Uitleg menu met knoppen met ronde rand, die aangeeft of link al bezocht is of nog niet

Korte omschrijving

Onder het plaatje zit een link. Als de link is bezocht, verandert de volgorde van de kleuren in het kader rondom het plaatje. Door de gebruikte kleuren in het kader wordt diepte gesuggereerd.

Opmerkingen

• Als je 'n link hebt bezocht, verandert de volgorde van de kleuren in het kader. Om de oorspronkelijke kleuren van een onbezochte link weer terug te krijgen, moet je de geschiedenis van je browser verwijderen.
• Aantal knoppen, grootte en vorm, plaats, enz. kunnen natuurlijk worden aangepast.

Links in deze uitleg, vooral links naar andere sites, kunnen verouderd zijn. Op de pagina met links vind je steeds de meest recente links.

Alles op deze site is gemaakt op een systeem met Linux (Kubuntu). Daarbij is vooral gebruik gemaakt van Komodo Edit, GIMP en Firefox met extensies. De pdf-bestanden zijn gemaakt met LibreOffice.

Vragen of opmerkingen? Fout gevonden? Ga naar het forum.

Achterliggend idee

In een eerdere versie van dit voorbeeld verdween het kadertje als de link was bezocht en werd de thumb iets groter weergegeven. Maar dit werkt niet meer.

Omdat het kinderlijk eenvoudig was met behulp van JavaScript en css te achterhalen, welke sites iemand had bezocht, kan bij de pseudo-class :visited alleen nog een heel beperkt aantal eigenschappen worden gebruikt, die allemaal met kleur te maken hebben.

background-color is een eigenschap die nog in alle browsers werkt. (Met enkele beperkingen: de kleur transparent kan niet worden gebruikt, en ook rgba() en hsla() kunnen niet worden gebruikt.)

Op dezelfde manier zijn de mogelijkheden voor iets als a:visited + span beperkt tot wat hierboven is genoemd, dus ook deze omweg werkt niet.

Dat beperkt de mogelijkheden voor opmaak van een bezochte link dus nogal. Maar deze beperkingen zijn volkomen terecht, omdat het om een joekel van een beveiligingslek gaat. Ook de standaard voor css is aan deze beperkingen aangepast.

De constructie met een verdwijnend kader werkt dus stomweg niet meer.

De thumbnail is een gewone afbeelding, die in een link wordt gezet.

Om de afbeelding staat een kader. Dit kader is eigenlijk helemaal geen kader, dat lijkt maar zo. In werkelijkheid is het een serie achtergrondkleuren, waarbij elke kleur in een eigen <span> is gezet.

De <span>'s worden als blok-element weergegeven, zodat eigenschappen als breedte kunnen worden gebruikt. Hierdoor kan elke <span> als een vlak met een gekleurde achtergrond worden weergeven. Door elke <span> (en dus de achtergrond daarvan) steeds links, boven en rechts 1 px kleiner te maken, wordt maar 'n heel klein stukje van elke achtergrond zichtbaar. Door de achtergrondkleur steeds iets te veranderen, lijkt er een soort ronding te ontstaan.

Als de link is bezocht, wordt de volgorde van de kleuren omgedraaid.

De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-

Voordat een nieuwe css-eigenschap wordt ingevoerd, is er in de regel een experimentele fase. Browsers passen het dan al toe, maar met een aangepaste naam. Tijdens deze fase kunnen problemen worden opgelost en worden veldslagen uitgevochten, over hoe de standaard precies moet worden toegepast.

Als iedereen het overal over eens is en alle problemen zijn opgelost, wordt de officiële naam uit de standaard gebruikt.

De belangrijkste browsers hebben elk een eigen voorvoegsel:

Firefox: -moz-, naar de maker: Mozilla.

Op webkit gebaseerde browsers, zoals Google Chrome, Opera, Safari en Android browser: -webkit-.

(Google Chrome is van webkit overgestapt op een eigen weergave-machine: Blink. Blink gaat geen voorvoegsels gebruiken. Het is echter een aftakking van webkit, dus het zal nog wel even duren voor -webkit- hier helemaal uit is verdwenen. Ook Opera gebruikt Blink.)

Internet Explorer: -ms-, naar de maker: Microsoft.

In dit voorbeeld wordt hyphens gebruikt.

Zodra de experimentele fase voorbij is, wordt het voorvoegsel weggelaten. Omdat dat moment niet bij alle browsers hetzelfde is, zet je nu ook al de officiële naam erbij. Deze wordt als laatste opgegeven. Bijvoorbeeld Android browser herkent -webkit-linear-gradient. Zodra Android browser linear-gradient gaat herkennen, zal dit -webkit-linear-gradient overrulen, omdat het er later in staat. Dat ze er beide in staan, is dus geen enkel probleem.

Inmiddels is de algemene mening dat 'vendor prefixes', zoals deze voorvoegsels in het Engels heten, geen groot succes zijn. Eén van de grootste problemen: veel sitemakers gebruiken alleen de -webkit-variant. Daar kwamen ze in het verleden nog mee weg, omdat Apple op mobiel zo'n beetje 'n monopolie had. Inmiddels is dat niet meer zo, maar deze gewoonte bestaat nog steeds. Waardoor 'n site alleen in op webkit georiënteerde browsers goed is te bekijken.

Dit is zo'n groot probleem dat andere browsers soms de variant met -webkit- ook maar zijn gaan implementeren, naast de standaard. Want als 'n site het niet goed doet in 'n bepaalde browser, krijgt in de regel niet de site maar de browser de schuld.

Voorlopig zijn we echter nog niet van deze voorvoegsels af. Als je ze gebruikt, gebruik dan álle varianten, en eindig met de variant zonder voorvoegsel, zoals die uiteindelijk ooit gebruikt gaat worden. Als je alleen de -webkit-variant gebruikt, ben je in feite 'n onbetaalde reclamemaker voor Apple.

Vanwege alle problemen met 'vendor prefixes' worden deze door steeds meer browsers niet meer gebruikt. Nieuwe, experimentele css-eigenschappen zitten inmiddels in bijvoorbeeld Firefox, Google Chrome en Safari achter een zogenaamde vlag: de gebruiker moet iets veranderen in de instellingen, waarna de eigenschap gebruikt (en getest) kan worden. Als alles werkt, zoals het hoort te werken, schakelt de browsermaker de vlag standaard in.

De code aanpassen aan je eigen ontwerp

• Als je dit voorbeeld gaat aanpassen voor je eigen site, houdt het dan in eerste instantie zo eenvoudig mogelijk. Ga vooral geen details invullen.

• Gebruik vooral geen FrontPage, Publisher of Word (alle drie van Microsoft). Deze programma's maken niet-standaard code die alleen goed te bekijken is in Internet Explorer. In alle andere browsers zie je grotendeels bagger, áls je al iets ziet.

  Publisher en Word zijn niet bedoeld om websites mee te maken. FrontPage is zwaar verouderd en wordt niet meer onderhouden door Microsoft.

  Ook OpenOffice en LibreOffice leveren een uiterst beroerd soort html af. Tekstverwerkers met al hun toeters en bellen zijn gewoon niet geschikt om websites mee te bouwen.

  Je kunt natuurlijk ook een goed gratis programma gebruiken. Links naar dat soort programma's vind je op de pagina met links onder Gereedschap → wysiwyg-editor.

  Maar het allerbeste is om gewoon zelf html, css, enz. te leren, omdat zelfs het allerbeste programma het nog steeds zwaar verliest van 'n op de juiste manier met de hand gemaakte pagina.

• Als je 'n site maakt in Firefox, Opera, Safari, Google Chrome of Edge, is er 'n hele grote kans dat hij in alle browsers werkt. Ik geef de voorkeur aan Firefox, omdat het de enige grote browser is die niet bij een bedrijf hoort dat vooral op je centen of je data uit is.

  Google Chrome wordt ook door veel mensen gebruikt, maar ik heb dus wat moeite met hoe Google je hele surfgedrag, je schoenmaat en de kleur van je onderbroek vastlegt. Daarom gebruik ik Google Chrome zelf alleen om in te testen.

• Het allereerste dat je moet invoeren, is het doctype, vóór welke andere code dan ook. Een lay-out met een missend of onvolledig doctype ziet er totaal anders uit dan een lay-out met een geldig doctype. Wát er anders is, verschilt ook nog 'ns tussen de diverse browsers. Als je klaar bent en dan nog 'ns 'n doctype gaat invoeren, weet je vrijwel zeker dat je van voren af aan kunt beginnen met de lay-out.

  Geldige doctypes vind je op www.w3.org/QA/2002/04/valid-dtd-list.

• Gebruik het volledige doctype, inclusief de eventuele url, anders werkt het niet goed.

  Gebruik een 'strict' doctype of (beter!) het doctype voor html5. Deze zijn bedoeld voor nieuwe sites. Het transitional doctype is bedoeld voor al bestaande sites, niet voor nieuwe.

  Het transitional doctype staat talloze tags toe, die in html5 zijn verboden. Deze tags worden al zo'n tien jaar afgeraden. Het transitional doctype is echt alleen bedoeld om de puinhoop van vroeger, toen niet volgens standaarden werd gewerkt, enigszins te herstellen.

