Uitleg drie kolommen, middelste kolom flexibele breedte, en vaste header

Korte omschrijving

Driekoloms lay-out met header. Deze lay-out vult altijd het hele venster van de browser, zowel in de hoogte als in de breedte. Bij voldoende inhoud kan de middelste kolom worden gescrold.

Header (geel)

Staat altijd bovenaan het venster, scrolt niet mee. Hoogte afhankelijk van lettergrootte. Vult altijd de ruimte tussen linker- en rechterkolom.

Linkerkolom (groen)

Staat altijd aan de linkerkant van het venster, scrolt niet mee. Breedte past zich aan lettergrootte aan. De hoogte past zich automatisch aan het venster aan: de kolom vult altijd de ruimte tussen boven- en onderkant van het venster. Geschikt voor bijvoorbeeld links, knoppen of 'n menu.

Rechterkolom (roze)

Staat altijd aan de rechterkant van het venster, scrolt niet mee. Breedte past zich aan lettergrootte aan. De hoogte past zich automatisch aan het venster aan: de kolom vult altijd de ruimte tussen boven- en onderkant van het venster. Geschikt voor bijvoorbeeld links, knoppen of 'n menu.

Middelste kolom (oranje)

Staat altijd op dezelfde positie tussen de linker- en rechterkolom. De hoogte past zich automatisch aan het venster aan: de kolom vult altijd de ruimte tussen header en onderkant van het venster. Bij voldoende inhoud verschijnt een verticale scrollbar, waarmee de inhoud van de middelste kolom gescrold kan worden.

De breedte past zich automatisch aan het venster aan, de ruimte tussen linker- en rechterkolom wordt altijd volledig gevuld.

Deze kolom is bedoeld voor de echte inhoud van de pagina.

Rechterkolom (oranje)

Staat altijd op dezelfde positie aan de rechterkant van het venster. De hoogte past zich automatisch aan het venster aan: de kolom vult altijd de ruimte tussen header en onderkant van het venster. Bij voldoende inhoud verschijnt een verticale scrollbar, waarmee de inhoud van de rechterkolom gescrold kan worden.

De breedte past zich automatisch aan het venster aan, de ruimte tussen linkerkolom en rechterkant van het venster wordt volledig gevuld.

Deze kolom is bedoeld voor de echte inhoud van de pagina.

Opmerkingen

• Deze lay-out vult altijd het hele venster van de browser, ongeacht de grootte van het venster. Dat kan dus op brede schermen heel erg lange regels opleveren, die daardoor lastig te lezen kunnen zijn. Maar dit probleem zal niet zo heel snel spelen, omdat er drie kolommen zijn.

  Een maximum-breedte aan de hele pagina geven is geen goed idee, omdat dan bij een smaller venster delen van de pagina aan de linkerkant buiten het venster kunnen komen te staan, zonder dat 'n scrollbalk verschijnt.

  De breedte van de inhoud van de header kun je eventueel beperken door de hele inhoud van de header, dus echt alles wat erin staat, in 'n div te zetten. Die div geef je als css: max-width: 970px; margin: 0 auto;

  Nu blijft de breedte van de inhoud van de header beperkt tot 970 px en wordt automatisch in het midden van de header gezet. De 970 px kun je natuurlijk aanpassen aan de maximale breedte die je zelf wilt.

  Op dezelfde manier kun je met 'n extra div de breedte van de inhoud van de middelste kolom beperken. Ook hier wordt de volledige inhoud van div#midden, echt alles wat erin staat, in die extra div gezet.

  Internet Explorer 6 kent geen max-width. Maar de combinatie prehistorische browser/heel breed scherm zal niet zo vaak voorkomen.

• Deze lay-out is niet geschikt voor teksten waarin veel wordt gelinkt binnen dezelfde pagina (ankers). Zie verder bij Bekende problemen.

• Als header, linker- of rechterkolom te vol staan, kunnen delen van de inhoud verdwijnen. Zie verder bij Bekende problemen.

• In Internet Explorer 6 scrolt de hele pagina mee. Alles is gewoon normaal te zien, er valt geen inhoud weg of zo, maar header, linker- en rechterkolom scrollen gewoon mee met de rest van de pagina. Deze simplificatie voor Internet Explorer 6 scheelt ongeveer de helft van het werk (zonder overdrijven!).

