Uitleg tekst met schaduw en andere effecten met gebruik van text-shadow

Korte omschrijving

Negen voorbeelden van wat je zoal met de eigenschap text-shadow kunt doen. Anders dan de naam suggereert, is dat veel meer dan alleen het maken van een schaduw.

Opmerkingen

• De in het laatste voorbeeld gebruikte achtergrond-afbeelding is afkomstig van de niet meer bestaande site david-pye.com.
• Bij dit voorbeeld is niet op toegankelijkheid gelet. Alleen het eerste en tweede voorbeeld zijn goed leesbaar. Je moet er niet aan denken dat een iets langere tekst eruit zou zien zoals het derde en vierde voorbeeld ('Meervoudig' en 'Chaotisch'). Het zesde, zevende en achtste voorbeeld ('Voor softies', 'Verhoogd' en 'Opticien') voldoen in de verste verte niet aan de eisen voor contrast. Dit soort constructies is alleen bruikbaar voor effecten bij korte kopregels en dergelijke, waarbij eventueel een aparte tekst voor schermlezers nodig kan zijn.
• Net als bij een outline neemt een met behulp van text-shadow gemaakte schaduw geen ruimte in. Hierdoor kan de schaduw (gedeeltelijk) verdwijnen of juist een ander element afdekken. Meer hierover is te vinden bij margin: 10px;.

Links in deze uitleg, vooral links naar andere sites, kunnen verouderd zijn. Op de pagina met links vind je steeds de meest recente links.

Dit voorbeeld is gemaakt op een systeem met Linux (KDE neon). Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Visual Studio Code, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.

Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.

Achterliggend idee

Met de eigenschap text-shadow kun je schaduw maken bij een tekst. De schaduw volgt de vorm van de tekens. De schaduw kan in horizontale en verticale richting worden verplaatst, waardoor deze heel precies ten opzichte van de tekst is neer te zetten. Ook kan de schaduw over een op te geven breedte langzaam vervagen.

Je kunt meerdere schaduwen bij dezelfde tekst opgeven, die elk afzonderlijk kunnen worden aangepast, en elk ook een eigen kleur kunnen krijgen. Hierdoor kun je tamelijk wilde effecten maken. Als je de schaduwen niet laat vervagen, krijg je effen lijnen parallel aan de tekst.

Maar één ding is er niet met text-shadow te doen: leesbare tekst produceren. text-shadow is leuk voor effecten bij korte tekstjes, zoals een grote kop. Maar tekst die gewoon gelezen moet worden, maak je er volstrekt onleesbaar mee. Als je 'n iets langere tekst zou schrijven op de manier van 'Chaotisch' in het voorbeeld, wordt je inderdaad gegarandeerd chaotisch. En 'Opticien' is misschien geschikt voor een test bij de opticien, maar verder...

De voorbeelden 'Voor softies' en 'Verhoogd' hebben veel te weinig contrast, waardoor deze nog 'ns extra moeilijk leesbaar zijn.

Kortom: leuk voor effecten, maar vooral geen belangrijke tekst in weergeven.

Net als bij een outline neemt een met behulp van text-shadow gemaakte schaduw geen ruimte in. Hierdoor kan de schaduw (gedeeltelijk) verdwijnen of juist een ander element afdekken. Meer hierover is te vinden bij margin: 10px;.

Het eerste voorbeeld 'Schaduw ↑' heeft rechtsboven een zwarte schaduw, die enigszins vervaagt.

Het tweede voorbeeld 'Schaduw ↓' heeft linksonder een blauwe schaduw, die enigszins vervaagt.

Het derde voorbeeld 'Meervoudig' heeft zes schaduwen, die over verschillende afstanden vervagen. Hierbij komt de eerst opgegeven schaduw bovenaan te staan, de laatst opgegeven onderaan. Omdat de schaduwen over elkaar heen staan, lijken ze één geheel.

Het vierde voorbeeld 'Chaotisch' heeft vier aan verschillende kanten geplaatste schaduwen, waarvan alleen de laatste zwarte schaduw over een iets grotere afstand vervaagt.

Het vijfde voorbeeld 'Chaotisch-2' is precies hetzelfde als het vierde, maar hier zijn tekst en schaduwen doorzichtig gemaakt.

Het zesde voorbeeld 'Voor softies' heeft een roze tekstkleur en een rode vervagende schaduw. Omdat de schaduw niet wordt verplaatst, staat deze aan alle kanten van de tekst.

Het zevende voorbeeld 'Verhoogd' heeft een witte tekst op een witte achtergrond. Die tekst is dus onzichtbaar. Wat je ziet, is de zwarte schaduw bij de tekst.

Het achtste voorbeeld is geïnspireerd op de afdeling Oogheelkunde van het OLVG. Die is uitstekend, maar ze doen wel eigenaardige testen die soms een wat bizar uitzicht opleveren. Witte en dus onzichtbare tekst. Je ziet alleen een zwarte en een rode schaduw. Omdat die verschillend zijn geplaatst, levert dit gegarandeerd een dijk van een hoofdpijn op bij een langere tekst.

Het negende voorbeeld gebruikt geen tekst, maar drie rechthoekjes met rechtsonder een niet vervagende schaduw. Elk teken dat je als tekst weer kunt geven, kan een schaduw krijgen. Of dat nou Chinees, een blokje, een dominosteen, een runenteken of een emoticon is.

WAI-ARIA-codes

WAI-ARIA wordt vaak ingekort tot ARIA. Voluit betekent het Web Accessibility Initiative - Accessible Rich Internet Applications.

Er wordt in dit voorbeeld één WAI-ARIA-code gebruikt: aria-hidden.

De code aanpassen aan je eigen ontwerp

• Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houd het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.

• Gebruik geen FrontPage, Publisher of Word (alle drie van Microsoft). Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt al jaren niet meer onderhouden door Microsoft.

  Ook OpenOffice en LibreOffice leveren een uiterst beroerd soort html af. Tekstverwerkers met al hun toeters en bellen zijn gewoon niet geschikt om websites mee te bouwen.

  Je kunt beter een goed (gratis) programma gebruiken. Links naar dat soort programma's vind je op de pagina met links onder Gereedschap → wysiwyg-editor en Gereedschap → Editors en IDE's.

  Maar het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enzovoort te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.