  Het strict doctype staat verouderde tags niet toe. Daardoor kan met 'n strict doctype, of het nu html of xhtml is, probleemloos worden overgestapt naar html5. Met een transitional doctype en het gebruik van afgekeurde tags kun je niet overstappen naar html5. Je moet dan eerst alle verouderde tags verwijderen, wat echt ontzettend veel werk kan zijn.

  Het doctype voor html5 is uiterst simpel: <!DOCTYPE html>. Omdat het doctype voor html5 in alle browsers werkt, zelfs in de gelukkig vrijwel uitgestorven nachtmerrie Internet Explorer 6, is er geen enkele reden dit uiterst simpele doctype niet te gebruiken.

• Als tweede voer je de charset in. Dit vertelt de browser, welke tekenset er gebruikt moet worden, zodat letters met accenten en dergelijke overal goed worden weergegeven. Het beste kun je utf-8 nemen. Als je later van charset verandert, loop je 'n grote kans dat je alle aparte tekens als letters met accenten weer opnieuw moet gaan invoeren. In html5 is het simpele <meta charset="utf-8"> voldoende.
• Test vanaf het allereerste begin in zoveel mogelijk verschillende browsers in 'n aantal resoluties (schermgroottes). Onder het kopje Getest in kun je in deze uitleg vinden, waar ikzelf op test. Ook van Internet Explorer kun je meerdere versies naast elkaar draaien. Op de pagina met links staan onder de kopjes Gereedschap → Meerdere versies van Internet Explorer draaien en Gereedschap → Weergave testen 'n aantal links die daarbij kunnen helpen. De compatibiliteitsweergave in Internet Explorer is niet geschikt om te testen, omdat deze enigszins verschilt van de weergave in échte browsers.
• Voor alle voorbeelden geldt: breng veranderingen stapsgewijs aan. Als je bijvoorbeeld foto's wilt laten weergeven, begin dan met het alleen veranderen van de namen van de foto's, zodat je eigen foto's worden weergegeven. Maakt niet uit als de maten niet kloppen en de teksten fout zijn. Als dat werkt, ga dan bijvoorbeeld de maten aanpassen. Dan de teksten. En controleer steeds, of alles nog goed werkt.

• Als het om een lay-out of iets dergelijks gaat: zorg eerst dat header, kolommen, footer, menu, en dergelijke staan en bewegen, zoals je wilt. Ga daarna pas details binnen die blokken invullen. In eerste instantie gebruik je dus bijvoorbeeld 'n leeg blok op de plaats, waar uiteindelijk het menu komt te staan.

  Als je begint met allerlei details, is er 'n heel grote kans dat die de werking van de blokken gaan verstoren. Bouw eerst het huis, en ga dan pas de kamers inrichten. Zorg eerst dat de blokken werken, zoals je wilt. Dan zul je het daarna gelijk merken, als 'n toegevoegd detail als tekst of 'n afbeelding iets gaat verstoren. Daarvoor moet je natuurlijk wel regelmatig controleren in verschillende browsers, of alles nog wel goed werkt.

  Je kunt de blokken tijdens het aanpassen opvullen met bijvoorbeeld <br>1<br>2<br>3 enz., tot ze de juiste hoogte hebben. Het is handig om aan het einde even iets toe te voegen als 'laatste', zodat je zeker weet dat er niet ongemerkt drie regels onderaan naar 't virtuele walhalla zijn verhuisd.

  Om de breedte te vullen, kun je het best 'n kort woord als 'huis' duizend keer of zo herhalen. Ook hier is het handig, om aan 't einde (en hier ook aan 't begin) 'n herkenningsteken te maken, zodat je zeker weet dat je de hele tekst ziet.

• Zolang je in grotere dingen zoals 'n lay-out aan 't wijzigen bent, zou ik je aanraden de verschillende delen een achtergrondkleur te geven. Je ziet dan goed, waar 'n deel precies staat. Een achtergrondkleur heeft – anders dan bijvoorbeeld een border – verder geen invloed op de lay-out, dus die is hier heel geschikt voor.
• Als je instellingen verandert in de style, verander er dan maar één, hooguit twee tegelijk. Als je er zeventien tegelijk verandert, is de kans groot dat je niet meer weet, wat je hebt gedaan. En dat je 't dus niet meer terug kunt draaien.

• margin, padding en border worden bij de hoogte en breedte van het element opgeteld. Hier worden vaak fouten mee gemaakt. Als je bijvoorbeeld in een lay-out 'n border toevoegt aan een van de 'hoofdvakken' (header, footer, kolommen), dan wordt deze er bij opgeteld. Bij 'n border van 2 px rondom de linkerkolom wordt deze dus plotseling 4 px breder (2 aan beide kanten), en 4 px hoger. Zoiets kan je hele lay-out verstoren, omdat iets net te breed of te hoog wordt. Je moet dan elders iets 4 px kleiner maken. Dat zal vaak zo zijn: als je één maat verandert, zul je vaak ook 'n andere moeten aanpassen.

  css geeft de mogelijkheid om margin, padding en border bínnen de breedte en hoogte van de inhoud te zetten met behulp van box-sizing, als je dat handiger vindt.

• In plaats van een absolute eenheid als px kun je ook een relatieve eenheid gebruiken, met name em. Voordeel van em is dat een lettergrootte, regelhoogte, en dergelijke in em in alle browsers kan worden veranderd. Nadeel is dat het de lay-out sneller kan verstoren dan bijvoorbeeld px. Dit moet je gewoon van geval tot geval bekijken. Voor weergave in mobiele apparaten zijn relatieve eenheden als em vrijwel altijd beter dan vaste eenheden als px.

  Zoomen kan trouwens altijd, ongeacht welke eenheid je gebruikt.

• Valideren, valideren, valideren en dan voor 't slapen gaan nog 'ns valideren.

  Valiwie???

  Valideren is het controleren van je html en css op 'n hele serie fouten. Computers zijn daar vaak veel beter in dan mensen. Als je 300 keer <h2> hebt gebruikt en 299 keer </h2> vindt 'n computer die ene missende </h2> zonder enig probleem. Jij ook wel, maar daarna ben je misschien wel aan vakantie toe.

  Valideren kan helpen om gekmakende fouten te vinden. Valide code garandeert ook dat de weergave in verschillende browsers (vrijwel) hetzelfde is. En valide code is over twintig jaar ook nog te bekijken.

  Valideren moet trouwens ook niet worden overdreven. Het is een hulpmiddel om echte fouten te vinden, meer niet. Het gaat erom dat je site goed werkt, niet dat je het braafste kind van de klas bent. Als de code niet valideert, maar daar is een goede reden voor, is daar niets op tegen.

  Op deze site is alle css en html gevalideerd. Als de code niet helemaal valide is (wat regelmatig voorkomt), staat daar onder Bekende problemen (en oplossingen) de reden van.

  Je kunt je css en html valideren als 't online staat, maar ook als het nog in je computer staat.

  html kun je valideren op: validator.w3.org/nu.

  css kun je valideren op: jigsaw.w3.org/css-validator.

Toegankelijkheid en zoekmachines

Het eerste deel van deze tekst is voor alle voorbeelden hetzelfde. Eventueel specifiek voor dit voorbeeld geldende dingen staan verderop onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Toegankelijkheid (in het Engels 'accessibility') is belangrijk voor bijvoorbeeld blinden die een schermlezer gebruiken, of voor motorisch gehandicapte mensen die moeite hebben met het bedienen van een muis. Een spider van een zoekmachine (dat is het programmaatje dat de site indexeert voor de zoekmachine) is te vergelijken met een blinde. Als je je site goed toegankelijk maakt voor gehandicapten, is dat gelijk goed voor een hogere plaats in een zoekmachine. Dus als je 't niet uit sociale motieven wilt doen, kun je 't uit egoïstische motieven doen.

(Op die plaats in de zoekmachine heb je maar beperkt invloed. De toegankelijkheid van je site is maar één van de factoren, maar zeker niet onbelangrijk.)

Als je bij het maken van je site al rekening houdt met toegankelijkheid, is dat nauwelijks extra werk. 't Is ongeveer te vergelijken met inbraakbescherming: doe dat bij 'n nieuw huis en 't is nauwelijks extra werk, doe 't bij 'n bestaand huis en 't is al snel 'n enorme klus.

Enkele tips die helpen bij toegankelijkheid:

• Gebruik altijd een alt-beschrijving bij een afbeelding. De alt-tekst wordt gebruikt, als afbeeldingen niet kunnen worden getoond of gezien (dat geldt dus ook voor zoekmachines). Als je iets wilt laten zien, als je over de afbeelding hovert, gebruik daar dan het title-attribuut voor, niet de alt-beschrijving.

  Als een afbeelding alleen maar voor de sier wordt gebruikt, zet je daarbij alt="", om aan te geven dat de afbeelding niet belangrijk is voor het begrijpen van de tekst of zo.

