Uitleg ondoorzichtige tekst op doorzichtige achtergrond, gebruikt rgb()

Laatst aangepast: 17 november 2023.

Verschillende ondoorzichtige teksten op een doorzichtige achtergrond.

Korte omschrijving

Binnen met rgb() doorzichtig gemaakte <div>s staat tekst, die zelf niet doorzichtig is. De zichtbaarheid van de tekst wordt mede bepaald door de volgorde in de html en door het gebruik van position.

BELANGRIJK

Deze uitleg hoort bij het voorbeeld dat in de download zit. Het voorbeeld uit de download verschilt iets van het voorbeeld hier op de site. In de download ontbreekt bijvoorbeeld de navigatie voor de site. Ook in de kopregels zit vaak wat verschil. Daarnaast kunnen er nog andere (meestal kleine) verschillen zijn.

Als je deze uitleg leest naast de broncode van het voorbeeld op de site, kan het dus bijvoorbeeld zijn dat 'n <h1> uit de css bij 'n <h2> uit de html hoort. Maar het gaat niet om hele grote, fundamentele afwijkingen.

Als je dit lastig vindt, kun je bovenaan de pagina de hele handel downloaden. In de download zit 'n voorbeeld dat wel naadloos aansluit op de uitleg in de download.

Als je deze handleiding graag uitprint (zonde van het bos), gebruik dan de pdf in de download. Deze pagina is niet geoptimaliseerd voor printen, de pdf kan wel makkelijk worden geprint.

Alles op deze site kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:

* Je gebruikt het materiaal op deze site volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte info zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal van deze site ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.

* Deze uitleg wordt min of meer regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan deze uitleg op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat de uitleg afkomstig is van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.

* Het kan zijn dat materiaal is gebruikt dat van anderen afkomstig is. Dat materiaal kan onder een bepaalde licentie vallen, waardoor het mogelijk niet onbeperkt gebruikt mag worden. Als dat zo is, wordt dat vermeld onder Inhoud van de download en licenties.

Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.

Alle code is geschreven in een afwijkende lettersoort en -kleur. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code), is in de hele uitleg onderstippeld blauw. Alle niet-essentiële code is bruin. (In de inhoudsopgave staat alles vanwege de leesbaarheid in een gewone letter.)

Opmerkingen

Bij dit voorbeeld wordt helemaal niet gelet op voldoende contrast. Bij het controleren op voldoende contrast heeft minstens één tekst onvoldoende contrast, en in sommige contrast-validators zelfs alle teksten op eentje na. Los van het contrast is de verdeling van de teksten dermate idioot, dat alleen een hoofdpersoon uit een film van Hitchcock dit op een echte site zo zou doen. Daarnaast is de inhoud van de teksten ook niet direct geschikt om voor te laten lezen op Poetry International.
Wat maar gezegd wil zijn: op een 'echte' site moet je zoiets natuurlijk nooit zoals hier neerzetten. (In de begintijd van internet zagen veel sites er trouwens écht zo uit. Leuke voorbeelden zijn te vinden op websitesfromhell.net/hell.)

Links in deze uitleg, vooral links naar andere sites, kunnen verouderd zijn. Op de pagina met links vind je steeds de meest recente links.

Dit voorbeeld is gemaakt op een systeem met Linux (KDE neon). Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Visual Studio Code, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.

Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.

Achterliggend idee

Verschillende teksten worden op verschillende manieren boven en onder <div>'s met een doorschijnende achtergrond gezet. Afhankelijk van de plaats in de html en van het gebruik van position zijn de teksten meer of minder zichtbaar.

De pagina zelf heeft een achtergrond-afbeelding. Dit is de enige achtergrond die niet doorzichtig is. Dat zou ook wat zinloos zijn, want achter deze achtergrond zit niets.

Voor de andere achtergronden wordt rgb() gebruikt. Hiermee kun je een kleur én de eventuele doorzichtigheid van die kleur opgeven. rgb(100% 100% 100% / 50%) bijvoorbeeld levert een halfdoorzichtig wit op: 100% rood, 100% groen en 100% blauw, half doorzichtig. Een uitgebreider verhaal over rgb() staat bij background: rgb(255 0 0 / 0.4);.

Om een doorzichtige kleur te krijgen kon al vrij lang rgba() worden gebruikt, een oudere notatie van rgb(), die ook in de vorige versie van dit voorbeeld werd gebruikt. Daarnaast kon al heel lang opacity worden gebruikt. Het verschil: rgba() regelt alleen de kleur en de doorzichtigheid bij één eigenschap, bijvoorbeeld alleen de border of alleen de achtergrond. opacity regelt de doorzichtigheid van het hele element, inclusief de inhoud daarvan, borders, enzovoort.

Op de afbeelding links wordt opacity gebruikt, rechts rgb().

Op de afbeelding links zijn de achtergronden ondoorzichtig. Met behulp van opacity zijn de elementen zelf gedeeltelijk doorzichtig gemaakt, inclusief hun inhoud. Omdat sommige geneste elementen ook zelf weer gedeeltelijk doorzichtig zijn gemaakt, zijn die nauwelijks nog zichtbaar. Dat geldt bijvoorbeeld voor het zwarte vierkantje linksboven.

Bij de afbeelding rechts geen opacity gebruikt, maar zijn alleen de achtergronden doorzichtig gemaakt met behulp van rgb(). De rest van het element en de inhoud daarvan worden niet beïnvloed door rgb().

Alleen main en de zwarte teksten zichtbaar.

Op de afbeelding is alleen div#buiten met de twee rechtstreeks in <main> zittende zwarte teksten te zien. Door de doorzichtige achtergrond van div#buiten heen zijn de achtergrond-afbeeldingen van de pagina te zien. De zwarte teksten zijn niet doorzichtig, dus die zijn gewoon effen zwart.

Op deze afbeelding is de blauwe tekst in het midden van div#buiten toegevoegd. Ook deze tekst is niet doorzichtig en daardoor volledig te zien. (Nou ja, volledig... Even los van de positionering bovenop een deel van de zwarte teksten.)

Op deze afbeelding zijn de vier binnenste <div>'s toegevoegd. Ook deze hebben alle vier een doorzichtige achtergrond, elk met een andere kleur.

De doorzichtige achtergrond van deze vier <div>'s komt over de doorzichtige achtergrond van div#buiten heen te staan. Daardoor zijn de achtergrond-afbeeldingen van de pagina nog wel zichtbaar, maar veel minder dan door alleen de achtergrond van div#buiten heen.

Normaal genomen worden elementen in de volgorde van de html op het scherm gezet: wat lager in de html staat, komt over elementen heen te staan die hoger in de html staan. Maar bepaalde eigenschappen veranderen dat. Een van die eigenschappen is position: een element met een andere positie dan de standaardwaarde statisch, komt boven een element te staan met de standaardwaarde position: static;, ongeacht de volgorde in de html.

De vier binnenste <div>'s hebben de standaardwaarde voor position: statisch. De bovenste zwarte tekst en de blauwe tekst in het midden zijn echter absoluut gepositioneerd. Daardoor komen deze teksten boven de vier binnenste <div>'s te staan, ook al staan die vier binnenste <div>'s lager in de html.

De onderste zwarte tekst heeft ook een absolute positie. Maar omdat deze in de html lager staat dan de vier binnenste <div>'s, komt deze ook met de standaardwaarde statisch bij position al boven die vier <div>'s te staan. Dan zouden de binnenste vier <div>'s en de onderste zwarte tekst alle vijf statisch zijn gepositioneerd, en dan telt de volgorde in de html weer: wat lager staat in de html, komt boven wat eerder in de html staat.

Drie van de vier middelste <div>'s hebben een relatieve positie gekregen en staan nu bovenaan.

Op deze afbeelding hebben de groene en paarse <div> links- en rechtsboven en de lichtblauwe <div> rechtsonder een relatieve positie gekregen. Omdat de bovenste zwarte tekst, de blauwe tekst in het midden en deze drie <div>'s nu alle drie een andere positie dan statisch hebben, wordt bij het weergeven de volgorde van de html weer gevolgd.

Deze drie <div>'s komen nu wel boven de bovenste zwarte tekst en boven de blauwe tekst in het midden te staan, waardoor deze gedeeltelijk worden verborgen door de doorzichtige achtergrond in de <div>'s.

De gele <div> linksonder heeft geen relatieve positie gekregen. Daardoor komt de blauwe tekst in het midden nog wel boven deze gele <div> te staan en is daar nog volledig zichtbaar.

Voor de onderste zwarte tekst is er geen verschil, want deze is absoluut gepositioneerd én staat onder de binnenste <div>'s. Deze tekst blijft dus gewoon volledig zichtbaar.

Hier is het voorbeeld volledig weergegeven.

De zwarte <div> linksboven staat binnen de groene <div> linksboven en heeft een doorzichtige achtergrond. Omdat de groene <div> relatief is gepositioneerd én in de html na de absoluut gepositioneerde blauwe tekst komt, staat deze <div> en alles erin boven de statisch gepositioneerde blauwe tekst. Als je de letters heel sterk vergroot, komt de zwarte <div> inderdaad boven de blauwe tekst te staan.

De lichtpaarse <div> in het midden is absoluut gepositioneerd. Omdat deze in de html onder de meeste andere elementen staat, komt deze daardoor helemaal bovenaan te staan. Alleen de absoluut gepositioneerde zwarte tekst onderaan staat lager in de html én is absoluut gepositioneerd, die komt nog wel boven de lichtpaarse <div> in het midden te staan. Als je de lettergrootte heel sterk verhoogt, kun je dit allemaal zien.

In de lichtpaarse <div> zitten twee <p>'s met de eigenlijke witte tekst. Omdat de lichtpaarse <div> door de absolute positie en de volgorde in de html bovenaan staat, staan ook deze twee <p>'s bovenaan, weer met uitzondering van de onderste zwarte tekst: die blijft helemaal bovenaan staan.

De voorvoegsels -moz- en -webkit-

Voordat een nieuwe css-eigenschap wordt ingevoerd, is er in de regel een experimentele fase. Browsers passen het dan al toe, maar met een aangepaste naam. Tijdens deze fase kunnen problemen worden opgelost en worden veldslagen uitgevochten, over hoe de standaard precies moet worden toegepast.

Als iedereen het overal over eens is en alle problemen zijn opgelost, wordt de officiële naam uit de standaard gebruikt.

De belangrijkste browsers hebben elk een eigen voorvoegsel:

Firefox: -moz-, naar de maker: Mozilla.

Op webkit gebaseerde browsers, zoals Edge, Google Chrome, Opera, Safari en Android browser: -webkit-.

(Google Chrome is van webkit overgestapt op een eigen weergave-machine: Blink. Blink gaat geen voorvoegsels gebruiken. Het is echter een aftakking van webkit, dus het zal nog wel even duren voor -webkit- hier helemaal uit is verdwenen. Ook Opera en Edge gebruiken Blink.)

In oudere code kun je ook nog de voorvoegsels -o- (Opera) en -ms- (Microsoft Internet Explorer) tegenkomen.

Zodra de experimentele fase voorbij is, wordt het voorvoegsel weggelaten. Omdat dat moment niet bij alle browsers hetzelfde is, zet je nu ook al de officiële naam erbij. Deze wordt als laatste opgegeven. Bijvoorbeeld Safari herkent -webkit-appearance. Zodra Safari appearance gaat herkennen, zal dit -webkit-appearance overrulen, omdat het er later in staat. Dat ze er beide in staan, is dus geen enkel probleem.

In dit voorbeeld wordt hyphens gebruikt.

hyphens

Op dit moment moet je nog het volgende schrijven:

{-webkit-hyphens: ...; hyphens: ...;}

In de toekomst kun je volstaan met:

{hyphens: ...;}

Inmiddels is de algemene mening dat 'vendor prefixes', zoals deze voorvoegsels in het Engels heten, geen groot succes zijn. Eén van de grootste problemen: veel sitemakers gebruiken alleen de -webkit-variant. Daar kwamen ze in het verleden nog mee weg, omdat Apple op mobiel zo'n beetje 'n monopolie had, en omdat ook Google Chrome in het verleden met -webkit- werkte. Inmiddels is dat niet meer zo, maar deze gewoonte bestaat nog steeds. Waardoor 'n site alleen in op webkit georiënteerde browsers goed is te bekijken.