• Als je in een desktopbrowser met behulp van zoomen het beeld vergroot, heeft dit hetzelfde effect, als wanneer de pagina in een kleiner browservenster wordt getoond. Je kunt hiermee dus kleinere apparaten zoals een tablet of een smartphone simuleren. Maar het blijft natuurlijk wel een simulatie: het is nooit hetzelfde als testen op een écht apparaat. Zo kun je bijvoorbeeld aanrakingen alleen echt testen op een echt touchscreen.

  Inmiddels hebben veel browsers in de ontwikkelgereedschappen mogelijkheden voor het simuleren van weergave op een kleiner scherm ingebouwd. Ook dit blijft een simulatie, maar geeft vaak wel een beter beeld dan zoomen.

• Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome, Vivaldi of Edge, is er 'n hele grote kans dat die in alle browsers werkt. Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat het een van de weinige browsers is, die niet bij een bedrijf hoort dat vooral op je centen of je data uit is.

  Google Chrome wordt ook door veel mensen gebruikt, maar ik heb dus wat moeite met hoe Google je hele surfgedrag, je schoenmaat en de kleur van je onderbroek vastlegt. Daarom gebruik ik Google Chrome zelf alleen om in te testen.

• Het allereerste dat je moet invoeren, is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.

  Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.

  Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.

• Gebruik het doctype voor html5. Dit is bedoeld voor nieuwe sites.

  Het oudere transitional doctype staat talloze tags toe, die in html5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.

  Het (ook al oudere) strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.

  Het doctype voor html5 is uiterst simpel: <!doctype html>. Omdat het doctype voor html5 in alle browsers werkt, zelfs in de gelukkig vrijwel uitgestorven nachtmerrie Internet Explorer 6, is er geen enkele reden dit uiterst simpele doctype niet te gebruiken.

• De eerste regel binnen de <head> moet de charset zijn. Dit vertelt de browser, welke tekenset er gebruikt moet worden, zodat letters met accenten en dergelijke overal goed worden weergegeven. Het beste kun je utf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren. In html5 is het simpele <meta charset="utf-8"> voldoende.
• Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden, waar dit voorbeeld in is getest.
• Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan met het alleen veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds, of alles nog goed werkt.

• Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen, zoals je wilt. Ga daarna pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok op de plaats, waar uiteindelijk het menu komt te staan.

  Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Zorg eerst dat de blokken werken, zoals je wilt. Dan zul je het daarna gelijk merken, als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat verstoren. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers, of alles nog wel goed werkt.

  Je kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br>1<br>2<br>3 enzovoort, tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet ongemerkt drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.

  Om de breedte te vullen, kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig om aan 't eind (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.

• Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, kan het helpen de verschillende delen een achtergrondkleur of een outline te geven. Je ziet dan goed, waar 'n deel precies staat. Een achtergrondkleur en een outline hebben - anders dan bijvoorbeeld een border - verder geen invloed op de lay-out, dus die zijn hier heel geschikt voor.
• Als je eigenschappen verandert in de css, verander er dan maar één, hooguit twee tegelijk. Als je er zeventien tegelijk verandert, is de kans groot dat je niet meer weet, wat je hebt gedaan. En dat je 't dus niet meer terug kunt draaien.

• margin, padding en border worden bij de hoogte en breedte van het element opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 px aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.

  Css geeft de mogelijkheid om met behulp van box-sizing de padding en border bínnen de breedte en hoogte van de inhoud te zetten, als je dat handiger vindt.

  Met nieuwere css-eigenschappen als grid en flexbox, die speciaal zijn gemaakt om een lay-out mee te maken, spelen dit soort problemen veel minder. In alle browsers waarop hier nog wordt getest, werken flexbox en grid prima. Maar als je oudere browsers moet ondersteunen, kan dat wel problemen opleveren en moet je ook in die oudere browsers testen.

• In plaats van een absolute eenheid als px kun je ook een relatieve eenheid gebruiken, met name em en rem. Voordeel van em en rem is dat een lettergrootte, regelhoogte, en dergelijke in em en rem in alle browsers kan worden veranderd. Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeld px. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken. Voor weergave in mobiele apparaten zijn relatieve eenheden als em en rem vrijwel altijd beter dan absolute eenheden als px.

  (De minder bekende rem is ongeveer hetzelfde als de em. Alleen is de lettergrootte bij rem gebaseerd op de lettergrootte van het <html>-element, waardoor de rem overal op de pagina precies even groot is. Bij de em kan de lettergrootte worden beïnvloed door de voorouders van het element, bij de rem niet.)

  Zoomen kan trouwens altijd, ongeacht welke eenheid je gebruikt.

• Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.

  Valiwie???

  Valideren is het controleren van je html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.

  Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valide code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valide code is over twintig jaar ook nog te bekijken.

  Valideren moet trouwens ook niet worden overdreven. Het is een hulpmiddel om echte fouten te vinden, meer niet. Het gaat erom dat je site goed werkt, niet dat je het braafste kind van de klas bent. Als de code niet valideert, maar daar is een goede reden voor, is daar niets op tegen. Zeker met nieuwere html en css wil de validator nog wel eens achterlopen, terwijl dat al prima is te gebruiken.

  Op deze site is alle css en html gevalideerd. Als de code niet helemaal valide is (wat regelmatig voorkomt), staat daar onder Bekende problemen (en oplossingen) de reden van.

  Je kunt je css en html valideren als 't online staat, maar ook als het nog in je computer staat.

  Html kun je valideren op: validator.w3.org/nu.

  Css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator.

Toegankelijkheid en zoekmachines

De tekst in dit hoofdstukje is een algemene tekst, die voor elke pagina geldt. Eventueel specifiek voor dit voorbeeld geldende problemen en eventuele aanpassingen om die problemen te voorkomen staan bij Bekende problemen (en oplossingen).

Toegankelijkheid (in het Engels 'accessibility') is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een schermlezer gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje dat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.

(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)

Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.

Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:

• Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst wordt gebruikt door schermlezers en als afbeeldingen niet kunnen worden getoond of gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien, als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.

  Als een afbeelding alleen maar voor de sier wordt gebruikt, zet je daarbij alt="", om aan te geven dat de afbeelding niet belangrijk is voor het begrijpen van de tekst of zo.

• Gebruik in links een tekst die duidelijk aangeeft, waar de link naartoe gaat. Een tekst als 'pagina met externe links' is waarschijnlijk duidelijk genoeg, een tekst als alleen 'links' waarschijnlijk niet. Een duidelijke zwart-witregel is niet te geven, omdat dit ook van tekst en dergelijke in de omgeving van de link afhangt.