• Als uit de tekst bij een link niet duidelijk blijkt, waar de link naartoe leidt, gebruik dan een title bij de link. Een tekst als 'pagina met externe links' is waarschijnlijk duidelijk genoeg, een tekst als alleen 'links' mogelijk niet. Een duidelijke zwart-witregel is niet te geven, omdat dit ook van tekst en dergelijke in de omgeving van de link afhangt.

• Accesskeys (sneltoetsen) kun je beter niet gebruiken, deze geven te veel problemen, omdat ze vaak dubbelop zijn met sneltoetsen voor de browser of andere al gebruikte sneltoetsen. Bovendien is voor de gebruiker meestal niet duidelijk, welke toetsen het zijn.

  Op zichzelf zijn accesskeys een heel goed idee. Maar helaas zijn ze ook in html5 volstrekt onvoldoende gedefinieerd. Er is nog steeds geen standaard voor de meest gebruikelijke accesskeys, zoals Zoek of Home.

  Er is nog steeds niet vastgelegd, hoe accesskeys zichtbaar gemaakt kunnen worden. Voor de makers van browsers zou dit 'n relatief kleine moeite zijn, voor de makers van 'n site is het bergen extra werk.

  Voor mij redenen om accesskeys (vrijwel) niet te gebruiken. Ik kan me wel voorstellen dat ze, op sites die gericht zijn op 'n specifieke groep gebruikers, nog enig nut kunnen hebben. Maar voor algemene sites zou ik zeggen: niet gebruiken.

• Met behulp van de Tab-toets (of op 'n soortgelijke manier) kun je in de meeste browsers door links, invoervelden, en dergelijke lopen. Elke tab brengt je één link, invoerveld, en dergelijke verder, Shift+Tab één plaats terug. Met behulp van tabindex kun je de volgorde aangeven, waarin de Tab-toets werkt. Zonder tabindex wordt de volgorde van de html aangehouden bij gebruik van de Tab-toets, maar soms is een andere volgorde logischer.

  In principe is het beter, als tabindex niet nodig is, maar gewoon de volgorde van de html wordt aangehouden. Bij verkeerd gebruik kan tabindex heel verwarrend zijn. Het is niet bedoeld om van de pagina een hindernisbaan voor kangoeroes te maken, waarop van beneden via links over rechts naar boven wordt gesprongen.

• In het verleden werd vaak aangeraden de volgorde van de code aan te passen. Een menu bijvoorbeeld kon in de html onderaan worden gezet, terwijl het op het scherm met behulp van css bovenaan werd gezet. Inmiddels zijn schermlezers en dergelijke zo sterk verbeterd dat dit niet meer wordt aangeraden. De volgorde in de html kan tegenwoordig beter hetzelfde zijn als die op het scherm, omdat het anders juist verwarrend kan werken.

  Een andere mogelijkheid is een zogenaamde skip-link: een link die je buiten het scherm parkeert met behulp van css, zodat hij normaal genomen niet te zien is. Zo'n link is wel gewoon zichtbaar in speciale programma's zoals tekstbrowsers en schermlezers, want die kijken gewoon naar wat er in de broncode staat.

  Zo'n link staat boven menu, header, en dergelijke en linkt naar de eigenlijke inhoud van de pagina, zodat mensen met één toetsaanslag naar de eigenlijke inhoud van de pagina kunnen gaan.

  Een skip-link is ook nuttig voor gebruikers van de Tab-toets. Zodra de normaal genomen onzichtbare link door het indrukken van de Tab-toets focus krijgt, kun je hem op het scherm plaatsen, waardoor hij zichtbaar wordt. Bij een volgende tab wordt hij dan weer buiten het scherm geplaatst en is dus niet meer zichtbaar, zodat de lay-out niet wordt verstoord.

  Op pagina's waar dat nuttig is, wordt op deze site een skip-link gebruikt.

• Van oorsprong is html een taal om wetenschappelijke documenten weer te geven, pas later is hij gebruikt voor lay-out. Maar daar is hij dus eigenlijk nooit voor bedoeld geweest. Het gebruiken van html voor lay-out leidt tot enorme problemen voor gehandicapten en tot een lage plaats in zoekmachines.

  De html hoort alleen inhoud te bevatten, lay-out doe je met behulp van css. Die css moet in een externe stylesheet staan of, als hij alleen voor één bepaalde pagina van toepassing is, in de <head> van die pagina. Zoekmachines zijn ook niet dol op een oerwoud van inline-stijlen (dat zijn stijlen in de tag zelf: <div style="...">.)

• Breng een logische structuur aan in je document. Gebruik een <h1> voor de belangrijkste kop, een <h2> voor een subkop, enz. Schermlezers en dergelijke kunnen van kop naar kop springen. En een zoekmachine gaat ervan uit dat <h1> belangrijke tekst bevat.

  Dit geldt voor al dit soort structuurbepalende tags.

  Als een <h1> te grote letters geeft, maak daar dan met behulp van je css 'n kleinere letter van, maar blijf die <h1> gewoon gebruiken. Op dezelfde manier kun je al dit soort dingen oplossen.

• <table> is fantastisch, maar alleen als die wordt gebruikt om een echte tabel weer te geven, niet als hij voor opmaak wordt misbruikt. In het verleden is dat op grote schaal gebeurd bij gebrek aan andere mogelijkheden. Een tabel is, als je niet heel erg goed oplet, volstrekt ontoegankelijk voor gehandicapten en zoekmachines. Het lezen van een tabel is ongeveer te vergelijken met het lezen van een krant van links naar rechts: niet per kolom, maar per regel. Dat gaat dus alleen maar goed bij een echte tabel, zoals een spreadsheet. In alle andere gevallen garandeert 'n tabel 'n lagere plaats in een zoekmachine.

• Frames horen bij een volstrekt verouderde techniek, die heel veel nadelen met zich meebrengt. <iframe>'s hebben voor een deel dezelfde nadelen. Eén van die nadelen is dat de verschillende frames voor zoekmachines, schermlezers, en dergelijke als los zand aan elkaar hangen, omdat ze los van elkaar worden weergegeven. Ze staan wel naast elkaar op het scherm, maar er zit intern geen verband tussen.

  Als je 'n stuk code vaker wilt gebruiken, zoals 'n menu dat op elke pagina hetzelfde is, voeg dat dan in met PHP of SSI (Server Side Includes). Dan wordt de pagina niet pas in de browser, maar al op de server samengesteld. Hierdoor zien zoekmachines, schermlezers, en dergelijke één pagina, net zoals wanneer je maar één pagina met html zou hebben geschreven.

• Geef de taal van het document aan, en bij woorden en dergelijke die afwijken van die taal de afwijkende taal met behulp van lang="..". Ik doe dat op mijn eigen site maar af en toe, omdat de tekst (en vooral de code) een mengsel is van Engels, Nederlands en eigengemaakte namen. Dat soort teksten is gewoon niet goed in te delen in een taal. Maar bij enigszins 'normale' teksten hoor je een taalwisseling aan te geven.
• Gebruik de tag <abbr> bij afkortingen. Doe dat de eerste keer op een pagina samen met de title-eigenschap: <abbr title="ten opzichte van">t.o.v.</abbr>. Daarna kun je op dezelfde pagina volstaan met <abbr>t.o.v.</abbr>. Doe je dit niet, dan is er 'n grote kans dat 'n schermlezer 't.o.v.' uit gaat spreken als 'tof', en 'n zoekmachine kan er ook geen chocola van maken.

• De spider van 'n zoekmachine, schermlezers, en dergelijke kunnen geen plaatjes 'lezen'. Het is soms verbazingwekkend om te zien hoe veel, of eigenlijk: hoe weinig tekst er overblijft op een pagina, als de plaatjes worden weggehaald. Het zelfde geldt voor die fantastisch mooie flash-pagina's, als daarbij geen voorzieningen voor dit soort programma's zijn aangebracht.

  Op Linux kun je met Lynx kijken, hoe je pagina eruitziet zonder plaatjes en dergelijke, als echt alleen de tekst overblijft. Een installatie-programma voor Lynx op Windows is te vinden op invisible-island.net/lynx.

  Ook kun je in Windows het gratis programma WebbIE installeren. WebbIE laat de pagina zien, zoals een tekstbrowser en dergelijke hem zien. WebbIE is te downloaden vanaf www.webbie.org.uk.

• Ten slotte kun je je pagina nog online laten controleren op 'n behoorlijk aantal sites. Ik noem er hier enkele.

  lowvision.support Laat zien hoe een kleurenblinde de site ziet. Engelstalig.

  wave.webaim.org Deze laat grafisch zien hoe de toegankelijkheid is. Engelstalig.

  Op de pagina met links kun je onder Toegankelijkheid links naar testen e.d. vinden.

Specifiek voor dit voorbeeld

• Dit menu is, ondanks het uiterlijk, redelijk goed toegankelijk.

  Het hele menu is in een ongeordende lijst <ul> gezet, omdat veel schermlezers e.d. een <ul> in één keer kunnen passeren en naar de echte inhoud van de pagina kunnen gaan. (Bijkomend voordeel: menu-ingangen in een <li> zijn makkelijker op te maken.)