Dit is zo'n groot probleem dat andere browsers soms de variant met -webkit- ook maar zijn gaan implementeren, naast de standaard. Want als 'n site het niet goed doet in 'n bepaalde browser, krijgt in de regel niet de site maar de browser de schuld.

Vanwege alle problemen met 'vendor prefixes' worden deze niet meer gebruikt. Nieuwe, experimentele css-eigenschappen zitten inmiddels achter een zogenaamde vlag: de gebruiker moet iets veranderen in de instellingen, waarna de eigenschap gebruikt (en getest) kan worden. Als alles werkt, zoals het hoort te werken, schakelt de browsermaker de vlag standaard in.

Voorlopig zijn we echter nog niet van deze voorvoegsels af. Als je ze gebruikt, gebruik dan álle varianten, en eindig met de variant zonder voorvoegsel, zoals die uiteindelijk ooit gebruikt gaat worden. Als je alleen de -webkit-variant gebruikt, ben je in feite 'n onbetaalde reclamemaker voor Apple.

De code aanpassen aan je eigen ontwerp

Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houd het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.
Gebruik geen FrontPage, Publisher of Word (alle drie van Microsoft). Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt al jaren niet meer onderhouden door Microsoft.

Ook OpenOffice en LibreOffice leveren een uiterst beroerd soort html af. Tekstverwerkers met al hun toeters en bellen zijn gewoon niet geschikt om websites mee te bouwen.

Je kunt beter een goed (gratis) programma gebruiken. Links naar dat soort programma's vind je op de pagina met links onder Gereedschap → wysiwyg-editor en Gereedschap → Editors en IDE's.

Maar het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enzovoort te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.
Als je in een desktopbrowser met behulp van zoomen het beeld vergroot, heeft dit hetzelfde effect, als wanneer de pagina in een kleiner browservenster wordt getoond. Je kunt hiermee dus kleinere apparaten zoals een tablet of een smartphone simuleren. Maar het blijft natuurlijk wel een simulatie: het is nooit hetzelfde als testen op een écht apparaat. Zo kun je bijvoorbeeld aanrakingen alleen echt testen op een echt touchscreen.

Inmiddels hebben veel browsers in de ontwikkelgereedschappen mogelijkheden voor het simuleren van weergave op een kleiner scherm ingebouwd. Ook dit blijft een simulatie, maar geeft vaak wel een beter beeld dan zoomen.
Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome, Vivaldi of Edge, is er 'n hele grote kans dat die in alle browsers werkt. Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat het een van de weinige browsers is, die niet bij een bedrijf hoort dat vooral op je centen of je data uit is.

Google Chrome wordt ook door veel mensen gebruikt, maar ik heb dus wat moeite met hoe Google je hele surfgedrag, je schoenmaat en de kleur van je onderbroek vastlegt. Daarom gebruik ik Google Chrome zelf alleen om in te testen.
Het allereerste dat je moet invoeren, is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.

Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.

Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.
Gebruik het doctype voor html5. Dit is bedoeld voor nieuwe sites.

Het oudere transitional doctype staat talloze tags toe, die in html5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.

Het (ook al oudere) strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.

Het doctype voor html5 is uiterst simpel: <!doctype html>. Omdat het doctype voor html5 in alle browsers werkt, zelfs in de gelukkig vrijwel uitgestorven nachtmerrie Internet Explorer 6, is er geen enkele reden dit uiterst simpele doctype niet te gebruiken.
De eerste regel binnen de <head> moet de charset zijn. Dit vertelt de browser, welke tekenset er gebruikt moet worden, zodat letters met accenten en dergelijke overal goed worden weergegeven. Het beste kun je utf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren. In html5 is het simpele <meta charset="utf-8"> voldoende.
Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden, waar dit voorbeeld in is getest.
Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan met het alleen veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds, of alles nog goed werkt.
Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen, zoals je wilt. Ga daarna pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok op de plaats, waar uiteindelijk het menu komt te staan.

Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Zorg eerst dat de blokken werken, zoals je wilt. Dan zul je het daarna gelijk merken, als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat verstoren. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers, of alles nog wel goed werkt.

Je kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br>1<br>2<br>3 enzovoort, tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet ongemerkt drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.

Om de breedte te vullen, kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig om aan 't eind (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.
Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, kan het helpen de verschillende delen een achtergrondkleur of een outline te geven. Je ziet dan goed, waar 'n deel precies staat. Een achtergrondkleur en een outline hebben - anders dan bijvoorbeeld een border - verder geen invloed op de lay-out, dus die zijn hier heel geschikt voor.
Als je eigenschappen verandert in de css, verander er dan maar één, hooguit twee tegelijk. Als je er zeventien tegelijk verandert, is de kans groot dat je niet meer weet, wat je hebt gedaan. En dat je 't dus niet meer terug kunt draaien.
margin, padding en border worden bij de hoogte en breedte van het element opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 px aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.

Css geeft de mogelijkheid om met behulp van box-sizing de padding en border bínnen de breedte en hoogte van de inhoud te zetten, als je dat handiger vindt.

Met nieuwere css-eigenschappen als grid en flexbox, die speciaal zijn gemaakt om een lay-out mee te maken, spelen dit soort problemen veel minder. In alle browsers waarop hier nog wordt getest, werken flexbox en grid prima. Maar als je oudere browsers moet ondersteunen, kan dat wel problemen opleveren en moet je ook in die oudere browsers testen.
In plaats van een absolute eenheid als px kun je ook een relatieve eenheid gebruiken, met name em en rem. Voordeel van em en rem is dat een lettergrootte, regelhoogte, en dergelijke in em en rem in alle browsers kan worden veranderd. Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeld px. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken. Voor weergave in mobiele apparaten zijn relatieve eenheden als em en rem vrijwel altijd beter dan absolute eenheden als px.

(De minder bekende rem is ongeveer hetzelfde als de em. Alleen is de lettergrootte bij rem gebaseerd op de lettergrootte van het <html>-element, waardoor de rem overal op de pagina precies even groot is. Bij de em kan de lettergrootte worden beïnvloed door de voorouders van het element, bij de rem niet.)

Zoomen kan trouwens altijd, ongeacht welke eenheid je gebruikt.
Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.

Valiwie???

Valideren is het controleren van je html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.

Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valide code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valide code is over twintig jaar ook nog te bekijken.

Valideren moet trouwens ook niet worden overdreven. Het is een hulpmiddel om echte fouten te vinden, meer niet. Het gaat erom dat je site goed werkt, niet dat je het braafste kind van de klas bent. Als de code niet valideert, maar daar is een goede reden voor, is daar niets op tegen. Zeker met nieuwere html en css wil de validator nog wel eens achterlopen, terwijl dat al prima is te gebruiken.

Op deze site is alle css en html gevalideerd. Als de code niet helemaal valide is (wat regelmatig voorkomt), staat daar onder Bekende problemen (en oplossingen) de reden van.

Je kunt je css en html valideren als 't online staat, maar ook als het nog in je computer staat.

Html kun je valideren op: validator.w3.org/nu.

Css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator.

Toegankelijkheid en zoekmachines

De tekst in dit hoofdstukje is een algemene tekst, die voor elke pagina geldt. Eventueel specifiek voor dit voorbeeld geldende problemen en eventuele aanpassingen om die problemen te voorkomen staan bij Bekende problemen (en oplossingen).

Toegankelijkheid (in het Engels 'accessibility') is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een schermlezer gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje dat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.

(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)

Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.

Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:

Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst wordt gebruikt door schermlezers en als afbeeldingen niet kunnen worden getoond of gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien, als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.

Als een afbeelding alleen maar voor de sier wordt gebruikt, zet je daarbij alt="", om aan te geven dat de afbeelding niet belangrijk is voor het begrijpen van de tekst of zo.
Gebruik in links een tekst die duidelijk aangeeft, waar de link naartoe gaat. Een tekst als 'pagina met externe links' is waarschijnlijk duidelijk genoeg, een tekst als alleen 'links' waarschijnlijk niet. Een duidelijke zwart-witregel is niet te geven, omdat dit ook van tekst en dergelijke in de omgeving van de link afhangt.

Schermlezers kunnen een lijst van alle links in de pagina weergeven, en een duidelijke tekst is daarbij belangrijk. Alleen 'volgende' zegt niets, als dat in 'n lijst met alleen links staat.
Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze geven te veel problemen, omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk, welke toetsen het zijn.

Op zichzelf zijn accesskeys een heel goed idee. Maar helaas zijn ze ook in html5 volstrekt onvoldoende gedefinieerd. Er is nog steeds geen standaard voor de meest gebruikelijke accesskeys, zoals Zoek of Home.

Er is nog steeds niet vastgelegd, hoe accesskeys zichtbaar gemaakt kunnen worden. Voor de makers van browsers zou dit 'n relatief kleine moeite zijn, voor de makers van 'n site is het bergen extra werk.

Hierdoor zijn accesskeys (vrijwel) niet te gebruiken. Misschien kunnen ze nog enig nut hebben op sites, die gericht zijn op 'n specifieke groep gebruikers. Maar voor algemene sites is het advies: normaal genomen niet gebruiken.
Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je door links, invoervelden, en dergelijke lopen. Elke tab brengt je één link, invoerveld, en dergelijke verder, Shift+Tab één plaats terug. Met behulp van het attribuut tabindex kun je de volgorde aangeven, waarin de Tab-toets werkt. Zonder tabindex wordt de volgorde van de html aangehouden bij gebruik van de Tab-toets, maar soms is een andere volgorde logischer.

In principe is het beter, als tabindex niet nodig is, maar gewoon de volgorde van de html wordt aangehouden. Bij verkeerd gebruik kan tabindex heel verwarrend zijn. Het is niet bedoeld om van de pagina een hindernisbaan voor kangoeroes te maken, waarop van beneden via links over rechts naar boven wordt gesprongen.
Als, zoals hierboven beschreven, een gebruiker van de Tab-toets bij een link, invoerveld, en dergelijke is aangekomen, heeft dit element 'focus'. Dit wordt aangegeven door de link, invoerveld, en dergelijke extra te markeren met een kadertje. Dat kadertje mag je alleen weghalen, als op een andere manier wordt duidelijk gemaakt, welk element focus heeft. Een gebruiker van de Tab-toets kan anders niet zien, waar die zit, en welk element gaat reageren op bijvoorbeeld een Enter.
In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn schermlezers en dergelijke zo sterk verbeterd dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als die op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken. Schermlezers houden namelijk altijd de volgorde van de html aan en niet een eventueel afwijkende volgorde op het scherm.
Een zogenaamde skip-link is vaak nog wel zinvol. Dat is een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat die normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel gewoon zichtbaar in speciale programma's zoals tekstbrowsers en schermlezers, want die kijken gewoon naar wat er in de broncode staat.

(Alleen in de schermlezer TalkBack op oudere versies van Android werkt zo'n buiten het scherm geplaatste link niet. TalkBack leest zo'n link wel voor, maar de link kan niet worden gevolgd, als deze buiten het scherm staat. Met ingang van versie 8.1 van Android is dit eindelijk opgelost en werkt een skip-link ook fatsoenlijk in TalkBack.)

Een skip-link staat bovenaan de pagina, nog boven menu, header, en dergelijke, en linkt naar de eigenlijke inhoud van de pagina. Hierdoor kunnen mensen met één toetsaanslag naar de eigenlijke inhoud van de pagina gaan.

Een skip-link is vooral nuttig voor gebruikers van de Tab-toets. Zodra de normaal genomen onzichtbare link door het indrukken van de Tab-toets focus krijgt, kun je de link op het scherm plaatsen, waardoor deze zichtbaar wordt. Bij een volgende tab wordt de link dan weer buiten het scherm geplaatst en is dus niet meer zichtbaar, zodat de lay-out niet wordt verstoord.
Van oorsprong is html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is deze gebruikt voor lay-out. Maar daar is de taal dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.

De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een extern stijlbestand staan of, als deze alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de <head> van die pagina.
Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enzovoort. Schermlezers en dergelijke kunnen van kop naar kop springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.

Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.

Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.
<table> is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als <table> voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een papieren krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel, zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel volstrekte ontoegankelijkheid voor schermlezers en dergelijke en als extra bonus vaak 'n lagere plaats in een zoekmachine.
Frames horen bij een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. <iframe>'s hebben voor een deel dezelfde nadelen. Eén van die nadelen is dat de verschillende frames voor zoekmachines, schermlezers, en dergelijke als los zand aan elkaar hangen, omdat ze los van elkaar worden weergegeven. Ze staan wel naast elkaar op het scherm, maar er zit intern geen verband tussen.

Als je 'n stuk code vaker wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, voeg dat dan in met PHP. Dan wordt de pagina niet pas in de browser, maar al op de server samengesteld. Hierdoor zien zoekmachines, schermlezers, en dergelijke één pagina, net zoals wanneer je maar één pagina met html zou hebben geschreven.

(Je kunt ook invoegen met behulp van SSI. Maar tegenwoordig kun je beter PHP dan SSI gebruiken, omdat SSI min of meer aan het uitsterven is en PHP veel meer mogelijkheden heeft.)
Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van lang="...". Op deze site gebeurt dat lang niet overal, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dat soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal. Maar bij enigszins 'normale' teksten hoor je een taalwisseling aan te geven.

Op deze site wordt de lijst op woordenlijst.org gebruikt om te bepalen, of een woord inmiddels 'Nederlands' is. Als het woord in deze lijst voorkomt, wordt geen lang-attribuut gebruikt, ook niet als het woord oorspronkelijk uit een andere taal komt.
Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap: <abbr title="ten opzichte van">t.o.v.</abbr>. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met <abbr>t.o.v.</abbr>. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n schermlezer 't.o.v.' uit gaat spreken als 'tof', en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken.
Geef een verandering niet alleen door kleur aan. Een grote groep mensen heeft moeite met het onderscheiden van kleuren en/of het herkennen van kleuren. Verander bijvoorbeeld een ronde rode knop niet in een ronde groene knop, maar in een vierkante groene knop. Door ook de vorm te veranderen, is het herkennen van de verandering niet alleen van een kleur afhankelijk.
Zorg voor voldoende contrast tussen achtergrond- en voorgrondkleur, tussen background-color en color. Soms zie je heel lichtgrijze tekst op een donkergrijze achtergrond, en dan ook nog in een mini-formaat. Dat is dus voor heel veel mensen stomweg volledig onleesbaar. Op de pagina met links staat onder het kopje Toegankelijkheid → Contrast en kleurenblindheid een hele serie sites, waar je kunt controleren of het contrast groot genoeg is.
De spider van 'n zoekmachine, schermlezers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoe veel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina, als de plaatjes worden weggehaald.

Op Linux kun je met Lynx kijken, hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op invisible-island.net/lynx.

Ook kun je in Windows het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een tekstbrowser en dergelijke deze ziet. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk.

Ten slotte kun je je pagina nog online op toegankelijkheid laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites, zoals:

lowvision.support: laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet. Engelstalig.

wave.webaim.org: deze laat grafisch zien, hoe de toegankelijkheid is. Engelstalig. Deze tester is ook als extensie in Firefox en Google Chrome te installeren.

Op de pagina met links kun je onder Toegankelijkheid links naar meer tests en dergelijke vinden.

Getest in

Laatst gecontroleerd op 17 november 2023.

Onder dit kopje staat alleen maar, hoe en waarin is getest. Alle eventuele problemen, ook die met betrekking tot zoomen, lettergroottes, toegankelijkheid, uit staan van JavaScript en/of css, enzovoort staan iets hieronder bij Bekende problemen (en oplossingen). Het is belangrijk dat deel te lezen, want uit een test kan ook prima blijken dat iets totaal niet werkt!

Dit voorbeeld is getest op de volgende systemen:

Desktopcomputers

Linux (KDE neon 5.27) (2560 x 1080 px, resolution: 96 ppi):
Firefox, Google Chrome en Vivaldi, in grotere en kleinere browservensters.
In Vivaldi is ook ruimtelijke navigatie ('Spatial Navigation') getest.

Laptops

Windows 10 (1600 x 900 px, resolution: 106 ppi):
Firefox, Google Chrome en Edge, in grotere en kleinere browservensters.

OS X 11.7.10 ('Big Sur') (1440 x 900 px, resolution: 96 ppi):
Firefox, Safari, Google Chrome en Microsoft Edge, in grotere en kleinere browservensters.

Tablets

iPad met iOS 12.5.7 (2048 x 1536 px, device-pixel-ratio: 2:
Safari, Chrome, Firefox en Microsoft Edge (alle portret en landschap).

iPad met iPadOS 17.1.1 (2160 x 1620 px, resolution: 264 ppi):
Safari, Chrome, Firefox en Microsoft Edge (alle portret en landschap).

Android 6.0 ('Marshmallow') (1920 x 1200 px, resolution: 224 ppi):
Samsung Internet, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).

Android 8.1 ('Oreo') (1920 x 1200 px, resolution: 218 ppi):
Samsung Internet, Firefox, Microsoft Edge en Chrome (alle portret en landschap).

Android 13 (2000 x 1200 px, resolution: 225 ppi):
Samsung Internet, Firefox, Microsoft Edge en Chrome (alle portret en landschap).

Smartphones

iPhone met iOS 15.7.9 (1334 x 750 px, resolution: 326 ppi):
Safari, Chrome, Firefox en Microsoft Edge (alle portret en landschap).

Android 7.0 ('Nougat') (1280 x 720 px, resolution: 294 ppi):
Samsung Internet, Firefox, Microsoft Edge en Chrome (alle portret en landschap).

Android 9.0 ('Pie') (1920 x 1080 px, resolution: 424 ppi):
Samsung Internet, Firefox, Microsoft Edge en Chrome (alle portret en landschap).

Android 13 ('Tiramisu') (2408 x 1080 px, resolution: 401 ppi):
Samsung Internet, Firefox, Microsoft Edge en Chrome (alle portret en landschap).

Er is op de aan het begin van dit hoofdstukje genoemde controledatum getest in de meest recente versie van de browser, die op het betreffende besturingssysteem kon draaien. Het aantal geteste browsers en systemen is al tamelijk fors, en als ook nog rekening gehouden moet worden met (zwaar) verouderde browsers, is het gewoon niet meer te doen. Surfen met een verouderde browser is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken.

In- en uitzoomen en - voor zover de browser dat kan - een kleinere en grotere letter zijn ook getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan 200%.

Er is getest met behulp van muis en toetsenbord, behalve op iOS, iPadOs en Android, waar een touchscreen is gebruikt. Op Windows 10 is getest met touchscreen, touchpad, toetsenbord, muis, en - waar dat zinvol was - op een combinatie daarvan. Op OS X 11.7.10 is getest met (een combinatie van) toetsenbord, touchpad en muis.

Als in een voorbeeld JavaScript is gebruikt, is ook getest of het werkt zonder JavaScript. Dat is alleen gedaan in de browsers, waarin in de instellingen JavaScript kan worden uitgeschakeld.

Ook is getest zonder css en - als afbeeldingen worden gebruikt - zonder afbeeldingen.

Schermlezers en dergelijke

Naast deze 'gewone' browsers is ook getest in Lynx, WebbIE, NVDA, TalkBack, VoiceOver, Orca en Verteller.

Lynx is een browser die alleen tekst laat zien en geen css gebruikt. Er is getest op Linux.

WebbIE. is een browser die gericht is op mensen met een handicap. Er is getest op Windows 10.

NVDA is een schermlezer, zoals die door blinden wordt gebruikt. Er is getest op Windows 10 in combinatie met Firefox.

TalkBack is een in Android ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Chrome op Android 6.0, 7.0, 8.1, 9 en 13

VoiceOver is een in iOS en OS X ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Safari op iOS 12.5.7 en 15.7.9, iPadOS 17.1.1 en OS X 11.7.10.

Orca is een schermlezer voor Linux. Er is getest in combinatie met Firefox op KDE Neon 5.27.

Verteller (Narrator) is een in Windows 10 ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Edge.

(Voor de bovenstaande programma's zijn links naar sites met uitleg en dergelijke te vinden op de pagina met links onder Toegankelijkheid → Schermlezers, tekstbrowsers, en dergelijke.)

Als het voorbeeld in deze programma's toegankelijk is, zou het in principe toegankelijk moeten zijn in alle aangepaste browsers en dergelijke. En dus ook voor zoekmachines, want een zoekmachine is redelijk vergelijkbaar met een blinde.

Eventuele problemen in schermlezers (en eventuele aanpassingen om die te voorkomen) staan iets hieronder bij Bekende problemen (en oplossingen).

Waar dat zinvol was, is ook nog getest op combinaties als een grote letter in een schermlezer met toetsenbordbediening.

Alleen op de hierboven genoemde systemen en browsers is getest. Er is dus niet getest op bijvoorbeeld 'n Blackberry. Er is een kans dat dit voorbeeld niet (volledig) werkt op niet-geteste systemen en apparaten. Om het wel (volledig) werkend te krijgen, zul je soms (kleine) wijzigingen en/of (kleine) aanvullingen moeten aanbrengen, bijvoorbeeld met JavaScript.

Er is ook geen enkele garantie dat iets werkt in een andere tablet of smartphone dan hierboven genoemd, omdat fabrikanten in principe de software kunnen veranderen. Dit is anders dan op de desktop, waar browsers altijd (vrijwel) hetzelfde werken, zelfs op verschillende besturingssystemen. Iets wat in Samsung Internet op Android werkt, zal in de regel overal werken in die browser, maar een garantie is er niet. De enige garantie is het daadwerkelijk testen op een fysiek apparaat. En aangezien er duizenden mobiele apparaten zijn, is daar geen beginnen aan.

De html is gevalideerd met de html-validator, de css met de css-validator van w3c. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen (en oplossingen) vermeld.

Nieuwe browsers worden pas getest, als ze uit het bèta-stadium zijn. Anders is er 'n redelijke kans dat je tegen 'n bug zit te vechten, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt.

Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kunnen niet worden beantwoord, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enzovoort in wel geteste browsers: graag! Dat kan op het forum.)

Bekende problemen (en oplossingen)

Waarop en hoe is getest, kun je gelijk hierboven vinden bij Getest in.

Als je hieronder geen oplossing vindt voor een probleem dat met dit voorbeeld te maken heeft, kun je op het forum proberen een oplossing te vinden voor je probleem. Om forumspam te voorkomen, moet je je helaas wel registreren, voordat je op het forum een probleem kunt aankaarten.

Bij toegankelijkheid is er vaak geen goed onderscheid te maken tussen oplossing en probleem. Zonder (heel simpele) aanpassingen heb je vaak 'n probleem, en omgekeerd. Daarom staan wat betreft toegankelijkheid aanpassingen en problemen hier bij elkaar in dit hoofdstukje.

Voor zover van toepassing wordt eerst het ontbreken van JavaScript, css en/of afbeeldingen besproken. Vervolgens problemen en aanpassingen met betrekking tot toegankelijkheid voor specifieke groepen bezoekers, toetsenbordnavigatie, tekstbrowsers, schermlezers en zoomen en andere lettergrootte.

Als in een onderdeel geen problemen aanwezig zijn, staat in een smal groen kadertje 'Geen problemen'. Bij een onderwerp over toegankelijkheid zijn er soms geen problemen, maar alleen aanpassingen. Ook in dat geval staat bovenaan in een smal groen kadertje 'Geen problemen'. Daaronder staan dan de aanpassingen.

Als in een onderdeel één of meer problemen worden besproken, staat van elk probleem in een breed rood kadertje een korte samenvatting daarvan.

Als bij het probleem een oplossing wordt gegeven, staat de samenvatting in een rode stippellijn. Bij een onderwerp over toegankelijkheid zijn er soms, naast de opgeloste problemen, ook aanpassingen. In dat geval staan staan die aanpassingen boven de kadertjes met opgeloste problemen.

Als bij het probleem geen oplossing is gevonden, staat de samenvatting in een rode ononderbroken lijn. Bij een onderwerp over toegankelijkheid zijn er soms, naast de problemen, ook aanpassingen. In dat geval staan staan die aanpassingen boven de kadertjes met problemen.