  Schermlezers kunnen een lijst van alle links in de pagina weergeven, en een duidelijke tekst is daarbij belangrijk. Alleen 'volgende' zegt niets, als dat in 'n lijst met alleen links staat.

• Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze geven te veel problemen, omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk, welke toetsen het zijn.

  Op zichzelf zijn accesskeys een heel goed idee. Maar helaas zijn ze ook in html5 volstrekt onvoldoende gedefinieerd. Er is nog steeds geen standaard voor de meest gebruikelijke accesskeys, zoals Zoek of Home.

  Er is nog steeds niet vastgelegd, hoe accesskeys zichtbaar gemaakt kunnen worden. Voor de makers van browsers zou dit 'n relatief kleine moeite zijn, voor de makers van 'n site is het bergen extra werk.

  Hierdoor zijn accesskeys (vrijwel) niet te gebruiken. Misschien kunnen ze nog enig nut hebben op sites, die gericht zijn op 'n specifieke groep gebruikers. Maar voor algemene sites is het advies: normaal genomen niet gebruiken.

• Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je door links, invoervelden, en dergelijke lopen. Elke tab brengt je één link, invoerveld, en dergelijke verder, Shift+Tab één plaats terug. Met behulp van het attribuut tabindex kun je de volgorde aangeven, waarin de Tab-toets werkt. Zonder tabindex wordt de volgorde van de html aangehouden bij gebruik van de Tab-toets, maar soms is een andere volgorde logischer.

  In principe is het beter, als tabindex niet nodig is, maar gewoon de volgorde van de html wordt aangehouden. Bij verkeerd gebruik kan tabindex heel verwarrend zijn. Het is niet bedoeld om van de pagina een hindernisbaan voor kangoeroes te maken, waarop van beneden via links over rechts naar boven wordt gesprongen.

• Als, zoals hierboven beschreven, een gebruiker van de Tab-toets bij een link, invoerveld, en dergelijke is aangekomen, heeft dit element 'focus'. Dit wordt aangegeven door de link, invoerveld, en dergelijke extra te markeren met een kadertje. Dat kadertje mag je alleen weghalen, als op een andere manier wordt duidelijk gemaakt, welk element focus heeft. Een gebruiker van de Tab-toets kan anders niet zien, waar die zit, en welk element gaat reageren op bijvoorbeeld een Enter.
• In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn schermlezers en dergelijke zo sterk verbeterd dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als die op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken. Schermlezers houden namelijk altijd de volgorde van de html aan en niet een eventueel afwijkende volgorde op het scherm.

• Een zogenaamde skip-link is vaak nog wel zinvol. Dat is een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat die normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel gewoon zichtbaar in speciale programma's zoals tekstbrowsers en schermlezers, want die kijken gewoon naar wat er in de broncode staat.

  (Alleen in de schermlezer TalkBack op oudere versies van Android werkt zo'n buiten het scherm geplaatste link niet. TalkBack leest zo'n link wel voor, maar de link kan niet worden gevolgd, als deze buiten het scherm staat. Met ingang van versie 8.1 van Android is dit eindelijk opgelost en werkt een skip-link ook fatsoenlijk in TalkBack.)

  Een skip-link staat bovenaan de pagina, nog boven menu, header, en dergelijke, en linkt naar de eigenlijke inhoud van de pagina. Hierdoor kunnen mensen met één toetsaanslag naar de eigenlijke inhoud van de pagina gaan.

  Een skip-link is vooral nuttig voor gebruikers van de Tab-toets. Zodra de normaal genomen onzichtbare link door het indrukken van de Tab-toets focus krijgt, kun je de link op het scherm plaatsen, waardoor deze zichtbaar wordt. Bij een volgende tab wordt de link dan weer buiten het scherm geplaatst en is dus niet meer zichtbaar, zodat de lay-out niet wordt verstoord.

• Van oorsprong is html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is deze gebruikt voor lay-out. Maar daar is de taal dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.

  De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een externe stylesheet staan of, als deze alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de <head> van die pagina.

• Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enzovoort. Schermlezers en dergelijke kunnen van kop naar kop springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.

  Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.

  Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.

• <table> is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als <table> voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een papieren krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel, zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel volstrekte ontoegankelijkheid voor schermlezers en dergelijke en als extra bonus vaak 'n lagere plaats in een zoekmachine.

• Frames horen bij een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. <iframe>'s hebben voor een deel dezelfde nadelen. Eén van die nadelen is dat de verschillende frames voor zoekmachines, schermlezers, en dergelijke als los zand aan elkaar hangen, omdat ze los van elkaar worden weergegeven. Ze staan wel naast elkaar op het scherm, maar er zit intern geen verband tussen.

  Als je 'n stuk code vaker wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, voeg dat dan in met PHP. Dan wordt de pagina niet pas in de browser, maar al op de server samengesteld. Hierdoor zien zoekmachines, schermlezers, en dergelijke één pagina, net zoals wanneer je maar één pagina met html zou hebben geschreven.

  (Je kunt ook invoegen met behulp van SSI. Maar tegenwoordig kun je beter PHP dan SSI gebruiken, omdat SSI min of meer aan het uitsterven is en PHP veel meer mogelijkheden heeft.)

• Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van lang="...". Op deze site gebeurt dat lang niet overal, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dat soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal. Maar bij enigszins 'normale' teksten hoor je een taalwisseling aan te geven.

  Op deze site wordt de lijst op woordenlijst.org gebruikt om te bepalen, of een woord inmiddels 'Nederlands' is. Als het woord in deze lijst voorkomt, wordt geen lang-attribuut gebruikt, ook niet als het woord oorspronkelijk uit een andere taal komt.

• Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap: <abbr title="ten opzichte van">t.o.v.</abbr>. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met <abbr>t.o.v.</abbr>. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n schermlezer 't.o.v.' uit gaat spreken als 'tof', en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken.
• Geef een verandering niet alleen door kleur aan. Een grote groep mensen heeft moeite met het onderscheiden van kleuren en/of het herkennen van kleuren. Verander bijvoorbeeld een ronde rode knop niet in een ronde groene knop, maar in een vierkante groene knop. Door ook de vorm te veranderen, is het herkennen van de verandering niet alleen van een kleur afhankelijk.
• Zorg voor voldoende contrast tussen achtergrond- en voorgrondkleur, tussen background-color en color. Soms zie je heel lichtgrijze tekst op een donkergrijze achtergrond, en dan ook nog in een mini-formaat. Dat is dus voor heel veel mensen stomweg volledig onleesbaar. Op de pagina met links staat onder het kopje Toegankelijkheid → Contrast en kleurenblindheid een hele serie sites, waar je kunt controleren of het contrast groot genoeg is.