  Als het om een echt menu gaat, zoals de navigatie op een site, moet de <ul> ook nog binnen een <nav> (een element speciaal voor navigatie) worden geplaatst, waardoor het nog toegankelijker wordt voor schermlezers e.d.

  (Een andere mogelijkheid om een menu snel te kunnen passeren is het aanbrengen van een zogenaamde skip-link gelijk voor het menu. Dat is altijd een goed idee, want gebruikers van de Tab-toets moeten anders eerst door elke link heen tabben.)

  Binnen de link staat in een <span> tekst, die voorgelezen kan worden door schermlezers. Deze tekst is niet te zien, omdat de afbeelding eroverheen staat. Maar voor schermlezers is dit nu een gewone tekstlink.

  Door het toevoegen van alt="" aan de <img> wordt de afbeelding door schermlezers volledig genegeerd. Bij de link wordt het title-attribuut niet gebruikt. In een eerder versie werden alt en title beide gebruikt, maar schermlezers bleken hier nogal verschillend mee om te gaan. Nu lezen schermlezers de link allemaal op dezelfde manier voor.

• Zonder css worden de twee afbeeldingen onder elkaar getoond. Aan de linkerkant van elke afbeelding staat de nu zichtbare tekst uit de <span>.
• Als de afbeeldingen niet worden weergegeven, wordt de tekst in de link zichtbaar. De thumbnail is nu een min of meer gewone tekstlink. (Min of meer, want de border blijft wel zichtbaar.)
• Door de border rondom de thumbnail is in sommige browsers onduidelijk, wanneer de link focus heeft. Om dit op te lossen is, als de link focus heeft, een outline aangebracht. Meer hierover bij a:focus.

Getest in

Laatst gecontroleerd op 16 mei 2016

Onder dit kopje staat alleen maar, hoe en waarin is getest. Eventuele problemen, ook die met betrekking tot zoomen en lettergroottes, staan hieronder bij Bekende problemen (en oplossingen). Het is belangrijk dat deel te lezen, want uit een test kan ook prima blijken dat iets totaal niet werkt!

Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Dit voorbeeld is getest op de volgende systemen:

• Windows 7:
  Firefox, UC Browser, Google Chrome, Internet Explorer 9 en 10, in meerdere resoluties.
• Windows 8.1:
  Bureaublad-versie: Firefox, UC Browser, Google Chrome en Internet Explorer 11, in meerdere resoluties.
  Startscherm-versie: Internet Explorer 11.
• Windows 10:
  Firefox, UC Browser, Google Chrome, Internet Explorer 11, Edge, in meerdere resoluties.
• OS X:
  Firefox, Safari en Google Chrome, in meerdere resoluties.
• Linux:
  Firefox en Google Chrome, in meerdere resoluties.
• Windows Phone 8.1 in een resolutie van 800x480 (Nokia Lumia 520):
  Internet Explorer (portret en landschap).
  UC Browser (portret en landschap).
• iPad met iOS 9.3.1 in een resolutie van 1024x768 (device-pixel-ratio: 1) (MC979NF):
  Safari, Chrome for iOS, UC Browser, Firefox (alle portret en landschap).
  Opera mini (turbo mode) portret en landschap.
• iPad Air met iOS 9.3.1 in een resolutie van 2048 x 1536 (retina, device-pixel-ratio: 2) (MD785HC/B):
  Safari, Chrome for iOS, UC browser, Firefox (alle portret en landschap).
  Opera mini (turbo mode) portret en landschap.
• Android 4.1.2 in een resolutie van 800x480 (Samsung Galaxy Core i8620):
  Chrome, Android browser, UC Browser en Firefox (alle portret en landschap).
  Opera mini (besparingsstand hoog) portret en landschap.
• Android 4.4.2 in een resolutie van 1280x800 (resolutie: 90-99 dpi) (Samsung Galaxy Tab 3 GT-P521):
  Android browser, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
  Opera mini (besparingsstand hoog) portret en landschap.
• Android 4.4.2 in een resolutie van 2560x1600 (hoge resolutie: 190-199 dpi) (Samsung Galaxy Tab PRO (T520):
  Android browser, UC Browser, Firefox en Chrome (alle portret en landschap).
  Opera mini (besparingsstand hoog) portret en landschap.

Er is steeds getest met de laatste versie van de browsers op de aan het begin van dit hoofdstukje genoemde controledatum, omdat ik geen zin heb om rekening te houden met mensen die met zwaar verouderde browsers surfen. Dat is trouwens vragen om ellende, want updates van browsers hebben heel vaak met beveiligingsproblemen te maken.

Ik maak één uitzondering: Android browser. Omdat Android vaak niet geüpdatet kan worden, test ik ook nog in oudere versies van Android browser.

In resoluties groter dan 800x600 is ook in- en uitzoomen en – voor zover de browser dat kan – een kleinere en grotere letter getest. Er is ingezoomd en vergroot tot zover de browser kan, maar niet verder dan 200%.

Er is getest met behulp van muis en toetsenbord, behalve op de iPad, Android en Windows Phone, waar een touchscreen is gebruikt. Op Windows 8.1 en 10 is getest met een touchscreen, met een combinatie van toetsenbord en touchpad, en met een combinatie van toetsenbord en muis.

Als dat relevant is, is op de desktop ook getest, als JavaScript uitstaat. Eventuele problemen staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld. (Op iOS, Android en Windows Phone is niet getest zonder JavaScript, omdat je JavaScript in een toenemend aantal mobiele browsers niet uit kunt zetten. Bovendien is een mobiel apparaat zonder JavaScript niet veel meer dan een duur en groot uitgevallen horloge.)

Naast deze 'gewone' browsers is ook getest in Lynx, WebbIE, NVDA, TalkBack en VoiceOver.

Lynx is een browser die alleen tekst laat zien en geen css gebruikt. Er is getest op Linux.

WebbIE is een browser die gericht is op mensen met een handicap. Er is getest op Windows 7.

NVDA is een schermlezer, zoals die door blinden wordt gebruikt. Er is getest in combinatie met Firefox op Windows 7.

TalkBack is een in Android ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Chrome.

VoiceOver is een in iOS en OS X ingebouwde schermlezer. Er is getest in combinatie met Safari op iOS en OS X.

Als het voorbeeld in deze programma's toegankelijk is, zou het in principe toegankelijk moeten zijn in alle aangepaste browsers en dergelijke. En dus ook voor zoekmachines, want een zoekmachine is redelijk vergelijkbaar met een blinde. Eventuele opmerkingen over de toegankelijkheid specifiek voor dit voorbeeld staan hierboven bij Toegankelijkheid en zoekmachines onder het kopje Specifiek voor dit voorbeeld.

Alleen op de hierboven genoemde systemen en browsers is getest. Er is dus niet getest op bijvoorbeeld 'n Blackberry. De kans is (heel erg) groot dat dit voorbeeld niet (volledig) werkt op niet-geteste systemen en apparaten. Om het wel (volledig) werkend te krijgen, zul je vaak (kleine) wijzigingen en/of (kleine) aanvullingen moeten aanbrengen, bijvoorbeeld met JavaScript.

Er is ook geen enkele garantie dat iets werkt in een andere tablet of smartphone dan hierboven genoemd, omdat fabrikanten in principe de software kunnen veranderen. Dit is anders dan op de desktop, waar browsers altijd (vrijwel) hetzelfde werken, zelfs op verschillende besturingssystemen. Iets wat in Android browser werkt, zal in de regel overal werken in die browser, maar een garantie is er niet. De enige garantie is het daadwerkelijk testen op een fysiek apparaat. En aangezien er duizenden mobiele apparaten zijn, is daar eigenlijk geen beginnen aan.

De html is gevalideerd met de validator van w3c, de css ook. Als om een of andere reden niet volledig gevalideerd kon worden, wordt dat bij Bekende problemen (en oplossingen) vermeld.

Nieuwe browsers test ik pas, als ze uit het bèta-stadium zijn, omdat er anders 'n redelijke kans is dat ik 'n bug zit te omzeilen, die voor de uiteindelijke versie nog gerepareerd wordt. Dit voorbeeld is alleen getest in de hierboven met name genoemde browsers. Vragen over niet-geteste browsers kan ik niet beantwoorden, en het melden van fouten in niet-geteste browsers heeft ook geen enkel nut. (Melden van fouten, problemen, enz. in wel geteste browsers: graag!)

Bekende problemen (en oplossingen)

Waarop en hoe is getest, kun je gelijk hierboven vinden bij Getest in.

Als je hieronder geen oplossing vindt voor een probleem dat met dit voorbeeld te maken heeft, kun je op het forum proberen een oplossing te vinden voor je probleem. Om forumspam te voorkomen, moet je je helaas wel registreren, voordat je op het forum een probleem kunt aankaarten.

Firefox op de desktop en Safari op OS X

Normaal genomen wordt de tekst in de link afgedekt door de thumbnails. Als de lettergrootte tot meer dan ongeveer 170% wordt vergroot, komt de tekst aan de onderkant onder de thumbnail uit. Dit alleen bij een grotere lettergrootte, niet bij zoomen.

(Dit speelt alleen in deze browsers, omdat het de enige zijn die tekst zo sterk kunnen vergroten).