Zonder css

Geen problemen.

Zonder css worden de teksten gewoon getoond. Uiteraard is de lay-out (voor zover je dit een lay-out kunt noemen) volledig verdwenen, net als de gekleurde achtergronden.

Zonder afbeeldingen

Geen problemen.

Zonder afbeeldingen ziet alles er nog hetzelfde uit, alleen zijn de achtergrond-afbeeldingen van de pagina verdwenen.

Tekstbrowsers

Geen problemen.

Lynx en WebbIE tonen beide alle teksten.

Schermlezers

Geen problemen.

Wat betreft schermlezers bestaat deze pagina alleen uit tekst. Het uiterlijk wordt volledig met behulp van css geregeld, zonder enige invloed op schermlezers.

Zoomen en andere lettergrootte

Geen problemen.

Hoewel, dat ligt eraan hoe je het bekijkt.

Bij zoomen is er geen enkel probleem. Maar bij een grotere lettergrootte komen de teksten al snel over elkaar heen te staan, waardoor ze (nog) moeilijker leesbaar worden. Maar omdat het hier niet gaat om de literaire kwaliteit van de teksten, maar enkel en alleen om het effect van doorzichtigheid en position, maakt dat hier niets uit. Er had ook Chinees kunnen staan, wat dat betreft.

(Bij de eerste klacht over slechte leesbaarheid bij een grotere letter, zal de tekst worden vervangen door Chinees, zodat dit ook zonder uitleg voor iedereen duidelijk is.)

Overige problemen

Probleem: de kleuren hebben onvoldoende contrast.

Het contrast tussen de tekst en de achtergrondkleuren is bij een aantal teksten (veel) te klein. Hierdoor zijn de teksten (heel) slecht leesbaar voor mensen die kleurenblind zijn of die wat minder goed zien. Dat is een van de redenen dat je deze onzinnige constructie nooit 'in het echt' moet gebruiken.

Wijzigingen

Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.

28 december 2009:

Nieuw opgenomen.

27 april 2010:

background: rgba(...); veranderd in background-color: rgba(...);

Vermoedelijk is de validator gewijzigd, want het gebruik van alleen background levert nu 'n fout op. Gezien de uitgebreidheid waarmee wordt getest, is nauwelijks voor te stellen dat in totaal veertien fouten gemist zouden zijn. 't Kan natuurlijk wel, maar het lijkt eerder 'n wijziging in de specificatie en/of de validator is. Die is nog niet officieel, dus er kunnen nog dingen in veranderen.

5 april 2011:

Tekst aangepast voor Internet Explorer 9. De code is niet gewijzigd.

17 november 2023:

Volledig herschreven. Alleen de belangrijkste wijzigingen staan hieronder.

Alles voor Internet Explorer verwijderd.
Selectors zoveel mogelijk ingekort.
position: absolute; waar dat kon vervangen door flexbox.
Oude notatie met rgba() vervangen door nieuwe notatie met rgb().
Onderaan in voorbeeld nieuwe regel met zwarte tekst toegevoegd.
Teksten in voorbeeld aangepast, zodat ze beter zijn te zien.
Breedte past zich nu aan de breedte van het browservenster aan.
Tekst kan nu worden vergroot terwijl de lay-out (min of meer) in orde blijft.
Tig kleinere en grotere wijzigingen in de tekst.

Inhoud van de download en licenties

De inhoud van deze download kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:

* Sommige onderdelen die van 'n andere site of zo afkomstig zijn, vallen mogelijk onder een of andere licentie. Dat is hieronder bij het betreffende onderdeel te vinden.

* Je gebruikt het materiaal uit deze download volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte code en dergelijke zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal uit deze download ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.

* Dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) wordt min of meer regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg en dergelijke) op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat voorbeeld, uitleg, en dergelijke afkomstig zijn van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.

Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.

tekst-078-dl.html: de pagina met het voorbeeld.

tekst-078.pdf: deze uitleg (aangepast aan de inhoud van de download).

tekst-078-inhoud-download-en-licenties.txt: een kopie van de tekst onder dit kopje (Inhoud van de download en licenties).

078-css-dl:

tekst-078-dl.css: stijlbestand voor tekst-078-dl.html.

078-pics:

achtergrond.jpg: de achtergrond-afbeelding van de pagina.

HTML

De code is geschreven in een afwijkende lettersoort. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code), is in de hele uitleg onderstippeld blauw. Alle niet-essentiële code is bruin. (In de inhoudsopgave staat alles in een gewone letter vanwege de leesbaarheid.)

In de html hieronder wordt alleen de html besproken, waarover iets meer is te vertellen. Een <h1> bijvoorbeeld wordt in de regel niet genoemd, omdat daarover weinig interessants valt te melden. (Als bijvoorbeeld het uiterlijk van de <h1> wordt aangepast met behulp van css, staat dat verderop bij de bespreking van de css.)

Zaken als een doctype en charset hebben soms wat voor veel mensen onbekende effecten, dus daarover wordt hieronder wel een en ander geschreven.

<!doctype html>

Een document moet met een doctype beginnen om weergaveverschillen tussen browsers te voorkomen. Zonder doctype is de kans op verschillende (en soms volkomen verkeerde) weergave tussen verschillende browsers heel erg groot.

Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.

Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.

Het hier gebruikte doctype is dat van html5. Dit kan zonder enig probleem worden gebruikt: het werkt zelfs in Internet Explorer 6.

<html lang="nl">

Het attribuut lang="nl" bij <html> geeft aan dat de pagina in het Nederlands is. De taal is van belang voor schermlezers, automatisch afbreken, automatisch genereren van aanhalingstekens, juist gebruik van decimale punt of komma, en dergelijke.

<meta charset="utf-8">

Zorgt dat de browser letters met accenten en dergelijke goed kan weergeven.

utf-8 is de beste charset (tekenset), omdat deze alle talen van de wereld (en nog heel veel andere extra tekens) bestrijkt, maar toch niet meer ruimte inneemt voor de code, dan nodig is. Als je utf-8 gebruikt, hoef je veel minder entiteiten (ä en dergelijke) te gebruiken, maar kun je bijvoorbeeld gewoon ä gebruiken.

Deze regel moet zo hoog mogelijk komen te staan, als eerste regel binnen de <head>, omdat de regel anders door sommige browsers niet wordt gelezen.

In html5 hoeft deze regel niet langer te zijn, dan wat hier staat.

<meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1">

Mobiele apparaten variëren enorm in grootte. En dat is een probleem. Sites waren, in ieder geval tot enkele jaren geleden, gemaakt voor desktopbrowsers. En die hebben, in vergelijking met bijvoorbeeld een smartphone, heel brede browservensters. Hoe moet je op 'n smartphone een pagina weergeven, die is gemaakt voor de breedte van een desktop? Je kunt natuurlijk wachten tot álle sites zijn omgebouwd voor smartphones, tablets, enzovoort, maar dan moet je waarschijnlijk heel erg lang wachten.

Mobiele browsers gokken erop dat een pagina een bepaalde breedte heeft. Safari voor mobiel bijvoorbeeld gaat ervan uit dat een pagina 980 px breed is. De pagina wordt vervolgens zoveel versmald dat deze binnen het venster van het apparaat past. Op een iPhone wordt de pagina dus veel smaller dan op een iPad. Vervolgens kan de gebruiker inzoomen op het deel van de pagina dat deze wil zien.

Dit betekent ook dat bij het openen van de pagina de tekst meestal heel erg klein wordt weergegeven. (Meestal, want niet alle browsers en apparaten doen het op dezelfde manier.) Niet erg fraai, maar bedenk maar 'ns 'n betere oplossing voor bestaande sites.

Nieuwe sites of pagina's Nieuwe sites of pagina's kunnen echter wel rekening houden met de veel kleinere vensters van mobiele apparaten. In dit voorbeeld bijvoorbeeld wordt de breedte aangepast aan de breedte van het browservenster.

Maar die stomme mobiele browser weet dat niet, dus die gaat ervan uit dat ook deze pagina 980 px breed is, en verkleint die dan. Dat is ongeveer even behulpzaam als de gedienstige kelner die behulpzaam de stoel naar achteren trekt, net als jij wilt gaan zitten.

Om de door de browser aangeboden hulp vriendelijk maar beslist te weigeren, wordt deze tag gebruikt. Hiermee geef je aan dat de pagina is geoptimaliseerd voor mobiele apparaten.

De kreet width=device-width zegt tegen de mobiele browser dat de breedte van de weer te geven pagina gelijk is aan de breedte van het apparaat. Als een iPad in portretstand bijvoorbeeld 768 px breed is, wordt de pagina ook 768 px breed.

Er staat nog een tweede deel in de tag: initial-scale=1. Sommige mobiele apparaten zoomen een pagina gelijk in of uit. Ook weer in een poging behulpzaam te zijn. Ook dat is hier niet nodig. Er is ook een instructie om zoomen helemaal onmogelijk te maken, maar die wordt niet gebruikt. De bezoeker kan zelf nog gewoon zoomen, wat belangrijk is voor mensen die wat slechter zien.

<link rel="stylesheet" href="078-css-dl/tekst-078.css">

Dit is een koppeling naar een extern stijlbestand, waarin de css staat. In html5 is de toevoeging type="text/css" niet meer nodig, omdat dit standaard al zo staat ingesteld. Je moet uiteraard de naam van en het pad naar het stijlbestand aanpassen aan de naam en plaats, waar je eigen stijlbestand staat.

Voordeel van een extern stijlbestand is onder andere dat deze geldig is voor alle pagina's, waaraan deze is gelinkt. 'n Verandering in de lay-out hoef je dan maar in één enkel stijlbestand aan te brengen, in plaats van in elke pagina apart. Op een grotere site kan dit ontzettend veel werk schelen. Bovendien hoeft de browser zo'n extern stijlbestand maar één keer te downloaden, ongeacht hoeveel pagina's er gebruik van maken. Zou je de css in elke pagina opnieuw aanbrengen, dan worden de te downloaden bestanden veel groter.

In dit voorbeeld heeft een extern stijlbestand eigenlijk geen nut, omdat er maar één pagina is die dit stijlbestand gebruikt. In dit geval kun je de css beter in de <head> van de html-pagina zelf zetten. Voor de omvang maakt het hier niets uit, want de css wordt hoe dan ook altijd precies één keer gedownload, en nooit vaker. Voor het onderhoud maakt het ook geen verschil, want ook hier hoef je de css maar op één plaats te wijzigen. Maar het scheelt wel een extra aanroep naar de server, omdat geen apart stijlbestand hoeft te worden gedownload.

Dat opnemen in de <head> gaat heel simpel: je kopieert gewoon het hele stijlbestand en zet dat bovenin de <head>, tussen <style> en </style>:

<style> body {color: black;} (...) rest van de css (...) div {color: red;} </style>

Maar zodra een stijlbestand op meerdere pagina's wordt gebruikt, wat meestal het geval zal zijn, is een extern stijlbestand beter.

(De reden dat er toch een extern stijlbestand is, terwijl hierboven omstandig wordt beweerd dat dat in dit voorbeeld eigenlijk geen nut heeft: overzichtelijkheid. Nu kun je html en css los van elkaar bekijken.)

<p>Deze tekst staat in de binnenste div</p>

Dit is de tekst die in de binnenste lichtpaarse div#binnen staat. Deze <div> is, zeker in smallere browservensters, tamelijk smal. Het langste woord in deze tekst is 'binnenste'. Dit woord zou daardoor, zeker als de lettergrootte wordt verhoogd, breder worden dan de div#binnen, waardoor het gedeeltelijk buiten de <div> zou komen te staan.

Om dat te voorkomen wordt binnen 'binnenste' twee keer de entiteit  gebruikt. Als de breedte groot genoeg is en 'binnenste' niet breder is dan div#binnen, merk je hier niets van. Maar als 'binnenste' breder is dan div#binnen, wordt op de plaats van  afgebroken en komt daar een afbreekstreepje te staan.