• De spider van 'n zoekmachine, schermlezers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoe veel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina, als de plaatjes worden weggehaald.

  Op Linux kun je met Lynx kijken, hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op invisible-island.net/lynx.

  Ook kun je in Windows het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een tekstbrowser en dergelijke deze ziet. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk.

  Ten slotte kun je je pagina nog online op toegankelijkheid laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites, zoals:

  lowvision.support: laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet. Engelstalig.

  wave.webaim.org: deze laat grafisch zien, hoe de toegankelijkheid is. Engelstalig. Deze tester is ook als extensie in Firefox en Google Chrome te installeren.

  Op de pagina met links kun je onder Toegankelijkheid links naar meer tests en dergelijke vinden.

Getest in

Laatst gecontroleerd op 22 september 2023.

Onder dit kopje staat alleen maar, hoe en waarin is getest. Alle eventuele problemen, ook die met betrekking tot zoomen, lettergroottes, toegankelijkheid, uit staan van JavaScript en/of css, enzovoort staan iets hieronder bij Bekende problemen (en oplossingen). Het is belangrijk dat deel te lezen, want uit een test kan ook prima blijken dat iets totaal niet werkt!

Dit voorbeeld is getest op de volgende systemen:

Er is op de aan het begin van dit hoofdstukje genoemde controledatum getest in de meest recente versie van de browser, die op het betreffende besturingssysteem kon draaien. Het aantal geteste browsers en systemen is al tamelijk fors, en als ook nog rekening gehouden moet worden met (zwaar) verouderde browsers, is het gewoon niet meer te doen. Surfen met een verouderde browser is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken.

In- en uitzoomen en - voor zover de browser dat kan - een kleinere en grotere letter zijn ook getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan 200%.

Er is getest met behulp van muis en toetsenbord, behalve op iOS, iPadOs en Android, waar een touchscreen is gebruikt. Op Windows 10 is getest met touchscreen, touchpad, toetsenbord, muis, en - waar dat zinvol was - op een combinatie daarvan. Op OS X 11.7.10 is getest met (een combinatie van) toetsenbord, touchpad en muis.

Als in een voorbeeld JavaScript is gebruikt, is ook getest of het werkt zonder JavaScript. Dat is alleen gedaan in de browsers, waarin in de instellingen JavaScript kan worden uitgeschakeld.

Ook is getest zonder css en - als afbeeldingen worden gebruikt - zonder afbeeldingen.

Waar dat zinvol was, is ook nog getest op combinaties als een grote letter in een schermlezer met toetsenbordbediening.

Alleen op de hierboven genoemde systemen en browsers is getest. Er is dus niet getest op bijvoorbeeld 'n Blackberry. Er is een kans dat dit voorbeeld niet (volledig) werkt op niet-geteste systemen en apparaten. Om het wel (volledig) werkend te krijgen, zul je soms (kleine) wijzigingen en/of (kleine) aanvullingen moeten aanbrengen, bijvoorbeeld met JavaScript.

Er is ook geen enkele garantie dat iets werkt in een andere tablet of smartphone dan hierboven genoemd, omdat fabrikanten in principe de software kunnen veranderen. Dit is anders dan op de desktop, waar browsers altijd (vrijwel) hetzelfde werken, zelfs op verschillende besturingssystemen. Iets wat in Samsung Internet op Android werkt, zal in de regel overal werken in die browser, maar een garantie is er niet. De enige garantie is het daadwerkelijk testen op een fysiek apparaat. En aangezien er duizenden mobiele apparaten zijn, is daar geen beginnen aan.

De html is gevalideerd met de html-validator, de css met de css-validator van w3c. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen (en oplossingen) vermeld.

Nieuwe browsers worden pas getest, als ze uit het bèta-stadium zijn. Anders is er 'n redelijke kans dat je tegen 'n bug zit te vechten, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt.

Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kunnen niet worden beantwoord, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enzovoort in wel geteste browsers: graag! Dat kan op het forum.)

Bekende problemen (en oplossingen)

Waarop en hoe is getest, kun je gelijk hierboven vinden bij Getest in.

Als je hieronder geen oplossing vindt voor een probleem dat met dit voorbeeld te maken heeft, kun je op het forum proberen een oplossing te vinden voor je probleem. Om forumspam te voorkomen, moet je je helaas wel registreren, voordat je op het forum een probleem kunt aankaarten.

Bij toegankelijkheid is er vaak geen goed onderscheid te maken tussen oplossing en probleem. Zonder (heel simpele) aanpassingen heb je vaak 'n probleem, en omgekeerd. Daarom staan wat betreft toegankelijkheid aanpassingen en problemen hier bij elkaar in dit hoofdstukje.

Voor zover van toepassing wordt eerst het ontbreken van JavaScript, css en/of afbeeldingen besproken. Vervolgens problemen en aanpassingen met betrekking tot toegankelijkheid voor specifieke groepen bezoekers, zoals zoomen en andere lettergrootte, Tab-toets, tekstbrowsers en schermlezers. Als laatste volgen de overige problemen in één of meer specifieke browsers.

Als in een onderdeel geen problemen aanwezig zijn, staat in een smal groen kadertje 'Geen problemen'. Bij een onderwerp over toegankelijkheid zijn er soms geen problemen, maar alleen aanpassingen. Ook in dat geval staat bovenaan in een smal groen kadertje 'Geen problemen'. Daaronder staan dan de aanpassingen.

Als in een onderdeel één of meer problemen worden besproken, staat van elk probleem in een breed rood kadertje een korte samenvatting daarvan.

Als bij het probleem een oplossing wordt gegeven, staat de samenvatting in een rode stippellijn. Bij een onderwerp over toegankelijkheid zijn er soms, naast de opgeloste problemen, ook aanpassingen. In dat geval staan staan die aanpassingen boven de kadertjes met opgeloste problemen.