Alles op deze site is gemaakt op een systeem met Linux. Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Quanta Plus, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.

Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.

Achterliggend idee

Nu Internet Explorer 6 minder wordt ondersteund, is zo'n lay-out als deze eigenlijk heel simpel te maken.

De hele pagina staat in een wrapper-div, die met behulp van position: fixed vast in het venster van de browser wordt neergezet. Deze wrapper-div krijgt een breedte en hoogte van 100%, zodat hij altijd het volledige venster van de browser vult, ongeacht de grootte van het venster.

De linker- en rechterkolom en de header worden absoluut gepositioneerd. Omdat ze binnen de wrapper-div staan, worden ze gepositioneerd ten opzichte van die wrapper-div. En omdat de wrapper-div vast in het browservenster is gezet, niet meescrolt, staan header en linker- en rechterkolom ook vast in het venster.

De middelste kolom wordt ook absoluut gepositioneerd ten opzichte van de wrapper-div, en staat dus ook stil in het venster. Door overflow op auto te zetten verschijnt aan de linkerkant van de middelste kolom een scrollbar, als de inhoud niet meer in het venster past.

Internet Explorer 6 kent geen position: fixed. Daarom negeert deze browser dat gewoon. Daardoor scrolt dus gewoon de hele pagina. Met behulp van wat margin en padding en zo worden header en kolommen op hun plaats gezet.

Er verdwijnt dus niets in Internet Explorer 6, het enige verschil met andere browsers is dat de hele pagina gewoon meescrolt.

Als het al mogelijk zou zijn dit voorbeeld werkend te krijgen in dit onding, zou dat echt heel ingewikkeld gaan worden en allerlei ongewenste bijwerkingen hebben. Steeds minder sites ondersteunen Internet Explorer 6 (volledig). En terecht. Ook in de voorbeelden op deze site wordt de ondersteuning voor deze browser afgebouwd. Het is allang tijd dat mensen ophouden deze verouderde, onveilige browser nog te gebruiken.

Beschrijving van code en css

	div#header-buiten
	{
	    position: absolute;
	    right: 16px;
	    width: 100%;
	    height: 120px;
	    background: yellow;
	}

	div#header-binnen
	{
	    margin-left: 16px;
	    height: 120px;
	    text-align: center;
	}

De code aanpassen aan je eigen ontwerp

• Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houdt het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.

• Gebruik vooral geen FrontPage, Publisher of Word (alle drie van Microsoft). Deze programma's maken niet-standaard code die alleen goed te bekijken is in Internet Explorer. In alle andere browsers zie je grotendeels bagger, áls je al iets ziet.

  Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt niet meer onderhouden door Microsoft. Als je beslist iets van Microsoft wilt gebruiken, schaf dan (voor honderden euro's) een nieuwer programma aan, dat zich wel aan de standaarden houdt.

  Je kunt natuurlijk ook een goed gratis programma gebruiken. Links naar dat soort programma's vind je op de pagina met links onder Gereedschap → wysiwyg-editor.

  Maar het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enz. te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.

• Het beste kun je 'n site maken in Firefox. Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari of Google Chrome, is er 'n hele grote kans dat hij in alle browsers werkt. Als je in Internet Explorer begint, is dat niet zo. Dat heeft te maken met historische oorzaken (als je geïnteresseerd bent: zoek maar naar 'boxmodel' en 'probleem' of zo op internet, of naar 'quirks mode'). Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat er zoveel extensies (uitbreidingen) voor bestaan.

• Het allereerste dat je moet invoeren, is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.

  Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.html.

  Gebruik het volledige doctype, inclusief de url, anders werkt het niet goed.

• Gebruik een 'strict' doctype of het doctype voor html5. Deze zijn bedoeld voor nieuwe sites. Het transitional doctype is bedoeld voor al bestaande sites, niet voor nieuwe. Het transitional doctype staat talloze tags toe, die in html5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is echt alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.

  Het strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.

