krankzinnige css heeft natuurlijk geen enkel nut en werkt precies hetzelfde als gewoon simpel width: 11em;. Met één verschil: nu geeft dit door de Vereniging Van Kalmerende Middelenproducenten gesubsidieerde wanproduct, pardon, ik bedoel de fantastische Internet Explorer 8, de inhoud wel goed weer.

Moraal van het verhaal: als je dit soort scripts in Internet Explorer 8 gebruikt, moet je heel goed testen.

Grotere lettergrootte

Als de tekst, in de browsers waarin dat kan, tot meer dan zo'n 150% wordt vergroot, komt de tekst gedeeltelijk buiten de bijbehorende div te staan. De bovenste kop kan (gedeeltelijk) onder de divs komen te staan.

Wijzigingen

Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.

Oktober 2007:

Nieuw opgenomen.

10 augustus 2008:

Bij Bekende problemen stukje over zoomen in Internet Explorer 7 toegevoegd.

6 april 2009:

Tekst aangepast aan de nieuw verschenen Internet Explorer 8. De code is hetzelfde gebleven.

30 juni 2011:

Op diverse plaatsen color: black; toegevoegd vanwege toegankelijkheid. Het waarom staat op de betreffende plaatsen in de Beschrijving van code en css.

7 december 2012:

• Alles over Internet Explorer 6 en 7 verwijderd. Worden niet meer ondersteund.
• Door het gebruik van @media screen and (min-height: 450px) verdwijnt aan de bovenkant van het venster geen inhoud meer, als de pagina verticaal niet in het venster past. Voor Internet Explorer 8 css3-mediaqueries.js toegevoegd, omdat dit fossiel hier anders niet mee overweg kan.
• Tig kleinere wijzigingen in de tekst.
• Doctype en dergelijke veranderd naar html5.
• Hoogte van venster wordt nu vastgesteld met behulp van <meta name="viewport".
• Breedte van px veranderd naar %, waardoor ook op smalle vensters geen horizontale scrollbalk meer nodig is. Om de verhoudingen te bewaren idem bij position: left.
• In kleinere vensters lettergrootte verkleind.
• Hoofdstukje Getest in volledig vervangen.
• Bij Bekende problemen stukjes over Internet Explorer 8 en andere lettergrootte toegevoegd.