(Andere teksten komen niet buiten hun <div> te staan, ook niet als de lettergrootte wordt verhoogd of in smalle browservensters. Tenzij ze dat altijd al doen, maar dan is het juist de bedoeling. Daarom wordt bij die tekst soms hyphens: auto; gebruikt: breek af als dat zo uitkomt. Dat is eigenlijk alleen maar, omdat het er netter uitziet. Maar hyphens werkt niet altijd. Omdat het afbreken van de tekst in div#binnen echt belangrijk is, is hier gekozen voor  dat werkt altijd.)

CSS

De code is geschreven in een afwijkende lettersoort. De code die te maken heeft met de basis van dit voorbeeld (essentiële code) is in de hele uitleg onderstippeld blauw. Alle niet-essentiële code is bruin. (In de inhoudsopgave staat alles in een gewone letter vanwege de leesbaarheid.)

Omdat deze site nou eenmaal (voornamelijk) op css is gericht, wordt hieronder álle css besproken.

Technisch gezien is er geen enkel bezwaar om de css in het stijlbestand allemaal achter elkaar op één regel te zetten:

div#header-buiten {position: absolute; right: 16px; width: 100%; height: 120px; background: yellow;} div p {margin-left 16px; height: 120px; text-align: center;}

Maar als je dat doet, krijg je gegarandeerd hele grote problemen, omdat het volstrekt onoverzichtelijk is. Beter is het om de css netjes in te laten springen:

div#header-buiten { position: absolute; right: 16px; width: 100%; height: 120px; background: yellow; }
div p { margin-left: 16px; height: 120px; text-align: center; }

Hiernaast is het heel belangrijk voldoende commentaar (uitleg) in het stijlbestand te schrijven. Op dit moment weet je waarschijnlijk (hopelijk...), waarom je iets doet. Maar over vijf jaar kan dat volstrekt onduidelijk zijn. Op deze site vind je nauwelijks commentaar in de stijlbestanden, maar dat heeft een simpele reden: deze uitleg is in feite één groot commentaar.

Op internet zelf is het goed, als het stijlbestand juist zo klein mogelijk is. Dus voor het uploaden kun je normaal genomen het beste het commentaar weer verwijderen. Veel mensen halen zelfs alles wat overbodig is weg, voordat ze het stijlbestand uploaden. Inspringingen bijvoorbeeld zijn voor mensen handig, een computer heeft ze niet nodig.

Je hebt dan eigenlijk twee stijlbestanden. De uitgebreide versie waarin je dingen uitprobeert, verandert, enzovoort, met commentaar, inspringingen, en dergelijke. Dat is de mensvriendelijke versie. Daarnaast is er dan een stijlbestand dat je op de echte site gebruikt: een gecomprimeerde versie.

Dat comprimeren kun je met de hand doen, maar er bestaan ook hulpmiddelen voor. Op de pagina met links kun je onder het kopje Gereedschap → Snelheid testen en verbeteren, gzip, CLS, comprimeren (inclusief theorie), en dergelijke links naar sites vinden, waar je bestanden kunt comprimeren.

(Stijlbestanden op deze site zijn niet gecomprimeerd. Omdat het vaak juist om de css gaat, kunnen mensen dan zonder al te veel moeite de css bekijken.)

/* tekst-078-dl.css */

Om vergissingen te voorkomen is het een goede gewoonte bovenaan het stijlbestand even de naam neer te zetten. Voor je het weet, zit je anders in het verkeerde bestand te werken.

body

Het element waarbinnen de hele pagina staat. Veel instellingen die hier worden opgegeven, worden geërfd door de nakomelingen van <body>. Ze gelden voor de hele pagina, tenzij ze later worden gewijzigd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de lettersoort, de lettergrootte en de voorgrondkleur.

background: #ff9 url("../078-pics/achtergrond.jpg");

Achtergrondkleur en achtergrond-afbeelding.

background is een zogenaamde 'shorthand' voor een aantal eigenschappen voor de achtergrond. Hier worden alleen de achtergrondkleur en de achtergrond-afbeelding opgegeven. Daardoor houden veel andere eigenschappen hun standaardwaarde.

Een van die eigenschappen is background-repeat, waarvan de standaardwaarde repeat is. De achtergrond-afbeelding is maar 128 x 128 px groot, maar door de standaardwaarde repeat wordt de afbeelding net zo vaak herhaald, tot de volledige achtergrond van de pagina is gevuld.

De achtergrondkleur #ff9 wordt alleen gebruikt, als om wat voor reden dan ook de achtergrond-afbeelding niet wordt weergegeven. Als de achtergrond-afbeelding wel wordt weergegeven, merk je niets van de achtergrondkleur.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de voorgrond‑ en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.

Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond‑ en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important heeft gebruikt in een eigen stijlbestand, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond‑ en voorgrondkleur geen van beide.

font-family: Arial, Helvetica, sans-serif;

Als Arial is geïnstalleerd op de machine van de bezoeker, wordt deze gebruikt, anders Helvetica. Als die ook niet wordt gevonden, wordt in ieder geval een schreefloze letter (zonder dwarsstreepjes) gebruikt.

font-size: 110%;

Iets groter dan standaard. 't Zal de leeftijd zijn, maar ik vind de standaardgrootte wat te klein.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid % gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

margin: 0;

Standaardmarge bij <body> weghalen.

main

Alle <main>'s. Dat is er maar één. De belangrijkste inhoud van de pagina staat hierin. In dit geval is dat de hele pagina.

width: 700px;

Breedte.

max-width: 90vw;

Maximumbreedte.

Hier gelijk boven is een breedte van 700 px opgegeven. In browservensters die smaller zijn dan 700 px, zou je hierdoor horizontaal moeten scrollen om alles te zien. Dat wordt met een maximumbreedte voorkomen.

De eenheid vw is gebaseerd op de breedte van het venster van de browser. 1 vw is 1% van de breedte van het venster, en 90 vw is 90% van de breedte. <main> wordt hierdoor nooit breder dan 90% van de breedte van het venster, ongeacht de breedte van het venster.

margin: 20px auto;

Omdat voor onder en links geen waarden zijn opgegeven, krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 20px auto 20px auto in de volgorde boven – rechts – onder – links.

Aan de bovenkant een marge van 20 px voor wat afstand tussen <main> en de bovenkant van het browservenster. De marge onder is van geen belang, maar die kan verder geen kwaad, dus die mag gewoon voor Jan Joker blijven staan.

Links en rechts auto, wat hier hetzelfde betekent als evenveel. Hierdoor komt <main> altijd horizontaal gecentreerd binnen ouder <body> staan. <body> is een blok-element en wordt daardoor normaal genomen automatisch even breed als de ouder ervan: <html>. Omdat <html> het buitenste element is, wordt dit normaal genomen even breed als het venster van de browser.

Hierdoor staat uiteindelijk <main> altijd horizontaal gecentreerd binnen het venster van de browser, ongeacht de breedte van het venster. En daarmee ook alles wat in <main> zit.

Deze manier van horizontaal centreren van een blok-element werkt alleen, als het blok-element een breedte heeft, want anders zou het normaal genomen even breed worden als de ouder ervan. Dat is geregeld, want iets hierboven heeft <main> een breedte van 700 px en een maximumbreedte van 90 vw gekregen.

position: relative;

Om nakomelingen van <main> te kunnen positioneren ten opzichte van <main>, moet <main> zelf een andere positie dan statisch hebben. Een relatieve positie heeft verder geen invloed op <main> zelf, omdat niets voor top en dergelijke wordt opgegeven.

#tekst-boven, #tekst-onder

De elementen met id="tekst-boven" en id="tekst-onder". De twee <p>'s met de bovenste en onderste zwarte teksten.

font-size: 2rem;

Grotere letter.

Hier gelijk onder wordt nogmaals een lettergrootte opgegeven, waarbij gebruik wordt gemaakt van clamp(). Oudere browsers ondersteunen dat niet en zouden daardoor de lettergrootte niet veranderen. Voor die oudere browsers is deze regel bedoeld. Browsers die clamp() wel ondersteunen, gebruiken de regel hieronder, omdat die lager staat in de css en daardoor 'wint' van de regel hier.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid rem gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

De minder bekende rem is ongeveer hetzelfde als de em. Alleen is de lettergrootte bij rem gebaseerd op de lettergrootte van het <html>-element, waardoor de rem overal op de pagina precies even groot is, ook als de bezoeker de lettergrootte heeft veranderd. Bij de em kan de lettergrootte worden beïnvloed door de voorouders van het element, bij de rem niet.

font-size: clamp(1.3rem, 0.4rem + 5.8vw, 2.1rem);

Voor oudere browsers die clamp() niet ondersteunen, staat gelijk hierboven een regel zonder clamp().

Met behulp van clamp() worden hier drie lettergroottes opgegeven. Om deze drie lettergroottes te vinden is gebruik gemaakt van een soort rekenmachine voor lettergroottes op modern-fluid-typography.vercel.app. Door gewoon uitproberen is vervolgens zoveel aangepast, dat de uiteindelijke lettergroottes sterk afwijken van wat de rekenmachine adviseerde. Dat komt niet doordat die rekenmachine zo slecht is, maar doordat de hier gebruikte lay-out zo idioot is. Zonder die rekenmachine als beginpunt was het nog veel lastiger geweest.

Het probleem.

Die twee zwarte teksten moeten behoorlijk groot worden weergegeven, omdat anders de invloed van de doorzichtige achtergronden en position niet goed is te zien. Maar de teksten moeten niet te groot worden in heel smalle browservensters, en ze moeten niet te klein worden in heel brede vensters. Bovendien moeten ze tot tweehonderd procent vergroot kunnen worden, zonder dat ze volledig ontsporen.

Met behulp van clamp() kan dat, na enig uitproberen. (Nou ja, enig, er is nogal wat tijd in gaan zitten. Mede omdat Samsung Internet soms tamelijk apart ideeën heeft over lettergrootte en regelhoogte.)

Tussen de haakjes bij clamp() staan drie waarden voor de lettergrootte, gescheiden door een komma. De middelste waarde is de geprefereerde lettergrootte: 0.4rem + 5.8vw. Maar als die waarde overal gebruikt zou worden, wordt de lettergrootte in smalle browservensters veel te klein, en in brede browservensters begint de tekst te lijken op een verzameling kerktorens.

Daarom kun je met clamp() ook een minimale en een maximale lettergrootte opgegeven. De minimale lettergrootte staat voor de eerste komma, de maximale lettergrootte staat achter de tweede komma. Bij voorkeur wordt de middelste waarde gebruikt, maar de lettergrootte wordt in ieder geval niet kleiner dan de eerste waarde en niet groter dan de derde waarde.

1.3rem: de eerste waarde, de minimale lettergrootte. Deze waarde is iets groter dan de standaardlettergrootte, maar niet veel.

0.4rem + 5.8vw: de middelste waarde, de geprefereerde waarde die wordt gebruikt, als die binnen de minimale en maximale toegestane waarde blijft.

Net als bij calc() kunnen bij clamp() eenvoudige berekeningen worden gemaakt. Ook een berekening wordt van de andere waarden gescheiden door een komma. Haakjes zijn niet nodig, behalve om eventueel – net als bij calc() – de volgorde van de berekening te beïnvloeden. In dit geval gaat het om een optelling.

De eenheid rem wordt hier gelijk boven besproken. De eenheid vw is gebaseerd op de breedte van het venster van de browser. 1 vw is 1% van de breedte van het venster, en 5.8 vw is 5,8% van de breedte.

De berekening wordt hier gemaakt met twee verschillende eenheden: rem en vw. Rekenen met twee verschillende eenheden kan niet, eerst moeten alle eenheden worden omgerekend naar dezelfde eenheid. Daarom rekent de browser de eenheden rem en vw naar de eenheid px.

Bij het schrijven van de code kan dat omrekenen niet, omdat je niet weet hoe groot de lettergrootte is, en hoe breed het browservenster is. Maar op het moment van weergave weet de browser dat wel.

De berekening wordt dan 0,4 rem + 5,8% van de breedte van het browservenster, beide in px.