Als bij het probleem geen oplossing is gevonden, staat de samenvatting in een rode ononderbroken lijn. Bij een onderwerp over toegankelijkheid zijn er soms, naast de problemen, ook aanpassingen. In dat geval staan staan die aanpassingen boven de kadertjes met problemen.

Wijzigingen

Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.

18 september 2009:

Nieuw opgenomen.

8 november 2010

• Inmiddels is er geen verschil in weergave meer tussen aan de ene kant Opera en aan de andere kant Firefox, Safari en Google Chrome. Dit is aangepast in de tekst.
• Doorzichtige schaduw toegevoegd (helemaal onderaan).
• Bij de vorige versie stond nog code voor Internet Explorer 6. Omdat de code is veranderd en ik niet meer op deze browser test, heb ik nu alle aanpassingen voor en verwijzingen naar deze browser verwijderd. Mogelijk werkt het hetzelfde als in Internet Explorer 7, mogelijk ook niet.
• Vanwege alle veranderingen is de tekst volledig herschreven.

6 februari 2012

• Bij Bekende problemen (en oplossingen) stukje over Zoomen en grote letters toegevoegd.
• Tekst en code aangepast voor de inmiddels verschenen Internet Explorer 9. De verandering in code is in dit geval alleen maar het toevoegen van Internet Explorer 9, want ook in deze browser werkt text-shadow nog niet.

22 september 2023:

Volledig herschreven. Belangrijkste wijzigingen:

• Alles voor Internet Explorer verwijderd.
• Afbeeldingen van hoe het eruit hoort te zien verwijderd, want inmiddels ziet het er goed uit in alle geteste browsers.
• Aantal nieuwe hoofdstukken, voornamelijk over toegankelijkheid.
• Tig kleinere en grotere wijzigingen in de tekst.
• Hoogte van de <p>'s veranderd van px naar rem, zodat ze nu mee veranderen met de lettergrootte.
• Regelhoogte bij laatste voorbeeld veranderd van px naar rem, zodat de regelhoogte mee verandert met de lettergrootte.
• Selectors zo kort mogelijk gemaakt.
• Voor positioneren van de voorbeelden float vervangen door flexbox.
• Twee nieuwe voorbeelden toegevoegd: 'Chaotisch-2' en 'Opticien'.

Inhoud van de download en licenties

De inhoud van deze download kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:

* Sommige onderdelen die van 'n andere site of zo afkomstig zijn, vallen mogelijk onder een of andere licentie. Dat is hieronder bij het betreffende onderdeel te vinden.

* Je gebruikt het materiaal uit deze download volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte code en dergelijke zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal uit deze download ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.

* Dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) wordt min of meer regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat voorbeeld, uitleg, en dergelijke afkomstig zijn van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.

Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.

schaduw-070-dl.html: de pagina met het voorbeeld.

schaduw-070.pdf: deze uitleg (aangepast aan de inhoud van de download).

schaduw-070-inhoud-download-en-licenties.txt: een kopie van de tekst onder dit kopje (Inhoud van de download en licenties).

HTML

CSS

Technisch gezien is er geen enkel bezwaar om de css in de stylesheet allemaal achter elkaar op één regel te zetten:

div#header-buiten {position: absolute; right: 16px; width: 100%; height: 120px; background: yellow;} div p {margin-left 16px; height: 120px; text-align: center;}

Maar als je dat doet, krijg je gegarandeerd hele grote problemen, omdat het volstrekt onoverzichtelijk is. Beter is het om de css netjes in te laten springen:

Hiernaast is het heel belangrijk voldoende commentaar (uitleg) in de stylesheet te schrijven. Op dit moment weet je waarschijnlijk (hopelijk...), waarom je iets doet. Maar over vijf jaar kan dat volstrekt onduidelijk zijn. Op deze site vind je nauwelijks commentaar in de stylesheets, maar dat heeft een simpele reden: deze uitleg is in feite één groot commentaar.

Op internet zelf is het goed, als de stylesheet juist zo klein mogelijk is. Dus voor het uploaden kun je normaal genomen het beste het commentaar weer verwijderen. Veel mensen halen zelfs alles wat overbodig is weg, voordat ze de stylesheet uploaden. Inspringingen bijvoorbeeld zijn voor mensen handig, een computer heeft ze niet nodig.

Je hebt dan eigenlijk twee stylesheets. De uitgebreide versie waarin je dingen uitprobeert, verandert, enzovoort, met commentaar, inspringingen, en dergelijke. Dat is de mensvriendelijke versie. Daarnaast is er dan een stylesheet die je op de echte site gebruikt: een gecomprimeerde versie.

Dat comprimeren kun je met de hand doen, maar er bestaan ook hulpmiddelen voor. Op de pagina met links kun je onder het kopje Gereedschap → Snelheid, testen, gzip, CLS, comprimeren (inclusief theorie) links naar sites vinden, waar je bestanden kunt comprimeren.

(Stylesheets op deze site zijn niet gecomprimeerd. Omdat het vaak juist om de css gaat, kunnen mensen dan zonder al te veel moeite de css bekijken.)

p

Alle paragrafen. Elke tekst met bijbehorende schaduw staat in een eigen <p>. Het grootste deel van de css is voor alle <p>'s hetzelfde, dat wordt hier in een keer opgegeven.

background: white;

Achtergrond wit.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.

Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond‑ en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond‑ en voorgrondkleur geen van beide.

Dit is ook al bij <body> opgegeven, maar sommige mensen hebben bij álle elementen de kleuren veranderd. Het heeft immers weinig zin, als ze dat alleen bij de body doen, terwijl de sitebouwer de kleuren ook bij bijvoorbeeld de paragrafen heeft aangepast.

width: 19 rem;

Breedte. Met deze breedte passen alle teksten met bijbehorende schaduw binnen de <p>'s.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid rem gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px de breedte van de <p> niet mee verandert met de lettergrootte. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid wordt gebruikt.

De minder bekende rem is ongeveer hetzelfde als de em. Alleen is de lettergrootte bij rem gebaseerd op de lettergrootte van het <html>-element, waardoor de rem overal op de pagina precies even groot is, ook als de bezoeker de lettergrootte heeft veranderd. Bij de em kan de lettergrootte worden beïnvloed door de voorouders van het element, bij de rem niet.

height: 4rem;

Hoogte. Met deze hoogte passen alle teksten met bijbehorende schaduw binnen de <p>'s.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid rem gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px de hoogte van de <p> niet mee verandert met de lettergrootte. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid wordt gebruikt.