Wijzigingen

Alleen grotere wijzigingen worden hier vermeld, geen dingen als een link die is geüpdatet.

2 januari 2008:

Nieuw opgenomen.

20 juli 2008:

In Firefox 3 ontstonden kieren in het kader bij de nieuwe inzoomfunctie. Toen dat werkte, verdween bij Internet Explorer 7 de linkerhelft van het kader bij inzoomen.

Uiteindelijk dus totaal herschreven. In plaats van de serie borders die eerst rondom de thumbnail stond, staat nu achter de thumbnail een serie achtergronden die steeds iets kleiner worden.

Aardige illustratie van het nut van css: in de html is geen komma veranderd, terwijl de css totaal anders is geworden. Als dit dus tweeduizend knoppen waren geweest op 'n grote site, had er maar één bestand aangepast hoeven te worden in plaats van elke aparte pagina.

5 april 2009:

Tekst aangepast aan de nieuw verschenen Internet Explorer 8. De code is hetzelfde gebleven.

20 oktober 2009:

Knoppen ondergebracht in een ongeordende lijst <ul>, omdat een menu in een <ul> beter toegankelijk is.

18 september 2010:

Code herschreven, omdat deze constructie niet meer werkte. Hoe het nu is gedaan en de reden hiervoor staat bij Achterliggend idee

Belangrijkste verschil: het kadertje blijft nu altijd staan, het verandert alleen van kleur als de link is bezocht.

Omdat er zoveel moest worden herschreven, heb ik gelijk de hele handleiding herschreven naar hoe ik ze tegenwoordig schrijf. Hoewel het uiterlijk weinig is veranderd, is dus in feite het hele voorbeeld vernieuwd.

16 mei 2016:

Volledig herschreven. Wat hier nogal meevalt, omdat het om vrij weinig code gaat.

• Tekst is op tig plaatsen meer of minder aangepast.
• De afbeeldingen hebben betere namen gekregen ('lay-out-twee-kolommen-1.jpg' in plaats van het geheimzinnige '001-t.jpg', bijvoorbeeld).
• xhtml is veranderd naar html.
• In smallere browservensters staan de thumbnails nu (deels) onder elkaar.
• Aanpassingen voor oudere versies van Internet Explorer verwijderd (dat was feitelijk alleen cursor: pointer; bij de links).

• De enige echt grotere wijziging betreft toegankelijkheid. In de vorige versie lazen sommige schermlezers de alt-tekst bij de <img> voor, andere de title bij de <a> en sommige beide, afhankelijk van programma en instellingen. Als de afbeelding niet beschikbaar was, stond in sommige browsers de alt-tekst binnen de link, bij sommige browsers stond niets en bij andere een deel van de alt-tekst.

  Dat is nu verleden tijd: alles werkt nu in alle browsers en schermlezers op dezelfde manier.

  Bij de <img>'s is de alt-tekst vervangen door alt="" en bij de <a>'s is de title weggehaald. In plaats hiervan is in de <a> een span.tekst opgenomen met tekst. Zonder afbeelding zie je nu een min of meer normale link. Door de alt="" bij de <img>'s worden deze nu volledig genegeerd door schermlezers.

  Schermlezers lezen de tekst uit span.tekst voor. Omdat deze tekst binnen de <a> staat, is het voor schermlezers nu een doodgewone link.

Inhoud van de download en licenties

De inhoud van deze download kan vrij worden gebruikt, met drie beperkingen:

* Sommige onderdelen die van 'n andere site of zo afkomstig zijn, vallen mogelijk onder een of andere licentie. Dat is hieronder bij het betreffende onderdeel te vinden.

* Je gebruikt het materiaal uit deze download volledig op eigen risico. Het kan prima zijn dat er fouten in de hier verstrekte code e.d. zitten. Voor eventuele schade die door gebruik van materiaal uit deze download ontstaat, in welke vorm dan ook, zijn www.css-voorbeelden.nl en medewerkers daarvan op geen enkele manier verantwoordelijk.

* Dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg e.d.) wordt regelmatig bijgewerkt. Het is daarom niet toegestaan dit voorbeeld (en de bijbehorende uitleg e.d.) op welke manier dan ook te verspreiden, zonder daarbij duidelijk te vermelden dat voorbeeld, uitleg, e.d. afkomstig zijn van www.css-voorbeelden.nl en dat daar altijd de nieuwste versie is te vinden. Dit is om te voorkomen dat er verouderde versies worden verspreid.

Een link naar www.css-voorbeelden.nl wordt trouwens altijd op prijs gesteld.

menu-021-dl.html: de pagina met het voorbeeld.

menu-021.pdf: deze uitleg (aangepast aan de inhoud van de download).

menu-021-inhoud-download-en-licenties.txt: een kopie van de tekst onder dit kopje (Inhoud van de download en licenties).

HTML

CSS

Technisch gezien is er geen enkel bezwaar om de css in de stylesheet allemaal achter elkaar op één regel te zetten:

Maar als je dat doet, garandeer ik je hele grote problemen, omdat het volstrekt onoverzichtelijk is. Beter is het om de css netjes in te laten springen:

              div#header-buiten {
            position: absolute;
            right: 16px;
            width: 100%;
            height: 120px;
            background: yellow;
        }

        div p {
            margin-left: 16px;
            height: 120px;
            text-align: center;
        }

Hiernaast is het heel belangrijk voldoende commentaar (uitleg) in de stylesheet te schrijven. Op dit moment weet je waarschijnlijk (hopelijk...), waarom je iets doet. Maar over vijf jaar kan dat volstrekt onduidelijk zijn. Op deze site vind je nauwelijks commentaar in de stylesheets, maar dat heeft een simpele reden: deze uitleg is in feite één groot commentaar.

Op internet zelf is het goed, als de stylesheet juist zo klein mogelijk is. Dus voor het uploaden kun je normaal genomen het beste het commentaar weer verwijderen. Veel mensen halen zelfs alles wat overbodig is weg, voordat ze de stylesheet uploaden. Inspringingen bijvoorbeeld zijn voor mensen handig, een computer heeft ze niet nodig.

Je hebt dan eigenlijk twee stylesheets. De uitgebreide versie waarin je dingen uitprobeert, verandert, enz., met commentaar, inspringingen, e.d. Dat is de mensvriendelijke versie. Daarnaast is er dan een stylesheet die je op de echte site gebruikt: een gecomprimeerde versie.

Dat comprimeren kun je met de hand doen, maar er bestaan ook hulpmiddelen voor. Als je op internet zoekt naar 'css' en 'compress' of 'comprimeren', vind je tal van sites, waar je dat automatisch kunt laten doen.

(Stylesheets op deze site zijn niet gecomprimeerd. Omdat het vaak juist om de css gaat, wil ik dat mensen zonder al te veel moeite de css kunnen bekijken.)

css voor alle vensters

/* menu-021-dl.css */

Om vergissingen te voorkomen is het een goede gewoonte bovenaan het stijlbestand even de naam neer te zetten. Voor je het weet, zit je anders in het verkeerde bestand te werken.

body

Het element waarbinnen de hele pagina staat. Veel instellingen die hier worden opgegeven, worden geërfd door de nakomelingen van <body>. Ze gelden voor de hele pagina, tenzij ze later worden gewijzigd. Dit geldt bijvoorbeeld voor de lettersoort, de lettergrootte en de voorgrondkleur.

background: #ff9;

Achtergrondkleurtje.

color: black;

Voorgrondkleur zwart. Dit is onder andere de kleur van de tekst.

Hoewel dit de standaardkleur is, wordt deze toch specifiek opgegeven. Hierboven is een achtergrondkleur opgegeven. Sommige mensen hebben zelf de kleur en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als nu de achtergrondkleur wordt veranderd, maar niet de voorgrondkleur, loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken.

Door beide op te geven, is redelijk zeker dat achtergrond- en tekstkleur genoeg van elkaar blijven verschillen. Als de gebruiker !important heeft gebruikt in een eigen stylesheet, is er nog niets aan de hand, want dan veranderen achtergrond- en voorgrondkleur geen van beide.

font-family: Arial, Helvetica, sans-serif;

Als Arial is geïnstalleerd op de machine van de bezoeker, wordt deze gebruikt, anders Helvetica. Als die ook niet wordt gevonden, wordt in ieder geval een schreefloze letter (zonder dwarsstreepjes) gebruikt.

margin: 0; padding: 0;

Slim om te doen vanwege verschillen tussen browsers.

h1

Alle <h1>'s. Dat is er maar eentje: de belangrijkste kop op de pagina.

font-size: 1em;

Van zichzelf heeft een <h1> een veel grotere letter. Hier wordt dat veranderd in 'n normale lettergrootte. Voor grotere browservensters wordt dit later weer vergroot.

Als eenheid wordt de relatieve eenheid em gebruikt, omdat bij gebruik van een absolute eenheid zoals px niet alle browsers de lettergrootte kunnen veranderen. Zoomen kan wel altijd, ongeacht welke eenheid voor de lettergrootte wordt gebruikt.

text-align: center;

Tekst horizontaal centreren.

margin: 0;

Van zichzelf heeft een <h1> een marge aan boven- en onderkant. Die is hier niet welkom.

ul

De ongeordende lijst waarbinnen de knoppen staan.

list-style: none;

Bolletjes e.d. bij de lijst-items verwijderen.

margin: 0 auto; padding: 0;

De standaard-instellingen van marge en padding bij een lijst verschillen bij de diverse browsers. Door ze hier op te geven, zijn ze overal hetzelfde.