2.1rem: de derde waarde, de maximale lettergrootte. Bij de middelste waarde hierboven, de geprefereerde waarde, is voor de berekening ook de breedte van het browservenster gebruikt. In brede vensters levert dat een veel te grote letter op. Daarom wordt de maximum lettergrootte begrenst tot 2,1 rem. De eenheid rem is iets hierboven bij de minimale lettergrootte besproken.

margin: 0;

Standaard heeft een <p> een marge aan boven‑ en onderkant. Die wordt hier weggehaald.

position: absolute;

Om de <p>'s op een bepaalde plaats neer te kunnen zetten.

Er wordt gepositioneerd ten opzichte van het 'containing block'. Dat is de eerste voorouder die zelf een bepaalde eigenschap heeft, zoals een andere positie dan statisch. Dat is hier <main>, dat bij main een relatieve positie heeft gekregen.

top: calc(14vh + 1.2rem);

Hier doet zich ongeveer hetzelfde probleem voor als bij de lettergrootte. De teksten moeten zo goed mogelijk worden gepositioneerd om het effect van doorzichtigheid te laten zien. In lagere browservensters is die verdeling anders dan in hogere vensters. Maar zo ingewikkeld als bij de lettergrootte is het gelukkig niet.

Met behulp van calc() kunnen berekeningen worden gemaakt. In dit geval worden de <p>'s op een afstand van de bovenkant van <main> neergezet, die afhankelijk is van een combinatie van de hoogte van het browservenster en de lettergrootte. (De 2 <p>'s komen op dezelfde hoogte te staan, over elkaar heen. Om dat te corrigeren wordt de <p> met de onderste zwarte tekst later bij #tekst-onder naar beneden verplaatst.)

14vh: de eenheid vh is gebaseerd op de hoogte van het venster van de browser. 1 vh is 1% van de hoogte van het venster, en 14 vh is 14% van de hoogte. De <p>'s met de zwarte teksten staan hierdoor altijd 14% van de hoogte van het venster onder de bovenkant van <main>.

1.2rem: lettergrootte. Iets grotere letter dan de standaardgrootte. Als eenheid wordt de relatieve eenheid rem gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

De berekening wordt hier gemaakt met twee verschillende eenheden: vh en rem. Dat kan niet, eerst moeten allen eenheden worden omgerekend naar dezelfde eenheid. Daarom rekent de browser de eenheden om naar de eenheid px.

Bij het schrijven van de code kan dat omrekenen niet, omdat je niet weet hoe hoog het browservenster en hoe groot de lettergrootte is (een bezoeker kan de lettergrootte hebben veranderd).

De berekening wordt dan 14% van de hoogte van het browservenster plus 1,2 keer de lettergrootte. Op deze hoogte staan de teksten min of meer goed in alle maten vensters.

right: -4vw; left: -4vw; De omtrek van de p's met de zwarte tekst zichtbaar gemaakt.

De twee <p>'s zijn absoluut gepositioneerd ten opzichte van <main>. <main> heeft bij main een breedte van 90 vw gekregen, 90% van de breedte van het browservenster. Links en rechts van <main> is dus een lege ruimte van 5 vw over, waarop je alleen de achtergrond-afbeelding van de pagina ziet.

Door bij right en left een negatieve waarde op te geven, komen de <p>'s links en rechts buiten <main> te staan. Die negatieve waarde is 4 vw, er is een lege ruimte van 5 vw, dus er blijft altijd nog een ruimte van minimaal 1 vw tussen de teksten en de buitenkant van het browservenster. Op de afbeelding hebben de <p>'s een zwart randje gekregen, zodat de werkelijke grootte ervan is te zien.

Links staat de <p>, en daarmee het begin van de daarin zittende tekst, altijd 4 vw links van <main>. Rechts hangt dat mede af van de breedte van het browservenster en van de lettergrootte. Soms zal de tekst precies bij een spatie op een nieuwe regel verder lopen, dan zie je rechts van <main> geen tekst. Maar het kan ook zijn dat, zoals op de afbeelding, een stukje tekst rechts van <main> uitsteekt. Maar ook rechts zal altijd minstens 1 vw afstand blijven tussen tekst en buitenkant van het venster, omdat de tekst altijd binnen de <p> blijft. En de <p> heeft een afstand van 1 vw tot de buitenkant van het venster.

#buiten

Het element met id="buiten". De buitenste rode <div>.

background: rgb(255 0 0 / 0.4);

Vaak wordt voor 'n kleur de hexadecimale notatie gebruikt, iets als color: #33ab01;. Daarbij worden niet alleen cijfers, maar ook letters gebruikt. 0 tot en met 9 werken precies hetzelfde als altijd, maar na de 9 komen nog A, B, C, D, E en F.

Als je telt, is 't dus: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F 10 11 12, enzovoort. Daarbij is A gelijk aan het tientallige 10, B aan 11, enzovoort. Op deze manier kun je met twee cijfers en/of letters 256 mogelijkheden aangeven: van 00 tot en met FF.

De eerste drie getallen bij rgb() geven de kleur aan. Deze lopen van 0 tot en met 255, dus ook hiermee kun je 256 mogelijkheden aangeven. En omdat er drie getallen zijn levert dat 256 x 256 x 256 = 16.777.216 mogelijke kleuren op, net iets meer dan het aantal kleurpotloden in de gemiddelde kleurdoos van 'n kind.

De notatie bij rgb() geeft dus precies evenveel mogelijkheden als de hexadecimale.

Het eerste getal staat voor rood, het tweede voor groen en het derde voor blauw (feitelijk de Engelse namen, maar de eerste letter is toevallig in het Nederlands hetzelfde). Uit deze drie kleuren zijn alle kleuren op een monitor opgebouwd.

255 wil zeggen volledig aanwezig, 0 wil zeggen helemaal ontbrekend.

rgb(255 255 255) levert wit op, rgb(0 0 0) zwart.

In plaats van getallen mag je ook percentages gebruiken, bijvoorbeeld: rgb(10% 20% 100%).

Omdat in dit voorbeeld 255, 0, 0 is opgegeven, levert dit rood op. Rood is volledig aanwezig (255), groen en blauw ontbreken volledig (0).

Als de kleur doorzichtig moet zijn, is nog een vierde getal aanwezig. Dit wordt van de eerste drie getallen gescheiden door een schuine streep /. Dit vierde getal staat voor het alfa-kanaal. Hiermee wordt de doorzichtigheid aangegeven. Dit getal loopt van 0 naar 1. Volledig doorzichtig is 0, volledig ondoorzichtig is 1.

Het getal voor het alfa-kanaal wordt als decimale breuk aangegeven, dus bijvoorbeeld 0.5 wil zeggen halfdoorzichtig. Let erop dat je 'n punt gebruikt, de Amerikaanse manier om breuken aan te geven. Als je 'n komma gebruikt, denkt de browser dat er twee verschillende getallen staan. Je kunt de doorzichtigheid, net als bij de eerste drie getallen voor de kleuren, ook als een percentage aangeven: rgb(100% 100% 100% / 50%) levert een halfdoorzichtig wit op.

In dit voorbeeld is de achtergrond iets meer dan halfdoorzichtig: 0.4. Hierdoor zie je de achtergrond-afbeelding van de pagina nog vrij goed door de achtergrond heen.

display: flex;

De waarde flex is onderdeel van een hele reeks eigenschappen en waarden, die bij elkaar 'flexbox' worden genoemd. Met display: flex; wordt div#buiten in een zogenaamde 'flex container' veranderd. Dit maakt het veel makkelijker om de directe kinderen van dit element, de 'flex items', op een bepaalde plaats neer te zetten. De directe kinderen van <main> zijn hier de <p> met de blauwe tekst en de vijf <div>'s in het midden (dat zijn alle gekleurde blokjes binnen de rode <div>, behalve het zwarte blokje linksboven).

De <p> met de blauwe tekst en div#binnen, de binnenste lichtpaarse <div>, worden later absoluut gepositioneerd. Een flex item dat absoluut wordt gepositioneerd, is daardoor geen flex item meer. Voor wat betreft flexbox doen de <p> met de blauwe tekst en div#binnen dus niet meer mee.

Blijven over de vier <div>'s die samen de vierkleurige rechthoek in het midden vormen.

In dit geval komen de vier <div>'s naast elkaar te staan, omdat dat de standaardinstelling van flex-direction is. Zou je hier flex-direction: column; gebruiken, dan zouden de flex items onder elkaar komen te staan. Soms is de waarde van flex-direction van belang voor een aantal andere eigenschappen van flexbox, maar hier zou alleen de volgorde van de vier <div>'s veranderen.

flex-wrap: wrap; De vier binnenste div's staan naast elkaar op één regel.

De standaardwaarde bij flex-wrap is no‑wrap: zet alle flex items naast elkaar op één regel. Als het niet meer op één regel past, maak ze dan smaller. Ook als het blok-elementen zoals een <div> zijn.

Dat is wat op de afbeelding gebeurt: de vier <div>'s zijn zo smal gemaakt dat ze naast elkaar op één regel passen. Omdat in de eerste groene <div> een <div> met tekst staat, is die eerste groene <div> iets breder dan de andere drie: precies breed genoeg om de inhoud ervan weer te geven.

Dat ziet er heel knus en gezellig uit en je voelt je haast een bruut als je dat gaat verstoren, maar toch is dat precies wat er gaat gebeuren.

Bij #buiten > div iets hieronder worden de vier <div>'s 50% breed gemaakt, de helft van de breedte van div#buiten. Dat werkt echter niet, omdat ze als flex items kleiner mogen worden en daardoor toch naast elkaar komen te staan.

De waarde wrap voorkomt dit smaller worden: als de <div>'s niet meer naast elkaar op één regel passen zonder ze te versmallen, worden ze op meerdere regels gezet. En omdat de <div>'s precies half zo breed zijn als flex container div#buiten, komen er nu twee naast elkaar te staan.

(Overigens kun je ook bijvoorbeeld opgeven dat slechts één of enkele <div>'s smaller mogen worden. Maar dat soort eigenschappen wordt hier niet gebruikt.)

height: 28rem;

Hoogte. Met deze hoogte komen de teksten zo weinig mogelijk over elkaar heen te staan.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid rem gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px de hoogte niet mee verandert met de lettergrootte. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid wordt gebruikt.

Wat ruimte tussen div#buiten en ouder <main>. Omdat in deze ruimte verder niets staat, zie je hier alleen de rode doorzichtige achtergrondkleur van div#buiten, met daardoorheen de achtergrond-afbeelding van de pagina.

padding: min(6vw, 50px);

Je zou een vaste maat voor de padding kunnen nemen, maar dan krijg je weer een bekend probleem: de padding wordt te breed in smallere browservensters en te smal in bredere vensters.

Met de min()-functie kun je twee maten opgeven, waarvan de browser dan de kleinste maat gebruikt. De twee maten worden door een komma van elkaar gescheiden.

Voor de komma staat 6vw. Dit is de maat die is bedoeld voor heel smalle browservensters. De eenheid vw is gebaseerd op de breedte van het venster. 1 vw is 1% van de breedte van het venster, en 6 vw is 6% van de breedte.

In een browservenster van bijvoorbeeld 400 px breed wordt de padding hierdoor 6% van 400 px = 24 px. In een venster van 2400 px breed zou de padding echter 6% van 2400 px = 144 px worden, in verhouding een soort Olympisch zwembad.

Na de komma staat echter 50 px, waardoor ook in bredere browservensters de padding nooit breder wordt dan 50 px. Omdat ook de breedte van de andere elementen in dit voorbeeld wordt begrensd, blijven de verhoudingen hierdoor redelijk netjes.

#buiten > p

#buiten: het element met id="buiten". De buitenste rode <div>.

>: de elementen achter dit teken moeten een direct kind van het element voor dit teken zijn. De hierachter staande <p>'s moeten een direct kind van div#buiten zijn. Onderstaande <p> is een direct kind van div#buiten

<div id="buiten"> <p></p> </div>

De <p> hieronder is geen direct kind van div#buiten, omdat er een <div> tussen div#buiten en de <p> zit:

<div id="buiten"> <div> <p> </div> </div>

p: alle <p>'s in #buiten die een direct kind van div#buiten zijn. In div#buiten zit een aantal <p>'s met teksten. Maar er is maar één <p> een direct kind van div#buiten: de <p> met de blauwe tekst.