De minder bekende rem is ongeveer hetzelfde als de em. Alleen is de lettergrootte bij rem gebaseerd op de lettergrootte van het <html>-element, waardoor de rem overal op de pagina precies even groot is, ook als de bezoeker de lettergrootte heeft veranderd. Bij de em kan de lettergrootte worden beïnvloed door de voorouders van het element, bij de rem niet.

margin: 10px;

Aan alle kanten een marge van 10 px.

Zonder marge links en rechts komen de <p>'s in horizontale richting tegen elkaar aan te staan, zoals op de afbeelding is te zien. In verticale richting staan ze niet tegen elkaar, omdat een <p> standaard een marge aan boven‑ en onderkant heeft.

Los van dat dit gewoon niet mooi is, wordt hier een ander mogelijk probleem zichtbaar. Op de afbeelding hieronder zijn alle marges bij de <p>'s weggehaald. Om het probleem beter zichtbaar te maken, zijn de schaduwen op de afbeelding meer verschoven dan in het voorbeeld, waardoor een aantal ruim buiten hun <p> komt te staan. Bovendien zijn marge, maximumbreedte en justify-content bij <main> weggehaald, zodat de <p>'s tegen de rand van het browservenster staan. De zwarte rechthoekjes geven de grootte van de <p>'s aan.

De volgorde van de <p>'s in de html is van links naar rechts en van boven naar beneden. Waar een schaduw buiten het venster van de browser valt of onder een later in de html staande <p>, wordt deze schaduw afgekapt: de schaduw verdwijnt gewoon.

Waar een schaduw over een eerder in de html staande <p> staat, dekt deze de eerdere <p> gedeeltelijk af. Hierdoor kan bijvoorbeeld tekst verdwijnen.

Omdat de schaduwen op de afbeelding voor een deel ver buiten hun <p> zijn neergezet, is het duidelijker zichtbaar dan in de voorbeelden zelf.

Een met text-shadow gemaakte schaduw neemt geen ruimte in, net als een outline. Hierdoor loop je altijd het risico dat een deel van de schaduw verdwijnt of juist een ander element afdekt.

In het voorbeeld wordt dit voorkomen door de <p>'s aan alle kanten een marge van 10 px te geven. Je zou de <p>'s bijvoorbeeld ook een padding kunnen geven van 10 px, want ook dan blijven de schaduwen binnen hun <p>'s. Maar dat hangt uiteraard ook van de grootte van de verplaatsing en de vervaging van de schaduw af.

border: black solid 1px;

Zwart randje.

#op

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

span {font-size: 3rem;} {font-size: 3rem;}

Het element met id="op". De <span> waar 'Schaduw ↑' in zit.

text-shadow: -3px -3px 4px #aaa;

De eerste waarde regelt de horizontale verplaatsing. Omdat deze negatief is, komt de schaduw 3 px links van de tekst te staan. Bij een positieve waarde zou de schaduw rechts van de tekst komen te staan.

De tweede waarde regelt de verticale verplaatsing. Omdat deze negatief is, komt de schaduw 3 px boven de tekst te staan. Bij een positieve waarde zou de schaduw onder de tekst komen te staan.

De derde waarde is de lengte van de vervaging: 4 px. Als je hier niets (of 0) opgeeft, vervaagt de schaduw niet, maar krijg je een scherp afgegrensde schaduw.

Als laatste wordt een kleur ingevuld, hier is dat grijs. Als je geen kleur invult, wordt de voorgrondkleur (dezelfde kleur als de tekst) gebruikt.

#neer

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

span {font-size: 3rem;}

Het element met id="neer". De <span> waar 'Schaduw ↓' in zit.

text-shadow: 2px 3px 4px blue;

De eerste waarde regelt de horizontale verplaatsing. Omdat deze positief is, komt de schaduw 2 px rechts van de tekst te staan. Bij een negatieve waarde zou de schaduw links van de tekst komen te staan.

De tweede waarde regelt de verticale verplaatsing. Omdat deze positief is, komt de schaduw 3 px onder de tekst te staan. Bij een negatieve waarde zou de schaduw boven de tekst komen te staan.

De derde waarde is de lengte van de vervaging: 4 px. Als je hier niets (of 0) opgeeft, vervaagt de schaduw niet, maar krijg je een scherp afgegrensde schaduw.

Als laatste wordt een kleur ingevuld, hier is dat blauw. Als je geen kleur invult, wordt de voorgrondkleur (dezelfde kleur als de tekst) gebruikt.

#meervoudig

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

span {font-size: 3rem;} {font-size: 3rem;}

Het element met id="meervoudig". De <span> waar 'Meervoudig' in zit.

text-shadow: 2px -2px 7px red, 4px -4px 6px blue, 6px -6px 5px yellow, 8px -8px 6px green, 10px -10px 7px #999, 12px ‑12px 16px #f60;

Hier worden zes schaduwen opgegeven, van elkaar gescheiden door een komma.

De eerste waarde bij elke schaduw regelt de horizontale verplaatsing. Omdat deze bij alle schaduwen positief is, komen alle schaduwen rechts van de tekst te staan. Bij een negatieve waarde zouden de schaduwen links van de tekst komen te staan. Omdat de waarde bij elke schaduw iets hoger is, verschuift elke waarde iets meer dan z'n voorganger naar rechts.

De tweede waarde regelt de verticale verplaatsing. Omdat deze bij alle schaduwen negatief is, komen alle schaduwen boven de tekst te staan. Bij een positieve waarde zouden de schaduwen onder de tekst komen te staan. Omdat de waarde bij elke schaduw iets lager is, verschuift elke schaduw iets meer dan z'n voorganger naar boven.

De derde waarde is de lengte van de vervaging. Als je hier niets (of 0) opgeeft, vervaagt de schaduw niet, maar krijg je een scherp afgegrensde schaduw. Deze waarde is bij elke schaduw wat anders en gevonden door gewoon uitproberen.

Als laatste wordt een kleur ingevuld, elke schaduw heeft een eigen kleur. Als je geen kleur invult, wordt de voorgrondkleur (dezelfde kleur als de tekst) gebruikt.

Op de afbeelding zijn de zes schaduwen afzonderlijk weergegeven, in dezelfde volgorde als waarin ze achter text-shadow staan.