• Als tweede voer je de charset in. Het beste kun je utf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren.
• Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden waar ikzelf op test. Ook van Internet Explorer kun je meerdere versies naast elkaar draaien. Je kunt daarvoor zoeken op internet en op de pagina met links staan onder de kopjes Gereedschap → Meerdere versies van Internet Explorer draaien en Gereedschap → Weergave testen 'n aantal links die daar ook bij kunnen helpen.
• Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan alleen met het veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds of alles nog goed werkt.

• Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen zoals je wilt, en ga dan pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok voor waar uiteindelijk het menu komt te staan.

  Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Als de blokken eenmaal werken zoals je wilt, zul je het gelijk merken als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat storen. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers of alles nog wel goed werkt.

  Je kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br />1<br />2<br />3 enz., tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.

  Om de breedte te vullen kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig om aan 't einde (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.

• Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, zou ik je aanraden de verschillende delen een achtergrondkleur te geven. Je ziet dan goed waar 'n deel precies staat.
• Als je instellingen verandert in de style, doe er dan maar 1, hooguit 2 tegelijk. Als je er 17 tegelijk verandert moet je niet verbaasd zijn als je niet weet wat er is gebeurd. En als je 't niet meer terug kunt draaien.
• Marges, padding en border worden bij de hoogte en breedte van de inhoud opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er dus bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.
• In plaats van px kun je ook andere maten gebruiken, met name em. Voordeel van em is dat het door de gebruiker kan worden vergroot en verkleind, ook in Internet Explorer (andere browsers hebben meer mogelijkheden op dit gebied). Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeld px. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken.

• Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.

  Valiwie???

  Valideren is het controleren van je (x)html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.

  Je kunt je css en (x)html zowel valideren als 't online staat, als wanneer 't nog in je computer staat.

  (x)html kun je valideren op: validator.w3.org

  css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator

  Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valid code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valid code is over twintig jaar ook nog te bekijken.

Toegankelijkheid en zoekmachines

Het eerste deel van deze tekst is voor alle voorbeelden hetzelfde. Eventueel specifiek voor dit voorbeeld geldende dingen staan verderop onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Toegankelijkheid (accessibility in het Engels) is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een spraakbrowser gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje wat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat dus gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.

(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)

Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.

Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:

• Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst is wat wordt gebruikt als afbeeldingen niet kunnen worden gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.
• Gebruik bij een link een title, waarin je omschrijft waar de link naar toe leidt.

• Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze gaven te veel problemen omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk welke toetsen het zijn.

  In de komende html5 waren ze eerst niet toegestaan, maar inmiddels lijkt het erop dat ze toch worden toegestaan, maar op 'n andere manier dan in html 4.01. Ik ga ze zelf pas weer gebruiken als duidelijk is hoe ze gaan werken, en als ze beter zijn uitgedacht dan in html 4.01 het geval was, want bij een goede toepassing is het op zich een heel goed idee.

• Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je in de meeste browsers door de links lopen. Elke tab brengt je één link verder, Shift+Tab één link terug. Met behulp van tabindex kun je de volgorde aangeven waarin de Tab-toets werkt. Zonder tabindex wordt de volgorde van de code aangehouden, maar soms is een andere volgorde logischer.

• In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn screenreaders en dergelijke zo verbeterd, dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken.

  Een andere mogelijkheid is een zogenaamde skip-link: een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat hij normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel zichtbaar te maken in speciale programma's zoals spraakbrowsers. Die link staat boven het menu en linkt naar de inhoud van de pagina, zodat mensen met één klik het hele menu kunnen passeren.

• Van oorsprong was html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is hij gebruikt voor lay-out. Maar daar is hij dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.

  De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een extern stylesheet staan of, als hij alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de head van die pagina. Zoekmachines zijn ook niet dol op een oerwoud van inline-stijlen (dat zijn stijlen in de tag zelf: <div style="...">.)

• Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enz. Spraakbrowsers en dergelijke kunnen van kopregel naar kopregel springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.

  Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.

  Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.

• Een table is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als hij voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel 'n lagere plaats in een zoekmachine.

• Frames horen bij een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. <iframe>'s hebben voor een deel dezelfde nadelen. Eén van die nadelen is dat de verschillende frames voor zoekmachines, schermlezers, en dergelijke als los zand aan elkaar hangen, omdat ze los van elkaar worden weergegeven. Ze staan wel naast elkaar op het scherm, maar er zit intern geen verband tussen.