Geen padding.

Bij marge zijn onder en links niet ingevuld, daardoor krijgen die automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 0 auto 0 auto in de volgorde boven – rechts – onder – links. Boven en onder geen marge, links en rechts auto. Dat betekent hier: evenveel. Oftewel: de lijst en dus de inhoud daarvan staat altijd horizontaal gecentreerd, ongeacht de breedte van het venster van de browser. (Dit centreren wordt pas zichtbaar in bredere vensters, waarvoor verderop de breedte van de <ul> wordt beperkt. In smallere vensters vult de <ul> gewoon de hele breedte van het venster.)

Deze manier van horizontaal centreren van een blok-element werkt alleen, als het te centreren blok-element een breedte heeft.

li

Alle lijst-items. Dat zijn er hier maar twee: eentje voor elke thumbnail.

width: 178px;

Breedte. Dit is de breedte van de in de <li> zittende thumbnail inclusief de rand daaromheen.

margin: 10px auto;

Omdat voor onder en links geen waarde is opgegeven, krijgen deze automatisch dezelfde waarde als boven en rechts. Hier staat dus eigenlijk 10px auto 10px auto in de volgorde boven – rechts – onder – links.

auto betekent hier het zelfde als evenveel: de <li> staat altijd horizontaal gecentreerd binnen z'n ouder <ul>. Omdat die <ul> de volle breedte van het venster vult, staat de <li> hierdoor altijd horizontaal gecentreerd binnen het venster. En daarmee ook de in de <li> zittende thumbnails met de daaromheen zittende rand.

(In bredere browservensters vult de <ul> niet de volle breedte van het venster. Daarvoor wordt later andere css opgegeven.)

De marge van 10 px aan boven- en onderkant zorgt voor wat afstand tussen de thumbs, als deze onder elkaar worden neergezet. In bredere browservensters staan ze naast elkaar, maar daarin heb je geen last van deze marges. Althans: niet op deze pagina.

Mocht je de marges gaan nameten, dan zou je kunnen denken dat ik 'n partijtje loop te jokkebrokken: er zit helemaal geen 20 px tussen de thumbs, maar slechts 10 px. Als twee marges aan boven- en onderkant tegen elkaar aan komen te staan, worden deze over elkaar heen gezet. De marge van 10 px aan de bovenkant wordt dus óver de marge van 10 px aan de onderkant gezet, waardoor de 2 x 10 px toch 'n marge van slechts 10 px oplevert.

(Dat over elkaar heen zetten van verticale marges is iets, waar de meeste mensen enorm aan moeten wennen. Meestal is het echter precies, wat je wilt.)

position: relative;

Om nakomelingen van de <li> te kunnen positioneren ten opzichte van de <li>, moet deze zelf een positie hebben. Omdat verder niets wordt opgegeven bij top e.d., heeft dit verder geen invloed op de <li> zelf.

a

Alle links. Dat zijn hier alleen de twee links, waar de thumbnails in staan.

display: block;

Een <a> is van zichzelf een inline-element. Daardoor kunnen eigenschappen als breedte en hoogte niet worden gebruikt. Door er een blok-element van te maken, kunnen deze eigenschappen wel worden gebruikt.

Hier zijn hoogte en breedte nodig, omdat bij a:focus een outline om de <a> wordt gezet, als deze focus heeft. Die outline kan alleen in alle browsers goed worden neergezet, als de link hoogte en breedte heeft.

Veel mensen gebruiken niet de muis, maar de Tab-toets om van link naar link te gaan. Bijvoorbeeld vanwege een handicap, maar ook omdat dat vaak veel sneller werkt dan de muis. (Ook tekstvelden, radioknoppen, e.d. worden door de Tab-toets aangedaan, maar die zijn hier niet van belang.)

Alle browsers geven met een kadertje om een link aan, welke link focus heeft. Als een link focus heeft en je drukt op Enter, wordt de link gevolgd. Daarom is het belangrijk dat je kunt zien, welke link focus heeft. Anders weet je niet, welke link wordt gevolgd, als je Enter indrukt.

Bij dit voorbeeld geven niet alle browsers duidelijk aan, welke link focus heeft. Bij sommige browsers verdwijnt het kadertje helemaal of gedeeltelijk onder de border. Daarom wordt met behulp van css een kadertje aangebracht, dat in alle browsers duidelijk is.

width: 178px;

Een outline wordt buiten het element gezet, waar de outline bij hoort. Dat is hier de <a>.

Binnen de link staat een thumbnail van 138 px breed. Links en rechts van die thumb staat nog een kadertje van in totaal 20 px breed. De totale breedte van de inhoud van de link is dus 20 + 138 + 20 = 178 px.

Als de link even breed wordt gemaakt als thumbnail en kadertje samen, komt de outline dus niet alleen buiten de link, maar ook buiten thumb en kadertje te staan. Wat wel handig is, want als de outline onder het kadertje komt te staan, zie je er niets van...

height: 160px;

Precies hetzelfde verhaal als hierboven bij de breedte, maar omdat er alleen aan de bovenkant een kadertje staat, hoeft de link maar 20 px hoger te worden dan de thumb.

.tekst

De elementen met class="tekst". In beide links zit een <span> met daarin tekst. Normaal genomen is deze tekst niet zichtbaar, omdat hij onder de thumbnails zit. Als de thumbnails niet worden getoond, is de tekst zichtbaar. Ook voor schermlezers is deze tekst belangrijk: deze hebben niets aan thumbnails, maar kunnen wel deze tekst voorlezen.

Op de afbeelding is de thumbnail even weggelaten, waardoor de tekst uit span.tekst zichtbaar wordt.

background: white;

Witte achtergrond.

De <span>'s die voor het randje rondom de thumbnail zorgen, hebben een zwarte achtergrond. Zwarte tekst op een zwarte achtergrond leest wat lastig. Daarom wordt de achtergrond wit gemaakt.

Sommige mensen hebben zelf de kleur en/of achtergrondkleur veranderd, bijvoorbeeld omdat ze slecht kleuren kunnen onderscheiden. Als je de achtergrondkleur verandert, maar niet de voorgrondkleur (die onder andere de kleur van de tekst bepaalt), loop je het risico dat tekstkleur en achtergrondkleur te veel op elkaar gaan lijken. Normaal genomen is het daarom goed altijd achtergrondkleur en voorgrondkleur samen te veranderen, of geen van beide.

In dit geval doe ik dat niet, omdat dan niet meer is te zien dat een link is bezocht. Bovendien is de kans heel klein dat iemand vanwege visuele problemen de kleur van links heel licht maakt, want dan zijn ze normaal genomen juist minder duidelijk.

width: 138px;

Dit is de breedte van de thumbnail. Breder mag de <span>, en daarmee de erin zittende tekst, niet worden, want anders komt de tekst over het randje rondom de thumb te taan.

text-decoration: underline;

Iets hieronder wordt de <span> absoluut gepositioneerd. Absoluut gepositioneerde tekst binnen een link wordt niet onderstreept. Daardoor is niet duidelijk dat het om een link gaat. Hiermee wordt de tekst toch onderstreept, waarmee het er als een gewone link uitziet.

-moz-hyphens: auto; -ms-hyphens: auto; -webkit-hyphens: auto; hyphens: auto;

Hier staat in feite vier keer hetzelfde: hyphens: auto; Waarom dat zo is, staat bij De voorvoegsels -moz-, -ms- en -webkit-.

Omdat de ruimte voor tekst heel smal is, wordt automatisch afbreken aangezet (dit werkt nog niet in alle browsers). Bij een normale lettergrootte is de tekst onzichtbaar. Maar als de letters worden vergroot tot ongeveer 130%, wordt de tekst breder dan de thumbnail en komt over de rand te staan. Door automatisch afbreken aan te zetten, worden lange woorden afgebroken. Hierdoor wordt de tekst niet meer breder dan de thumbnail, ook niet bij een grotere lettergrootte.

position: absolute;

Om de <span> en daarmee de erin zittende tekst op de juiste plaats neer te kunnen zetten, zodat deze – normaal genomen – wordt afgedekt door de thumbnail.

Een <span> is van zichzelf een inline-element. Daardoor zijn eigenschappen als breedte niet te gebruiken. Door de <span> absoluut te positioneren verandert deze in een soort blok-element, waardoor dit soort eigenschappen wel is te gebruiken.

top: 21px; left: 21px;

Er wordt gepositioneerd ten opzichte van de eerste voorouder die zelf een positie heeft. Dat is hier de <li> waar de <span> in zit. Deze <li> is bij li 178 px breed gemaakt, even breed als de thumbnail met de daaromheen zittende rand. Omdat een <li> een blok-element is, wordt de <li> automatisch precies hoog genoeg om de erin zittende thumbnail met rand weer te geven.