Duidelijk is nu te zien dat de schaduwen voor een groot deel over elkaar heen staan. Hierbij staat de eerst opgegeven schaduw, hier de rode, altijd bovenaan. De laatst opgegeven schaduw, hier de lichtrode, staat altijd onderaan.

Bij elkaar lijken de zes schaduwen één schaduw te zijn met een onregelmatig verlopende kleur. Elk afzonderlijk zijn ze trouwens best wel aardig. Maar alle zes samen leveren ze een gruwelijk lelijk geheel op. Zo lelijk, dat het eigenlijk weer mooi van lelijkheid wordt. Tja, als Picasso dat kon, waarom zou dat hier dan niet kunnen? En voor 'n zacht prijsje is het eindresultaat te koop voor de liefhebber.

En daarom moet je dus niet te veel van dit soort brouwsels met schaduwen lezen: je gaat niet alleen geloven dat je 'n Picasso bent, je gaat 't nog opschrijven ook.

#chaotisch

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

span {font-size: 3rem;} {font-size: 3rem;}

Het element met id="meervoudig". De <span> waar 'Meervoudig' in zit.

text-shadow: 4px -4px 1px red, -4px 12px 1px blue, 8px 8px 1px green, 12px 3px 10px black;}

Hier worden vier schaduwen opgegeven, van elkaar gescheiden door een komma.

De eerste waarde bij elke schaduw regelt de horizontale verplaatsing. Als deze positief is, komt de schaduw rechts van de tekst te staan, zoals bij de rode, groene en zwarte schaduw het geval is. Als deze negatief is, komt de schaduw links van de tekst te staan, zoals bij de blauwe schaduw het geval is.

De tweede waarde bij elke schaduw regelt de verticale verplaatsing. Als deze negatief, komt de schaduw boven de tekst te staan, zoals bij rode schaduw het geval is. Als deze positief is, komt de schaduw onder de tekst te staan, zoals bij de blauwe, groene en zwarte schaduw het geval is.

De derde waarde is de lengte van de vervaging. Als je hier niets (of 0) opgeeft, vervaagt de schaduw niet, maar krijg je een scherp afgegrensde schaduw. Deze waarde is bij de rode, blauwe en groene schaduw maar 1 px, zodat deze vrij scherp begrensd zijn. Bij de zwarte schaduw is deze 10 px, waardoor deze over een veel grotere afstand vervaagt.

Als laatste wordt een kleur ingevuld, elke schaduw heeft een eigen kleur. Als je geen kleur invult, wordt de voorgrondkleur (dezelfde kleur als de tekst) gebruikt.

#chaotisch-2

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

span {font-size: 3rem;} {font-size: 3rem;}

Het element met id="chaotisch-2". De <span> waar 'Chaotisch-2' in zit. De tureluursheid die het kijken naar deze schaduwen oplevert, is kennelijk ook niet goed voor het bedenken van originele nieuwe namen.

color: rgba(0, 0, 0, 0.5); text-shadow: 4px -4px 1px rgba(255, 0, 0, 0.5), -4px 12px 1px rgba(0, 0, 255, 0.5), 8px 8px 1px rgba(0, 128, 0, 0.5), 12px 3px 10px rgba(0, 0, 0, 0.5);}

Deze css is precies hetzelfde als die bij #chaotisch iets hierboven, alleen zijn alle kleuren half doorzichtig gemaakt. Om álle kleuren doorzichtig te maken moet dat ook gedaan worden voor color, dat de tekstkleur regelt, want die is bij p zwart gemaakt.

Vaak wordt voor 'n kleur de hexadecimale notatie gebruikt, iets als color: #33ab01;. Daarbij worden niet alleen cijfers, maar ook letters gebruikt. 0 tot en met 9 werken precies hetzelfde als altijd, maar na de 9 komen nog A, B, C, D, E en F.

Als je telt, is 't dus: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F 10 11 12, enzovoort. Daarbij is A gelijk aan het tientallige 10, B aan 11, enzovoort. Op deze manier kun je met twee cijfers en/of letters 256 mogelijkheden aangeven: van 00 tot en met FF.

De eerste drie getallen bij rgba() geven de kleur aan. Deze lopen van 0 tot en met 255, dus ook hiermee kun je 256 mogelijkheden aangeven. En omdat er drie getallen zijn levert dat 256 x 256 x 256 = 16.777.216 mogelijke kleuren op, net iets meer dan het aantal kleurpotloden in de gemiddelde kleurdoos van 'n kind.

De notatie bij rgba() geeft dus precies evenveel mogelijkheden als de hexadecimale.

Het eerste getal staat voor rood, het tweede voor groen en het derde voor blauw (feitelijk de Engelse namen, maar de eerste letter is toevallig in het Nederlands hetzelfde). Uit deze drie kleuren zijn alle kleuren op een monitor opgebouwd.

255 wil zeggen volledig aanwezig, 0 wil zeggen helemaal ontbrekend.

255, 255, 255 levert wit op, 0, 0, 0 zwart.

In plaats van getallen mag je ook percentages gebruiken, bijvoorbeeld: rgba(10%, 20%, 100%, 0.3).

De hier bij color gebruikte waarden 0, 0, en 0 leveren zwart op. De bij de schaduwen gebruikte waarden leveren rood, blauw, groen en zwart op, precies dezelfde kleuren als bij #chaotisch iets hierboven, alleen anders genoteerd.

Het vierde getal staat voor het alfa-kanaal. Hiermee wordt de doorzichtigheid aangegeven. Dit getal loopt van 0 naar 1. Volledig doorzichtig is 0, volledig ondoorzichtig is 1.

Het getal voor het alfa-kanaal wordt als decimale breuk aangegeven, dus bijvoorbeeld 0.5 wil zeggen halfdoorzichtig. Let erop dat je 'n punt gebruikt, de Amerikaanse manier om breuken aan te geven. Als je 'n komma gebruikt, denkt de browser dat er twee verschillende getallen staan.

In dit voorbeeld zijn de kleur van de tekst en de schaduwen allemaal half doorzichtig: 0.5. Hierdoor zie je de verschillende schaduwen, waar deze elkaar overlappen, door elkaar heen.

Op de afbeelding is een stukje van de tekst en de schaduwen sterk vergroot. Hierdoor is duidelijker te zien, wat er gebeurt, waar schaduwen en /of tekst elkaar overlappen.