  Als je 'n stuk code vaker wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, voeg dat dan in met PHP of SSI. Dan wordt de pagina niet pas in de browser, maar al op de server samengesteld. Hierdoor zien zoekmachines, schermlezers, en dergelijke één pagina, net zoals wanneer je maar één pagina met html zou hebben geschreven.

  (Je kunt beter PHP dan SSI gebruiken, omdat SSI min of meer aan het uitsterven is en PHP veel meer mogelijkheden heeft. Op deze site wordt in enkele voorbeelden nog SSI gebruikt, maar zodra die worden bijgewerkt, gaat dat vervangen worden door PHP.)

• Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van lang="..". Ik doe dat op mijn eigen site maar af en toe, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dit soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal.
• Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap: <abbr title="en dergelijke">e.d.</abbr>. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met <abbr>e.d.</abbr>. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n spraakbrowser e.d. uit gaat spreken als Ed, en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken.

• De spider van 'n zoekmachine, spraakbrowsers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoe veel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina als de plaatjes worden weggehaald. Het zelfde geldt voor die fantastisch mooie flash-pagina's, als daarbij geen voorzieningen voor dit soort programma's zijn aangebracht.

  Op Linux kun je met Lynx kijken hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op csant.info/lynx.

  In Windows kun je ook het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een spraakbrowser en dergelijke hem zien. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk.

  Ten slotte kun je je pagina nog online laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites. Ik noem er hier enkele. Helaas zijn ze bijna allemaal Engelstalig.

  toptal.com/designers/colorfilter Laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet.

  wave.webaim.org Deze laat grafisch zien hoe de toegankelijkheid is. Heel erg duidelijk, maar bij grotere pagina's wordt 't al snel erg chaotisch.

Specifiek voor dit voorbeeld

Zonder css wordt de site in de volgorde van de html op het scherm gezet: header, linkerkolom, rechterkolom, middelste kolom (met de content). Dit is ook zoals de meeste spraakbrowsers en dergelijke het zullen zien. Daarom kan het goed zijn boven bijvoorbeeld een menu een zogenaamde skip-link te zetten, zodat gebruikers van spraakbrowsers en dergelijke in één keer het menu kunnen passeren en snel naar de content kunnen gaan.

In dit voorbeeld staat helemaal bovenin de html een skip-link met id="skipper". Door op deze link te klikken ga je in één keer naar de middelste kolom.

Getest in

Laatst gecontroleerd op 26 maart 2012.

(Internet Explorer 6 is voor het laatst gecontroleerd op 11 maart 2010. Op deze browser test ik niet meer. Maar omdat de code nauwelijks is veranderd, neem ik aan dat dit voorbeeld ook nog werkt in Internet Explorer 6.)

Dit voorbeeld is getest in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome, Internet Explorer 6, 7, 8 en 9 in de resoluties 800x600, 1024x768, 1280x1024 en 1440x900. Steeds met de laatste versie van die browsers, omdat ik geen zin heb om rekening te houden met mensen die met zwaar verouderde browsers surfen. Dat is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken. In de resoluties 1024x768, 1280x1024 en 1440x900 is ook in- en uitzoomen en een kleinere en grotere letter getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan tot 200%.

Eventuele problemen met betrekking tot zoomen en lettergrootte staan bij Bekende problemen.

Er is getest met behulp van muis en toetsenbord.

Naast deze 'gewone' browsers is ook getest in Lynx, WebbIE, NVDA en Fangs Screen Reader Emulator. Lynx is een browser die alleen tekst laat zien en geen css gebruikt. WebbIE is een browser die gericht is op mensen met een handicap. NVDA is een screenreader, zoals die door blinden wordt gebruikt. Fangs Screen Reader Emulator is een extensie bij Firefox, die de pagina laat zien zoals een screenreader hem ziet.