Oftewel: als span.tekst wordt gepositioneerd ten opzichte van de <li>, wordt de <span> indirect ook gepositioneerd ten opzichte van de rand rondom de thumbnail.

Met deze top en left staat de <span> precies binnen de rand, zodat de <span> – en dus de daarin zittende tekst – normaal genomen wordt afgedekt door de thumbnail.

z-index: 10;

Bij het weergeven wordt normaal genomen de volgorde in de html gevolgd. Op span.tekst volgt de <img> met de thumbnail, dus deze wordt over de tekst gezet. Dat is ook de bedoeling.

Maar na die <img> volgen weer de twintig <span>'s die voor het randje zorgen. En die hebben een massief gekleurde achtergrond. Ook die <span>'s komen over de tekst te staan, en dat is bepaald niet de bedoeling. Niks tegen 'n mooi donker kleurtje, maar de tekst moet ook zichtbaar zijn.

Daarom wordt met behulp van z-index de <span> met de tekst boven de <span>'s met de randjes gezet, ook al staan deze <span>'s later in de html. Iedereen gelukkig en tevreden: nu zie je het kleurtje én de tekst.

Een z-index werkt alleen, als het element is gepositioneerd. Dat is iets hierboven met position: absolute; gedaan, dus dat is geregeld.

img

Alle afbeeldingen. Dat zijn hier alleen de twee thumbnails.

border: none;

Oudere browsers zetten rondom een <img> in een <a> een blauwe rand. Daarbij ontstond er kennelijk gaandeweg een enthousiaste wedstrijd, wie de meest weerzinwekkend lelijke knalblauwe regenpijpdikke border wist te maken. (Opera heeft dit met verve gewonnen, ik heb er nog wel 'ns hoofdpijn van.)

Gelukkig vindt deze ernstige vorm van image-mishandeling de laatste jaren niet meer plaats. Maar omdat Microsoft nou eenmaal altijd wat achterloopt, heeft Microsoft dit pas opgelost in Internet Explorer 11 en later. Daarom wordt voor Internet Explorer 9 en 10 opgegeven, dat de border in z'n nest moet blijven liggen en zich niet moet laten zien.

position: absolute;

Het, eh, ietwat eigenaardige resultaat op de afbeelding hiernaast wordt bereikt door het weglaten van de absolute positie bij de <img>. Meer is er niet veranderd aan de css.

* Na de <img> volgen in de html de <span>'s die voor het randje zorgen. Als de <img> absoluut is gepositioneerd, negeren die <span>'s de <img> en komt de border daardoor netjes rondom de thumb te staan. Zonder absolute positie worden de <span>', zoals het normaal genomen hoort, onder de thumb gezet.

* Met behulp van top en left wordt hieronder de thumbnail op de juiste plaats gezet. Dat werkt niet meer.

* Bij .tekst heeft de <span> met de tekst een z-index gekregen, zodat deze boven de <span>'s met de donkere achtergrond komt te staan, ook al staat span.tekst hoger in de html. Maar de thumbnail moet wel boven de tekst komen te staan. Daarom krijgt hieronder de <img> ook een z-index. Die werkt echter niet als de <img> niet is gepositioneerd. Hierdoor komt de tekst boven de thumbnail te staan.

Door de <img> absoluut te positioneren werkt alles, zoals het is bedoeld.

top: 21px; left: 21px;

Er wordt gepositioneerd ten opzichte van de eerste voorouder die zelf een positie heeft. Dat is hier de <li> waar de <img> in zit. Deze <li> is bij li 178 px breed gemaakt, even breed als de thumbnail met de daaromheen zittende rand. Omdat een <li> een blok-element is, wordt de <li> automatisch precies hoog genoeg om de erin zittende thumbnail met rand weer te geven.

Oftewel: als de <img> wordt gepositioneerd ten opzichte van de <li>, wordt de <img> indirect ook gepositioneerd ten opzichte van de rand rondom de thumbnail.

Met deze twee waarden staat de thumbnail precies binnen de rand.

z-index: 10;

In de html staat voor de <img> span.tekst, die bij .tekst een z-index van 10 heeft gekregen. Daardoor zou de tekst in span.tekst boven de <img> komen te staan, ook al staat de <img> later in de html. Door ook de <img> een z-index te geven, wordt dit voorkomen.

Een z-index werkt alleen als het element een positie heeft. Hierboven is de afbeelding absoluut gepositioneerd, dus dat is geregeld.

img + span, img + span span

De eerste selector, voor de komma: img + span:

img: afbeeldingen. De enige afbeeldingen hier zijn de twee thumbnails.

+: het element achter de + moet in de html direct volgen op het element voor de +. In dit geval gaat het om een <span>, die gelijk op een <img> volgt.

span: <span>'s.

De enige plaats waar een <span> gelijk op een <img> volgt, is in de link. Deze selector bestrijkt de eerste van de <span>'s, die voor de rand rondom de thumbnail zorgen: span.class-1.

De tweede selector is precies hetzelfde, alleen gaat het nu om de <span>'s die binnen de eerste span.rand-1 staan: de overige negentien <span>'s die voor de rand zorgen.

In totaal twintig <span>'s zorgen voor de rand rondom de thumbnail. Een aantal instellingen is voor al die <span>'s hetzelfde, die kunnen hier in één keer worden opgegeven voor alle twintig. De afwijkende instellingen voor elke <span> apart worden dan later opgegeven.

Je zou je kunnen afvragen, waarom ik hier geen class gebruik in de selectors: .span-1, .span-1 span. Dat is iets simpeler dan de selectors die nu worden gebruikt. Maar als ik dat zou doen, kom ik verderop in de problemen.

In de tweede selector .span-1 span zouden dan een class .span-1 én een element span zitten.

Verderop in de css wordt aan veel <span>'s een andere achtergrondkleur gegeven. Dat gebeurt met een class, bijvoorbeeld .rand-6 {background: #111;} voor de zesde <span>. In die selectors zit alleen een class.

Als in de selector hier .span-1 span wordt gebruikt, heb ik hier een class én een element. Die heeft meer specificiteit, meer 'gewicht', dan de verderop gebruikte selector met alleen een class. Daardoor zou de selector hier, die class én element heeft, altijd 'winnen' van de selector verderop, die alleen een class heeft. Ook al staat die selector later in de css, want specificiteit is belangrijker dan de volgorde, waarin de selectors in de css staan.

De achtergrondkleur e.d. zouden dan alleen nog kunnen worden veranderd, als in die latere selector minimaal ook een element én een class zouden worden gebruikt, bijvoorbeeld span.rand-6 {background: #111;}.

Door hier een iets ingewikkelder selector te gebruiken, spaar ik verderop vijftien keer een extra element in de selector uit.

(De eerste selector img + span zou je wel kunnen vervangen door .span-1, want daar speelt dit niet, omdat daar alleen een class wordt gebruikt. De latere selector met ook alleen een class 'wint' dan gewoon. Maar ik vind het nogal verwarrend om hier twee soorten selectors te gebruiken voor het zelfde doel, daarom schrijf ik de eerste selector op dezelfde manier als de tweede.)

background: black;

Achtergrondkleur.

Elke <span> krijgt een eigen kleur. Maar de vijf buitenste <spans>'s krijgen dezelfde kleur: zwart. Dat oogt beter. Door hier de zwarte achtergrondkleur op te geven, is dat gelijk geregeld voor die vijf <span>'s. Voor de andere vijftien <span> 's wordt de achtergrondkleur later aangepast.

display: block;

Een <span> is van zichzelf een inline-element. Daardoor kunnen eigenschappen als breedte niet worden gebruikt. Door er een blok-element van te maken. kan dit soort eigenschappen wel worden gebruikt.

position: relative;

Om de <span>'s, en dus de lijntjes van het kader, op de juiste plaats te kunnen zetten.

top: 1px;

De <span>'s zijn iets hierboven met display: block; veranderd in een blok-element. Ze zijn volledig leeg: er staat geen tekst of wat dan ook in. Ze worden in elkaar genest, in totaal twintig <span>'s die binnen elkaar staan.

Hieronder geef ik hoogte en breedte op voor elke <span>. De buitenste <span> is het grootste, naar binnen toe worden ze steeds 1 px lager en 2 px smaller.

Er zijn dus twintig geneste blok-elementen. En omdat die elementen allemaal leeg zijn, komen ze allemaal in de linkerbovenhoek van hun ouder <a> te staan. Allemaal op dezelfde plaats, gezellig over elkaar heen. (Omdat de ook in de <a> zittende <img> en span.tekst absoluut zijn gepositioneerd, worden deze genegeerd.)

Omdat de twintigste <span>, de binnenste, als laatste in de html staat, komt deze bovenaan te staan. Hierdoor zie je aan de linker- en bovenkant van de thumbnail alleen de binnenste <span>, en dus ook alleen de achtergrondkleur van de binnenste <span>.

Op de afbeelding links hieronder vallen alle lichte kleuren aan de bovenkant van de rand weg, omdat deze onder de binnenste <span> zitten. Alleen de zwarte achtergrondkleur van die binnenste <span> is zichtbaar. (De achtergrondkleur is zwart, omdat de link al is bezocht.)