#soft

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

span {font-size: 3rem;} {font-size: 3rem;}

Het element met id="soft". De <span> waar 'Voor softies' in zit.

color: #fcc;

Voorgrondkleur roze. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

text-shadow: 0 0 12px red;

De eerste twee getallen zijn voor de horizontale en verticale verplaatsing. Omdat die beiden 0 zijn, wordt de schaduw niet verplaatst. Dat betekent dat de schaduw aan alle kanten van de tekst komt te staan en aan alle kanten van de tekst even breed wordt.

De derde waarde is de vervaging: over een breedte van 12 px.

Als laatste wordt de kleur opgegeven: rood.

Dat deze schaduw veel te weinig contrast heeft, zal duidelijk zijn. Daarom is zoiets alleen bruikbaar voor effecten, waar de tekst niet van belang is.

#verhoogd

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

span {font-size: 3rem;} {font-size: 3rem;}

Het element met id="verhoogd". De <span> waar 'Verhoogd' in zit.

color: white;

Voorgrondkleur wit. Dit is onder andere de kleur van de tekst. Omdat de achtergrond ook wit is, is deze tekst volledig onzichtbaar.

text-shadow: -2px -1px black;

De eerste waarde regelt de horizontale verplaatsing. Omdat deze negatief is, komt de schaduw 2 px links van de tekst te staan. Bij een positieve waarde zou de schaduw rechts van de tekst komen te staan.

De tweede waarde regelt de verticale verplaatsing. Omdat deze negatief is, komt de schaduw 1 px boven de tekst te staan. Bij een positieve waarde zou de schaduw onder de tekst komen te staan.

Als er een derde waarde zou staan, zou die de breedte van de vervaging regelen. Hier is die weggelaten, wat hetzelfde is als 0: geen vervaging.

Als laatste wordt een kleur ingevuld, hier is dat zwart. Als je geen kleur invult, wordt de voorgrondkleur (dezelfde kleur als de tekst) gebruikt.

Omdat de tekst zelf onzichtbaar is gemaakt, zie je hier alleen de schaduw. Met de hier opgegeven verplaatsing en zonder vervaging levert dat een illusie van diepte op.

Dat deze schaduw veel te weinig contrast heeft, zal duidelijk zijn. Daarom is zoiets alleen bruikbaar voor effecten, waar de tekst niet van belang is.

#opticien

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

span {font-size: 3rem;} {font-size: 3rem;}

Het element met id="opticien". De <span> waar 'Opticien' in zit. Eigenlijk blijkt dat beroep optometrist te heten, maar dan moeten alle afbeeldingen weer opnieuw worden gemaakt, dus veranderen we de uitstekende optometrist van het OLVG tijdelijk in een opticien. De optometrist is makkelijker te veranderen dan de plaatjes, vandaar.

color: white;

Voorgrondkleur wit. Dit is onder andere de kleur van de tekst. Omdat de achtergrond ook wit is, is deze tekst volledig onzichtbaar.

text-shadow: -2px 0 black, 2px 0 red;

Twee schaduwen, gescheiden door een komma.

De eerste waarde regelt de horizontale verplaatsing. Een negatieve waarde verplaatst de schaduw naar links, een positieve waarde naar rechts. De zwarte schaduw staat hierdoor links van de (onzichtbare) tekst, de rode rechts ervan.

De tweede waarde regelt de verticale verplaatsing. Omdat die waarde 0 is, is er geen verticale verplaatsing: de schaduwen staan op dezelfde hoogte als de tekst. Waardoor ze naast elkaar komen te staan.

Als er een derde waarde zou staan, zou die de breedte van de vervaging regelen. Hier is die weggelaten, wat hetzelfde is als 0: geen vervaging.

Als laatste wordt een kleur ingevuld, hier is dat zwart bij de eerste schaduw, rood bij de tweede schaduw.

Omdat de tekst zelf onzichtbaar is gemaakt, zie je hier alleen de schaduwen. Waarvoor je dit zou kunnen gebruiken, is ietwat onduidelijk, maar mogelijk is een tekst met deze schaduwen bruikbaar als antwoord op een onterechte aanmaning. Of bij een vechtscheiding. Of als dubbele boodschap: 'Ik houd van jou' in een letter waar het object van liefde onmiddellijk schele hoofdpijn van krijgt.

#glazig span

Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

span {font-size: 3rem;} {font-size: 3rem;}

Alle <span>'s binnen het element met id="glazig". Dat zijn er twee: de <span> met de drie rechthoekjes en de <span> met het woordje 'Doorzichtig'.

display: inline-block;

Een <span> is van zichzelf een inline-element. Hierdoor zijn eigenschappen als breedte niet te gebruiken. Een inline-block is een soort kruising tussen een inline- en een blok-element. Het komt niet op een nieuwe regel te staan, maar eigenschappen als breedte zijn wel te gebruiken.

width: 70%;

Een breedte in procenten is normaal genomen ten opzichte van de ouder van het element. Dat is hier de <p>, waar de <span> in zit. Door de eerste <span> maar 70% breed te maken, blijft er in de <p> ruimte over voor de tweede <span> met het woordje 'Doorzichtig'.

text-shadow: 18px 15px rgba(0, 0, 0, 0.3);

De eerste waarde regelt de horizontale verplaatsing. Omdat deze positief is, komt de schaduw 18 px rechts van de 'tekst' (de rechthoekjes) te staan. Bij een negatieve waarde zou de schaduw links van de tekst komen te staan.

De tweede waarde regelt de verticale verplaatsing. Omdat deze positief is, komt de schaduw 15 px onder de tekst te staan. Bij een negatieve waarde zou de schaduw boven de tekst komen te staan.

Als er een derde waarde zou staan, zou die de breedte van de vervaging regelen. Hier is die weggelaten, wat hetzelfde is als 0: geen vervaging.

Als laatste wordt een kleur ingevuld, hier is dat zwart. Als je geen kleur invult, wordt de voorgrondkleur (dezelfde kleur als de tekst) gebruikt.

Voor de kleur wordt de notatie met rgba() gebruikt. De waarden voor rood, groen en blauw zijn 0. Dat levert als kleur zwart op. De vierde waarde 0.3 regelt de doorzichtigheid. Hierdoor zie je door de schaduw heen de achtergrond-afbeelding nog. Een uitgebreider verhaal over rgba() is te vinden bij Vaak wordt voor 'n kleur...

vertical-align: top;

Beide <span>'s in de <p> op gelijke hoogte ten opzichte van elkaar zetten.