Als het voorbeeld in deze vier programma's toegankelijk is, zou het in principe toegankelijk moeten zijn in alle aangepaste browsers en dergelijke. En dus ook voor zoekmachines, want een zoekmachine is redelijk vergelijkbaar met een blinde. Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid van dit voorbeeld staan onderaan Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Alleen op de hierboven genoemde systemen en browsers is getest. Er is dus niet getest op bijvoorbeeld mobiele systemen als iOS of Android, en ook niet op apparaten als smartphones, iPad, enz. De kans is heel erg groot dat dit voorbeeld niet (volledig) werkt op dat soort systemen en apparaten. Om het wel (volledig) werkend te krijgen, zul je vaak wijzigingen en/of aanvullingen moeten aanbrengen.

De html is gevalideerd met de validator van w3c, de css ook. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen vermeld.

Nieuwe browsers test ik pas als ze uit het bèta-stadium zijn, omdat er anders 'n redelijke kans is dat ik 'n bug zit te omzeilen, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt. Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kan ik niet beantwoorden, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enz. in wel geteste browsers: graag!)

Wijzigingen

Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.

11 maart 2010:

Nieuw opgenomen.

26 maart 2012:

Op aantal plaatsen color: black; toegevoegd vanwege toegankelijkheid.

Bekende problemen

Internet Explorer 7, 8 en 9, Firefox en Opera

Normaal genomen kun je op een pagina heen en weer gaan met de toetscombinaties alt+→ en alt+← (of soortgelijke combinaties, afhankelijk van de gebruikte browser en dergelijke). Als je bijvoorbeeld bovenaan de pagina op een link klikt naar een plaats verderop in dezelfde pagina ('n anker), kun je normaal genomen met alt+← weer terug, naar waar je geklikt hebt.

Omdat in dit geval alleen de middelste kolom, bij genoeg inhoud, wordt gescrold, zullen dit soort ankers alleen binnen de middelste kolom voorkomen. Deze middelste kolom is absoluut gepositioneerd, en daarom werken die toetsen hier niet.

Bij een relatieve of statische positie werken de toetsen wel, maar daarmee kun je deze lay-out weer niet maken.

Deze lay-out is dus minder geschikt voor teksten, waarbinnen je veel heen en weer moet gaan, bijvoorbeeld om voetnoten onderaan de pagina te bekijken.

In Safari en Google Chrome werken deze navigatietoetsen sinds 'n paar jaar wel op de normale manier, ook binnen de middelste kolom. Er is dus hoop dat ze ooit in alle browsers goed werken.

En om misverstanden te voorkomen: het gaat hier alleen om links binnen de middelste kolom. Links vanuit header, rechter- of linkerkolom naar de middelste kolom werken volledig normaal. Ook links naar en van andere pagina's werken op de normale manier, inclusief de genoemde toetscombinaties.

Overigens speelt ditzelfde probleem in de linker- en rechterkolom, want ook die zijn absoluut gepositioneerd, maar die zullen normaal genomen niet hoger zijn dan er ruimte is, en er zullen al helemaal geen ankers in voorkomen.

Internet Explorer 7, 8 en 9, Firefox, Opera, Safari en Google Chrome

Als er meer inhoud is dan in de linkerkolom, rechterkolom of header past, dan wordt dit niet weergegeven: het verdwijnt gewoon en is op geen enkele manier te zien.

Ook als de inhoud goed lijkt te passen kan zich dit voordoen, omdat mensen bijvoorbeeld de lettergrootte kunnen vergroten.

Als linkerkolom, rechterkolom en header zo vol staan dat dit zich zou kunnen voordoen, kun je overflow: auto; toevoegen aan de css voor div#links, div#rechts of div#header. Nu zal er een scrollbalk verschijnen als de inhoud niet meer past. Niet de fraaiste oplossing, maar beter dan dat er inhoud onzichtbaar wordt.

In Internet Explorer 6 speelt dit probleem niet, omdat daarin de hele pagina scrolt.

Internet Explorer 7

Door een bug in Internet Explorer 7 verdwijnt rechts van het venster van de browser inhoud, als je inzoomt (vergroot). Dat komt door het gebruik van position: fixed;. In versie 8 is dit verholpen. Als je alleen de letters vergroot, gaat het wel goed.

Internet Explorer 6

De hele pagina scrolt mee, ook header, linker- en rechterkolom. Dit is geen probleem, dit is boosaardige opzet, zie Internet Explorer 6...