De hele selector in gewone taal: doe iets met de <p>'s die een direct kind van div#buiten zijn.

color: blue;

Voorgrondkleur. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

overflow: hidden;

Omdat de iets hieronder opgegeven ettergrootte en de regelhoogte in deze <p> behoorlijk groot zijn, komt de tekst snel onder de rest van het voorbeeld te staan. Vooral in smalle browservensters gebeurt dit al bij een hele kleine vergroting. De standaardwaarde bij overflow is visible: toon alles, ook als het niet in het element past. Mogelijk wordt de lay-out dan verstoord, maar er verdwijnt in ieder geval niets.

Hier mag er echter best iets verdwijnen, want de tekst bestaat uit een acht keer herhaald: 'De blauwe tekst staat in de buitenste div.' Weinig mensen zullen in tranen uitbarsten, als ze hier een deel van missen. Bovendien is het foeilelijk als een (groot) deel van de blauwe tekst onder de rest van het voorbeeld rond loopt te hangen (loopt rond te hangen?).

Hier iets onder wordt de <p> absoluut gepositioneerd en op een bepaalde afstand van de boven‑ en onderkant van <main> neergezet. Daardoor wordt de hoogte van de <p> begrensd. overflow: hidden; zorgt ervoor dat de tekst, die niet binnen die hoogte past, niet wordt getoond.

font-size: 2rem;

Behoorlijk grote letter.

line-height: 2;

Regelhoogte.

Omdat de waarde alleen uit een getal bestaat, is de regelhoogte afhankelijk van de lettergrootte. In dit geval is de regelhoogte twee keer de normale regelhoogte bij de opgegeven lettergrootte.

text-align: center;

Tekst horizontaal centreren.

-webkit-hyphens: auto; hyphens: auto;

Hier staat in feite twee keer hetzelfde: hyphens: auto;. Waarom dat zo is, staat bij De voorvoegsels -moz- en -webkit-.

In smallere browservensters kunnen regels heel kort worden, als woorden niet worden afgebroken. Daardoor zie je het effect van de doorzichtigheid en van position moeilijker. Deze regel zorgt ervoor dat woorden mogen worden afgebroken.

Dit werkt alleen als voor de af te breken tekst het lang-attribuut aanwezig is en de afbreek-bibliotheek bij de opgegeven taal is geïnstalleerd.

Bovenaan de pagina staat <html lang="nl">. Hierdoor weet de browser dat deze pagina Nederlandstalig is en worden de woorden correct afgebroken (als de Nederlandstalige afbreek-bibliotheek is geïnstalleerd, maar in Nederland zal dit vrijwel altijd het geval zijn. En dit voorbeeld zal vermoedelijk niet in Oeganda en China worden bekeken.)

margin: 0;

Standaard heeft een <p> een marge aan boven‑ en onderkant. Die wordt hier weggehaald.

position: absolute;

Om de <p> op een bepaalde plaats neer te kunnen zetten.

top: 15%; right: 15%; bottom: 20%; left: 15%;

Een percentage bij top, right, bottom en left geldt, bij een absoluut gepositioneerd element, ten opzichte van het gelijk hierboven genoemde 'containing block', hier <main>. De <p> komt boven, rechts en links 15% binnen <main> te staan. Aan de onderkant 20%, iets meer. Hierdoor kan de tekst in de <p> ook niet buiten deze grenzen komen. Met deze waarden staat de tekst redelijk goed in browservensters van allerlei grootte.

#buiten > div

#buiten: het element met id="buiten". De buitenste rode <div>.

>: de elementen achter dit teken moeten een direct kind van het element voor dit teken zijn. De hierachter staande <div>'s moeten een direct kind van #buiten zijn. Een uitgebreidere uitleg over wat een direct kind is, is te vinden bij #buiten > p.

div: alle <div>'s in #buiten die een direct kind van div#buiten zijn. Dit zijn de vier gekleurde <div>'s die samen de middelste vierkleurige rechthoek maken, en de lichtpaarse <div> in het midden.

De hele selector in gewone taal: doe iets met de <div>'s die een direct kind van div#buiten zijn.

Deze vijf <div>'s hebben voor een deel dezelfde css. Die kan hier in een keer voor alle vijf worden opgegeven. Waar nodig wordt dat dan later aangepast voor individuele <div>'s.

width: 50%; height: 50%;

Een breedte en hoogte in procenten zijn normaal genomen ten opzichte van de ouder van het element. Dat is hier div#buiten. De vijf <div>'s worden alle vijf precies half zo hoog en breed als div#buiten.

Dit past uiteraard niet binnen een rechthoek, maar de binnenste lichtpaarse <div> wordt later bij div#binnen absoluut gepositioneerd. Die doet daarom niet mee met deze verdeling. Dan houdt je vier <div>'s over, en dan past het wel.

position: relative;

In de html staan de <p> met de bovenste zwarte tekst en de <p> met de blauwe tekst voor deze <div>'s. Omdat deze <div>'s lager in de html staan, zouden ze daarom normaal genomen boven de bovenste zwarte tekst en de blauwe tekst komen te staan. Maar de bovenste zwarte tekst en de blauwe tekst zijn bij #tekst-boven, #tekst-onder en #buiten > p absoluut gepositioneerd. En een gepositioneerd element komt altijd boven een niet-gepositioneerd element te staan, ongeacht de volgorde in de html.

Daarom wordt aan de <div>'s een relatieve positie gegeven. Omdat de <p>'s én de <div>'s nu allemaal zijn gepositioneerd, geldt de volgorde in de html weer en komen de <div>'s boven de bovenste zwarte tekst en de blauwe tekst te staan. Omdat voor top en dergelijke verder niets wordt opgegeven, heeft dit verder geen enkele invloed op de <div>'s zelf.

#l-b

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

#buiten > div {width: 50%; height: 50%; position: relative;}

Het element met id="l-b". De groene <div> linksboven in het midden.

background: rgb(0 255 0 / 0.4);

Achtergrondkleur. De waarden 0 255 0 leveren groen op: helemaal geen rood, volledig groen en helemaal geen blauw. Met een doorzichtigheid van 0,4, iets meer dan halfdoorzichtig. Een uitgebreidere bespreking van rgb() staat bij background: rgb(255 0 0 / 0.4);.

#l-b-demo

Het element met id="l-b-demo". De kleine zwarte <div> linksboven.

background: rgb(0 0 0 / 0.7);

Achtergrondkleur. De waarden 0 0 0 leveren zwart op: helemaal geen rood, helemaal geen groen en helemaal geen blauw. Met een doorzichtigheid van 0,7 is de achtergrond tamelijk ondoorzichtig, maar niet helemaal. Een uitgebreidere bespreking van rgb() staat bij background: rgb(255 0 0 / 0.4);.

color: #d8ccbd;

Voorgrondkleur. Dit is onder andere de kleur van de tekst. Dit is een tamelijk lichte kleur, omdat hier gelijk boven de ondergrond doorzichtig zwart is gemaakt.

width: 4.3rem;

Breedte.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid rem gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px de breedte van de <div> niet mee verandert met de lettergrootte. Met deze breedte blijft de <div> altijd groot genoeg voor de erin zittende tekst. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid wordt gebruikt.

#r-b

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

#buiten > div {width: 50%; height: 50%; position: relative;}

Het element met id="r-b". De paarse <div> rechtsboven in het midden.

background: rgb(0 0 255 / 0.4);

Achtergrondkleur. De waarden 0 0 255 leveren blauw op: helemaal geen rood, helemaal geen groen en volledig blauw. Door de doorzichtigheid lijkt deze kleur echter paars, daarom wordt voor deze kleur overal de naam 'paars' gebruikt. Met een doorzichtigheid van 0,4, iets meer dan halfdoorzichtig. Een uitgebreidere bespreking van rgb() staat bij background: rgb(255 0 0 / 0.4);.

div#l-o

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

#buiten > div {width: 50%; height: 50%; position: relative;}

Het element met id="l-o". De gele <div> linksonder in het midden.

Anders dan bij de andere drie <div>'s in de middelste rechthoek, staat hier voor de id div. Dat heeft met de 'specificiteit', het 'gewicht', van de css te maken.

Eerder is voor deze <div> css opgegeven met de selector #buiten > div. In die selector zit één id (#buiten) en één element (div). Voor de specificiteit is de > niet van belang.

Als je nu in de selector hier alleen id l-o zou gebruiken, heeft de eerdere regel meer specificiteit, omdat daar een id in zit (net als hier) plus een element (en dat mist hier). Omdat de eerdere selector #buiten > div meer specifiteit heeft dan de selector #l-o hier zou hebben, 'wint' de eerste regel. Ook al staat de selector hier lager in de css.

Door aan de selector hier div toe te voegen, heeft ook deze selector een id én een element. Nu hebben beide selectors evenveel specificiteit en 'wint' de laatste regel in de css: de selector hier.

Over specificiteit is meer te vinden op de pagina met links onder het kopje CSS → Selectors, specificiteit, class, id, erfelijkheid, @layer, en dergelijke.

background: rgb(255 255 0 / 0.4);

Achtergrondkleur. De waarden 255 255 0 leveren geel op: volledig rood, volledig groen en helemaal geen blauw. Met een doorzichtigheid van 0,4, iets meer dan halfdoorzichtig. Een uitgebreidere bespreking van rgb() staat bij background: rgb(255 0 0 / 0.4);.

position: static;

In de html staan de <p> met de bovenste zwarte tekst en de <p> met de blauwe tekst voor de vier <div>'s in de vierkleurige rechthoek in het midden. Normaal genomen zouden deze <div>'s daarom boven de bovenste zwarte tekst en de blauwe tekst komen te staan. Maar de bovenste zwarte tekst en de blauwe tekst zijn bij #tekst-boven, #tekst-onder en #buiten > p absoluut gepositioneerd. En een gepositioneerd element komt altijd boven een niet-gepositioneerd element te staan, ongeacht de volgorde in de html.

Daarom is bij #buiten > div aan de <div>'s een relatieve positie gegeven. Omdat de <div>'s nu ook zijn gepositioneerd, geldt de volgorde in de html weer en komen de <div>'s boven de bovenste zwarte tekst en de blauwe tekst te staan.

Om het verschil tussen een wel en een niet gepositioneerd element duidelijk te maken, wordt deze gele <div> linksonder weer statisch gepositioneerd, de standaardwaarde. Daardoor komt bij deze <div> de blauwe tekst niet onder, maar boven de <div> te staan, waardoor de doorzichtige gele achtergrond de blauwe tekst niet gedeeltelijk afdekt. Voor de bovenste zwarte tekst is er geen verschil te zien, want die staat een eind boven deze <div>.

#r-o

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

#buiten > div {width: 50%; height: 50%; position: relative;}

Het element met id="r-o". De lichtblauwe <div> rechtsonder in het midden.

background: rgb(0 255 255 / 0.4);

Achtergrondkleur. De waarden 0 255 255 leveren aqua (of cyaan) op: helemaal geen rood, volledig groen en volledig blauw. Omdat deze kleur door de doorzichtigheid op lichtblauw lijkt, wordt deze kleur overal 'lichtblauw' genoemd. Met een doorzichtigheid van 0,4, iets meer dan halfdoorzichtig. Een uitgebreidere bespreking van rgb() staat bij background: rgb(255 0 0 / 0.4);.

div#binnen

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

#buiten > div {width: 50%; height: 50%; position: relative;}

Het element met id="binnen". De lichtpaarse <div> in het midden.

Bij de meeste selectors wordt alleen de id gebruikt, maar hier staat voor de id div. Dat heeft met de 'specificiteit', het 'gewicht', van de css te maken.

Eerder is voor deze <div> css opgegeven met de selector #buiten > div. In die selector zit één id (#buiten) en één element (div). Voor de specificiteit is de > niet van belang.

Als je nu in de selector hier alleen id binnen zou gebruiken, heeft de eerdere regel meer specificiteit, omdat daar een id in zit (net als hier) plus een element (en dat mist hier). Omdat de eerdere selector #buiten > div meer specifiteit heeft dan de selector #binnen hier zou hebben, 'wint' de eerste regel. Ook al staat de selector hier lager in de css.