Maar als je nu elke <span> 1 px naar beneden verplaatst met top: 1px;, dan zie je van elke <span> 1 px van de achtergrondkleur. In totaal 20 verschillende kleuren van elk 1 px breed. Als je de juiste kleuren kiest, wordt dat voor het oog een ronde rand.

Dit is, wat er op de afbeelding rechts hieronder is gebeurd. Alleen is daar een hogere top: 10px; gebruikt, zodat duidelijker zichtbaar is, wat er gebeurt. Elk 'lijntje' – in werkelijkheid dus het zichtbare stukje van de achtergrondkleur van 'n <span> – is hier 10 px hoog, zodat ze duidelijk te herkennen zijn.

In het echte voorbeeld is top: 1px; gebruikt, waardoor de afzonderlijke lijntjes voor het oog in elkaar overlopen en een ronde rand vormen. (Als je toevallig wat wantrouwig van aard bent, kun je dit zelf controleren. Zoom sterk in en je ziet ook in het voorbeeld de afzonderlijke achtergrondkleuren, waaruit de rand is opgebouwd.)

left: 1px;

Voor de breedte geldt ongeveer hetzelfde verhaal, als wat hierboven voor de hoogte staat. Op de afbeelding links hieronder is left weggelaten, waardoor je weer alleen de donkere achtergrondkleur van de binnenste <span> ziet. Alle lichtere kleuren aan de linkerkant van het kadertje vallen weg.

Als je nu elke <span> 1 px naar rechts schuif met left: 1px;, zie je van elke <span> 1 px van de achtergrondkleur. En als je de juiste kleuren kiest, vormen die voor het oog weer een ronde rand.

Dit is, wat er op de afbeelding rechts hieronder is gebeurd. Alleen is daar een hogere left: 10px; gebruikt, zodat duidelijker zichtbaar is, wat er gebeurt. Elk 'lijntje' – in werkelijkheid dus het zichtbare stukje van de achtergrondkleur van 'n <span> – is hier 10 px breed, zodat ze duidelijk te herkennen zijn.

In het echte voorbeeld is left: 1px; gebruikt, waardoor de afzonderlijke lijntjes voor het oog in elkaar overlopen en een ronde rand vormen.

.rand-1

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

img + span, img + span span {background: black; display: block; position: relative; top: 1px; left: 1px;}

De elementen met class="rand-1". Dit zijn de buitenste <span>'s. Deze worden het grootst en zorgen daarmee voor het buitenste 'lijntje'. De zwarte achtergrondkleur, en daarmee de kleur voor het 'lijntje', is al eerder opgegeven.

width: 178px;

De thumbnail is 138 px breed. Als er links en rechts 20 'lijntjes' van 1 px breed moeten komen, moet deze deze <span> dus 178 px breed worden: (20 x 1) + 138 + (20 x 1) px.

height: 160px;

De thumbnail is 140 px hoog. Als er aan de bovenkant 20 'lijntjes' van 1 px hoog moeten komen, moet deze <span> dus 160 px hoog worden: (20 x 1) + 140 px.

.rand-2

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

img + span, img + span span {background: black; display: block; position: relative; top: 1px; left: 1px;}

De elementen met class="rand-2" binnen een link. Dit zijn de een-na-buitenste <span>'s. Deze worden iets kleiner dan de buitenste <span> en zorgen daarmee voor het een-na-buitenste 'lijntje'. De zwarte achtergrondkleur, en daarmee de kleur voor het 'lijntje', is al eerder opgegeven.

width: 176px;

De twintig <span>'s zijn in elkaar genest. Bij left: 1px; wordt elke <span> 1 px naar rechts verplaatst. Hierdoor blijft er rechts 1 px zichtbaar van de vorige <span>. Inclusief de achtergrondkleur van die vorige <span>, en daar gaat het om: dat is het 'lijntje' van 1 px breed.

De <span> buiten span.rand-2, de ouder, is span.rand-1. Deze is bij .rand-1 178 px breed gemaakt. Deze <span> is 2 px smaller en wordt 1 px naar rechts verschoven ten opzichte van de erbuiten zittende span.rand-1. Dan blijft aan de rechterkant precies een opening van 1 px over, waardoor ook weer de achtergrond­kleur van span.rand-1 te zien is: het 'lijntje' aan de rechterkant van de thumbnail.

(Afhankelijk van of de link wel of niet is bezocht, kunnen .rand-1 tot en met .rand-5 een verschillende of dezelfde kleur hebben: zwart. In dat laatste geval zijn er wel degelijk vijf verschillende achtergronden, maar die hebben toevallig dezelfde kleur, en dus is er dan geen zichtbaar verschil.)

height: 159px;

De <span>'s zijn in elkaar genest. Bij top: 1px; wordt elke <span> 1 px naar beneden verplaatst. Verder is het verhaal exact hetzelfde als hier gelijk boven bij de breedte.

Er is één verschil: het kadertje staat alleen aan de bovenkant, niet aan de onderkant. daarom moet deze <span> maar 1 px lager zijn dan de <span> hierbuiten.

.rand-3

{width: 174px; height: 158px;} .rand-4 {width: 172px; height: 157px;} .rand-5 {width: 170px; height: 156px;}

Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

img + span, img + span span {background: black; display: block; position: relative; top: 1px; left: 1px;}

Precies hetzelfde verhaal als hierboven bij .rand-2, maar met steeds een iets kleinere breedte en hoogte.

.rand-6

{background: #111; width: 168px; height: 155px;}

tot en met

.rand-20 {background: #fff; width: 140px; height: 141px;}

Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

img + span, img + span span {background: black; display: block; position: relative; top: 1px; left: 1px;}

Steeds weer hetzelfde verhaal als hierboven bij .rand-2, maar ook weer met steeds een iets kleinere breedte en hoogte.

Er is één verschil met de eerste vijf <span>'s span.rand-1 tot en met span.rand-5. Bij de css voor álle <span>'s is bij img + span, img + span span de achtergrondkleur zwart opgegeven. Deze vijftien <span>'s span.rand-6 tot en met span.rand-20 moeten allemaal een steeds iets lichtere kleur krijgen, om uiteindelijk met wit (#fff) te eindigen.

a:visited .rand-1

{background: #fff;}

tot en met

a:visited .rand-20 {background: #000;}

Voor deze elementen is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

img + span, img + span span {background: black; display: block; position: relative; top: 1px; left: 1px;}

.rand-1 {width: 178px; height: 160px;}

.rand-2 {width: 176px; height: 159px;}

.rand-3 {width: 174px; height: 158px;}

.rand-4 {width: 172px; height: 157px;}

.rand-5 {width: 170px; height: 156px;}

.rand-6 {background: #111; width: 168px; height: 155px;}

tot en met

.rand-20 {background: #fff; width: 140px; height: 141px;}

De elementen met class="rand-1" tot en met class="rand-20" binnen een bezochte link.

Dit zijn precies dezelfde twintig <span>'s, als die hierboven zijn behandeld. Er wordt slechts één ding veranderd: de achtergrondkleur. Bij een niet-bezochte link lopen deze van buiten naar binnen van donker naar licht, bij een bezochte link van licht naar donker.

a:focus

Voor dit element is eerder css opgegeven. Deze wordt binnen dit blokje herhaald in de volgorde, waarin deze in de stylesheet staat, zodat alles hier overzichtelijk bij elkaar staat.

a {display: block; width: 178px; height: 160px;}

Als een link focus heeft. Er zijn op deze pagina maar twee links. Als er meer links zijn, is waarschijnlijk een meer specifieke selector nodig, zodat niet álle links worden aangesproken.

Veel mensen gebruiken niet de muis, maar de Tab-toets om van link naar link te gaan. Bijvoorbeeld vanwege een handicap, maar ook omdat dat vaak veel sneller werkt dan de muis. (Ook tekstvelden, radioknoppen, e.d. worden door de Tab-toets aangedaan, maar die zijn hier niet van belang.)

Alle browsers geven met een kadertje om een link aan, welke link focus heeft. Als een link focus heeft en je drukt op Enter, wordt de link gevolgd. Daarom is het belangrijk dat je kunt zien, welke link focus heeft. Anders weet je niet, welke link wordt gevolgd, als je Enter indrukt.

Bij dit voorbeeld geven niet alle browsers duidelijk aan, welke link focus heeft. Bij sommige browsers verdwijnt het kadertje helemaal of gedeeltelijk onder de border. Daarom wordt met behulp van css een kadertje aangebracht, dat in alle browsers duidelijk is.

Bij a is de link in een blok-element veranderd, waardoor breedte en hoogte aan de link kunnen worden gegeven. Zonder die breedte en hoogte geven niet alle browsers de outline helemaal correct weer.

outline: black dotted 3px;

Gestippelde lijn van 3 px dik.

Het voordeel van een outline is, dat die geen ruimte inneemt. Als je een border van 3 px toevoegt, wordt het element 6 px breder en schuiven de buur-elementen op, als de border verschijnt. Bij outline blijven andere elementen gewoon op hun plaats staan: de outline wordt er gewoon overheen gezet.