Door aan de selector hier div toe te voegen, heeft ook deze selector een id én een element. Nu hebben beide selectors evenveel specificiteit en 'wint' de laatste regel in de css: de selector hier.

Over specificiteit is meer te vinden op de pagina met links onder het kopje CSS → Selectors, specificiteit, class, id, erfelijkheid, @layer, en dergelijke.

background: rgb(255 0 255 / 0.5);

Achtergrondkleur. De waarden 255 0 255 leveren magenta op: helemaal geen rood, volledig groen en volledig blauw. Omdat deze kleur door de doorzichtigheid lichtpaars lijkt, wordt deze overal 'lichtpaars' genoemd. Met een doorzichtigheid van 0,5 is de achtergrond halfdoorzichtig. Een uitgebreidere bespreking van rgb() staat bij background: rgb(255 0 0 / 0.4);.

color: white;

Voorgrondkleur. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

width: 300px;

Breedte.

Hier gelijk onder wordt nogmaals een lettergrootte opgegeven. Hieronder wordt daarvoor gebruik gemaakt van clamp(). Oudere browsers ondersteunen dat niet en zouden daardoor de <div> te breed maken. Voor die oudere browsers is deze regel bedoeld. Browsers die clamp() wel ondersteunen, gebruiken de regel hieronder, omdat die lager staat in de css en daardoor 'wint' van de regel hier.

width: clamp(150px, 300px, 40%);

Voor oudere browsers die clamp() niet ondersteunen, staat gelijk hierboven een regel zonder clamp().

Als een vaste breedte wordt opgegeven, is dat te breed voor smallere browservensters en te smal voor bredere vensters. Dit kan worden opgelost door het gebruik van clamp(), waarmee je drie waarden kunt opgeven: de minimale, de geprefereerde en de maximale waarde. De waarden worden gescheiden door een komma.

De eerste waarde is de minimale breedte: 150px.

De middelste waarde is de geprefereerde breedte: 300px.

De derde waarde is de maximale breedte: 40%. Een waarde in procenten is normaal genomen ten opzichte van de ouder van het element, dat is hier de rode div#buiten.

De breedte wordt dus 300 px, maar nooit minder dan 150 px en nooit breder dan 40% van de breedte van div#buiten. Met deze breedtes staat de lichtpaarse <div> in het midden in alle maten browservensters redelijk goed.

Met de hier gebruikte waarden zou het kunnen dat de minimale breedte van 150 px meer is dan de maximale breedte van 40% van div#buiten. Omdat div#buiten een blok-element is, wordt dit even breed als ouder <main>, die bij main een maximumbreedte van 90 vw, 90% van de breedte van het browservenster, heeft gekregen.

In een browservenster met een breedte van 320 px is <main>, en daarmee ook div#buiten, maximaal 90% van 320 px = 288 px breed. 40% daarvan is iets meer dan 115 px. De maximale breedte is dan 115px, maar de hier opgegeven minimale breedte is 150 px. Te vrezen valt dat mensen dit zelfs met behulp van de relativiteitstheorie niet op kunnen lossen.

Maar de browser is geen mens en lost het heel simpel op: als de maximale breedte minder is dan de minimale breedte, wordt de maximale breedte gewoon zonder enig mededogen genegeerd. De breedte is dus altijd minimaal 150 px, ook als de maximale breedte minder is.

height: auto;

Eerder is bij #buiten > div een hoogte van 50% van div#buiten opgegeven. Hier wordt weer de standaardwaarde auto gegeven: precies hoog genoeg om de inhoud van de <div> weer te kunnen geven.

position: absolute;

Om de <div> op een bepaalde plaats neer te kunnen zetten.

Er wordt gepositioneerd ten opzichte van het 'containing block'. Dat is de eerste voorouder die zelf een bepaalde eigenschap heeft. Dat is hier <main>, dat bij main relatief is gepositioneerd.

top: 50%; left: 50%;

De linkerbovenhoek van de <div> horizontaal en verticaal precies in het midden van <main> zetten. Hierdoor staat de linkerbovenhoek precies in het midden van het voorbeeld.

transform: translate(-50%, -50%);

Hier gelijk boven is de linkerbovenhoek van div#binnen precies in het midden van het div#buiten gezet. Als je nou div#binnen de helft van de eigen breedte en hoogte terug naar links en naar boven zet, staat div#binnen horizontaal en verticaal precies gecentreerd binnen div#buiten, en daarmee precies gecentreerd in het hele voorbeeld.

Met de bij transform horende functie translate() kun je 'n element ten opzichte van zichzelf verplaatsen. En als je die verplaatsing in procenten opgeeft, gelden die procenten ten opzichte van het element zelf. Omdat de browser bij het maken van de pagina alle maten weet, kan de browser altijd uitrekenen, hoeveel 50% is.

Het getal voor de komma verplaatst in horizontale richting, het getal na de komma in verticale richting. Omdat de waarden hier negatief zijn, wordt naar links en naar boven verplaatst. Met 50%, precies de helft van de breedte en de hoogte van div#binnen. Oftewel: de helft van div#binnen staat nu links van het midden van div#buiten, en de andere helft staat rechts daarvan: horizontaal gecentreerd. In verticale richting geldt hetzelfde: de helft van div#binnen staat boven het midden van div#buiten, de andere helft staat eronder.

Hierdoor staat div#binnen horizontaal en verticaal gecentreerd binnen div#buiten. En omdat de grootte van de verplaatsing in procenten is opgegeven, maakt de grootte van div#binnen niet uit: 50% is altijd de helft.

#binnen p

De <p>'s in het element met id="binnen". De twee <p>'s met tekst in de binnenste lichtpaarse <div>.

font-size: 3rem;

Grote letter.

Hier gelijk onder wordt nogmaals een lettergrootte opgegeven. Hieronder wordt daarvoor gebruik gemaakt van clamp(). Oudere browsers ondersteunen dat niet en zouden daardoor de lettergrootte te klein maken. Voor die oudere browsers is deze regel bedoeld. Browsers die clamp() wel ondersteunen, gebruiken de regel hieronder.

font-size: clamp(1.9rem, 0.2rem + 5.7vw, 2.7rem);

Voor oudere browsers die clamp() niet ondersteunen, staat gelijk hierboven een regel zonder clamp().

Met behulp van clamp() kunnen een minimale, een geprefereerde en een maximale lettergrootte worden opgegeven. Hierdoor kan de lettergrootte aan de grootte van het browservenster worden aangepast. Een uitgebreide beschrijving van clamp() staat bij font-size: clamp(1.3rem, 0.4rem + 5.8vw, 2.1rem);.

De werking van clamp() is hier precies hetzelfde, alleen worden hier andere maten gebruikt.

De minimale lettergrootte is hier 1,9 rem.

De geprefereerde lettergrootte is hier 0,2 rem + 5,7 vw (5,7% van de breedte van het browservenster).

De maximale lettergrootte is hier 2,7 rem.

text-align: center;

Tekst horizontaal centreren.

margin: 0;

Standaard heeft een <p> een marge aan boven‑ en onderkant. Die wordt hier verwijderd.

#binnen p + p

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

#binnen p {font-size: 3rem; font-size: clamp(1.9rem, 0.2rem + 5.7vw, 2.7rem); text-align: center; margin: 0;}

#binnen: het element met id="binnen".

p: de <p>'s binnen het element met id="binnen".

+: het element achter de + moet in de html direct volgen op het element voor de +. In dit geval gaat het om een <p> die gelijk op een andere <p> volgt. Beide elementen moeten ook nog dezelfde ouder hebben. Dat is hier het geval, ze hebben beide als ouder div#binnen.

p: de <p>'s die gelijk op een eerdere <p> volgen.

De selector in gewone taal: doe iets met de <p>'s binnen div#binnen die gelijk op een andere <p> binnen div#binnen volgen. Omdat er maar twee <p>'s binnen div#binnen zitten, selecteert deze selector maar één <p>: de tweede. Hierin staat de tekst '(maar is niet doorzichtig)'.

font-size: 1rem;

De eerder bij #binnen p opgegeven lettergrootte wordt hier verkleind.

#tekst-onder

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in het stijlbestand staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

#tekst-boven, #tekst-onder {font-size: 2rem; font-size: clamp(1.3rem, 0.4rem + 5.8vw, 2.1rem); margin: 0; position: absolute; top: calc(14vh + 1.2rem); right: -4vw; left: -4vw;}

Het element met id="tekst-onder". De <p> waar de onderste zwarte tekst in zit.

top: auto;

Deze <p> is eerder bij #tekst-boven, #tekst-onder absoluut gepositioneerd en met top op een bepaalde hoogte van <main> neergezet. Hier gelijk onder wordt de <p> op een bepaalde afstand van de onderkant van <main> neergezet. Als je dat niet corrigeert, vult de <p> nu de volle hoogte tussen top en bottom. Omdat de <p> geen achtergrond, border, of zoiets heeft, zie je daar verder niets van.

Probleem is dan alleen dat de tekst in deze <p> aan de bovenkant van de <p> komt te staan. En daar staat al de bovenste zwarte tekst. Daarom wordt top hier teruggezet naar de standaardwaarde. Nu geldt alleen de gelijk hieronder opgegeven afstand vanaf de onderkant van <main> en wordt de <p> niet hoger dan de standaardhoogte van een blok-element: precies hoog genoeg om de erin zitten de tekst weer te geven.

bottom: calc(2rem + 5vh);

Als de <p> met de onderste zwarte tekst op een vaste afstand vanaf de onderkant wordt neergezet, staat deze niet goed in hogere of lagere browservensters. Met deze idiote lay-out staat de tekst weliswaar nooit goed, maar met een vaste afstand wordt dat nog erger. Daarom wordt een afstand tot de onderkant opgegeven die mede afhankelijk is van de hoogte van het venster.

Met behulp van calc() kunnen berekeningen worden gemaakt. In dit geval wordt de afstand tussen de <p> en de onderkant van <main> berekend.

2rem: twee keer de lettergrootte. Als eenheid wordt de relatieve eenheid rem gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

5vh: de eenheid vh is gebaseerd op de hoogte van het venster van de browser. 1 vh is 5% van de hoogte van het venster, en 5 vh is 5% van de hoogte.

De berekening wordt hier gemaakt met twee verschillende eenheden: rem en vh. Dat kan niet, eerst moeten alle eenheden worden omgerekend naar dezelfde eenheid. Daarom rekent de browser de eenheden rem en vh om naar de eenheid px.

Bij het schrijven van de code kan dat omrekenen niet, omdat je niet weet wat de lettergrootte is en hoe hoog het browservenster is. Maar op het moment van weergave weet de browser dat wel.

De berekening wordt dan 2 keer de lettergrootte in px plus 5 % van de hoogte van het browservenster in px. Op deze afstand staat de onderste zwarte tekst redelijk fatsoenlijk in vensters van elke maat.

Uitleg ondoorzichtige tekst op doorzichtige achtergrond, gebruikt rgb()

Korte omschrijving

BELANGRIJK

Opmerkingen

Achterliggend idee

De voorvoegsels -moz- en -webkit-

hyphens

De code aanpassen aan je eigen ontwerp

Toegankelijkheid en zoekmachines

Getest in

Desktopcomputers

Laptops

Tablets

Smartphones

Schermlezers en dergelijke

Bekende problemen (en oplossingen)

Zonder css

Zonder afbeeldingen

Tekstbrowsers

Schermlezers

Zoomen en andere lettergrootte

Overige problemen

Wijzigingen

Inhoud van de download en licenties

078-css-dl:

078-pics:

HTML

<!doctype html>

<html lang="nl">

<meta charset="utf-8">

<meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1">

<link rel="stylesheet" href="078-css-dl/tekst-078.css">

<p>Deze tekst staat in de bin&shy;nen&shy;ste div</p>

CSS

/* tekst-078-dl.css */

body

main

#tekst-boven, #tekst-onder

#buiten

#buiten > p

#buiten > div

#l-b

#l-b-demo

#r-b

div#l-o

#r-o

div#binnen

#binnen p

#binnen p + p

#tekst-onder

<p>Deze tekst staat in de binnenste div</p>